Morgunblaðið - 24.08.1993, Blaðsíða 38

38
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 24. ÁGÚST 1993
Minning
Einar Steinþór Jóns-
son frá Lambhól
í dag er kvaddur hinstu kveðju
tengdafaðir minn Einar Steinþór
Jónsson frá Lambhóli við Skeija-
flörð. Hann lést að morgni 13. ág-
úst sl. á 96. aldursári.
Einar fæddist árið 1897 í Lamb-
hól við Skeijafjörð, sonur hjónanna
Ragnhildar Einarsdóttur frá Heggs-
stöðum í Andakíl og Jóns Magnús-
sonar, Magnússonar sjómanns í
Lambhól. Þau Ragnhildur og Jón
bjuggu einnig allan sinn búskap í
Lambhól. Þau eignuðust níu börn.
Börn þeirra voru, talin í aldursröð:
Magnús Helgi, prentari í Reykjavík
og um árabil formaður Hins íslenska
prentarafélags, Einar Steinþór,
stundaði sjómennsku, lengst af sem
matsveinn, Helga Sigurbjörg, hús-
móðir í Reykjavík, Jens Vilhjálmur
Jóhann Edvarð, matsveinn á togur-
um, Benedikt Ágúst, stýrimaður,
Helgi Sigurður, bifreiðastjóri,
Tryggvi, vélstjóri, Sigurbjörn, Iést
ungbarn, og Sigurrós, hárgreiðslu-
meistari, hún starfaði við Þjóðleik-
húsið. Fjórir þeirra bræðra létust á
besta aldri. Edvard drukknaði þegar
togarinn Skúli fógeti strandaði við
Grindavík 10. apríl 1933. Benedikt,
Helgi og Tryggvi veiktust allir af
berklum og létust á Vífilsstaðaspít-
ala, þeir Benedikt og Helgi með
dags millibili, 29. og 30. desember
árið 1930, en Tryggvi lést 9. júlí
1944.
Æska Einars markaðist af þeim
kjörum sem íslenskar verkamanna-
fjölskyldur bjuggu við fyrri part
þessarar aldar. Það voru sannarlega
„erfiðir tímar og atvinnustríð".
Verkamenn máttu sæta þeim kjörum
að hafa ekkert atvinnuöryggi. Dag-
launamaðurinn fór gjaman að heim-
an að morgni dags óviss um hvað
dagurinn bæri í skauti sér. Ef hann
var heppinn fékk hann vinnu við
höfnina eða í fiskvinnu á Kirkju-
sandi. En það voru líka margir dag-
ar sem enga vinnu var að hafa.
Kæmi hann ekki heim þegar líða tók
á daginn hafði vonin um vinnu ræst.
Þá var gjaman einhver sendur með
mat til heimilisföðurins, en ef til vill
þurfti þá að leita að honum. Væri
hann ekki við höfnina gat þurft að
leita á þeim stöðum þar sem vinnu
var helst að hafa. Þeir báru ekki
þungan nestismal til vinnu sinnar
íslenskir verkamenn þessa tíma.
íjölskyldan í Lambhól var ein
þeirra íjölskyldna sem bjó við slík
kjör. Þar kom að hún neyddist til
að leita ásjár hreppsfélagsins. Full-
trúar hreppsins vildu taka eitthvað
af bömunum og koma þeim fyrir,
eins og tíðkaðist á þeim tíma. Ragn-
hildur tók slíkt ekki í mál og kvað
eitt mundu yfir þau öll ganga. Samd-
ist svo um að hreppsnefndin veitti
þeim styrk til framfæris. Dagurinn
sá gleymdist ekki ungum bömum.
Einar lýsti því oft hve þung spor
þeirra bræðranna hefðu verið er
þeir voru sendir að Nýjabæ til að
sækja styrkinn. En betri tíð fór í
hönd. Eftir því sem bræðurnir eltust
fóru þeir að vinna heimilinu og hag-
ur þess fór batnandi. Þar kom að
þau gátu endurgreitt styrkinn. Það
voru glaðir ungir menn sem þá
gengu milli Lambhóls og Nýjabæjar
til að gera upp við sveitarfélagið og
sporin létt.
Jón Magnússon lést aðeins 52 ára
að aldri 16. febrúar árið 1921 eftir
langt og erfítt sjúkdómsstríð. Ragn-
hildur var því orðin ekkja er hún
varð fyrir þeirri miklu sorg að missa
syni sína fjóra í blóma lífsins. Þegar
ég tengdist ijölskyldunni í Lambhól
var Ragnhildur látin. Einar sagði
mér frá henni og lýsti henni sem
afar sterkri og dugmikilli -konu.
Hann dáði móður sína mjög og oft
lýsti hann þeirri skoðun sinni að
móðurástin væri óeigingjamasta og
sannasta ást sem til væri. Ragnhild-
ur lést 27. desember árið 1948.
Árið 1922 var gamli bærinn í
Lambhól rifinn og Magnús og Einar
hófust handa við byggingu nýs húss.
Þeir gerðu samkomulag við H. Bene-
diktsson & Co, sem þá rak bygginga-
vöruverslun á Grímsstaðaholti. Ekki
voru teknir víxlar eða skrifað undir
skuldabréf, heldur treyst á munn-
lega samninga — orð skyldu standa.
Byggingarefnið var síðan tekið út
eftir því sem verkinu miðaði og greitt
mánaðarlega upp í skuldina. Brátt
var risið myndarlegt tveggja hæða
hús í Lambhól. í því húsi bjuggu
þeir bræðurnir Magnús og Einar síð-
an með fjölskyldum sínum.
Árið 1926 gekk Einar að eiga
Valgerði Eyjólfsdóttur. Foreldrar
hennar voru Eyjólfur Sveinsson og
Sigríður Helgadóttir. Valgerður
fæddist í Skálholti en var tekin í
fóstur af Maríu Jónsdóttur á Bóli í
Biskupstungum og naut Valgerður
ástríkis þeirrar góðu konu fyrstu ár
ævi sinnar eða þar til María lést 62
ára að aldri. Eftir að María lést
dvaldist Valgerður áfram á Bóli hjá
Bjarna syni hennar og konu hans
Maríu Eiríksdóttur ljósmóður.
Einar og Valgerður bjuggu í
Lambhól allan sinn búskap. Þau
eignuðust fimm börn. Þau eru: Mar-
ía, gift Ólafi G. Jónssyni, Jón Ragn-
ar, kvæntur Erlu Elíasdóttur, Stein-
þór, kvæntist Ásthildi Jóhannsdótt-
ur, þau slitu samvistum, Sigrún, dó
ungabarn, yngst er Hrefna, gift Sig-
urði Gunnarssyni. Bamabörnin urðu
fjórtán og bamabamabömin eru
orðin tuttugu og eitt, Valgerður
andaðist 17. júní árið 1969.
Eins og áður segir ólst Einar upp
í stómm systkinahóp. Hann var
næstelstur sinna systkina og fór
barnungur að vinna. Fimmtán ára
fór hann að heiman til sjós, fyrst á
kúttera, en í fyrri heimsstyijöldinni
var hann á seglskipum sem sigldu
með saltfisk til Spánar, Ítalíu og
Grikklands. Hann var á togurunum
Valpole RE 239 og Ráninni ST 50
sem gerð var út frá Hafnarfirði en
lengst var hann á Belgaum RE 153.
í upphafi seinni heimsstyijaldarinn-
ar hætti hann á sjónum og fór að
vinna í landi og vann lengst af hjá
sandgryfjum Reykjavíkur, sem skrif-
ari. Síðar fór hann aftur á sjóinn
og var um tíma á togaranum Þorf-
inni RE 33.
Eftir að Einar hætti á sjónum hóf
hann störf hjá Eimskipafélagi ís-
lands þar sem hann vann almenna
verkamannavinnu. Hjá Eimskip
vann hann síðan þar til hann varð
72 ára, hafði fengið að vinna tveim-
ur árum lengur en 70 ára reglan
sagði fyrir um. Hann vann eftir það
um tíma í prentsmiðjunni Odda og
einnig hjá íþróttafélaginu Val þar
sem hann sá um drengjaböðin á
vetuma en á sumrin vann hann við
vellina. Eftir að Einar fór að stunda
vinnu í landi keypti hann sér bát og
stundaði hrognkelsaveiðar á vorin,
fyrst með sonum sínum og seinna
einnig með Birni Guðmundssýni.
Hrognkelsaveiðin var stunduð sem
aukastarf, til að drýgja tekjurnar.
Einar var tengdur sjónum sterkum
böndum og sjaldan sá ég hann glað-
ari en á vorin þegar hann ýtti úr
vör til að leggja fyrstu netin. í síð-
asta róðurinn fór hann 89 ára gam-
all.
Tengdafaðir minn var viðkvæmur
maður í lund þótt hann ætti vissu-
lega til mikið skap og bráður gat
hann orðið þegar honum mislíkaði.
Hann var fyrirhyggjusamur atorku-
maður. Sérstaklega barngóður var
hann og barnabörnin hans öll voru
honum hjartfólgin. Mig langar að
minnast sérstaklega á samband hans
og Æsu Bjarkar, en þau voru bæði
svo lánsöm að eiga nána samleið um
tíma. Milli Æsu og Langa, eins og
hún kallaði langafa sinn ævinlega,
ríkti gagnkvæm ást og virðing sem
auðgaði líf þeirra beggja.
í frístundum sínum las Einar mik-
ið og hann átti góðar bækur. Mesta
ánægju hafði hann af þjóðlegum
fróðleik ýmiss konar og sögum um
líf og störf genginna kynslóða. Hann
fylgdist vel með þjóðmálum og lét
sig gang þeirra varða. Hann var
sonur aldamótakynslóðarinnar og
þekkti af eigin raun langa og
stranga baráttu verkamanna fyrir
bættum kjörum af eigin raun.
Síðustu árin dvaldist hann á
Hrafnistu í Hafnarfirði þar sem hann
naut góðrar umönnunar.
Hvað ertu líf nema litur?
Ljósblettir ótal,
á dauðasæ lypum er leiftra
í lífssólar skini.
Hví ertu lífröðull ljósi
svo ljúfur og fagur?
Hvi ertu helsærinn kyrri
svo hulinn og djúpur?
(St. Thorsteinsson)
Já, hvað ertu líf nema litur? Öll
erum við að mála heiminn, hvert
með sínum lit. Þegar ástvinir og
samferðamenn hverfa yfir helsæinn
eigum við sem eftir stöndum í hug-
um okkar minningar — myndirnar,
sem við litum hvert fyrir annað með
samskiptum okkar og tilveru. Þær
eru margar myndimar sem ég á í
hugskoti mínu frá samveru okkar
Einars. Samleið okkar í lífinu varð
nánari en við sáum fyrir daginn sem
Jón kynnti mig fyrir honum sem
verðandi tengdadóttur. Hann bauð
mig velkomna í Lambhólsfjölskyld-
una en bætti síðan við: „Það er eng-
inn vandi að vera trúlofuð, telpa
mín, en að vera hjón, það er ævi-
starf“.
Ég kveð tengdaföður minn með
þakklæti, nú þegar dagur lífs hans
er liðinn. Megi hann hvíla í friði.
Erla Elíasdóttir.
Þegar ég frétti að móðurbróðir
minn og vinur Einar Jónsson frá
Lambhól væri dáinn kom mér í huga
eftirfarandi vísa eftir Öm Amarson:
Þó að Ægir ýfi brá,
auki blæinn kalda,
ei skal vægja, undan slá
eða lægja falda.
Einar sótti sjóinn svo lengi sem
heilsan leyfði og hann átti heima við
hafið alla sína tíð og hann „vægði
ei“ og barðist ótrauður allt sitt líf
fyrir velferð sinna.
Þegar Jón Magnússon, sjómaður
í Lambhól við Skerjafjörð, dó árið
1921 tæplega 52ja ára gamall stóð
ekkjan Ragnhildur Einarsdóttir uppi
með átta börn þeirra hjóna, en eitt
höfðu þau misst komabarn, Sigur-
björn. Þegar Ragnhildur Einarsdótt-
ir dó árið 1948, 78 ára^gömul, voru
fjögur þessara barna dáin, sem öll
höfðu þó náð fullorðinsaldri undir
verndarvæng þessarar dugnaðar-
konu. Þrír bræðranna dóu úr berkl-
um, þeir Benedikt, Helgi og Tryggvi,
Eðvarð drukknaði þegar togarinn
Skúli fógeti fórst.
Nú þegar Einar Steinþór Jónsson
er dáinn eru öll Lambhólssystkinin
farin. Þremur þeirra kynntist ég
vel, móður minni Sigurrósu, sem dó
17. maí sl., Helgu, sem dó 21. jan-
úar 1984, og Einari, sem dó 13.
ágúst sl. tæplega 96 ára gamall.
Magnúsi bróður þeirra man ég ein-
ungis eftir, en hann dó 19. desem-
ber 1957.
Einari man ég fyrst eftir þegar
ég var smásnáði. Það var á vori
þegar hann kom með „vorboðann",
eins og Jón sonur hans kallar rauð-
magann, heim til okkar. Þessum
boltalega fiski var slengt í eldhúsva-
skinn og ég og systur mínar þreytt-
umst aldrei á að pota í hann, en þá
átti hann það til að sprikla og ropa.
Þetta var glænýr fiskur, sem Einar
hafði fengið í netin sín á Skeija-
firði. Mikið þótti manni til um þenn-
an frænda sem fór tröppurnar í
nokkrum skrefum og kom með svona
góðan mat. Samofnar bernskuminn-
ingunum eru jafnframt heimsóknirn-
ar í Lambhól. Þegar Einar var heima,
man ég hann sívinnandi, gerandi að
fiski, að bæta netin, að líta til
hænsna eða dyttandi að bátnum.
Hann var þó aldrei það upptekinn
að hann gæfi sér ekki tíma til að
svara spurningum mínum, hversu
barnalegar sem þær annars voru.
Það var alltaf sama ævintýrið að
koma í Lambhól, taka strætó með
mömmu „Austurbær — Vesturbær",
þetta var eins og að koma í annan
heim og það var Einar sem var í
aðalhlutverkinu, eins og klettur,
óbifanlegur og skjól. I „gamla“
Lambhól bjuggu Einar og Valgerður
kona hans á neðri hæðinni og var
Hrefna dóttir þeirra þá enn hjá for-
eldrum sínum. Eftir því sem ég best
man bjó Sigurlína, ekkja Magnúsar
bróður Einars, á efri hæðinni ásamt
dóttur sinni, Unni, og syni hennar
Rafni. í „nýja“ Lambhól bjuggu þá
Jón sonur Einars ásamt Erlu og
dætrunum í risinu. Ragnhildur dótt-
ir Magnúsar á miðhæðinni ásamt
Kristjáni og þeirra börnum og á
neðstu hæðinni bjuggu María dóttir
Einars og Ólafur með sín börn. Það
var því marga góða að hitta í þessu
stóra húsi þar sem afí minn og
amma höfðu áður búið í torfbæ og
alls staðar var maður aufúsugestur.
Þetta var og er gott fólk. Ævintýri
t
Maðurinn minn,
BERGSVEINN SKÚLASON
frá Skáleyjum,
lést á hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð laugardaginn 21. ágúst.
Ingveldur Jóhannesdóttir.
t
Systir mín,
LILY GUÐRÚN TRYGGVADÓTTIR,
Laufásvegi 37,
lést á Borgarspítalanum mánudaginn 23. ágúst.
María Tryggvadóttir.
t
Okkar hjartkæra
ARNDÍS EIRÍKSDÓTTIR
tjósmóðir
frá Fosshólum,
andaðist sunnudaginn 22. ágúst í Sjúkrahúsi Suðurlands, Selfossi.
María, Sigurleif, Eirikur, Þórður Matthfas
og Sigrún Sigurjónsbörn, tengdabörn,
ömmubörn og langómmubörn.
þessara heimsókna voru þó fyrst og
fremst tengd Einari móðurbróður
og því sem hann var að fást við og
ég var sannfærður um það, þó að
ég hefði séð og kynnast hærri mönn-
um, að þá væri Einar móðurbróðir
minn sterkasti maður íslands.
Á unglingsárunum kynntist ég
svo Einari frá öðru sjónarhorni en
ég var svo lánsamur að fá vinnu við
höfnina í þijú sumur og vann þá
með Einari þar ásamt fleiri góðum
körlum undir verkstjóm Björns vinar
Einars, en þeir stunduðu gráslepp-
una saman frá Lambhól í hinum
svokölluðu frístundum. Þarna við
höfnina undir handleiðslu Einars, er
einn sá besti skóli sem ég hef kom-
ist í kynni við.
Einar var 15 árum eldri en móðir
mín en þau voru afar góðir vinir og
varð sú vinátta enn einlægari eftir
því sem árin færðust yfir. Einar bar
velferð hennar fyrir bijósti og rétti
henni oft hjálparhönd. Ævinlega
þegar Einar kom til okkar og síðar
hennar kom hann færandi hendi.
Mikið þótti manni og fróðlegt að
sitja á spjalli við þau. Hlusta á þau
riíja upp liðna tíð, tíð sem í raun
er svo nálæg, en samt svo Ijarlæg
og allt öðruvísi en við eigum að venj-
ast. Þegar lífsbaráttan snerist um
brauðið í bókstaflegri merkingu, en
ekki um glys og gijót. Síðustu svona
samfundi með þeim Einari og
mömmu átti ég fyrir nokkrum árum
er þau komu í mat á heimili okkar
Kickiar. Mamma var þá orðin all-
veik, en þó hress andlega og Einar
var em og hress og bjó þá enn hjá
syni sínum Jóni og Erlu á Seltjarnar-
nesinu, en til þeirra fluttist hann úr
Lambhól eftir að Valgerður kona
hans dó. Þetta var ótrúlega
skemmtileg stund og voru þau systk-
inin svo sannarlega I essinu sínu.
Minningarnar merluðu og við Kicki
sátum hjá og nutum þess að hlusta.
Maja, Jón, Steini, Hrefna og allt
ykkar fólk, við Sigurrósar fjölskyld-
ur sendum ykkur okkar einlægustu
kveðjur.
Magnús Einar Sigurðsson.
í dag þegar afi okkar er borinn
til hinstu hvíldar, koma upp í hug-
ann hlýjar minningar um góðan
mann sem kveður nú þennan heim
saddur lífdaga.
Hann var af þeirri kynslóð sem
upplifði sjálfstæðisbaráttu okkar ís-
lendinga, tvær heimsstyijaldir og
mestu framfarif I tækniþróun heims-
ins. Afi upplifði að sjá Island breyt-
ast úr bændasamfélagi með tiltölu-
lega fábrotinn tækjakost í nútíma-
samfélag með öllum þeim tækninýj-
ungum sem því fylgir. Hann var
ekki alltaf sáttur við þessar breyt-
ingar og fannst að sumar þeirra
væru ekki til hins betra. Það var oft
gaman að sitja með honum og ræða
þessa hluti og heyra sjónarmið lífs-
reynds manns sem hafði lifað tímana
tvenna.
Hann ólst upp í stórum systkina-
hópi og er síðastur þeirra til að
kveðja þennan heim. Hann stundaði
sjómennsku stærstan hluta ævi
sinnar. Lífsbaráttan var löngum erf-
ið og afi þurfti að sjá á eftir mörgum
góðum félögum í hina votu gröf.
Þrátt fyrir erfiða tíma á þessum
árum var þó aldrei mjög þröngt í
búi á Lambhóli þar sem hann bjó
með konu sinni Valgerði Eyjólfsdótt-
ur sem lést 17. júní 1969. Eftir það
bjó hann lengst af hjá Jóni, eldri
syni sínum, og Erlu konu hans, á
Seltjarnarnesi, þar sem hann naut
uphyggju þeirra og átti góða daga.
Við systkinin eigum mjög ánægju-
legar minningar frá Lambhóli þar
sem afi og amma bjuggu. Þangað
var alltaf gaman að koma og í bams-
minningunni eins og lítill ævintýra-
heimur niðri við sjóo í Skeijafirðin-
um. Margar minningar eru tengdar
því þegar við biðum eftir að afi
kæmi af sjónum og spennan og
stemmningin þegar verið var að
draga bátinn upp í vör. Eða þegar
maður fékk að fara með afa út í
hænsnahúsið að sækja egg. Allt var
svo spennandi og framandi á Lamb-
hóli.
Við eigum okkar góðu minningar
um afa og kveðjum hann með sökn-
uði og jafnframt þakklæti fyrir allt
sem hann var okkur og biðjum guð
að blessa minningu hans.
Þuríður, Einar og
Trausti Steinþórsbörn.