Morgunblaðið - 08.10.1993, Blaðsíða 32

32
MÖRGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 8. ÓKTOBER 1993
T
Margrét Rögnvalds-
dóttir frá Hrólfs-
stöðum - Minning
Fædd 8. október 1889
Dáin 22. september 1993
Þó að Rögnvaldur Björnsson
bóndi í Réttarholti í Blönduhlíð í
Skagafirði væri látinn fyrir rúmum
áratug, þegar ég fæddist, þá var
minning hans fersk og lifandi með-
al fólksins í sveitinni öll mín upp-
. ivaxtarár þar nyrðra. Oft var um
hann rætt og mikið til hans vitnað.
Enda mun það mála sannast, að
hann hafi borið höfuð og herðar
yfir flesta sveitunga sína að and-
legu atgervi og þrekmaður var
hann slíkur, að hann bar þjáningar
og mótlæti með bros á vör.
Hannes J. Magnússon skóla-
stjóri, se’m ólst upp í nágrenni
Rögnvalds, telur hann einna minn-
isstæðastan af þeim mörgu og góðu
mönnum, sem hann kynntist í
bernsku sinni og æsku. Og svo
segir Hannes orðrétt: „En stærstur
er hann í mínum augum fyrir það,
hvernig hann brást við sorgum og
þjáningum. Hann óx og stækkaði
við mótlætið, en það er jafnan ein-
kenni mikilla manna og göfugra."
Kona Rögnvalds í Réttarholti var
Freyja Jónsdóttir, dóttir sr. Jóns
Norðmanns á Barði í Fljótum. Hana
man ég að vísu sem gamla konu,
komna af fótum fram. En hún var
einstaklega barngóð og viðmótshlý.
Talin var hún mikil drengskapar-
kona, góð húsmóðir, bráðdugleg
og gestrisin.
Þetta voru foreldrar Margrétar
á Hrólfsstöðum, sem í dag er kvödd
hinstu kveðjunum á 104. afmælis-
degi sínum. Foreldrar hennar hófu
búskap í Hjaltastaðahvammi í
Blönduhlíð árið 1880, en fluttust
þaðan að Réttarholti eftir þrjú ár
og bjuggu þar upp frá því að undan-
skildum þremur árum, er þau
bjuggu að Bjarnastöðum í sömu
sveit. Þau eignuðust átta börn og
var Margrét næstyngst systkina
sinna. Elst þeirra var Katrín, sem
var nýgift suður á Eyrarbakka þeg-
ar hún andaðist þar. María dó í
bernsku, Jón bóndi í Réttarholti
lést á besta aldri, María (yngri) bjó
lengst á Sauðárkróki, Sigríður var
húsmóðir í Réttarholti, Filippía
. andaðist 11 ára gömul, næst henni
var Margrét og yngst var Valgerð-
ur.
Margrét ólst upp í Réttarholti
hjá foreldrum sínum. Vafalaust var
það mikill og góður skóli hinni
uppvaxandi kynslóð að alast upp á
slíku menningar- og menntaheimili
sem Réttarholt var. Það kom líka
greinilega í ljós, þegar börnin uxu
upp, að þar hafði verið vel byggt
á traustum grunni. Mörg systkin-
anna voru t.d. prýðilegir hagyrð-
ingar, eins og faðir þeirra hafði
verið, og var Margrét í þeim hópi.
Hinn 11. júní árið 1912 giftist
Margrét Þorsteini Björnssyni frá
Miklabæ í Blönduhlíð, syni sr.
Bjöms Jónssonar prófasts og Guð-
finnu Jensdóttur, konu hans. Þau
settust að á Hrólfsstöðum, sem er
í næsta nágrenni Miklabæjar, og
bjuggu þar góðu búi um áratuga
skeið. Hjónaband þeirra var ein-
staklega ástríkt.og farsælt og ynd-
isleg voru þau bæði heim að sækja,
þess minnist ég skýrt frá mínum
æskudögum. Að koma í Hrólfsstaði
var eins og að koma heim.
Þau Margrét og Þorsteinn eign-
uðust þtjár dætur. Elst þeirra er
María, búsett í Reykjavík. Maður
hennar var Friðjón Stefánsson rit-
höfundur. Þá er Birna, sem býr í
Hafnarfirði. Hún var gift Sigurði
Magnússyni. Þeir Friðjón og Sig-
urður eru báðir látnir. Yngst systr-
anna var Guðrún, húsmóðir í Hafn-
arfirði. Hún lést árið 1980. Maður
hennar, Hinrik Albertsson, er á lífi.
Eftir að þau hjónin hættu búskap
á Hrólfsstöðum voru þau mörg
sumur við vörslu á vegum sauðfjár-
veikivama við Ytri-Héraðsvatnabrú
í Viðvíkursveit. Þar dvöldu þau
sumarlangt í dálitlum skúr. Oft var
gestkvæmt þar og þröngt á þingi,
og þó kannski aldrei þröngt, af því
að gestrisnin var með eindæmum
og hjartarúmið ótakmarkað. Eigin-
lega var skúrinn þeirra við brúna
eins og skálinn forðum, sem reistur
var yfir þjóðbraut þvera. Þar birtist
hin forna, íslenska gestrisni í sinni
fegurstu mynd. Árið 1970 fluttust
þau hjónin alfarið til Reykjavíkur
og gerðust vistmenn á Hrafnistu.
Þar andaðist Þorsteinn í ágústmán-
uði árið 1980. Margrét fluttist árið
1982 á Hrafnistu í Hafnarfirði og
átti þar heima það sem eftir lifði
ævidagsins.
Þrátt fyrir sinn óvenju háa aldur
var Margrét ern og tiltölulega
heilsugóð fram á síðustu ár. Þegar
hún var 100 ára héldu börn hennar
og ættingjar henni mikið og veg-
legt afmælishóf á Hótel Borg. Þar
var margt um manninn og gamla
konan naut mjög stundarinnar í
samvistum við ástvini sína, ætt-
ingja, forna vini og samferðamenn.
Síðustu árin var svo lífsþrótturinn
smám saman að dvína, en segja
má þó með miklum sanni, að sinni
fornu reisn hafi hún haldið, lítt
skertri, í meira en aldarlangan
ævidag.
Vissulega var hún farin að þrá
hvíldina, Hún átti í hjarta sér ör-
ugga sannfæringu um handleiðslu
Guðs yfir lífi sínu, vissu um líf að
lokinni jarðardvöl í björtum byggð-
um á bak við heljarstrauma. Til
þeirra fögru feginstranda horfði
hún í trú, fagnandi trú hin síðustu
árin. Eftirlifandi dætrum og ástvin-
um öllum sendi ég mínar innileg-
ustu samúðarkveðjur og bið þess,
að þau megi um langa hríð ylja sér
við ljúfa og bjarta minningu um
góða og göfuga móður.
Björn Jónsson.
Bróðir okkar, t
SIGURÐUR J. SIGURÐSSON frá Skammbeinsstööum, verður jarðsunginn frá Marteinstungukirkju laugardaginn 9. októ-
ber kl. 14.00. Systkini hins látna.
+
Hjartans þakkir fyrir auðsýnda samúð og hlýhug vegna andláts
og útfarar
RAGNARS HALLDÓRSSONAR,
Skúiagötu 78,
Reykjavik.
Fyrir hönd aðstandenda,
Maria Ragnarsdóttir,
Linda Ragna Marteinsdóttir og Rúnar Bragi Kvaran.
Deyr fé,
deyja frændur,
deyr sjálfur it sama;
en orðstír
deyr aldregi
hveim er sér góðan getur.
Þetta sígilda erindi úr Hávamál-
um kom í huga mér er ég heyrði
andlátsfregn minnar gömlu og
góðu vinkonu Margrétar Rögn-
valdsdóttur frá Hrólfsstöðum.
I dag er hún kvödd hinsta sinni,
og eru þá liðin rétt 104 ár frá
fæðingu hennar, 8. október 1889.
Þetta er nnikil og löng mannsævi,
margt hefir á dagana drifið, og
margþættur lærdómur og átök.
Fyrir þrem árum var hún skorin
upp við gallsteinum og við þær
aðstæður stóð hún sig betur en
margur yngri að árum, og hresstist
furðu fljótt. Á síðastliðnum vetri
var ég svo lánsöm að geta heim-
sótt hana, en þá var hún orðin
rúmföst. Alltaf var sama hugsunin
um að gera gestum gott. Hún bað
um kaffí handa okkur, mér og dótt-
ur hennar, Maríu. Vinalegt var að
koma til hennar, blóm í glugga og
bók á borði, gamall vani frá fyrri
árum lifði enn, þótt máttur væri
að mestu genginn til þurrðar.
Margrét var fædd að Réttarholti
í Skagafirði, fjórða í röð átta systk-
ina. Móðir hennar var Freyja Jóns-
dóttir Norðmann, en faðirinn Rögn-
valdur Bjamason bóndi í Réttar-
holti í Skagafirði. Börn þeirra hjóna
voru Katrín, María skáldkona á
Sauðárkróki, Jón er tók við búi í
Réttarholti, faðir Rögnvaldar í
Flugumýrarhvammi, kennara og
kirkjuorganista, Margrét sem hér
er minnst, Sigríður, Valgerður og
tvær stúlkur er dóu ungar. Öll voru
systkinin vel hagmælt. Þau hjón
Freyja og Rögnvaldur voru bæði
af skagfirskum ættum og standa
að þeim stórir ættbogar. Heimilið
í Réttarholti bar vott um myndar-
skap og naut virðingar. Margrét
var tápmikil og dugleg stúlka, vel
gefín og hugrökk. Ung að árum
fór hún til Akureyrar og lærði þar
fatasaum. Hún bjó hjá frænda sín-
um, Jóni Norðmann föður Katrínar
Viðar, sem rak hljóðfæraverslun
Reykjavíkur. Þær frænkur Margrét
og Katrín bundust þá ævilöngum
vináttuböndum.
Margrét saumaði kápur, kjóla
og karlmannaföt. Þessi kunnátta
kom sér vel, því að af henni hafði
hún töluverðar tekjur. Einnig dreif
hún sig til Reykjavíkur og lærði
þar matreiðslu, kynntist þar menn-
ingu höfuðstaðarins og tók þátt í
skemmtunum og dansi. Hún hafði
alla tíð yndi af að dansa, allt fram
á efri ár.
Hinn 11. júní 1912 giftist Mar-
grét Þorsteini Björnssyni frá
Miklabæ. Hann var einn hinna
þekktu og mörgu barna sr. Björns
Jónssonar sem lengi þjónaði því
prestakalli. Sr. Björn var ættaður
frá Broddanesi í Strandasýslu, en
Guðfínna Jensdóttir, kona hans,
var frá Innri-Veðrará í Önundar-
fírði. Þorsteinn var maður prúður,
gætinn og góðlegur, ræðinn, minn-
ugur og sagði vel frá. Hann veikt-
ist í hné þegar hann var tíu eða
ellefu ára. Vöxtur minnkaði í fætin-
um og varð hann örlítið styttri en
heilbrigði fóturinn. Þetta háði hon-
um við öll erfiðari verk. Þó heyrði
ég hann aldrei tala um það. Þau
hjónin, Margrét og Þorsteinn, hófu
búskap á Hrólfsstöðum í Blöndu-
hlíð í skjóli fjallanna og í nálægð
lækjarins, sem renndi sér niður að
Héraðsvötnum.
Þau hjón eignuðust þrjár dætur,
Maríu, Birnu og Guðrúnu. María
ERFIDRYKKJURl

sími 689509
V_________________/
er þeirra þekktust. Hún giftist Frið-
jóni Stefánssyni rithöfundi og
kaupfélagsstjóra. Hann er nú lát-
inn, sömuleiðis tvö börn þeirra
hjóna' ásamt barnabarni. María
hefur ekki lifað í logni, það hefur
gustað um hana.
María var ötull þátttakandi og
formaður í Menningar- og friðar-
samtökum kvenna. Hún er skyn-
söm og dugleg, og hefír tekið þátt
í mörgum ráðstefnum bæði hér-
lendis og erlendis. Hún hefur barist
fyrir bættum kjörum þeirra sem
minnst mega sín. Þessi hugsjón
hennar átti djúpan hljómgrunn í
huga Margrétar móður hennar.
Þangað hefur hún sótt kjark, dugn-
að og festu í baráttunni.
Guðrún giftist Hinriki Alberts-
syni sjómanni. Hún er látin eftir
langt og strangt sjúkdómsstríð.
Bima giftist Sigurði Magnússyni
verkstjóra. Hann er látinn og Birna
býr hjá börnum sínum.
Ég sem þetta rita kynntist þeim
hjónum, Margréti og Þorsteini, er
hann gerðist vörður við Austur-
vatnabrú. Fjárheldar girðingar
voru meðfram vötnunum til varnar
sýkingu í saúðfé. Garnaveiki heij-
aði austan vatna. Hlið voru við
brýrnar og verðir gættu þess að
þeim væri ætíð lokað þrátt fyrir
töluverða umferð. Skúr varðarins
stóð norðan vegarins og voru
gluggar til austurs og vesturs, svo
að sjá mætti alla umferð áður en
að hliðinu kæmi.
Þarna dvöldust þau hjónin, Mar-
grét og Þorsteinn, árum saman,
sumar og haust uns fé var tekið á
hús.
Húsakostur var lítill en hjarta-
rúmið var stórt. Við hjónin og börn
okkar áttum margar ferðir þarna
um, og margan drukkum við kaffí-
sopann við litla borðið undir austur-
glugganum milli rúmanna, Þor-
steinn hallaðist upp við dogg og
hvíldi veika fótinn á rúmstokknum.
Margrét tók til meðlæti og vatnið
sauð á katlinum. Vindurinn gnauð-
aði og hvein í rörinu frá kabyss-
unni og ylinn lagði um litla skúr-
inn. Ég og börnin minnumst þeirra
stunda með ánægju og eftirsjá.
Þorsteinn sagði frá, þessum rólega
og látlausa, seiðandi málrómi. Mar-
grét brá sér í geymsluna og sótti
kleinur og súkkulaði, sem hún
stakk upp í börnin, brosandi og
elskuleg. Dóttir mín geymir jóla-
gjafír frá henni til minningar um
konuna sem henni fannst vera
amma, en börnin mín áttu aldrei
aðra ömmu.
Margir komu að vatnabrú og oft
var setið þétt á rúmunum. Allir
voru velkomnir, mættu hlýju og
gestrisni. Þarna var rætt um lands-
ins gagn og nauðsynjar. Ekki sá
ég betur en húsbændurnir kynnu
þessu vel. Og eitthvað hefir allur
þessi gestagangur kostað, bæði í
peningum og amstri fyrir hús-
freyju, en aldrei hefí ég heyrt orð
um_ það.
Árið 1970 hætti Þorsteinn brúar-
vörslu og þau fluttust til Reykjavík-
ur. íbúð fengu þau á Hrafnistu.
Þorsteinn andaðist 1980, en þá
hafði sambúð þeirra hjóna staðið í
69 ár.
Eftir lát hans fluttist Margrét á
Hrafnistu í Hafnarfirði. Þar átti
hún dóttur og mörg barnabörn.
Hún andaðist 22. september sl.
Ég og fjölskylda mín erum þakk-
lát fyrir öll okkar kynni við Mar-
gréti Rögnvaldsdóttur.
Hér vit skiljumk
og hittask munum
á feginsdegi fíra.
Dróttinn minn
gefi dauðum ró,
hinum líkn, er lifa.
(Úr Sólarljóðum)
Emma Hansen.
Margrét Rögnvaldsdóttir frá
Hrólfsstöðum í Blönduhlíð í Skaga-
fírði lézt 22. september síðastliðinn
á Hrafnistu í Hafnarfirði, tæpra
hundrað og fjögurra ára, en hún
var fædd 8. október 1889.
Margrét var dóttir hjónanna
Rögnvalds Björnssonar og Freyju
Jónsdóttur búenda að Réttarholti í
Blönduhlíð.
Eiginmann sinn, Þorstein
Björnsson frá Miklabæ í Blöndu-
hlíð, missti Margrét í ágúst 1980.
Þeim Margréti og Þorsteini varð
þriggja dætra auðið. Þær eru, tald-
ar eftir aldri, María, Birna og Guð-
rún. Hin síðastnefnda lést fyrir
röskum áratug.
Þegar Þorsteinn og Margrét
bjuggu á Hrólfsstöðum var jafnan
allmikill samgangur milli heimilis-
fólksins á Miklabæ og Hrólfsstöð-
um, enda um náinn skyldleika og
gróna vináttu að ræða. Og einmitt
nú við þessi miklu vegaskil Mar-
grétar verður huga manns alveg
sérstaklega reikað til hinna löngu
horfnu ára, þá er það var einkar
góð skemmtan fyrir ungan dreng
á Miklabæ að trítla hinn skamma
spöl milli bæjanna og heimsækja
nágrannana á Hrólfsstöðum.
Var þá, ef svo má segja, fastur
punktur í tilverunni, að Margrét
hafði þann starfa um árabil, að
snyrta hár hins unga gests með
tilhlýðilegu millibili.
Hjá þeim Margréti og Þorsteini
og dætrum þeirra ríkti svo sannar-
lega hin ósvikna, íslenska gest-
risni. Þar var jafnan á borðum fyr-
ir unga gesti rjúkandi súkkulaði
ásamt ríkulegu meðlæti.
Og Margréti var einkar lagið að
krydda þessar samverustundir með
léttri gamansemi, enda þótt þáttur
alvörunnar væri og sterkur í skap-
gerð hennar.
í því efni sem og mörgum öðrum
voru þau Margrét og Þorsteinn
mjög svo samhent.
Með árunum urðu samfundir
stijálli miklu, enda forsendur allar
breyttar.
Og löngu síðar brá Þorsteinn á
það ráð að gerast brúarvörður við
Héraðsvatnabrúna ytri gegnt He-
granesi. (Brýrnar eru nú orðnar
þijár.) Var það starf einungis yfír
sumartímann. Að sjálfsögðu fylgdi
Margrét manni sínum í þessu nýja
starfi hans og annaðist húsmóður-
störfin af sömu kostgæfni og heima
á Hrólfsstöðum.
Undirritaður staldraði a.m.k.
einu sinni við í litla skúrnum þeirra
við brúna og fann þar gerla sömu
hlýjuna, sömu ósviknu gestrisnina
og heima hjá þeim á Hrólfsstöðum
forðum.
Þegar þau Þorsteinn og Margrét
brugðu búi á Hrólfsstöðum fluttust
þau suður og dvöldust þar fyrst á
Hrafnistu í Reykjavík.
U.þ.b. tveim árum eftir lát Þor-
steins fluttist Margrét að Hrafnistu
í Hafnarfirði og þar varð heimili
hennar til dauðadags.
Þessi minningarorð eiga fyrst og
fremst að vera þakkarkveðja til
Margrétar vegna þeirrar góðu við-
kynningar undirritaðs við hana og
heimili hennar, sem hér að framan
hefur verið lýst. Og með virðingu
og þökk minnist ég líka frænda
míns, Þorsteins.
Og nú þegar Margrét er horfín
af hinu jarðneska sviði eftir svo
langa vist hér, bið ég henni blessun-
ar Guðs í nýjum hýbýlum vors
mikla föðurhúss. Megi Guðs bless-
un umvefja ástvini hennar alla. Guð
blessi minningu Margrétar Rögn-
valdsdóttur frá Hrólfsstöðum.
Stefán Lárusson.
i
i
i
í
I
í
í
í
í
i
í
T