Morgunblaðið - 08.12.1993, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. DESEMBER 1993
GRAFÍKÁ
POSTULÍN
_______Myndlist
Bragi Ásgeirsson
Norski myndlistarmaðurinn Ole
Lislenid opnaði sýningu í listhús-
inu Úmbru laugardaginn 27. nóv-
ember, og stendur hún til 15.
desember.
Lislerud, er eins og nafnið ber
með sér norskur að þjóðerni, en
hann er þó fæddur í Suður-Afríku
1950. Stundaði upprunalega nám
í tungumálum og lögum við há-
skólann í Ósló á árinum 1968-73,
en sneri sér þá að listnámi og
lauk meistaragráðu frá listiðnað-
arskólanum í Ósló 1977, og er
þar aðstoðarprófessor.
Athafnasemi Lislerud á sýning-
arvettvangi er viðbrugðið, því að
hann hefur haldið 22 sýningar frá
1978 og tekið þátt í 30 samsýn-
ingum, og þeim langflestum utan
heimalandsins. Þá hefur hann út-
fært nokkur stór verkefni og verk
hans eru á söfnum í Noregi og
víðar.
Aðallega vinnur listamaðurinn
í grófan leir eða postulín, lítil og
stór myndverk þar sem hann spil-
ar saman formum og táknum í
portum og súlum sem gjaman eru
viðfangsefni hans, eða í töflum
þar sem grafískir eiginleikar efn-
isins eru tjáformið, líkt og í þeim
sem til sýnis eru í listhúsinu
Úmbru. Meðal verkefna hans má
nefna stórt verk í nýtt hús hæsta-
réttar í Ósló sem hann hefur unn-
ið að á þessu ári og er 35 metra
hátt. Það er unnið á stórar postul-
ínsskífur og gengur inn í stigahús
byggingarinnar, og munu verkin
á sýningunni vera af líkum meiði,
en að sjálfsögðu í minni og ann-
arri útgáfu.
Af framanskráðu má ráða, að
hér er um sjóaðan listamann að
ræða og það kemur vissulega
fram í vinnubrögðunum, þótt sýn-
ingunni sé of þröngur stakkur
skorinn til að menn geti gert sér
nægilega glögga mynd um um-
fang listar hans. Hér hefðu ljós-
myndir af verkefnum hans verið
mikilvæg viðbót.
Uppistaðan í þessum postulíns-
myndum er yfirleitt forn spegil-
skrift sem gerir yfirbragð þeirra
mjög grafískt, auk þess sem lista-
maðurinn eykur við áhrifin með
því að bæta við ýmsum fornum
táknum t.d. hellnaristum og vík-
ingaskipum. Ekki telst þetta mjög
frumlegt og hliðstæður hafa sést
margar í nútímalist og vísar til
ákveðinnar þarfar norrænna lista-
manna, að láta upprunann skína
í gegn.
Öll handverksleg útfærsla
myndanna er af hárri gráðu og
þær eru mjög þægilegar fýrir
augað og munu vissulega njóta
sín enn betur innan um önnur
myndverk og frábrugðin.
Tvær myndir, sem höfðu yfir
sér dulúðugt og fomt yfirbragð
(nr. 4 og 8) höfðuðu einkum til
mín fyrir sterk grafísk eigindi svo
og einfaldleikinn og birtan í mynd
nr. 7. Eftir því sem ég skoðaði
sýninguna betur þrengdi sér lítil
mynd í forgrunninn (nr. 11), sem
er bæði dökk og dularfull og laus
við öll tákn önnur en þau hreint
formrænu.
að meta. Einhvern veginn læðist
sá grunur að mér, að Elín hafi
ekki lagt of mikla áherslu á
málun í skóla, því að þetta eru
gallar sem hún á að geta sniðið
af sér við þjálfun. Og þó segja
megi að það sé dálítið af óheftri
og óformlegri tjáningu í þessum
myndum, virðist einhvern veginn
ekki nægileg grunnþjálfun að
baki til að gera útfærsluna sann-
færandi. Bestu „informel“-mál-
ararnir voru t.d. frábærir teikn-
arar og þá ekki síst höfuðpaurinn
Jean Fautrier, og hvað nýja og
fijálsa málverkið áhrærir, sem
stendur Elínu nær, má skynja
mikla grunnþjálfun í verkum
bestu málaranna.
Það sem er svo mikilvægt í
frjálsri og óhaminni tjáningu er
einmitt að formin eða formleysan
sitji einhvern veginn óhagganleg
á myndfletinum og eigi þar
heima, en virki ekki sem ókunnur
gestur sem rétt tyllir þar tá.
Elín hefur sýnt að hún býr
yfir ótvíræðum hæfileikum og
það glittir heldur betur í þá í
myndunum með sjávarfanginu,
„Eldabuskan“ (26) og „Aftur til
fortíðar“ (27). Þær eru að sjálf-
sögðu í kraðakinu af litlu vatns-
litamyndunum, og vonandi sjáum
við mun meira af slíkum vinnu-
brögðum í myndum Elínar Magn-
úsdóttur í framtíðinni.
Ljúft og lausbeislað
Myndlist
Bragi Asgeirsson
í miðrými listhússins í Laugar-
dal sýnir myndlistarkonan Elín
Magnúsdóttir málverk og vatns-
litamyndir og stendur sýningin
til 19. desember.
Elín nam í tvö ár við MHI, en
hélt síðan utan til Hollands, eins
og lenzka var í þá tíð, og nam
við Gerrit Rietveldt-fagurlista-
skólann í Amsterdam og lauk
þaðan diplómaprófi vorið 1987.
Elín hefur verið iðin við mynd-
listarsýningar, en sýningar henn-
ar hafa verið af minni tegundinni
og mun þessi einna umfangsmest.
Það er mikill fjöldi mynda sem
hangir í miðrýminu og einkum
lítilla vatnslitamynda og þar
kennum við þá eiginleika Elínar,
sem eiga hvað best við hana,
nefnilega að vinna í ástþrungnum
og leikandi formum. Einkum
kemur þetta vel fram í myndum
eins og „Lífið er ljúft“ (1), „Laus-
beisluð" (2) og „Bakar vand-
ræði“ (4).
Allar búa þessar myndir yfir
Elín Magnúsdóttir
bestu eðliskostum Elínar sem
myndlistarmanns, sem ég tel að
séu létt og lifandi útfærsla í
formi, línu og lit ásamt rökréttri
myndbyggingu.
En satt að segja bakar það
listakonunni vandræði hve laus-
beisluð hún er við meðhöndlun
þessara atriða á stundum, og hve
handahófskennd heildarútfærsl-
an verður þá og kemur það fram
í alltof mörgum myndum á sýn-
ingunni og einkum. stóru mál-
verkunum, sem ég kunni minnst
Nýjar bækur
H Út er komin „Leiðsögn um
Nýja testamentið“ eftir William
Barclay í þýðingu sr. Hreins Há-
konarsonar. Bókin er ætluð öllum
þeim sem vilja kynna sér rit Nýja
testamentisins á hraðfara öld. Bók-
in veitir fróðleik um hvert rit Nýja
testamentisins, um tilurð þess og
sögu. „Hér er á ferð lipurt rit sem
opnar heim Nýja testamentisins
nánast á svipstundu en er þó traust
í alla staði, spennandi og fjörugt.
Höfundurinn er kunnur fyrir grein-
argóð skrif um Nýja testamentið
og hafa rit hans borið honum glæsi-
legt vitni og farið víða um heim,“
segir í kynningu útgefanda.
Útgefandi er Skálholtsútgáf-
an, útgáfufélag þjóðkirkjunnar.
Bókin er 143 bls. að stærð og var
hún prentuð hjá G.Ben. prent-
stofu. Verð kr. 1.750.
H Litlir lestrarhestar er flokkur
bóka fyrir börn sem farin eru að
lesa sjálf. Bækurnar eru prentaðar
með stóru letri og breiðu línubili
og misjafnar að lengd og þyngd. I
ár bætast þijár í safnið; Alltaf
gaman í Ólátagarði eftir Astrid
Lindgren, þirðja bókin um Óláta-
garðsbörnin í nýrri þýðingu Sig-
rúnar Árnadóttur með myndum
eftir Ilon Wikland. Baun í nefi
Betu, einnig eftir Astrid Lind-
gren, skreytt litmyndum eftir Ilon
Wikland. Sigrún Árnadóttir ís-
lenskaði. Sumarleyfissögur af
Frans eftir Christine Nöstlinger
er svo þriðja bókin í flokknum. Jór-
unn Sigurðardóttir þýddi og
teikningar eru eftir Erhard Dietl.
Útgefandi er Mál og menning.
Verð hverrar bókar er 780 krón-
ur.
H Didda dojojong og Dúi Dúfna-
skítur heitir fyrsta barnabók Ein-
ars Kárasonar, sem er nýkomin
út. Þetta er spennusaga um 12 ára
félaga sem rekast á bófa uppi í
Öskjuhlíð og ákveða að hafa hendur
í hári þeirra. „Leikurinn berst víða
um Hlíðarnar og flugvallarsvæðið,
end er mikið í húfi, heill tjársjóður
og heiður spæjaranna," segir í
kynningu útgefanda.
Útgefandi er Mál og menning.
Anna Cynthia Leplar mynd-
skreytti bókina sem er 115 bls.
og unnin í Prentsmiðjunni Odda.
Bókin kostar 1.390 krónur.
H Bókaflokkurinn Umönnun
gæludýra er ætlaður ungum dýra-
eigendum. í bókunum eru upplýs-
ingar og ráðleggingar ásamt tjölda
skýringarmynda og mynda af mis-
munandi tegundum dýra. Nú koma
út í þessum flokki bækurnar Fiskar
og Fuglar en áður eru komnar
bækur um hvolpa og kettlinga.
Bækurnar eru skrifaðar af dýra-
lækni og ljósmyndir unnar af fag-
fólki. Helga Þórarinsdóttir þýddi.
Útgefandi er Mál og menning.
Hvor bók er 45 bls. og kostar
1.190 krónur.
Um sorg og
gleði Sólborgar
Bókmenntir
Ingi Bogi Bogason
Guðrún Guðlaugsdóttir: Nellik-
ur og dimmar nætur. (238 bls.)
Vaka-Helgafell 1993.
Þessi fyrsta skáldsaga Guðrúnar
Guðlaugsdóttur er þroskasaga konu,
allt frá því að fyrstu kenndir til hins
kynsins taka að kvikna og þar til
ástin eina bíður stórt skipbrot.
Aðalpersóna bókarinnar, Sól-
borg, fæðist inn í sjúka fjölskyldu.
Faðirinn lifir í skugga horfinnar
velgengni og íðilfögur en ábyrgðar-
lítil móðirin veit að hún hefur tekið
niður fyrir sig. Ofan á þetta bætist
áfengisbölið svo að skilnaður er
óumflýjanlegur. Litla stúlkan flyst
til ömmu sinnar og verður það þeim
báðum til gæfu.
Sólborg, sem er að upplagi útleit-
in og glaðvær, þroskast og brátt
kemur að því að hún hittir marga
pilta sem gefa henni auga. Að lok-
um verður einn_ fyrir valinu,
menntamaðurinn Ágúst. Hann er
dulur, innhverfur og jafnvel ein-
rænn. Sólborg verður óhjákvæmi-
lega fyrir áhrifum af skoðunum
elskhugans. Gegnum hann veitir
hún viðtöku róttækum viðhorfum
sjöunda áratugarins og lifir óborg-
aralegu lífi samkvæmt kröfum
tímans. En á meðan Sólborg drekk-
ur af viskubrunni vinstrimennsk-
unnar verður Ágúst æ fráhverfari
fyrri afstöðu. Heimilisbragurinn
verður borgaralegri, bameignir og
hversdagspuð taka við af hugsjóna-
lífinu. En bak við saklaust hvers-
dagslífið lúra margar hættur.
Frásögnin er raunsæisleg og
fylgir eðlilegri tímaröð. Hún er í
fyrstu persónu og nýtir þá kosti sem
slíkri frásagnaraðferð fylgir. Sam-
kvæmt þessu verður reynsla aðal-
persónunnar, t.d. fyrsta ástin og
fyrsti kossinn, afar nákomin lesand-
anum. Oft á tíðum er höfundi
greinilega mikið niðri fyrir enda er
hann að lýsa sársaukafullum atrið-
um og því freistandi fyrir hann að
spenna stílinn. Samt veröur þess
lítið vart að hann láti slíkt eftir sér
því að málfarið er laust við hvort
tveggja í senn: flatneskju og orð-
skrúð. Hins vegar er ekki laust við
að fínni blæbrigði fái illa notið sín
vegna þess hve margt er skýrt en
ekki sýnt. Maður saknar á köflum
einhvers konar afhjúpunartækni.
Persónusköpunin er vönduð í
þeim tilvikum sem persónur hafa
veigamiklu hlutverki að gegna. Sól-
borg er bráðlifandi einstaklingur í
hugskoti lesandans. Forsendur fyrir
því hvemig hún þróast í sögunni
eru sannfærandi miðað við uppruna
hennar og geðslag. Sömuleiðis er
skiljanlegt hvemig sámband hennar
og Ágústs vex úr sér þrátt fyrir
það - eða kannski öllu heldur vegna
þess - að hann er innhverfur.
Guðrún Guðlaugsdóttir
I öðmm tilvikum era persónurnar
full fjarlægar. Börnin þeirra þrjú
lcoma yfirleitt ekkert við sögu sem
verður að teljast undarlegt þegar
haft er í huga hve sambandi þeirra
Sólborgar og Ágústs er lýst náið.
Móðir Sólborgar er sjálfhverf og
fremur leiðigjöm, angistarfullur
faðirinn rís hins vegar hærra þótt
ekki sé mynd hans skýr. Vinkonur,
elskhugar og aðrar persónur skýr-
ast ekki vel í samskiptum við Sól-
borgu né heldur ná þær að varpa
ljósi á hana. Til dæmis er það fá-
títt að samtölin búi yfir þeirri tog-
streitu sem vænleg er til þess að
draga fram einkenni persónanna
og gera þær trúverðugar. (Undan-
tekning eru samtöl Sólborgar og
Ágústs sem mörg hver eru frábær.)
Eftir stendur að Nellikur og
dimmar nætur er frumraun sem er
langt yfir meðallagi að listrænum
eiginleikum. Sögufléttan gengur
upp, persónusköpunin - þar sem
hún er best - er vönduð og þeir
tilfinningaárekstrar sem afhjúpaðir
eru fullvissa lesandann um að hér
er um að ræða sýnishorn af tvís-
truðu nútímalífi. Flestar eiga per-
sónurnar það sameiginlegt að vera
hver í sínu lífi vegvillt og áttlaus.
Óraunhæfar væntingar, sérgæska
og eitthvað utanaðkomandi, sem
kalla mætti örlögin, valda því að
enginn nær þeirri höfn sem siglt
var til. Með öðrum orðum: Þessi
saga kemur við mann.

4
ú
i

4
t
i
t
1
1