Morgunblaðið - 21.04.1994, Blaðsíða 48

48
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 21. APRÍL 1994
Jón Pálsson frá Sól-
mundarstöðum á
Akranesi — Mmning
Fæddur 8. október 1917
Dáinn 15. apríl 1994
Mig langar til að minnast hér
tengdaföður míns, Jóns Pálssonar,
nokkrum orðum, en hann lést á
Sjúkrahúsi Akraness aðfaranótt 15.
apríl á 77. aldursári, eftir rúmlega
þriggja sólarhringa legu þar.
Jón var fæddur hér á Sólmundar-
höfða 8. dag októbermánaðar árið
1917, sonur þeirra hjóna Páls Jóns-
sonar og Guðnýjar Nikulásdóttur,
sem þar bjuggu. Jón fékk ekki að
njóta föður síns lengi, því hann dó
úr spönsku veikinni árið 1918, þegar
Jón var ársgamall. Hann ólst því upp
í skjóli móður sinnar á Sólmundar-
höfða með þeim eldri systkinum sín-
um Jódísi, Nikulási og Jóhanni og
síðar bættist Páll í þann hóp.
Það gefur því augaleið að hin
veraldlegu efni hafa verið kröpp í
uppvextinum og þörfm fyrir að halda
vel á spöðunum verið brýn. Guðnýju
mun hafa verið það mikið metnaðar-
mál að geta haldið heimilinu saman
og öllum sínum börnum hjá sér.
Þetta tókst með dugnaði hennar og
því að börnin hennar fóru að létta
undir strax og þau gátu. Jón fór því
í sveit að Hrísum í Flókadal um 10
ára aldur og dvaldist þar næstu sum-
ur. Þar tíðkuðust þá enn fráfærur
og Jón fékk það embætti að sitja
yfir ánum, halda þeim til haga og
reka heim, þegar mjaltir nálguðust.
Jón minntist þessa tíma oft með
ánægju. Hann taldi sig vera síðasta
smalann í Borgarfirði sem sat yfir
kvíaám.
Þótt Jón byrjaði sín störf í sveit-
inni, þá varð hans lengsti starfsvett-
vangur á sjónum. Frá 18 ára aldri
var hann samfellt á sjó á bátum frá
Akranesi, þar til hann vantaði
nokkra mánuði í fimmtugt. A þess-
um 32 árum hafði orðið mikil bylting
í vélbúnaði og veiðarfærum. Þar
nægir að nefna kraftblökkina við
nótaveiðarnar. Jón taldi þó að þegar
gamla aðferðin var notuð til þess
að kasta fyrir síldina hefði verið
miklu skemmtilegri, þá tókst manns-
höndin beint á við síldina og veitti
ýmist betur síldinni að sleppa, eða
veiðimönnunum að vera nógu fljótir
að koma nótinni umhverfis hana,
áður en sfldin synti burt. Þetta hefði
í þá daga verið jafnari leikur en síð-
ar varð, þegar vélarorka réð ferð.
Jón hóf sinn sjómannsferil sem
háseti á 26 tonna báti, Öldunni MB
77, en þar var Brynjólfur móður-
bróðir hans formaður. Árið 1943
sótti Jón hið minna mótorvélstjóra-
námskeið Fiskifélags íslands og eft-
ir það snerust hans sjómannsstörf
öðru fremur um vélgæslu, þótt störf
á dekki væru þar í bland, ekki síður
þá en nú. Þótt starfsréttindi þau er
Jón öðlaðist 1943 dygðu honum lengi
vel, þá kom að því að vélastærð
skipanna óx þeim réttindum yfir
höfuð. Því varð það að haustið 1962
settist hann á skólabekk á ný og tók
hið meira mótorvélstjóranámskeið
Fiskifélagsins. Þannig fylgdi Jón
þróun tímans og tók próf næsta vor
með fyrstu einkunn, þá 45 ára gam-
all og liðin 20 ár frá því síðast var
setið á skólabekk. Jón var afar far-
sæll í sínu starfi og eftirsóttur vél-
stjóri.
Eftir þennan langa tíma á sjónum
kom Jón alkominn í land og hóf nú
störf í skipasmíðastöðinni hjá Þor-
geiri og Ellert. Þau störf er þar voru
unnin hafa væntanlega ekki komið
Jóni ókunnuglega fyrir sjónir, þar
sem mikið var unnið í fískibátum
við vélar og tæki. Auðvitað vann
hann svo líka almenna smiðjuvinnu
og sveinspróf í vélvirkjun tók hann
er hann stóð á sextugu. Starfsrétt-
indin urðu að vera til staðar á nýjum
vinnustað eins og fyrr. Síðustu
starfsárin sín hjá Þ&E vann hann
svo við lagerstörf.
Jón var í eðli sínu afar gáskafull-
ur og skemmtilegur maður, sem
gott var að umgangast. Á sínum
yngri árum lék hann með Leikfélagi
Akraness, t.d. í Bakkabræðrum og
Ævintýri á gönguför. Þeir sem voru
Minning
Gísli Guðmunds-
son, fv. sjómaður
Einhvern tímann fyrir nokkrum
árum heyrði ég viðtal við lands-
þekktan mann í útvarpsþætti einum,
sem Jónas Jonasson hafði umsjón
með. Jónas spurði um vinfengi þessa
manns við hina ýmsustu einstakl-
inga og þá orðaði viðmælandi Jónas-
ar það sem svo að heimili sitt væri
eins og járnbrautarstöð, svo gest-
kvæmt væri hjá honum. Mér hefur
stundum flogið þessi líking í hug,
þegar hugurinn reikar á vinnustað
minn, sem er hús Blindrafélagsins
við Hamrahlíð. Þar er nokkurs kon-
ar áningarstöð. Margir staldra þar
við í skamman tíma og halda eitt-
hvað annað, aðrir eiga þar lengri
dvöl og fara ekki þaðan fyrr en að
hinstu för er komið. Ég hef séð á
bak mörgum góðum vinum mínum
þaðan, sem hafa lagt af stað yfír
hafíð mikla. Þá finnst mér ég standa
einn á ströndinni og hjartað fyllist
sárum söknuði. Mér er sagt að sökn-
uðurinn sé eigingirni, ég er nú bara
svona gerður og verð afskaplega
lítill í sálinni, þegar slíkar ferðir eru
farnar.
Einn þeirra sem nýlega hefur lagt
í hinstu siglinguna er Gísli Guð-
mundsson fyrrverandi sjómaður.
Hann var lífsglaður maður með af-
brigðum, naut sín vel í góðra vina
hópi, var á yfirborðinu léttur og
kátur, sagði skemmtilega frá og var
félagslyndur að eðlisfari. En undir
yfirborðinu bjó djúpur harmur og
tregi yfír örlögunum, hann var ekki
alls kostar sáttur við hvernig þær
Urður, Verðandi og Skuld höfðu
komið fram við hann. Gísli stundaði
millilandasiglingar og var eitt sinn
í erlendri höfn, þegar hann bragð-
aði á einhveijum vökva. Þetta
reyndist vera tréspíritus og þrátt
fyrir ráðleggingar var Gísla ekki
gefið nægilega mikið af því sem
hugsanlega hefði getað bjargað sjón
í sjötugsafmæli hans munu trúlega
lengi minnast „leikþáttar“ er þeir
bræðumir Jón og Páll spunnu í sam-
einingu.
Sem áður segir var Jón á síld. Á
Siglufírði kynntist hann ungri og
fallegri stúlku, Maríu Magnúsdóttur.
Þau gengu í hjónaband 1941 og
byggðu sér 100 fm hús á Laug-
arbraut 17. Það er athyglisvert fyrir
okkur nú á síðasta áratug 20. aldar,
að það liðu aðeins um 4 mánuðir frá
því byijað var að byggja húsið, þar
til flutt var inn í það. Hjónaband
þeirra Jóns og Maríu var mjög far-
sælt. Þau eignuðust þijár dætur;
Guðnýju, gifta undirrituðum, Sum-
arrós Majjneu, hennar maður er
Svavar Agústsson skipstjóri, og
yngst er Jóna Maja. Börn og barna-
böm þeirra systra eru nú orðin 13
talsins. Því miður fengu þau Jón og
María ekki að njóta efri áranna nógu
lengi saman, því hún dó aðeins 59
ára gömul eftir erfið veikindi. Segja
má, að með henni hafi um leið dáið
hluti af Jóni, svo samrýnd voru þau.
Gleði hans minnkaði og vanheilsa
tók að hijá hann. Það var helst heim-
sóknir afkomendanna sem glöddu
hann, en Jón var afar barngóður og
börnin hændust að honiim.
Fyrir tæpum 2 árum hafði mikill
bjúgur heijað á Jón og heilsufarið
hékk á bláþræði. Þá lagðist hann á
sjúkrahúsið hér og læknarnir unnu
það afrek að ná bjúgnum vel niður,
svo líðanin varð bærileg. Þegar hann
kom af sjúkrahúsinu, fór hann ekki
hans. Líklega heðfí þurft að hella
ofan í hann eins miklum vínanda
og hann hefði þolað til þess að hann
yrði ekki alveg blindur, Gísli brást
hins vegar vel við örlögum sínum
og lét ekki deigan síga. Hann komst
í kynni við Ásgerði ólafsdóttur, sem
starfaði þá hjá Blindrafélaginu og
síðar Sjónstöð íslands sem umferlis-
Agnar Stefán Stef-
ánsson — Minning
Fæddur 11. maí 1914
Dáinn 3. apríl 1994
Kær vinur okkar og frændi and-
*- aðist í Vífilsstaðaspítala að kvöldi
páskadags 3. apríl sl. og fer útför
hans fram á morgun, föstudaginn
22. apríl, kl. 13.30 frá Fossvogs-
kirkju.
Agnar fæddist á Akureyri 11.
maí 1914. Foreldrar hans voru
Stefán Ólafur Sigurðsson, kaup-
maður, f. á Páfastöðum í Skaga-
firði 29. júlí 1870, d. á Siglufirði
19. janúar 1941, og kona hans
Jóhanna Sigríður Jónsdóttir frá
Hofí í Vopnafírði, f. 24 júní 1874,
d. á Siglufirði 29. nóv. 1963. Móð-.
„ urforeldrar voru séra Jón Jónsson,
prófastur að Mosfelli í Grímsnesi
og síðan að Hofí í Vopnafírði, og
kona hans Þuríður Kjartansdóttir
frá Ytri-Skógum undir Eyjafjöllum.
Föðurforeldrar voru Sigurður Jóns-
son, bóndi á Páfastöðum og síðan
á Kjartansstöðum í Skagafirði, og
kona hans Elísabet Aradóttir frá
- Ingveldarstöðum á Reykjaströnd.
Agnar ólst upp í fjölmennum
systkinahóp á glaðværu og gest-
risnu heimili foreldranna í Hafnar-
stræti 29. Hann var næstyngstur
sex systkina, en þau voru Þuríður
(Lulla), lengst búsett í Bergen,
Jón, fyrrverandi framkvæmdastjóri
Síldarútvegsnefndar á Siglufirði,
Marinó Kjartan, lengi starfsmaður
Sanitas og síðan Öls og goss hf. á
Akureyri, og Ólafur, starfsmaður
Pósts og síma á Siglufírði og síðar
stöðvarstjóri á Sauðárkróki. Þau
eru öll látin. Eftirlifandi er Sigríður
Elísabet, ekkja Egils Ragnars út-
gerðarmanns á Siglufirði.
Agnar lauk gagnfræðaprófi frá
MA 1930. Árið 1934 fluttu foreldr-
ar hans til Siglufjarðar en þá voru
flest barna þeirra búsett þar. Vann
Agnar við verslunarstörf og í síld-
inni um tíma. Einnig var hann
kyndari á gömlu Heklu. Árið 1941
lauk Agnar prófi frá Loftskeyta-
skóla Islands og eftir það vann
hann hjá Landsíma íslands, lengst
á radióverkstæðinu, en einnig mörg
sumur við síldarleit bæði á Siglu-
firði og á Raufarhöfn.
Agnar kvæntist árið 1942 Guð-
rúnu Guðjónsdóttur, Sæmundsson-
ar, byggingarmeistara í Reykjavík
og konu hans Arnheiðar Jónsdóttur
fyrrverandi námsstjóra. Heimili
Guðrúnar og Agnars var á Skál-
holtsstíg 7. Guðrún andaðist árið
1957, langt um aldur fram og var
öllum harmdauði. Einkadóttir
þeirra er Arnheiður Guðrún. Hún
var gift John Ó. Lindsay. Þau slitu
samvistir. Bjuggu þau lengi í Eng-
landi og þar býr einkasonur þeirra
og augasteinn afa síns, John
Lindsay yngri. Heimsótti Agnar
fjölskyldu sína í öllum fríum og
átti með henni góðar stundir. Am-
heiður hefur búið hér á landi síð-
ustu ár og reynst föður sínum vel
í veikindum hans. Agnar kvæntist
aftur árið 1961, Guðlaugu Björgu
Björgvinsdóttur. Þau slitu samvist-
ir. Síðustu árin bjó Agnar í Hátúni
lOa.
Við kveðjum kæran vin og
frænda með versum úr eftirmælum
sem ort voru í minningu föður hans:
Þú ert horfinn heim i friðinn,
hjartans bróðir, frændi og vinur.
Reynslutími lífsins liðinn,
leiðir skilja, hjartað stynur.
Þetta er löngum lokasaga,
ljósin kærleiks yfir skína
þessa hinstu döpru daga,
drúpir sorg við burtfór þína.
Guð sé með þér, göfgi drenpr,
gröfin kallar: Sofðu í næði.
Sama veginn sérhver genpr
sorgar undir þó að blæði.
Þú munt æ í okkar minni
andaður þó hverfist sýnum.
Þetta er kveðjan síðsta sinni
frá systkinum og frændum þinum.
(Gísli Ólafsson)
Guð blessi minningu Dadda okk-
ar.
Hanna og fjölskylda.
aftur heim til sín, heldur flutti eftir
50 ára veru frá Laugarbraut 17 til
elstu dóttur sinnar og tengdasonar
í Reynigrund 28. Þar hafði hann
reyndar borðað síðan María dó, en
nú fluttist hann alfarinn í hús þeirra
sem reist var þar sem móðir hans
hafði átt mógrafir. Þetta var
skammt frá æskuheimilinu og nú
síðustu mánuðina, þegar hann fór
lítið út úr húsi, þá gat hann setið í
stólnum sínum og horft út á flóann,
þar sem hans starfsvettvangur hafði
verið um áratuga skeið. Jón benti
okkur á ýmislegt í náttúrunni sem
var að gerast í okkar næsta ná-
grenni, t.d. þegar múkkinn var að
veiða grásleppu hér í Leyninu, með
því að stýra henni á land og nú fyr-
ir nokkrum dögum, þegar loðnuveið-
um var að ljúka, þá sagði hann
mér, að greinilega hefði loðnutorfa
verið hér skammt frá landi, út á
Krossavíkinni. Hann hafði mikinn
áhuga á lax- og silungsveiði meðan
heilsan leyfði og tók stundum elstu
barnabörnin með sér.
Nú þegar leiðir skilja í bili, þá vil
ég þakka Jóni tengdaföður mínum
fyrir hans hjálp og leiðsögn á lífs-
brautinni. Hann var maður sem skil-
aði þjóðfélaginu miklu með sinni
vinnu og dugnaði. Hann komst vel
af við sína samferðamenn og ég
veit að hann var löngu tilbúinn að
hefja þá göngu sem nú er hafín. Ég
óska honum Guðs blessunar á þeirri
braut.
Rúnar Pétursson.
kennari, og Ásgerður veitti honum
ómetanlegan stuðning, kenndi hon-
um að nota hvíta stafínn og bjarga
sér innan- og utanhúss. Gísli sýndi
aðdáanlegan dugnað, var ómöguleg-
ur maður ef hann gat ekki farið út
og gengið hringinn sinn eða komist
á bak tveggja manna hjólhesti, en
þá var auðvitað einhver sjáandi til
þess að stýra. Hann minnti mig
stundum á sjófuglana úti í Vest-
mannaeyjum sem misstu allan móð,
ef þeir sáu ekki hafíð eða fundu
lyktina af því. Eftir að Gísli missti
sjónina, kom í ljós að hann hafði
frábært minni og gat sagt nákvæm-
lega hvar hann var staddur og hvaða
hús bar fyrir augu, gengi hann á
slóðum, þar sem hann þekkti til.
Gísli var mikill áhugamaður um
tómstundir, átti sæti í tómstunda-
og skemmtinefndum Blindrafélags-
ins allt til dauðadags.
Fyrir nokkru tók Gísli að fínna
til lasleika og brátt kom í Ijós að
hann var altekinn krabbameini.
Þetta gekk fljótt fyrir sig, hann fór
á sjúkrahús rétt um áramótin og
svo hófst siglingin sú hin hinsta
aðfaranótt 16. apríl síðastliðins.
Stundum dettur mér í hug að
Gísli hafí verið að reyna að flýta
þessari siglingu. Hann reykti mikið
og Bakkus var félagi hans. Hann
var aldrei til vandræða þótt talsvert
vín væri haft um hönd, en sagðist
vera að krydda þessa daufu tilveru,
sem honum þótti til heldur lítils að
lifa. En samt hefur nú tilgangurinn
með öllu þessu verið einhver, ef til
vill sá að gefa Gísla innsýn í heim
blindra svo að hann nái að þroskast
meir í næsta jarðlífí og hugsanlega
hefur forsjónin leitt hann til okkar
svo að við gætum kynnst lífsglöðum
og skemmtilegum manni eins og
hann Gísli Guðmundsson var.
Það er alkunna að fólk bregst
misjafnlega við áföllum. Sumir
brotna, aðrir halda áfram að beijast
uns yfir líkur. Honum Ása í Bæ var
einkar létt um að yrkja um vini sína
sem margir þurftu að lúta í lægra
haldi fyrir óvæntum örlögum. Mér
koma í hug síðustu ljóðlínurnar úr
Sævars vísu eftir Ása, en þær orti
hann um einn sona Binna í Gröf,
sem var mikill sjómaður og aflakló.
En Sævar bar lífsharm í bijósti eins
og Gísli. Nú þegar hann Gísli er
lagður í siglinguna miklu. Þá fær
hann að sjá hafið bærast, bylgjurn-
ar brotna á kinnungnum og öldu-
faldana skella á klettóttum strönd-
um.
Kvöldrauðan jökul við blámann ber
og bjarmar um skýjahlið;
I síðasta róðurinn Sævar fer
og siglir á ókunn mið.
Fyrir hönd okkar vina hans og
samstarfsmanna í Blindrafélaginu,
Gísli Helgason