Morgunblaðið - 29.05.1994, Page 24
24 SUNNUDAGUR 29. MAÍ1994
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 29. MAÍ 1994 25
JMtorgtsnÞIiiMfe
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
A
Ifrétt hér í blaðinu í liðinni viku
er skýrt frá því að Alþjóðaheil-
brigðisstofnunin sé hætt að geta
Islands í ársskýrslum vegna smæð-
ar þjóðarinnar. Islendingar eru rót-
gróin menningarþjóð og hafa gert
mikið átak í heilbrigðismálum og
augljóst að menntun heilbrigðis-
stétta hér á landi er a.m.k. jafngóð
og sömu stétta í öðrum löndum.
Við höfum því náð því takmarki
að heilbrigðismál hér á landi eru
til eftirbreytni og geta verið öðrum
og miklu fjölmennari þjóðum íhug-
unarefni og til fyrirmyndar. En
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin virðist
ekki vera á sömu skoðun ef marka
má forsíðufrétt um þetta efni í
Morgunblaðinu undir fyrirsögninni
„ísland ekki í hópnum“ og segir
þar m.a. að Alþjóðaheiibrigðis-
Árvakur hf., Reykjavík.
Háraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
stofnunin geti íslands ekki vegna
þess að þær þjóðir séu ekki teknar
með sem nái ekki hálfri milljón
íbúa. Það er harla athyglisvert að
menningarþjóð sé metin eftir
höfðatölu en ekki þeim árangri sem
hún hefur náð á ákveðnum sviðum.
Ef aðrar alþjóðlegar stofnanir færu
að dæmi Alþjóðaheiibrigðisstofn-
unarinnar yrði íslands hvergi getið
án sérstaks fólksfjölgunarátaks og
má segja að það lýsti vel þeirri
yfirborðslegu afgreiðslu og þver-
stæðukenndu einkennum sem blasa
hvarvetna við í samtímalífi okkar.
En íslandi er ekki einungis sleppt
í þessari skýrslu Alþjóðaheilbrigði-
stofnunarinnar heldur má sjá
margvíslegar úttektir á sviði við-
skipta og félagsmála þar sem ís-
lands er að engu getið og á þetta
jafnt við um nágranna- og frænd-
ríki okkar.
Það er svo aftur íhugunarefni
að engum dytti í hug að sleppa
íslandi þegar rætt væri um menn-
ingarlega arfleifð germanskra eða
norrænna þjóða. Þar er ísland í
forystu og ávallt metið sem slíkt.
Það hefur meira hlutverki að gegna
í tengslum við varðveizlu german-
skrar menningar en flest önnur ríki
og ekkert land er neins staðar í
námunda við okkur þar sem ar-
fleifðin er samtímaveruleiki í lífi
þjóðarinnar og bókmenntir fyrri
alda eru veigamikil staðreynd í
samfélagi vegna varðveizlu tung-
unnar. Hún er mikilvægasta og
dýrmætasta eign okkar og einstæð
í sögu þjóðanna. Það er fyrir hana
og bókmenntirnar sem orðstír okk-
ar lifir. Það er þessi arfleifð sem
hefur varðveitt orðstír okkar. Okk-
ur ber skylda til að varðveita hana.
Hún er ekki einungis mikilvægasti
þáttur samtímalífs á íslandi heldur
einnig — og þá ekki síður — bezta
vörumerki og áhrifamesta mark-
aðssetning svo að talað sé nútíma-
mál í alltseljandi nútímaheimi.
Þetta vörumerki hefur dugað okk-
ur. Við skulum ekki glopra því út
úr höndunum á okkur. Við skulum
leggja áherzlu á rækt tungunnar,
á rækt landsins og varðveizlu þess
bezta sem í okkur býr. Það hefur
reynzt okkur bezt í sjálfstæðisbar-
áttu okkar, það reyndist okkur
bezt þegar 'við fengum handritin
heim og þá ekki síður við útfærslu
fiskveiðilögsögunnar. Rótgróin
arfleifð kallaði á viðbrögð sem tal-
in voru sæmandi gagnvart smáþjóð
sem er vegna sögu sinna og verð-
mætageymdar ígildi stórþjóðar.
MORGUNBLAÐIÐ, Kringlunni 1, 103 Reykjavík. SÍMAR: Skiptiborð 691100.
Auglýsingar: 691111. Askriftir 691122. SÍMBRÉF: Ritstjórn 691329, frétt-
ir 691181, íþróttir 691156, sérblöð 691222, auglýsingar 691110, skrif-
stofa 681811, gjaldkeri 691115. Áskriftargjald 1.400 kr. á mánuði innan-
lands. I lausasölu 125 kr. eintakið.
ÞU NAFNKUNNA
LANDIÐ
ÍSLENSK TUNGA ER einsog
niður tímans. Og hún varðveit-
ir tengsl við mikil verðmæti.
Og sjálf er hún einstæð. í
henni lifir sagan og hún varð-
veitir enn hugsanir, hugmynd-
ir, reynslu og fróðleik sem við
getum tileinkað okkur milliliðalaust. Það er því ekki hægt
að ofmeta mikilvægi hennar. Hún gerir okkur að einstakri
þjóð. í tungunni sjálfri getum við verið samtíma öllum þeim
sem hafa lifað í þessu landi, sorgum þeirra, gleði, draumum
og eftirvæntingu. Og öllu er þessu ekkisízt haldið til haga
í ijóðlistinni þarsem við heyrum andardrátt ellefu alda og
höfum tilfinningu fyrir hverju orði, hverri setningu. Aðrar
þjóðir eiga ekki slíka arfleifð án þýðinga eða endursagna
úr tungum sem hafa farið á mis við þjóðimar sem töluðu
þær upphaflega og tileinkuðu sér nýjan tjáningamiðil, Þjóð-
irnar lifðu en tungurnar dóu á vörum þeirra. Og þær eignuð-
ust ný tungumál sem eru í litlum tengslum við þau tungu-
mál sem nú era töluð. En íslendingar eiga fjölæran gróður
þarsem tunga þeirra er. Hún vex og dafnar og skartar nýj-
um blómum sem nærast af sömu rótum og ávallt. Arfleifð
tungunnar er gömul. Hún er í senn aðhald og uppörvun.
Án hennar værum við önnur þjóð en raun ber vitni, án
tengsla okkar við rætumar væri hlutverk þjóðarinnar allt
annað en nú er, annað og minna. Nýsköpun sem byggist á
endursköpun og varðveizlu er meira ævintýri en nýsköpun
eða nýrækt í uppblásnu og gamalkunnu umhverfi. Við ætlum
að rækta landið áður en það hverfur með vindinum. Og hví
þá ekki að varðveita tunguna og sérstæð tengsl okkar við
arfleifð og upprana. Það verður ekki gert nema með við-
spymu, ræktun og umhyggju. Ef landið fer á mis við ást
okkar blæs það upp og tungan lýtur að sjálfsögðu sömu
lögmálum.
íslenzk tunga á rætur í germönskum arfi og hún geymir
hann enn með sérstæðum hætti. Við eram ekki hætt að
stuðla þráttfyrir nýsköpun í ljóðlist og vonandi höldum við
því áfram öðrum þræði eins gamalgróin og stuðlasetningin
er í íslenzkri ljóðlist. Gamalt form og nýtt getur lifað saman
og nærzt á uppörvandi víxláhrifum, það er ekkert í listum
sem segir: annaðhvort eða. Við eram eina þjóðin sem hefur
varðveitt stuðlasetningu svo mér sé kunnugt og við skulum
ekki hafna henni með öllu þótt ung skáld geri lítið fyrir
hana. En þau hefðu gott af því að læra hana og nota hana
sem tilbrigði í annars heldureinhliða skáldskap nú um stund-
ir. Pound og Auden reyndu að endurvekja stuðlasetningu í
enskum skáldskap. En það tókst ekki. Þeir ortu samt ágæt-
lega stuðluð kvæði, tilaðmynda Pound í Sæfaranum og
Auden náði miklum árangri í Öld kvíðans (1947) þarsem
hann notar ýmis tilbrigði forngermanskrar ljóðlistar. En
þessar mikilvægu tilraunir voru of seint á ferðinni, silfurþráð-
urinn hafði slitnað. Nú eru þær einungis merkilegt tilbrigði
við skáldskap þessara höfuðsnillinga. Finnar og keltar not-
uðu einnig lóðstafasetningu áðurfyrr, en þó einungis sem
skraut eða tilbrigði.
Það er gaman að skoða áherzlurnar og stuðlasetninguna
í fornenska kvæðinu Orastan við Brunanburh eða í öðrum
fornenskum skáldskap, þangaðsem við sóttum bókstafína ð
og þ og varðveittum þá, ekkisíður en stuðlasetninguna.
Talsvert er til af fornenskum ljóðabrotum fyrir Bjólfs-
kviðu á 9. öld og eru þessi brot flest sprottin úr klaustrum
þarsem ritlist var í heiðri höfð ekkisíður en hér heima. Þessi
brot fjalla m.a. um fostur og annað trúarlegt efni. En sögu-
ljóð einsog Bjólfskviða er afturámóti einskonar ljóðsaga ein-
sog við þekkjum úr kviðum Hómers. I Bjólfskviðu, sem
hafði áhrif á Tolkien vegna lýsinga á ófreskjum, er mikið
af kenningum sem höfnuðu i íslenzkum dróttkvæðum og
lifðu góðu lífi hér á iandi í arfleifð rímnaskáldanna; heimili
HELGI
spjall
vindanna, þ.e. sjórinn: windgeard, svo að dæmi sé tekið. Og
í þessum Iínum úr Bjólfskviðu er talað um sjávarskóginn,
þ.e. skipið. En annars er því lýst hvemig hetjan kýs sér
bardagamenn eins frækna og unnt var, fór síðan við fjór-
tánda mann um borð í skipið eða sjávarskóginn, þeir sigldu
að ströndinni og skipið veltist í hafrótinu við klettana. Her-
menn klifruðu um borð, skipið var fermt og búið til siglingar:
Hæfde se góda Géata léoda
cémpan gecórone þára þe he cénoste
fíndan míhte; fíftyna súm
súndwudu sóhte, sécg wísade,
lágucræftig món lándgemýrcu.
Fýrst fórð gewat; flóta wæs on ýðum,
bát under béorge. Béornas géarwe
on stéfn stígon,- stréamas wúndon,
súnd wið sánde; sécgas bæron
on béarm nácan béorhte frætwe,
gúðsearo géatolic; gúman út scufon,
wéras on wílsið wúdu búndenne.
í fomsaxneska kvæðinu Heliand frá svipuðum tima sjáum
við einnig þessa sömu stuðlasetningu: Hermennirnir vora í
góðu skapi, fólk var ánægt og menn vora giaðir, það voru
skenkt vín og margar hetjur í höll:
Wérod blíðode
wárun tar a lúston líudi atsámne,
gúmon gládmodie. Géngun ámbahtman,
skénkeon mid scálun, drogun skírianne wín
mid órcun endi mid álofatun; was thar érlo
dróm
fágar an fléttea.
Og í Hildebrandlied, gömlu fomháþýzku kvæði frá því um
800, sjáum við enn þessa sömu stuðlasetningu þarsem fjall-
að er um að spjótin hafi flogið, þessi oddmjóu vopn, og fest-
ust í skildina; lýst bardaga sem endar með því að menn era
með vopnum vegnir:
Do léttun se ærist ásckim scrítan,
scárpen scúyrim, dat indem scíltim stónt.
Do stópun tosámane, stáimbort chlúbun, héuwun
hármlicco húitte scílti,
únti im iro líntun lúttilo wúrtun,
giwígan miti wábnum.
Þennan skáldskap getur enginn lesið eða skilið nema fræði-
menn. Það era engar þjóðir lengur á bakvið þessi miklu
kvæði. En svo komum við að íslandi og sjáum sömu skáld-
skapareinkenni í Darraðarljóðum frá svipðum tíma:
Vindum, vindum vef darraðar,
þars vé váða vígra manna;
látum eigi líf hans farask;
eigu valkyijur vals um kosti.
Bakvið þetta fomíslenzka ljóð stendur enn Ktil þjóð sem
hefur gætt dýrgripa sinna og fyrir hana þarf ekki að endur-
segja efni þessara Ijóðlína því hún skilur þær jafn vel og
þeir sem fyrstir heyrðu Ijóðið fyrir þúsund áram. Það er
svosem engin fólksfæð í Þýzkalandi eða í löndum hinna
fornu engilsaxa en þar búa nú aðrar þjóðir en þær sem
skildu Heliand, Bjólfskviðu eða Hildibrandskvæðið jafnauð-
veldlega og Islendingar skilja nú Darraðarljóð og aðrar þær
gersemar sem þeir hafa varðveitt og upplifað einsog nýortar
væra. Eddurnar lifa með okkur enn í dag, en Niflungaljóð,
sem eru mun yngri, eða frá 1200, era löngu dauður bókstaf-
ur hvaðsem Wagner líður. Sálmur Kolbeins Tumasonar frá
því um 1200 er afturámóti í íslenzku sálmabókinni og sóm-
ir sér þar vel:
Heyr himna smiður
hvers skáldið biður...
M
(meira næsta sunnudag)
FÁTT HEFUR VAKIÐ
meiri athygli í viðskipta-
heiminum undanfarnar
vikur en töluvert víðtæk
viðskipti, sem fram hafa
. farið með hlutabréf í ís-
lenzka útvarpsfélaginu
hf., sem rekur Stöð 2. Á
viðskiptasíðu Morgunblaðsins í dag, laug-
ardag, kemur fram, að á einni viku höfðu
verið skráð viðskipti með hlutabréf í fyrir-
tækinu á Verðbréfaþingi fyrir um 150
milljónir króna að söluverði. En jafnframt,
að umtalsverð viðskipti hafi farið fram á
milli hluthafa fram hjá verðbréfafyrirtækj-
unum og er talið að samtals nemi söluverð
þeirra hlutabréfa sem skipt hafa um eig-
endur á undanförnum dögum á þriðja
hundrað milljóna króna.
En athygli manna í viðskiptalífinu bein-
ist þó ekki sízt að þeirri staðreynd, að
enginn veit hver eða hveijir hafa keypt
þessi bréf. Vitað er um helztu seljendur
en þegar þetta er ritað að morgni laugar-
dags hefur ekkert verið upplýst um kaup-
endur. Margs konar tilgátur hafa verið
settar fram. Ein er sú, að þeir hluthafahóp-
ar, sem tekizt hafa á um völdin í fyrirtæk-
inu síðustu misseri hafi þarna verið á ferð
og jafnvel, að þeir, sem verið hafa í minni-
hluta að undanförnu hafí með þessum við-
skiptum náð meirihlutanum á ný. Önnur
tilgáta er sú, að íslenzkir aðilar, sem starfa
erlendis eigi hér hlut að máli og sú þriðja
að erlend sjónvarps- eða kvikmyndafyrir-
tæki hafí séð sér hag í því að fjárfesta í
sjónvarpsstöð á íslandi. Allt eru þetta get-
gátur vegna þess, að kaupendum hefur
tekizt ótrúlega vel að halda því leyndu,
hveijir þeir eru. Jafnvel svo, að talið er
að verðbréfafyrirtækin sjálf, sem haft hafa
milligöngu um þessi viðskipti hafi ekki
vitað fyrr en allra síðustu daga, hver kaup-
andinn eða kaupendur væru.
Nú er það í sjálfu sér ekkert annað en
fagnaðarefni, að fjárfestar telji íslenzk
fyrirtæki svo ábatasöm éða vænleg þegar
horft er til framtíðar, að þeir vilji leggja fé
í fyrirtækin. Og það er líka fróðlegt að
fylgjast með sviptingum af þessu tagi á
okkar litla hlutabréfamarkaði, þegar eftir-
sókn eftir hlutábréfum verður til þess, að
þau hækka töluvert í verði. Þannig er al-
veg Ijóst, að margir þeirra, sem selt hafa
hlutabréf sín í Islenzka útvarpsfélaginu
hf. hafa hagnast vel á fjárfestingunni í
fyrirtækinu. Þeir keyptu hlutabréf á mun
lægra verði fyrir nokkrum misserum eða
jafnvel nokkrum árum og hafa nú selt þau
á svo háu verði, að hagnaður þeirra er
umtalsverður.
Hins vegar vakna ýmsar spurningar um
þær leikreglur, sem gilda á hlutabréfa-
markaðnum vegna þeirra viðskipta, sem
fram hafa farið með hlutabréfín í íslenzka
útvarpsfélaginu hf. undanfarna daga. Eng-
inn veit hver kaupandinn eða kaupendur
eru. Enginn veit hvert markmiðið er með
þessum kaupum. Stendur yfir á hluta-
bréfamarkaðnum tilraun til yfírtöku á Stöð
2? Eða eru hér á ferð fjárfestar, sem hafa
það eitt í huga að ávaxta fé sitt í fyrir-
tæki, sem þeir telja arðvænlegt á næstu
árum? Hafa hinir nýju fjárfestar í huga
að beita áhrifum sínum til þess að breyta
rekstrarstefnu fyrirtækisins? Þessar og
margar aðrar spurningar vakna vegna
þessara viðskipta.
Er það eðlilegt, þegar um svo umfangs-
mikil viðskipti er að ræða, að því sé hald-
ið leyndu hver kaupandi eða kaupendur
eru? Er sanngjarnt og réttlátt gagnvart
öðrum eigendum fyrirtækisins, að breyt-
ingum á eignaraðild af þessari stærðar-
gráðu sé haldið leyndum? Er eðlilegt, að
starfsfólk fyrirtækisins, sem vissulega á
mikilla hagsmuna að gæta, hafí enga hug-
mynd um hvert markmið kaupenda er með
þessum umfangsmiklu kaupum a.m.k. á
mælikvarða okkar litla hlutabréfamarkáð-
ar? Er eðlilegt, að stjórnendur fyrirtækis-
ins séu í raun og veru fálmandi í myrkri
í leit að svörum við þessum spurningum?
Stuðla þessi vinnubrögð að heilbrigðum
viðskiptum á íslenzka hlutabréfamarkaðn-
um?
Svarið við öllum þessum spurningum
er: nei. Það er í alla staði óeðlilegt, að
viðskipti með hlutabréf í opnum hlutafélög-
um geti farið fram með þessum hætti. í
Bandaríkjunum er hlutabréfamarkaðurinn
einna háþróaðastur í heiminum. Þar geta
einstaklingar og fyrirtæki keypt hlutabréf
í opnum hlutafélögum upp að vissu marki
án þess að upplýst sé hver þar er á ferð.
Það er mjög lágt hlutfall og verulega fyr-
ir neðan þann eignarhlut í íslenzka út-
varpsfélaginu, sem skipt hefur um eigend-
ur undanfama daga. Þegar fjárfestar í
Bandaríkjunum eru komnir upp fyrir
ákveðið hámark verða þeir að skýra frá
því, hveijir þeir eru og hvert markmið
þeirra sé með hlutabréfakaupunum. Yfír-
leitt er því lýst á þann veg, að um sé að
ræða von um arðvænlega fjárfestingu eða
tilraun til þess að tryggja sæti í stjórn en
þess eru einnig fjölmörg dæmi að fyrir-
tæki tilkynni, þegar hér er komið sögu,
að þau stefni að yfírtöku á öðru fyrirtæki.
Það eru dæmi um það á íslenzka hluta-
bréfamarkaðnum, að fyrirtæki hafí sótzt
eftir hlutabréfum í öðru fyrirtæki með því
að bjóða kaupverð langt yfir markaðs-
verði. En þá vissu menn hveijir kaupendur
voru. Hins vegar var ekki vitað vikum
saman, hvað kaupendur hefðu náð til sín
stórum hlut, sem var auðvitað óeðlilegt.
Kaupin í Islenzka útvarpsfélaginu hf. nú
eru sennilega fyrsta alvöru dæmið um
umtalsverð kaup án þess að menn viti
hver kaupandinn er, þótt hann sé í kaupum
sínum kominn yfír þau mörk, sem t.d. gilda
í Bandaríkjunum í tilvikum, sem þessum.
Þessi viðskipti eiga að verða aðilum
Verðbréfaþings og löggjafanum tilefni til
að setja leikreglur á hlutabréfamarkaðnum
með svipuðum hætti og gilda erlendis, þar
sem skýrt er kveðið á um það, að kaupend-
ur verði að gefa sig fram, þegar þeir eru
komnir yfír ákveðið hlutfall hluta.fjár í við-
komandi fyrirtæki. íslenzki hlutabréfa-
markaðurinn má ekki verða einhvers kon-
ar frumskógur og sá hernáður sem þar
fer fram, að einhvers konar frumskóga-
hernaði. Á undanförnum árum hafa nokk-
ur tilvik komið upp, sem hafa grafíð und-
an trausti íjárfesta á markaðnum. Við-
skiptin með hlutabréfín í Islenzka útvarps-
félaginu hf. eru eitt dæmi um slíkt og
nauðsynlegt, að án tafar verið gripið í
taumana og tryggt, að eðlilegar og sann-
gjarnar leikreglur gildi í þessum efnum,
sem öðrum.
Er hætta á
aukinni
verðbólgu?
SA ÁRANGUR,
sem náðst hefur í-
baráttu við óða-
verðbólguna, sem
þjakaði íslenzkt
samfélag í nær tvo
áratugi er stórkostlegur. Þótt við margvís-
lega erfiðleika hafí verið að etja undanfar-
in misseri eru þeir landsmenn áreiðanlega
fáir, sem vilja hverfa til hins fyrra fyrir-
komulags, þegar verðbólgan jókst á einu
ári um jafnvel 60-90% og þar með allar
skuldbindingar heimila og fyrirtækja.
Nú virðist hins vegar í uppsiglingu deila
á milli hagfræðinga um það, hvort hætta
sé á aukinni verðbólgu á nýjan leik. í sam-
tali við viðskiptablað Morgunblaðsins sl.
fímmtudag hélt Þorvaldur Gylfason, pró-
fessor í hagfræði við Háskóla íslands, því
fram, að nýjar efnahagstölur gætu gefíð
til kynna, að ný verðbólga væri í aðsigi
innan 12-18 mánaða. Þorvaldur Gylfason
vísar þar til þess, að í síðasta hefti af rit-
inu Hagtölur mánaðarins komi fram, að
peningamagn og sparifé í umferð hafi
aukizt um 10% síðustu þijá mánuði.
Um þessar tölur segir Þorvaldur Gylfa-
son: „Ef þetta aukna peningamagn sem
nú er í umferð er ekki bara bóla, sem hjaðn-
ar fljótlega eða springur, heldur endur-
speglar aðgerðir stjórnvalda til að örva
efnahagslífið hér á landi með peninga-
prentun, þá er full ástæða til varúðar.“
Síðan heldur prófessorinn því fram, að rík-
isstjórnin hafi á undanförnum mánuðum
og misserum tekið tvær „umdeildar“
ákvarðanir, sem báðar hafi miðað að því
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 28. maí
að auka peningamagn í umferð án þess
að gripið væri til aðhaldsaðgerða á móti
til að stemma stigu við verðbólgu í kjölfar-
ið. Annars vegar hafí verið um að ræða
vaxtalækkun með peningaprentun og hins
vegar gengisfellingu krónunnar. Síðan
segir prófessorinn: „Á sínum tíma vöruðu
margir við þessu og sögðu þetta verðbólgu-
ráðstöfun, sem væri hættuleg í þjóðfélagi,
sem væri nýsloppið út úr áratuga baráttu
við verðbólgudrauginn. Mér sýnast þessar
nýju peningavaxtatölur í Hagtölum mán-
aðarins vera skýr vísbending um, að þessi
varnaðarorð hafí verið réttmæt.“
Þau sjónarmið, sem Þorvaldur Gylfason
heldur hér fram eru þekkt í nálægum lönd-
um. Svo að dæmi sé nefnt spruttu áþekk-
ar umræður upp í Þýzkalandi, líklega í
janúarmánuði sl., sem sérfræðingar þýzka
Seðlabankans töldu hins vegar ekki ástæðu
til að hafa miklar áhyggjur af og hafa
lækkað vexti enn frekar síðan. Seðlabanki
íslands virðist vera svipaðrar skoðunar. Á
viðskiptasíðu Morgunblaðsins sl. föstudag
sagði Eiríkur Guðnason, seðlabankastjóri,
m.a.: „Svona tölur geta verið viðvörunar-
merki, en eins og sakir standa teljum við
þær ekki gefa vísbendingu um verðbólgu-
hættu vegna þess, hve dauft er yfír efna-
hagslífínu. Annað væri upp á teningnum,
ef hér væri til dæmis full atvinna."
Þórður Friðjónsson, forstjóri Þjóðhags-
stofnunar, telur í samtali við Morgunblað-
ið af sama tilefni, að nokkrar sérstakar
ástæður liggj að baki auknu peninga-
magni og þess vegna beri að túlka þessar
tölur með varúð. Meðal annars komi hér
við sögu mikill útflutningur fyrstu mánuði
ái-sins og ákvörðun um að flýta greiðslu
launa fyrir páska. Þórður Friðjónsson sagði
ennfremur í viðtali við viðskiptasíðu Morg-
unblaðsins: „Mér sýnist, að það ráði mestu
um framhaldið, hvaða stefnu verði fylgt í
ríkisfjármálum á næstu misserum. Ef
stjómvöld hafa ekki trú á aðhaldssemi á
þessum tíma er líklegt, að annað tveggja
gerist, vextir hækki eða verðbólga láti á
sér kræla.“
í Tímanum í dag, laugardag, er vitnað
til Fréttabréfs um verðbréfaviðskipti, sem
gefíð er út á vegum Landsbanka íslands
eða dótturfyrirtækis hans. I grein í frétta-
bréfinu segir m.a.: „Umbætur í ríkisfjár-
málum eru ekki sízt mikilvægar í ljósi
þess að reyna mun á vaxtastefnuna með
haustinu. Þá er gerð kjarasamninga fram-
undan, síðustu hindranir í fjármagnsflutn-
ingum milli íslands og annarra landa
hverfa um áramótin og líklega munu vext-
ir erlendis fara hækkandi (reyndar hafa
þeir þegar hækkað töluvert í Bandaríkjun-
um). Þessi atriði öll leggjast á vogaskálar
vaxtahækkana.“
Þau sjónarmið, sem fram koma hjá
Þorvaldi Gylfasyni eru íhugunarverð en
óneitanlega er erfitt að sjá, að veruleg
hætta geti verið á aukinni verðbólgu í
fyrirsjáanlegri framtíð miðað við ástand
efnahags- og atvinnulífs eins og nú stend-
ur. En umræður sem þessar eru gagnlegar
og verða að minnsta kosti til þess að
menn gæta enn betur að sér en ella.
Mikilvægi
vaxtastigs-
íns
I ÞESSU SAM-
bandi er ekki úr
vegi að benda á
nýtt dæmi um það
hve mikilvægt það
er, að vextir hækki
ekki á nýjan leik heldur lækki. í þessu
tölublaði Morgunblaðsins er frá því skýrt,
að hagnaður Vinnslustöðvarinnar í Vest-
mannaeyjum fyrstu átta mánuði þessa
fiskveiðiárs hafi numið 308 milljónum
króna. Sú upphæð skiptist þannig, að
hagnaður af reglulegri starfsemi nemur
125 milljónum og söluhagnaður 183 millj-
ónum króna. Á fyrstu átta mánuðum síð-
asta fískveiðiárs tapaði Vinnslustöðin hins
vegar 183 milljónum króna.
Þetta eru mikil umskipti í rekstri.
í samtali við Morgunblaðið segir Sig-
hvatur Bjarnason, forstjóri Vinnslustöðv-
arinnar, að þessi góði árangur sé að þakka
loðnuvertíð og starfsfólki fyrirtækisins en
auk þess betra rekstrarumhverfi og þá
sérstaklega vegna vaxtalækkunarinnar sl.
haust. Hann segir: „Slíkt er fljótt að skila
sér í jafn skuldsettu fyrirtæki og okkar.“
Lægra vaxtastig en hér hefyr tíðkazt
undanfarin ár er lykilatriði í því að rétta
atvinnulífíð við á ný. Vaxtalækkunin sl.
haust, sem ríkisstjórnin beitti sér fyrir,
markaði í raun og veru þáttaskil í atvinnu-
lífí landsmanna og mun skila sér í vax-
andi mæli á næstu mánuðum. Ekkert er
mikilvægara í efnahags- og atvinnulífí
okkar en einmitt það, að vextir haldi áfram
að lækka. ■■
1
Ljósmynd: Freddi
„Þessi viðskipti
eiga að verða aðil-
um Verðbréfa-
þing-s og- löggjaf-
anum tilefni til að
setja leikreglur á
hlutabréfamark-
aðnum með svip-
uðum hætti og
gilda erlendis,
þar sem skýrt er
kveðið á um það,
að kaupendur
verði að gefa sig
fram, þegar þeir
eru komnir yfir
ákveðið hlutfall
hlutafjár í við-
komandi fyrir-
tæki.“