Morgunblaðið - 03.11.1994, Blaðsíða 32

MORGUNBLAÐIÐ
32 FIMMTUDAGUR 3. NÓVEMBER 1994
AÐSENDAR GREIIMAR
Spurningin
Hvað er svona
gott við
Gevalia kaffi?
Bolli prestsmaddömunnar:
Það er svo ótrúlega
himneskt.
Bolii böisýnismannsins:
Ég hef ekki séð það
svartara og betra.
GEVALIA
- það er kaffið!
Boiii listamannsins:
Það gefur svo mikinn
innblástur.
Fantur hörkutóisins:
Það er svo ljúft og milt.
Bolli tannlæknisins:
Það hefur svo ríka fyllingu.
Hvernig eru íslend-
ingar að verða?
ÉG HEF undanfarið skrifað nokkuð
um umferðarmál. Þau eru í mínum
huga hiuti af umgengnismenningu
okkar íslendinga. Og þar hefur víða
gengið yfir mann og þar skera
umferðarmálin oft mjög svo i augu,
þannig að ég hef ekki getað orða
bundist. En það er víðar pottur brot-
inn en í umferðarmálum og því mið-
ur gætir ómenningar, óhlýðni,
óheiðarleika, tillitsleysis, öfundar,
skorts á kunnáttu í umgengni og
kurteisi, öfundarhugar, eigingimi
og allskyns agaleysis í vaxandi
mæli. En flokkast ekki einmitt allt
þetta undir menningarskort? Og
þegar við tölum um „menningu",
þá segir hegðun og framkoma þjóð-
ar segir til um menningarstig henn-
ar í augum útlendinga. Hvar stönd-
um við þar?
Þegar þetta er skoðað, kemur upp
spumingin um það, hvort ekki sé
full ástæða til að við íslendingar
fömm að skoða sjálfa okkur á hlut-
lausan hátt - og hvernig við lítum
út í augum annarra, bæði útlend-
inga og samferðamannanna, hvern-
ig við hugsum, komum fram og
breytum við náunga okkar: hvers-
konar samfélag við emm að skapa
og hvernig það hefur breyst? Spyrj-
um sjálfa okkur hvernig samfélagið
og við höfum breyst. Viljum við
hafa það svona? Viljum við eitthvað
annað? - Samfélagið er nefnilega
bara við.
Þetta er kannski ekki vandamál
okkar einna. Fleiri hafa eitthvað
samskonar. Við smitumst t.d. úr
sjónvarpi, hasarmyndum, skmm-
skælingu þess hvað sé að vera mað-
ur með mönnum. Þess vegna þurfum
við að gá að okkur - varast að til-
einka okkur ágalla annarra.
Ég spyr hvernig emm við íslend-
ingar að verða? Er það
menningarmerki að fólk
skemmi bíla annarra,
t.d. á bílastæðum, og
hverfi svo og skilji ná-
ungann eftir með skað-
ann? Hvemig líður okk-
ar sjálfum á eftir? Já,
hvernig, þó við sleppum
við peningaskaðann? Er
það menningarmerki,
að hrópa á fólk á götu,
eins og Kristján Jó-
hannsson óperusöngv-
ari segir hafa gerst
gagnvart sér - þó okkur
fmnist eitthvað um eitt-
hvað, sem við kannski
erum bara alls ekki
dómbær á? Er það merki um mikla
menningu, þegar við á stóru
óbyggðardrekunum okkar ökum
utan vega og skemmum landslagið,
án tillits til sameiginlegrar velferð-
ar? Er það merki um hátt þroska-
stig, að aka bílunum okkar alltaf á
meiri hraða en það sem hæst er
leyfilegt bara af því að lið teljum
okkur örugg um að lögreglan sé
hvergi nærri?
Nei, menningarstigið byggist
iiefnilega ekki á því, hvernig lög við
höfum eingöngu, heldur því, hvemig
við hugsum út frá almennum um-
gengnisreglum. Lög segja til um
hvemig á að hafa hlutina í samfé-
laginu svo gott samkomulag hald-
ist, svo gott sé að vera í samfélagi
saman, svo við séum hvert öðra til
gagns og þægilegt sé að lifa lífinu
saman. En höfuðatriðið er, að við
fáum þetta til að vera hluta af því
sem okkur fínnst að eigi að vera.
Höfum tilfínningu og temjum okkur
hana fyrir því hvemig hlutimir
þurfa að vera okkar í milli til að
Sveinn Ólafsson
15-40% afsláttur
Rýmum fyrir nýjum vörum
10% stgr.afsl. af öðrum vörum

Verslunin
Laugavegi52 • Sfmi 624244
bæði okkur og öllum
hinum líði vel. Það er
menning, því menning
er ekkert annað en að
vera maður, en ekki
eins og skepna, dýr eða
villidýr. Ef við högum
okkur alltaf eins og ljón,
tígrisdýr, nöðrar og
ránfuglar þá er kannski
hægt fyrir okkur að
ímynda okkur að við
séum óskaplega „töff“,
en það er bara ekki
menning. Það er villi-
dýrsháttur og það sem
við þurfum að passa
okkur á er að við kom-
um ekki þannig fram
að ekki verði líkt við neitt annað
en skynlausar og jafnvel grimmúð-
ugar skepnur. Við eigum að vera
eins og menn og þeir gæfír, góðlynd-
ir, velviljaðir og hjálpfúsir eftir föng-
um. Og kristilegt hugarfar, svo
höfðað sé til trúarinnar, sem er vís-
indin um hvemig á að lifa svo gott
sé að lifa, það er þetta og ekkert
annað. Það skyldu menn gera sér
ljóst. Og svo líka, hvernig við geram
okkur hér á jörðu kemur út hjá
okkur í næsta lífí - það. heldur
áfram og er ekkert búið þó við för-
um héðan, það segir Heilög ritning
okkur afdráttarlaust.
Útlendingar sem við viljum að
Þurfum við ekki að líta
okkur nær, spyr Sveinn
Ólafsson, og athuga á
hvaða menningarstigi
við stöndum?
sæki landið heim taka eftir þessu.
Margir eru hræddir að ferðast hér
sökum tillitsleysisins í t.d. umferð-
inni. Af hverju? Jú, okkur vantar
oft að vera mannlegir, tillitssamir,
fumlausir og rólegir og sýna öðrum
nærgætni, t.d. að víkja vel á þröng-
um vegum, en böðlast ekki áfram
oft á miðjum vegi, svo aðrir verða
nánast að fara útaf veginum til að
verða ekki fyrir ruddaskapnú'tn.
Þetta hefur maður heyrt að útlend-
ingar hafí upplifað og ekki verið par
hrifnir af. Og útlendingar verða
ekki eins ginkeyptir fyrir að „sækja
ísland heim“ ef þeir verða fyrir
miklu af svona „menningu".
Og t.d. Kristján Jóhannsson, sem
hefur gert garðinn frægan og á allra
kosta völ annars staðar og getur
fengið miklu hærri greiðslur þar en
við „getum“ borgað hér - ætli hann
langi eins mikið til að vera okkur
góður og koma heim til að lofa okk-
ur að njóta sinna mikilsmetnu hæfí-
leika - ef framkoman útaf því sem
talið hefur verið sanngjamt og borga
honum - og kleift - verður sú að
íslensk öfund leiði af sér hróp og
köll og ókvæðisorð til hans á götum
úti - af hendi ókurteisra íslendinga,
sem ekki verður líkt við neitt annað
en götulýð á lægsta menningarplani
- ef menningarnafnið þá á nokkuð
við slíkt?
Ætli verði ekki að endurtaka
Þakka þér, Þórarinn!
„Hættulega lélegt“
Á RÁÐSTEFNU um
launa- og starfsmanna-
mál ríkisins nýverið lét
Þórarinn V. Þórarins-
son, framkvæmdastjóri
Vinnuveitendasam-
bands íslands, þau
áhrifaríku orð falla að
grunnskólakerfið væri
orðið „hættulega lé-
legt“.
Þeir sem starfa innan
grunnskólakerfisins
hafa vitað það lengi að
aðbúnaður nemenda og
kennara hefur tekið fá
og hæg skref fram á við
frá 1974. í þeirri uppstokkun heimil-
ishalds sem átti sér stað upp úr
1970, þegar húsmæðurnar flykktust
út á atvinnumarkaðinn, áttu sér stað
veigamiklar breytingar innan veggja
skólanna. Frá þeim tíma margföld-
uðust kröfur þjóðfélagsins á grunn-
skólann.
Ójöfn hlutverk
Allt sem vaxandi einstaklingi er
nauðsynlegt í uppeldi, námi og
þroska varð nánast einhliða hlutverk
grunnskólans. í þjóðfélaginu skap-
aðist þegjandi samkomulag um þetta
viðamikla hlutverk grunnskólakenn-
arans án þess þó að skapa honum
viðunandi aðstæður til starfans.
Með bros hins algóða og alvitra
tók grunnskólakennarinn hlutverkið
að sér í veldi sérþekkingar sinnar.
Um leið minnkaði rýmið sem eðlilega
hefði átt að vera fyrir foreldrana.
Skipting
Fáar umræðuöldur hafa risið á
þessum 20 árum um stöðu grunn-
skólans að undanskilinni einni þegar
árangurslítil verkföll kennara stóðu
yfír fyrir tíu árum.
í áðurnefndu ásköpuðu hlutverki
grunnskólakennarans þróaðist með
honum blanda af vonleysi, reiði,
uppgjöf — og yfirþyrmandi ábyrgð.
Má þar að hluta finna skýringu á
máttlausum sóknarleik kennara á
þjóðarvelli virðingar og stöðu.
Ekki er bót í að sakast við orðinn
hlut heldur stíga fyrstu skref morg-
undagsins til þess að leiðrétta verð-
mætamat allra. á fjöreggi þjóðarinn-
Guðrún Þórsdóttir
ar og gæslumönnum
þess.
Valdhafar
Þórarinn, þú hefúr lög
að mæla: Hreiðrið er
orðið gisið og langt frá
því að vera fullnægjandi
fyrir svo dýrmætt inni-
hald.
Þess vegna tek ég því
fagnandi þegar áhrifa-
maður í íslensku at-
vinnulífi gerir aðbúnað
grunnskólans að um-
ræðuefni í köntóttum
orðasviptingum um fjár-
mál ríkisins og verð-
mætaskiptingu. Það
hefur mikið skort á að málefni
grannskólans liggi þeim mönnum á
hjarta sem hafa pólitíska burði til
að breyta áherslum og viðhorfum.
Nú eru fjárlagagerðir borgar og rík-
is í vinnslu en einmitt þar reynir á
raunverulegan vilja í afgreiðslu for-
gangsflórunnar.
Málsvari
Málsvarar grunnskólans hafa allt
frá stofnun hans verið fáir í röðum
stjórnarliða lýðveldisins. Því þakka
Það hefur mikið skort á
það að málefni grunn-
skólans liggi þeim
mönnum á hjarta, segir
Guðrún Þórsdóttir,
sem hafa pólitíska burði
til að breyta áherslum
og viðhorfum.
ég þér, Þórarinn, beittu orðin, þó
úr þeim blæði og lít á þig sem öflug-
an liðsmann í að bæta íslenska
grunnskólakerfið sem þó er ótrúlega
gofy miðað við það hólf sem við
höfum úthlutað því hingað til.
Höfundur er kennslufulltrúi á
Fræðsluskrifstofu Reykjavíkur.