Morgunblaðið - 20.01.1995, Blaðsíða 24

24 FÖSTUDAGUR 20. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Launastefna
og verðbólga I
Meginreglur launa-
og verðkerfis í dag
VIÐ UPPHAF nýrrar lotu kjara-
samninga á almennum vinnumark-
aði jafnt sem opinberum er afar
brýnt að hlutaðeigandi samtök og
almenningur geri sér glögga grein
fyrir hvaða umskipti hafa orðið í
kjara- og verðlagsmálum og hvaða
lögmálum núgildandi kerfi lýtur.
Brestur á því gæti haft afdrifarík-
ar afleiðingar fyrir atvinnu og
framþróun um langt skeið fram-
undan. Meginbreytingin felst í því
að verðbólgan hefur verið gerð sem
næst útlæg úr kerfinu og ekki
lengur treyst á mismikla verðbólgu
að geðþótta hagsmunasamtaka og
stjómvalda til að breiða yfir mistök
og ógilda kjarasamninga í raun,
til ómældrar skaðsemdar síðar og
víðar um hagkerfið. I stað þess að
spila á verðbólgustigið til þess að
fá fram eitthvert brot þess í raun-
verulegum kjarabótum, er beitt
fastri viðspymu stöðugs gengis og
stjómar opinberra fjármála og pen-
ingamála sem leiða eiga til stöðugs
gengis og jafnvægisraunvaxta.
Þetta kerfí veitir atvinnuvegum og
fyrirtækjum aðhald og knýr þau
til samkeppni um að þjóna hag og
heill almennings.
Þetta kerfí veitir aðhald með því
að koma á sjálfkrafa viðurlögum
við mistökum og óraunsæju at-
ferli. Gagnvart fyrirtækjum og
heilum atvinnuvegum gerist það
með taprekstri og gjaldþrotum, þar
sem stjómvöld taka ekki lengur
ábyrgð á óráðsatferli með því að
losa um allar hömlur við því. Gagn-
vart launþegum gerist það með því
að launakjörin gilda í meginatrið-
um sem raunlaun, svo að beint og
neikvætt samband hefur komist á
milli launakröfunnar og atvinnu
hlutaðeigandi starfsstétta og jafn-
vel mannaflans í heild. Launþega-
samtök geta því ekki lengur látið
kylfu óskhyggjunnar ráða kasti
sjálfsblekkingar um launakröfur,
heldur verða að velja samstæðu
raunlauna og atvinnu og þar með
hagvaxtar á kúrfunni sem tengir
þessi atriði hvort öðm. Þetta sam-
Fylgstu meb í
Kaupmannahöfn
Morgunblabib
fœst á Kastrupflugvelli
og Rábhústorginu
-kjarni málsins!
kvæmt né vel þekkt, ar eða aðrar kostaðar
heldur háð flóknum og af þvinguðu skattfé
innri skilyrðum. En það F berri skuldasöfnun.
er ekki síður raunveru- k Góðu heilli hafa for-
legt og áhrifamikið fyr- ystumenn almennra
þess er að meginhluti Ik komist til mikils og
ar, er að meira eða fremur eflist skilning-
minna lejrti háður sam- HH|r j|HB ur á því að hin algjör-
keppnishæfu raun- ^m ]ega almenna hækk-
gengi. Samsvarandi Bjarni Bragi un megi sem minnst
aðstæður gilda á tak- Jónsson Vera, enda hefur hún
markaðri vettvangi opinberrar oftast ratað greitt yfir í samsvar-
þjónustu, þar sem hallarekstur og andi verðbólgu. Mestir möguleikar
skattþol almennings setja mörkin, á bestum býtum launþega standa
en mikið skortir á skilning þess hins vegar í nánu sambandi við
af hálfu þeirra, sem þar starfa. raunsanna möguleika einstakra
Það væri þó til full mikils atvinnugreina,. en þá þarf bein
mælst að fólk legði félagslegan smitun launahækkana milli greina
samanburð og samstöðu alveg á að vera sem minnst. Almenn og
hilluna og lifa þær kenndir enn heildstæð kauphækkun miðast
ríkt með þjóðinni. Meginspurningin fremur við þær greinar sem lakast
í því sambandi hlýtur ætíð að vera standa og þrengst mörk setja. Fé-
hve mikla almenna kjarabót þjóð- lagslegur samanburður milli stétta
arbúið þolir, áður en hækkunin nálgast stundum mörk hins sjúk-
tæmist í verðbólgu eða verður að lega og hefur sem slíkur verið
öðrum kosti til þess að skerða at- kallaður „hin græneygða ófreskja
vinnu. Slíkt uppgjör getur eðli öfundarinnar", en þjónar í reynd
málsins samkvæmt aðeins farið ekki heildarhag.
fram í markaðstengdum grundvall- Afstöðuvandamálin
aratvmnuvegum, en ekki á rum-
stokki sjúkra eða í umsjá barna, Eins og ætíð við upphaf samn-
hversu mjög sem við annars metum inga, blasa við ýmis afstöðuvanda-
mál sem leita úrlausnar. Þau eru
sennilega með illvígara móti að
þessu sinni, ekki síst sökum nokk-
uð langrar kyrrstöðu í kjaramálum
en meðfram fyrir áhrif „hinnar
græneygðu", þar sem menn hafa
fátt þorað að hreyfa af ótta við
að allt færi á skrið. Enda þótt
hver maður hafí skiljanlega sína
eigin útgáfu af afstöðuvandanum,
má nefna hér þrjú helstu vanda-
málin sem steðja nú að vinnumark-
aðnum: 1. Þörf fyllri viðurkenning-
ar á menntun og ábyrgð. 2. Mis-
ræmi markaðsmyndunar launa og
launasamninga á vegum hins opin-
Á vettvangi hverrar at-
vinnu- eða starfsgrein-
ar, segir Bjarni Bragi
Jónsson, eiga menn að
semja um launakjör á
grundvelli raunhæfra
möguleika og
greiðsluþols.
bera. 3. Láglaunavandinn. Þessi
atriði eru tengd innbyrðis og að
nokkru í innbyrðis togstreitu. Heil-
brigðis- og fræðslustéttir hafa und-
anfarin ár eða áratugi hlotið veru-
lega lyftingu í menntunarstigi,
nánast stökkbreytingu í vissum til-
vikum. Verulega mátti efast um
nauðsyn og gildi svo snöggra og
stórtækra breytinga fýrir hina fag-
legu þjónustu, enda þær að miklu
leyti bornar uppi af metnaði þess-
ara stétta og forystumanna stofn-
ana, án þess að fengist væri mikið
um kostnaðaráhrifin. Að vonum
var því langsótt að fá fulla viður-
kenningu hærra menntunarstigs í
launum og hefur baráttan snúist
um það fram til þessa dags og
ávinningar heilbrigðisstétta átt rót
til þess að rekja. Er því ráðlegast
að lýsa því skýrt og skorinort yfír
að með æ vaxandi hlutfalli þeirra
með aukna faglega menntun, hafi
ekki lengur mátt undan víkjast að
taka tillit til þess. Gefí það ekki
tilefni eða réttlætingu hliðstæðra
krafna, nema þar sem nákvæmlega
eins standi á.
Um alllangt árabil dró verulega
sundur með launum á hinum al-
menna, fijálsa markaði og hjá hinu
opinbera, einkum fyrir stjórnunar-
störf og ábyrgð. Af hálfu opin-
berra starfsmanna, einkum
BHMR, hefur verið reynt að draga
samanburðinn til sérfræðistarfa
almennt, en því hafnað eða dregið
í efa af opinberri hálfu. Sérstök
nefnd um slíkan kjarasamanburð,
stundum kölluð Urskurðarnefnd
þótt hún fengi ekki svo víðtækt
umboð, komst ekki að óyggjandi
niðurstöðu um samanburðinn árið
1986. Meirihluti nefndarinnar, sem
greinarhöfundur gegndi for-
mennsku fyrir, taldi raunar að
skýrir viðmiðunarhópar kæmust
langleiðina til jafnaðar við almenna
markaðinn með ýmiss konar auka-
getu og verðmætari lífeyrisréttind-
um, en um fullan sambærileik ann-
arra hópa ríkti verulegur vafi. Með
áður greindum viðurkenningum á
gildi menntunar er um leið að veru-
legu leyti verið að jafna misræmið
gagnvart almenna markaðnum.
Vafasamt er þó að öllu lengra verði
komist með einhliða launakröfum
án þess samhliða því að líkja einn-
ig frekar en orðið er eftir ráðdeild
og skilvirkni einkavæddrar starf-
semi með ráðum eins og samnings-
stjórnun, markaðstengingu og
sjálfkostun og þar með aukinni
ábyrgð starfsliðs á rekstrarlegri
útkomu.
Höfundur er hagfræðilegur
ráðunautur í Seðlabanka, en setur
fram eigin skoðanir en ekki
bankans í greininni.
Gæði iðnmenntunar
og fagmennska í iðnaði
IÐNFRÆÐSLU-
ÁTAKIÐ INN, sem nú
er í gangi í nokkrum
grunnskólum í
Reykjavík, er hugsað
sem leið til að breyta
viðhorfum nemenda
og foreldra til iðn-
menntunar og iðnað-
arstarfa. í samanburði
við önnur lönd sækir
yfirgnæfandi meiri
fjöldi íslenskra náms-
manna í stúdentspróf.
í Danmörku, Noregi
og Þýskalandi stunda
70% nemendur verk-
nám, en ekki nema
32% nemenda á Islandi stunda
verknám.
INN-verkefnið er eitt skref í þá
átt að breyta ímynd verknáms hjá
ungu fólki og hvetja það til þess
að beina starfsvali sínu að iðnaði.
í iðnaði eru mestir möguleikar til
nýsköpunar og þjóðin þarf á því
að halda að þangað sæki inn sem
Hafsteinn
Eggertsson
mest af hæfileikafólki.
Til þess að ná þessum
markmiðum verður að
efla menntun og auka
gæði menntunar í iðn-
aði, bæði í löggiltum
iðngreinum og í öðrum
iðnaði, t.d. í fiskiðnaði,
matvælaiðnaði, sæl-
gætisiðnaði, plastiðn-
aði og í bygginga- og
mannvirkjagerð.
Atvinnulífið er
tilbúið að gerast
ábyrgur aðili að
skólastarfi í iðnaði
Mœllflcsisilnx! leysir vandann Reflectix er 8 mm þykk endurgeislandi einangrun í rúlium.
E Alltaf tll i lage 7 lög en 2 ytri alúminíum-lög endurgeisla hitann. reiddir: 61 og 122 mm. Rúllulengdir: 15, 38 og 76m. í háaloft, bak við ofna, í fjós, hesthús, á rör, á veggi, y tjaldbotna, sessur, svefnpoka o.m.fl. [ ■'j Skæri, heftibyssa og límband einu verkfærin.
r BYOQINOAVÖRUVKRSLUN Þ. ÞORGRIMSSON & CO Ármúla 29, sími 38640
Ef takast á að auka
gæði iðnmenntunar hér á landi og
þar með bæta fagmennsku í iðn-
aði, verða að koma til ákveðnar
breytingar í stjórnun iðnmenntun-
ar. Flestar iðngreinar eru tilbúnar
að axla þá ábyrgð, sem fylgir því,
að sjá t.d. um markmiðssetningu
og námsskrárgerð, m.a. tillögur
um skipulag námsins.
Til þess að ná þessum markmið-
um er mikilvægt að setja á laggim-
ar móðurskóla fyrir einstakar iðn-
greinar, sem atvinnulífíð, þ.e. er
samtök atvinnurekenda og launa-
fólks í iðnaði, stjórni. Á móðurskól-
anum skal hvíla þróunarstarf hvort
sem um er að ræða grunn- eða
endurmenntun en forsenda þess
að hann geti leyst þetta verkefni
sitt er bein þátttaka atvinnulífsins
í stefnumótun og stjórnun skólans.
Móðurskólinn skal skilgreina
námsmarkmið, setja fram náms-
matskröfur og skilgreina námslok
Hver er ástæða fyrir því
að talsmenn iðngreina
leggja svo mikla áhersln
á gæði iðnmenntunar,
spyr Hafsteinn Egg-
ertsson, og eru tilbúnir
að taka á sig ábyrgð á
skipulagi og fram-
kvæmd námsins?
í samræmi við gæðastefnu at-
vinnulífsins í viðkomandi iðngrein.
Þá annist móðurskólinn kennslu í
sérhæfðum áföngum sem ekki er
aðstaða til að kenna í öðrum skól-
um s.s. vegna tækjabúnaðar. Þá
setur atvinnulífið fram kröfur um
menntun kennara og annist endur-
menntun þeirra. Af þessu má sjá,
að atvinnulífið mun í gegnum
móðurskóla innan hverrar iðn-
greinar setja fram gæðastefnu í
iðnmenntun og fylgja henni eftir
með þátttöku í stjórnun iðnmennt-
unar.
Hvers vegna vill atvinnulífið
bera ábyrgð á skipulagi
iðnmenntunar?
Það er einkum tvennt sem kem-
ur til. Vinnumarkaðurinn í Evrópu
er að breytast og er orðið að einu
vinnusvæði. íslenskir iðnaðarmenn
þurfa að búa sig undir þessar
breyttu aðstæður. Það er breið
verkþekking og hæfni í störfum
sem skipta máli fyrir íslenska iðn:
aðarmenn og iðnað hér á landi. í
annan stað gerir neytandinn meiri
kröfur til iðnaðarmannsins en áður
og krefst þess að hann hafi góða
og breiða verkþekkingu og geti
tileinkað sér nýjungar í iðngrein
sinni og aflað sér þekkingar á
nýjum efnum og tækjum sem koma
á markaðinn. Til að uppfylla þess-
ar kröfur neytandans, þarf tvennt
að koma til.
Grunnmenntun iðnaðarmanna
taki mið af kröfum þeirra og nem-
endur sem hafa lokið iðnmenntun
verði hæfir til að tileinka sér sí-
felldar breytingar sem eiga sér
stað hér á landi og annars staðar.
Iðnaðarmenn verða að viðhalda
þekkingu sinni og bæta við hana
m.a. með því, að taka þátt í endur-
menntun sem iðngreinin býður upp
á.
Iðnaðarmaður sem sýnir af sér
góða fagmennsku, er sá sem hefur
þann metnað í sér, að skila góðu
handbragði, sjálfstæði í störfum
sínum, áreiðanleika og lipurð í
umgengni og hæfni til samstarfs.
í allri umræðu um iðnmenntun
ættum við að hafa í huga, að lykil-
inn að auknum gæðum og fag-
mennsku er betri menntun og
starfsöryggi í iðnaði. Það skulum
við hafa að leiðarljósi í framtíðinni.
Höfundur er starfsmaður
Fræðsluráðs
byggingariðnaðarins.