Morgunblaðið - 22.01.1995, Blaðsíða 14

14 SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 1995
MORGUNBLAÐIÐ
Olíustríð í
uppsiglingu
Áratuga kyrrstaða á olíumarkaðnum hefur
verið rofín með áformum Irving Oil um rekst-
ur olíudreifíngarfyrirtækis á Islandi, verð-
lækkun Olíufélagsins og stofnun hins nýja
olíufélags Hagkaups, Bónus og Skeljungs.
Krístinn Briem rekur hér þessa þróun.
Markaðshlutdeild olíufélaganna 1993’
GASOLIA
325.422 tonn
HEILDARSALA:
ESSO 44,1%
SHELL 28,7%
OLÍS 27,2%
BENSÍN SVARTOLÍA
134.555 tonn 126.101 tonn
SHELL
OLÍS
27,20%
* Upplýsingar fyrir síðasta ár reyndust ekki fáanlegar
ÞOTU-
ELDS-
NEYTI
\ 47.011 tonn
MEÐ áformum Irving Oil
um rekstur olíudreif-
ingarfyrirtækis á ís-
landi og stofnun hins
nýja olíufélags, Orkunnar hf., hefur
sú áratuga kyrrstaða sem ríkt hefur
á olíumarkaðnum verið rofin. Báð-
um aðilum virðist full alvara og
Irving Oil hefur lýst því yfir að
stofnun Orkunnar hafi engin áhrif
á sínar fyrirætlanir um að hefja
starfsemi hér á landi. Á sama tíma
hefur verðlækkun Olíufélagsins
hleypt af stað verðstríði. Olíufélögin
þrjú standa þvi frammi fyrir nýrri
og stóraukinni samkeppni sem hlýt-
ur óhjákvæmilega að gjörbreyta
forsendum í rekstri. Bendir því
margt til að algjör uppstokkun
muni eiga sér stað á þessum mark-
aði.
Forráðamenn Hagkaups hafa um
nokkuð langt skeið velt fyrir sér
möguleikum á því að setja upp bens-
ínstöðvar við hlið stórmarkaða
sinna. Þetta er alþekkt erlendis þar
sem reynslan af þessu fyrirkomu-
lagi hefur verið góð.
Hugmyndin um samstarf Skelj-
ungs hf. við Hagkaup og Bónus
virðist hafa kviknað sl. haust en
þá var haldinn kynningarfundur á
vegum Félags viðskiptafræðinga og
hagfræðinga hjá Skeljungi. I við-
tali við viðskiptablað Morgunblaðs-
ins þann 13. október sl. sem birtist
í framhaldi af fundinum sagði Krist-
inn Björnsson, forstjóri félagsins,
að sala á matvöru og nýlenduvörum
hefði verið að vaxa hratt á bensín-
stöðvum félagsins. Kvaðst hann
ekkert sjá því til fyrirstöðu að sækja
um stærri lóðir fyrir bensínstöðvar
en verið hefði til að geta aukið þessa
starfsemi. Hefðu forráðamenn fé-
lagsins raunar velt því fyrir sér
hvort fysilegt gæti verið að setja
upp þúsund fermetra verslun eða
stórmarkað við hliðina á nýjum
bensínstöðvum í framtíðinni, annað-
hvort einir eða í samvinnu við inn-
lend eða erlend fyrirtæki.
Upp úr þessu hófust viðræður
milli forráðamanna Skeljungs og
Hagkaups og Bónus um stöðu þess-
ara mála, aukna samkeppni o.s.frv.
Höfðu þeir Hagkaupsmenn frum-
kvæði að þessum viðræðum. Þær
spunnust síðan um hvort þessi fyrir-
tæki gætu átt samstarf af ein-
hveiju tagi. Varð niðurstaðan sú
kringum áramótin að ákveðið var
að stofna Orkuna. Forráðamenn
Hagkaups og Bónus könnuðu þó
áður möguleika á samstarfi við
aðra aðila, sérstaklega nokkur er-
lend olíufélög. Samkvæmt upplýs-
ingum Morgunblaðsins ræddu fyrir-
tækin m.a. við forráðamenn Irving
Oil. Liður í þessum áformum var
síðan ráðning Harðar Helgasonar,
til Hofs sf en hann var áður aðstoð-
arforstjóri Olís og því öllum hnútum
kunnugur á olíumarkaðnum.
Lágmarksþj ónusta
hjá Orkunni
Yfirlýstur tilgangur Orkunnar er
að selja eldsneyti á lægra verði en
var á markaðnum og hefur það
gert samning við Skeljung um elds-
neytiskaup. Dótturfyrirtæki Hofs
hf., Pjárfestingarfélagið Þor hf., og
ísaldi hf, eigandi Bónus, eiga 75%
hlutafjárins á móti 25% hlut Skelj-
ungs. Félagið er stofnað með 60
milljóna króna hlutafé og er heim-
ild til að auka það. í stjórn Orkunn-
ar eru þeir Jón Pálmason, Jóhannes
Jónsson og Oskar Magnússon.
Þetta nýja félag hefur þegar sótt
um leyfi til að selja bensín á lægra
verði í Reykjavík, Kópavogi og á
Seltjamarnesi. Fulltrúar félagsins
fóru á fund borgarstjórans í Reykja-
vík og bæjarstjóranna á hinum stöð-
unum. Er stefnt að því að byggja
bensínstöðvar í Holtagörðum, við
Bónus í Kópavogi og við Hagkaup
á Eiðistorgi þegar á þessu ári. Öll
áhersla verður lögð á lítinn tilkostn-
að og að hægt sé að selja vöruna
sem ódýrast með lágmarksþjónustu.
í samkeppni við
sjálfan sig?
Það eru einkum þrjú atriði sem
öðru fremur réðu úrslitum um að
Skeljungur ákvað að ganga til sam-
starfs við Bónus og Hagkaup, eins
og fram kom í Morgunblaðinu í
dag, laugardag. í fyrsta lagi er um
að ræða að lög heimila nú olíufélög-
unum að selja eldsneyti á mismun-
andi verði. í öðru lagi hefur þróun-
in erlendis verið-hröð í þá átt að
lækka verð á beníni með því draga
úr þjónustu fyrir þá sem vilja og
byggja ódýrari bensínstöðvar við
stórmarkaði. í þriðja lagi er með
stofnun Orkunnar verið að bregðast
við áformum Irving Oil um að sækja
inn á markaðinn.
En hvemig skyldi þetta snúa að
bensínsölu Skeljungs á höfuðborg-
arsvæðinu. Verður nýja félagið ekki
í mikilli sarnkeppni við Skeljung?
„Þetta nýja félag kemur til með að
verða einn erfiðasti keppinautur
okkar þrátt fyrir að Skeljungur sé
hluthafi og muni selja því bensín,"
segir Kristinn Björnsson. „Skelj-
ungur er fyrir með tíu bensínstöðv-
ar í Reykjavík Og miklu fleiri ef
nágrannasveitarfélögin em talin
með. Það gefur auga leið að nýja
fyrirtækið mun taka viðskipti frá
okkur rétt eins og öðmm bensín-
stöðvum. Við þurfum greinilega að
bregðast við þeirri samkeppni og
hugsa til þess hvað hægt sé að
gera til að lækka verð á bensín-
stöðvum. Það er t.d. Ijóst að nýorð-
in verðlækkun allra olíufélaganna
eftir útspil Olíufélagsins hf. var án
tilefnis og eingöngu liður í sam-
keppninni milli félaganna. Frekari
verðlækkun getur ekki orðið nema
með aðhaldi, uppsögnum fólks og
sparnaði í rekstri félagsins í heild
sinni.
Olíufélögin hafa hingað til verið
með töluverðar fjárfestingar á sinni
könnu, mikið viðhald og haldið uppi
ákveðnu atvinnustigi. Ég geri ráð
fyrir því að við komum til með að
halda að okkur höndum og jafnvel
fækka fólki. Þetta er bein afleiðing
af þvi markaðurinn er orðinn galop-
inn fyrir nýja aðila sem vilja hefja
samkeppni við félögin og virðast
ekki þurfa að ganga í gegnum þann
feril sem íslensku olíufélögin hafa
þurft að ganga í gegnum. Nýir
aðilar virðast fá sérstaka flýtimeð-
ferð t.d. hjá Reykjavíkurborg.
I ljósi t.d. afgreiðslu borgarstjór-
ans í Reykjavík á umsóknum sem
hafa komið fram frá þessum aðilum
þá þykir okkur óhugsandi annað
en Orkan hf. fái að koma sér upp
umbeðinni aðstöðu á viðkomandi
lóð. Borgarstjórinn í Reykjavík hef-
ur haft mjög snör handtök í sinni
afgreiðslu á umsóknum frá útlend-
ingum sem ætla sér að koma inn á
markaðinn í samkeppni. Hann sýnir
þar fordæmi sem við þykjumst vera
vissir um að hann muni endurtaka
enda er greinilega um stefnubreyt-
ingu að ræða frá því sem áður var.“
Tilefnislausar verðlækkanir?
En um svipað leyti og nýr aðili
kemur til skjalanna á olíumarkaðn-
um hefur verð á bensíni og oh'u
verið að lækka, eins og áður er vik-
ið að. Olíufélagið reið á vaðið á
fimmtudag og lækkaði verð á bens-
ínlítranum um 1,10-1,30 kr. og
verð á flotaolíu og svartolíu um
rúmlega 8%. Hin félögin tilkynntu
strax að þau myndu lækka sitt verð
til samræmis.
Aðdragandann að þessari lækk-
un virðist að einhvetju leyti mega
rekja til útboðs Utgerðarfélags
Akureyringa á olíu fyrir skemmstu.
Olíufélagið missti þar viðskipti við
10 skip til Olís sem samsvarar um
16 milljónum lítra á ári. Félagið
viðurkenndi að verð á olíu til útgerð-
ar hefði verið lækkað með lækkun
álagningar en bensínlækkunin staf-
aði af því að nýjar birgðir hefðu
verið keyptar á lægra verði.
Geir Magnússon, forstjóri Olíufé-
lagsins, segir að rekja megi verð-
lækkunina á olíu til breyttra for-
senda á olíumarkaðnum sem hafi
komið fram í útboði Útgerðarfélags
Akureyringa. Varðandi verðlækkun
á bensíni miði félagið sínar forsend-
ur við það heimsmarkaðsverð sem
gilt hafi í janúar. Verðið hafí verið
ívið lægra en í nóvember ásamt því
að gengi dollars hafi lækkað. Hann
segir þó að félagið hefði undir
venjulegum kringumstæðum beðið
fram til mánaðamóta með að breyta
verðinu.
Einar Benediktsson, forstjóri 01-
ís, segir verðlækkun á olíu mega
rekja til breytinga á innkaupsverði
og breyttra samkeppnisaðstæðna í
kjölfar útboðs Útgerðarfélags Ak-
ureyringa. Verðlækkun á bensíni
sé vegna breytinga á innkaupsverði.
Þannig er augljóst að olíufélögin
leggja mjög mismunandi mat á til-
efni verðbreytinga um þessar
mundir. En hafi verið um tilefnis-
lausa verðlækkun á bensíni að ræða
um eina krónu þýðir það 180 millj-
óna króna tekjutap á ári fyrir öll
olíufélögin. Að meðtaldri skertri
álagningu á olíu gæti verið um að
ræða vel á þriðja hundrað milljóna
króna tekjutap en þetta svarar til
um helmings af heildarhagnaði fé-
laganna á árinu 1994. Er raunar
fullyrt að félögin séu að selja svart-
olíu með tapi um þessar mundir.
Hver króna kostar
Olíufélagið 72 milljónir
Ljóst er að öll þrjú olíufélögin
eru feikilega öflug og myndu þola
töluverðar þrengingar um skeið.
Eftir verðlækkanir síðustu daga og
væntanlega samkeppni frá Irving
Oil og Orkunni hljóta þau hins veg-
ar að verða að endurskoða áætlanir
sínar. Hvað eiga þau að gera við
miklar fjárfestingar í dýrum bensín-
stöðvum og hvernig er hægt að
mæta samkeppni frá ódýrum bens-
ínstöðvum við stórmarkaðina? í
þessu sambandi nægir að líta á það
að bensínsala Olíufélagsins er t.d.
kringum 72 milljónir lítra á ári
þannig að verðlækkun um hverja
krónu kostar samsvarandi upphæð.
Á sama hátt kostar einnar krónu
lækkun aðeins á bensíni um 60
milljónir fyrir Skeljung á ári.
Einar Benediktsson, forstjóri OIís
segir í samtali við Morgunblaðið í
dag, laugardag, að félagið muni
mæta nýrri samkeppni frá Orkan
og hafi raunar verið að skoða mis-
munandi þjónustumunstur. Geir
Magnússon, forstjóri Olíufélagsins,
segir að félagið muni íhuga á næst-
unni hvernig brugðist verði við
væntanlegri samkeppni. „Við mun-
um meta það hvernig hægt sé að
lækka verð með því að lækka þjón-
ustustigið. Lægra þjónustustig get-
ur þýtt lægra verð.“
Sumarið 1994:
O Gunnþórunn Jónsdóttir, ekkja
Óla Kr. Sigurðssonar í Ólís, og
stærsti hluthafi í Olís hafnar við-
ræðum við Irving Oil um að selja
því hlutabréf sín.
7. október 1994:
OHörður Helgason ráðinn fram-
kvæmdastjóri Hofs hf., eignar-
haldsfélags Hagkaups hf. og IKEA
og rekur Hof hf. einnig Bónus
ásamt ísaldi hf. Hörður var aðstoð-
arforstjóri Olíuverslunar íslands.
21. október 1994:
ó Kanadíska olíufyrirtækið Irving
Oil Ltd. lýsir áhuga á að reisa hér
olíubirgðastöð og hefja dreifingu
og sölu á olíuvörum. Fulltrúar Irv-
ing Oil á viðræður við viðskiptaráð-
herra og borgarstjóra.
23. október 1994:
O Hafnarstjórinn í Reykjavík segir
ekkert því til fyrirstöðu að nýtt
olíufélag fái aðstöðu við Reykjavík-
urhöfn.
26. október 1994:
Ö Irving Oil hefur áhuga á við-
skiptum við sjávarútveginn. Áhugi
Irving Oil á íslandi stafar af áhuga
á stækkun markaða félagsins.
9. nóvember 1994:
ó Irving Oil sækir um lóðir fyrir
a.m.k. átta bensínstöðvar í Reykja-
vík. Engar lóðir eru fyrir hendi í
Reykjavík fyrir slíka starfsemi.
10. nóvember 1994:
O Borgarstjóri segir eðlilegast að
öll olíufélögin fái að bjóða í þær
lóðir sem ætlaðar eru undir bens-
ínstöðvar í borginni.
11. nóvember 1994:
ÓBætt hafnaraðstaða fyrir olíu-
félög er næsta stórverkefni Reykja-
víkurhafnar. Verið er að meta áhrif
þess á framkvæmdir ef Irving Oil
hefur starfsemi hér á landi.
23. nóvember 1994:
Ooiís og Skeljungur sækja um
lóðir fyrir bensínstöðvar í Reykja-
vík.
27. nóvember 1994:
O Arthur Irving, forstjóri Irving
Oil, kemur til Reykjavíkur ásamt
sonum sínum Kenneth og Arthur
yngri. Þeir ræða byggingu bensín-
stöðva og birgðastöðvar við for-
svarsmenn sveitarfélaga á höfuð-
borgarsvæðinu og viðskiptaráð-
herra.
23. desember 1994:
ÖHafnarstjórn Reykjavíkur hefur
samþykkt að gefa Irving Oil kost
á 35.000 fermetra lóð undir starf-
semi sína í Sundahöfn.
24. desember 1994:
ölrving Oil hyggst fjárfesta hér
fyrir I-IV2 milljarð króna.
29. desember 1994:
ÖOlíufélagið hf. ítrekar fyrri um-
sóknir til Reykjavíkurborgar um
fjórar lóðir undir bensínstöðvar.
4. janúar 1995:
ÓBorgarráð hefur samþykkt að
heimila borgarstjóra að ganga til
samninga við Irving Oil um sölu á
þremur lóðum undir bensínstöðvar.
Það skilyrði er sett áð samningar
takist við Irving Oil um birgðastöð
í Reykjavík.
13. janúar 1995:
ÓHlutabréf í Olíufélaginu að nafn-
virði 7,5 milljónir seldust á genginu
6,15. Um 2% hlutaflár félagsins
skiptu nýlega um eigendur. Mark-
aðsverð Olíufélagsins hf. er talið
3.675 milljónir króna.
19. janúar 1995:
óoiíufélagið hf. lækkar verð á
flotaolíu og svartolíu um 8% með
því að lækka álagningu og bensín-
verð um 1,10 kr. til 1,30 kr. lítrann
vegna hagkvæmra innkaupa að
sögn félagsins. Olís lækkar bensín
í kjölfarið um 0,90 kr. til 1,40 kr.
lítrann af bensíni. Skeljungur seg-
ist ætla að fylgja í kjölfarið.
20. janúar 1995:
ÓTilkynnt um stofnun olíufélags-
ins Orkunnar hf.
:
:
:
í
I
t
I:
«
I
I
I