Morgunblaðið - 22.01.1995, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 22. JANÚAR 1995
MORGUNBLADIÚ
LISTIR
Subbuskapur
tungumálsíns
ELVA Ósk Ólafsdóttir og Jóhann Sigurðarson
í hlutverkum nemandans og kennarans.
LEIKLIST
Þjóðlcikhúsið
OLEANNA
Höfundur: David Mamet. Þýðandi:
Hailgrímur H. Helgason. Leikmynd
og búningar: Sigurjón Jóhannsson.
Lýsing: Asmundur Karlsson. Leik-
stjóm: Þórhallur Sigurðsson.
„PERSÓNURNAR í leikritum
hans (Mamets) nota tungumáiið
stundum eins og það væri einhver
hroði sem er ónothæfur til annars
en ata aðra út,“ segir Árni Ibsen í
leikskrá um leikrit bandaríska ieik-
skáldsins Mamet. Og víst er að
þetta verk er einn subbuskapur
hvað notkun á tungumáli og sam-
skipti þeirra tveggja einstaklinga
sem verkið fjaliar um varðar.
Leikurinn gerist á skrifstofu há-
skólakennara. Ung kona, sem er
nemandi hans, situr og bíður eftir
einkunn fyrir verkefni sem hún
hefur skilað. Hann er þó ekki með
hugann við verkefnið, kennsluna
eða stúlkuna - heldur sín einka-
mál. Hann er að fá fasta kennslu-
stöðu, er að kaupa hús, er stöðugt
að tala í símann vegna þeirra kaupa
- við konuna sína og vin sinn.
Hann má í rauninni ekkert vera að
því að tala við stúlkuna. Fyrr en
hann fer að tala um sjálfan sig.
Þá veður hann á súðum; talar ýmist
um vanmetakenndina sem hann
hefur alltaf haft, um það sem er
að gerast í einkalífi hans, deilir á
inntak háskólakennslu - vill meina
að það feli ekki í sér æðra mark-
mið, heldur sé aðeins leið til betri
þjóðféiagsstöðu og launakjara.
Hann segir dæmisögur máli sínu
til stuðnings á milli þess sem hann
talar í símann um þá staðreynd að
hann er að ná einrnitt þessari þjóð-
félagsstöðu og launakjörum. Hann
býður stúlkunni, Carol, að koma
sem oftast á skrifstofuna til sín -
þá fái hún A í einkunn; hann skuli
bara kenna henni þar. Þó er hann
svo sjálfhverfur að hann gleymir
að ræða um verkefni hennar og
kennsluefnið.
Carol finnst þetta auðmýkjandi
framkoma og kærir hann. Það kem-
ur að mörgu leyti illa við kennar-
ann, John. í fyrsta lagi hefur hann
skrifað bók þar sem hann gagnrýn-
ir inntak háskólankennslu og vill
meina að það sé auðmýkjandi fyrir
nemandann. í öðru lagi er hæfnis-
nefnd að taka afstöðu til þess hvort
skipa skuli hann í fasta stöðu. I
þriðja lagi er hann búinn að fjár-
festa í húsi, vegna þess að hann
er fullkomlega viss um að hann fái
stöðuna. Allt þetta er í fallhættu,
ef kæran verður ekki dregin til
baka.
Oleanna er ádeiluverk. Höfund-
urinn er að deila á þá málhreinsun
sem hefur átt sér stað í Bandaríkj-
unum á seinustu árum. Hreinsun
sem hefur gert orð viðsjárverð;
menn verði að passa sig að nota
rétt hugtök í sérhveiju tilfelli. Það
er orðið varasamt að tala um hör-
undslit og það er varasamt að tala
um indíána. Menn eru hvorki hvítir
né svartir lengur, vegna þess að
slíkar nafngiftir vekja óæskileg
hugrenningatengsl. Það er talað um
litaða einstaklinga, fólk af afrískum
uppruna, fólk af asískum uppruna,
fólk af kákasískum uppruna o.s.frv.
Og nú er ævinlega talað um frum-
byggja þegar átt er við indíána,
segir í leikskrá.
Og eins og oft vill verða þegar
verið er að fjalla um málefni af
þessu tagi, eru persónurnar skrifað-
ar til að koma þessari ádeilu á fram-
færi. En tilefni kærunnar verður
óskiljanlegt hveijum manni sem
ekki býr í svona málfirrtu samfé-
lagi. Hér myndum við bara afgreiða
kennarann sem hrútleiðinlegan,
sjálfsupptekinn uppskafning, sem
lifir ekki samkvæmt þeirri sannfær-
ingu sem hann skrifar bækur um.
Og stúlkuna myndum við umsvifa-
laust flokka sem skaddaða á geði
og taugum; viðbrögð hennar virka
algerlega tilefnislaus. Persónurnar
eru því fremur ótrúverðugar og
óraunverulegar. Þær virðast ekki
af holdi og blóði - sem er ábyggi-
lega tilgangur höfundar; ef við get-
um ekki notað tungumálið til sam-
skipta lengur - getum ekki treyst
á það - afmennskumst við.
í verkinu er valdabarátta í orð-
um, þar sem hinn auðmýkti (Carol)
virðist fara með sigur af hólmi. En
ég er ekki alls kostar sátt við verk-
ið. Það er of átakalítið þras um
algeran tittlingaskít. Kannski er
þetta sterkt verk í Bandaríkjunum
- en ekki hér. Verkið er illskiljan-
legt nema áhorfandinn lesi allan
skýringartextann í leikskrá.
Þau Jóhann Sigurðarson og Elva
Ósk Ólafsdóttir leika þau John og
Carol. Þar serrf persónurnar eru
afsprengi heimspekilegra vanga-
veltna lifna þær illa í verkinu og
verða aldrei áhugaverðar. Þau Jó-
hann og Elva Osk flytja textann
vel og ná ágætlega að gæða persón-
urnar einhveiju lífi með svipbrigð-
um og raddbeitingu. En það dugar
skammt. Manni er alveg sama um
þær og sýningin skilur lítið eftir sig.
Þýðingin er vel af hendi leyst;
málfar eðlilegt og þjált. Leikmyndin
er stílhrein en dálítið hrá; gólfið á
skrifstofu kennarans hallandi tákn-
rænt. Það má segja að halli undan
fæti hjá honum. Búningar látlausir
og allt í ágætu samræmi, nema
gulbrúnu skórnir sem John klæðist.
Þeir stinga í augun og hefðu mátt
vera dökkbrúnir. Lýsingin finnst
mér vera of hvít og hrá. Leikstjórn-
in er ágætlega af hendi leyst; sýn-
ingin er þétt og framvinda hröð -
þó kannski of hröð. Það hefði mátt
nota þagnir betur til að skapa ein-
hveija spennu í þessu átakalitla
textaverki. En textameðferðin sjálf
er góð og hreyfingin í sýningunni
er unnin af útsjónarsemi og ná-
kvæmni.
Ég get alls ekki sagt að mér
hafi leiðst á sýningunni, þrátt fyrir
þá annmarka sem mér finnst verkið
hafa. Umræðuefni þess er í sjálfu
sér áhugavert en mér finnst bara
ekki hafa tekist að gera það að
nógu áhugaverðu leikverki.
Súsanna Svavarsdóttir
Lágmúli 5
húsnæði Glóbus hf. er til sölu
Húsnæðið skiptist í:
Tvær 390 fm góðar skrifstofuhæðir (2. og 3. hæð. Lyfta).
1170 fm verslunar- og þjónustuhúsnæði á götuhæð með góðum útstillingagluggum.
1000 fm iðnaðarhúsnæði með góðri aðkomu og innkeyrslu.
1000 fm skrifstofuhæð, með sérinngangi (óinnréttuð).
Þetta húsnæði getur selst í einu lagi, eða hlutum. Húsið er á frábærum stað og blasir
við einum fjölförnustu gatnamótum í Reykjavík. Skilti á húsinu hafa mikið auglýsingagildi.
Teikningar eru til sýnis á skrifstofum okkar.
Allar upplýsingar veita:
Jón Guðmundsson, fasteignasali. Magnús Axelsson, fasteignasali.
Fasteignamarkaðnum, s. 11540. Laufási, fasteignasölu, s. 812744.
ÓÐINSGÖTU 4. SÍMAR 551-1540, 552-1700, FAX 562-0540
ÍLAUFÁSl
FASTEIGNASALA
SÍÐUMÚLA 17
812744
Fax: 814419
Nýjar bækur
• ÍMYND íslands hefur að geyma
níu erindi sem flutt voru á ráð-
stefnu Stofnunar Sigurðar Nordals
og Norræna hússins um miðlun ís-
lenskrar sögu og menningar erlend-
is.
Erindi í ritinu eiga Jakob Bene-
diktsson fv. orðabókarritstjóri,
Gestur Guðmundsson félagsfræð-
ingur, Guðmundur Hálfdánarson
dósent, Guðrún M. Ólafsdóttir dós-
ent, Keneva Kunz þýðandi, Kristinn
Jóhannesson sendikennari, Sigurð-
ur A. Magnússon rithöfundur, Sig-
uijón B. Hafsteinsson mannfræð-
ingur og Þorgeir Þorgeirson rit-
höfudur. Efni erindanna er fjöl-
breytt.
Ritstjórar bókarinnar eru Elín
Bára Magnúsdóttir og Úlfar Braga-
son, en Svavar Sigmundsson dósent
skrifar formálann. Bókin er sú
fyrsta í flokki smárita Stofnunar
Sigurðar Nordals.
Ritið er 119 bls. Útgáfuþjónustan
Skerpla sá um umbrot. Valur
Skarphéðinsson hannaði kápu.
Steindórsprent-Gutenberg prentaðL
Hiðíslenska bókmenntafélag ann-
ast dreifingu. Bókin kostar 1.400
krónur í verslunum.
Selás - vantar strax
Erum með ákveðinn kaupanda sem búinn er að selja og vantar par-
hús, raðhús eða einbhús 150-200 fm. Æskileg staðsetning er Selás-
hverfi. Önnur hverfi koma til greina. Upplýsingar gefur:
Skeifan fasteignamiðlun,
Suðurlandsbraut 46,
sími 685556.
Upplýsingar í dag, sunnudag, gefur Haukur í síma 667146.
Opið hús í dag milli kl. 14 og 16
IMaustahlein 26 - Gbæ - raðhús
Eldri borgarar
Nýkomið glæsilegt 3ja-4ra herb. 90 fm nýlegt endarað-
hús við Hrafnistu, DAS, Hafnarfirði. Allt sér. Vandaðar
innréttingar. Ræktaður garður.
Eign í sérflokki. Verð 10,5 millj.
Nánari upplýsingar gefur:
Hraunhamar, fasteignasala,
Bæjarhrauni 22, Hafnarfirði, sími 654511.
h
\
i
1
i
1
i
i
i
i
1
i
i
i
I
i
i
i
\
I