Morgunblaðið - 24.05.1995, Blaðsíða 8

8 MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Norðmenn hvattir til að senda Þorsteini Pálssyni síld í pósti:
Yenlig hilsen fra Norge, hr. Þorsteinn . . .
Umboðsmaður Alþingis um skrásetningargjald við HÍ
Fjárhæð skrásetn-
ingargjalds ólögmæt
Sérstakt gjald til stúdentaráðs á sér ekki stoð í lögum
UMBOÐSMAÐUR Alþingis telur að
ákvörðun um fjárhæð skrásetningar-
gjalds við Háskóla íslands fyrir
námsárið 1992-1993 hafi ekki verið
byggð á lögmætum sjónarmiðum.
Byggt hafí verið á sjónarmiðum um
öfiun tekna til að standa undir al-
mennum rekstrarkostnaði við yfir-
.stjóm Háskólans. Umboðsmaður
mælist til þess við Háskólann að fjár-
hæðin verði reiknuð út i samræmi
við kostnað við þá þjónustu, sem
kveðið er á um í gjaldtökuheimild-
inni. Hafí skrásetningargjaldið verið
ákvarðað of hátt beri að endurgreiða
mismuninn, a.m.k. til þeirra sem
greiddu gjaldið með fyrirvara, en
umboðsmaður tekur ekki afstöðu til
þess hvað gera skuli í öðrum tilfell-
um.
Skrásetningargjald háskólaárið
1992-1993 var 22.350 krónur og
skiptist þannig að 17.000 krónur
runnu til háskólans, 3.200 kr. til
Félagsstofnunar háskólans og 2.150
til stúdentaráðs. 15% bætast við
skrásetningargjald, sé það ekki greitt
innan tilskilins frests. Skólaárið
1992-1993 greiddu um 5.000 nem-
endur skrásetningargjald og runnu
því um 85 milljónir til Háskólans,
16 milljónir til Félagsstofnunar og
tæpar 11 milljónir til stúdentaráðs.
Gjaldið er 22.775 krónur fyrir kom-
andi skólaár og skiptist í sömu hlut-
föllum.
Málið kom til kasta umboðsmanns
með kvörtun Gísla Tryggvasonar,
laganema. Honum hafði verið gert
að greiða 25.700 krónur í skrásetn-
ingargjald og fór hann fram á við
háskólaráð að fá gjaldið og auka-
gjald fyrir skólaárið 1992-1993 end-
urgreitt, en þeirri kröfu var hafnað.
Óheimilt að byggja á
skattalegum sjónarmiðum
Umboðsmaður sagði, að þar sem
engin lagaákvæði væru um fjárhæð
gjaldsins, eða hvernig það skuli
ákvarðað, yrði ekki á það fallist að
í lögum um Háskóla íslands væri
fólgin skattlagningarheimild. Því
væri óheimilt að byggja ákvörðun
um fjárhæð skrásetningargjaldsins á
skattalegum sjónarmiðum um al-
menna tekjuöflun til ríkisins. Ákvæði
um skrásetningargjald í lögum um
Háskólann veitti honum aðeins heim-
ild til að taka gjald til að standa
straum af kostnaði, sem hljótist við
að veita þá þjónustu, sem kveðið sé
á um 1 gjaldtökuheimildinni, þ.e.
skrásetningu. Því sé um þjónustu-
gjald að ræða.
Síðar segir í áliti umboðsmanns að
við skýringu þessa gjalds verði að
hafa í huga, að Háskóli íslands hafí
ekki lagaheimild til þess að taka
skólagjöld til að greiða almennan
rekstrarkostnað við skólann. Sam-
kvæmt lögum sé kennsla veitt ókeyp-
is í öllum opinberum skólum. Þá geti
stjómvöld yfirleitt ekki innheimt þjón-
ustugjöld nema hafa fengið til þess
skýra lagaheimild frá löggjafanum.
Umboðsmaður lýsir sig sammála
þeirri skoðun Háskólans að við
ákvörðun skrásetningargjaldsins sé
t.d. heimilt að líta til kostnaðar hjá
nemendaskrá Háskólans við skrán-
ingu stúdenta í námskeið og próf,
varðveislu, vinnslu og miðlun þessara
upplýsinga og annarra efnislega
skyldra þátta. „Eg tel hins vegar ljóst
að undir þessa gjaldtökuheimild verði
t.d. ekki felldur kostnaður við rekst-
ur á tölvum og prenturum Reikni-
stofnunar háskólans, enda er þar
ekki um að ræða starfsemi, sem er
í nánum og efnilegum tengslum við
„skrásetningu" nemenda í Háskóla
Islands."
Háskólanum nauðugur
einn kostur
Umboðsmaður fór fram á að há-
skólaráð skýrði hvaða sjónarmið
hefðu legið að baki því að fjárhæð
skrásetningargjalds, sem renna
skyldi til háskólans sjálfs, skyldi vera
17 þúsund krónur. I bréfí háskóla-
ráðs kemur m.a. fram, að háskólan-
um hafí verið nauðugur einn kostur
að innheimta skrásetningargjald að
fullu í samræmi við heimildir í frum-
varpi til fjárlaga fyrir árið 1992 og
að skrásetningargjald standi undir
hluta kostnaðar við háskólastarfið.
Um þetta segir umboðsmaður að
áætlun um tekjur ríkisins í fjárlaga-
frumvarpi sé ekki viðhlítandi laga-
heimild fyrir innheimtu skatta eða
þjónustugjalda og Háskólinn sé
bundinn af þeim efnislegu skilyrðum
fyrir gjaldtöku, sem lög um hann
kveði á um. Umboðsmaður telur ljóst,
að ákvörðun háskólaráðs um fjárhæð
skrásetningargjalds fyrir 1992, sem
staðfest var af menntamálaráðherra,
hafi ekki verið byggð á lögmætum
sjónarmiðum. Þar sem ekki hafi far-
ið fram útreikningar á þeim kostnað-
arliðum, sem heimilt sé að leggja til
grundvallar ákvörðun um fjárhæð
skrásetningargjaldsins, verði aftur á
móti ekki fullyrt hvort skrásetningar-
gjaldið var of hátt, og ef svo var,
hversu mikið oftekið var.
Álag miði við kostnað
í samþykkt háskólaráðs um skrá-
setningargjald er kveðið á pm að
þeir stúdentar, sem skrái sig eftir
að skrásetningartímabil rennur út,
skuli greiða skrásetningargjald með
15% álagi. Umboðsmaður segir um
þetta, að ekki sé heimilt að hækka
skrásetningargjaldið við slíkar að-
stæður meira en sem nemur þeim
beina aukakostnaði, sem leiði af því
að nemendur eru skráðir of seint.
Ekki liggi fyrir útreikningar á slíkum
kostnaði og því hafí gjaldið ekki ver-
ið ákvarðað á tækum grundvelli, en
að sama skapi sé ekki hægt að segja
til um hvort það hafí verið of hátt.
Loks kemst umboðsmaður svo að
þeirri niðurstöðu að sérstaka laga-
heimild skorti til að ráðstafa hluta
skrásetningargjalds, 2.150 krónum,
til stúdentaráðs og því sé sú ráðstöf-
un óheimil.
Umhverfisverkefni UMFI 1995
Vakning í um-
hverfismálum
á næsta leiti
Fræðsluherferð vegna
Umhverfísátaks Ung-
mennafélags íslands
5. júní hófst í Reykjavík 26.
febrúar og lauk í Keflavík
20. maí. Segir Anna Mar-
grét Jóhannesdóttir verk-
efnisstjóri undirtektir ai-
mennings hafa verið mjög
góðar. Verkefnið er unnið í
samvinnu við umhverfis-
ráðuneytið, Sameinuð
bændasamtök og Samband
íslenskra sveitarfélaga og
styrkt af Olíuverslun Islands
og Landsvirkjun. Hreins-
unarátakið sjálft verður gert
í næsta mánuði og er
markmiðið að hreinsa sem
mest af ströndum, ár og-
vatnsbökkum landsins.
Framkvæmdin er undir for-
ystu ungmennafélaganna í
samstarfi við sveitarfélög og
gegn leyfi landeigenda.
- Hvernig hefur funda-
herferðin gengið fyrir sig?
„Við höfum haldið fundi á níu
stöðum víðs vegar um landið þar
sem tilgangur og markmið verk-
efnisins hafa verið kynnt með
framsögu og pallborðsumræðum.
Síðan hefur fulltrúi umhverfís-
ráðuneytisins, Guðlaugur Gauti
Jónsson, kynnt stefnuna í um-
hverfísmálum ásamt hugtakinu
sjálfbær þróun. Jafnframt höfum
við reynt að leggja áherslu á tiltek-
in málefni sem snúa að heima-
mönnum á hveijum stað. Þar höf-
um rætt allt frá umhverfisvænum
landbúnaði að sorphirðu og -með-
ferð, endurvinnslu og öðru sem
tengist umræðunni um umhverfis-
mál.“
- Hvernig hefur fólk tekið ykk-
ur?
„Fundimir hafa verið mjög góð-
ir og vel sóttir í flestum tilfellum.
Maður fínnur fyrir miklum áhuga
og mér finnst eins og brátt muni
eiga sér stað mikil vakning í þjóð-
félaginu í sambandi við umhverfis-
mál. Það má segja að við séum
að vinna frumkvöðlastarf í því að
ná til almennings."
- Fáið þið mikið af fyrirspum-
um?
„Fjöldi fundarmanna hefur tek-
ið til máls og þátttaka í pallborðs-
umræðum verið mjög góð. Fólk
spáir í möguleika varðandi förgun
sorps, sem eru mjög takmarkaðir
á mörgum stöðum, hvort hægt sé
að brenna það eða flokka á ein-
hvern hátt, svo dæmi séu tekin.
Einnig hefur holræsi borið á góma
og mikilvægi þess að hvetja til
bættrar umgengni og hafa snyrti-
legt í bæjarfélögum og í grennd
við bæina. Ástandið er mjög mis-
munandi eftir landshlutum. Á
Norðurlandi er góð að- ________
staða til flokkunar og
endurvinnslu en á Aust-
Anna Margrét
Jóhannesdóttir
► ANNA Margrét Jóhannes-
dóttir verkefnisstjóri um-
hverfisverkefnis UMFÍ, Um-
hverfið í okkar höndum, fædd-
ist í Reykjavík 16. september
1965. Hún lauk stúdentsprófi
frá Menntaskólanum við
Hamrahlíð árið 1985 og BA-
prófi í sljórnsýslufræði frá
Háskóla íslands árið 1990.
Anna Margprét á einnig að baki
meistaranám í stjórnmála-
fræði frá Penn State Univers-
ity í Bandaríkjunum og hóf
störf hjá UMFÍ í apríl 1994.
Sambýlismaður hennar er
Högni Hróarsson verkfræð-
ingur.
ár- og vatnsbakka landsins. Ung-
mennafélögin um land allt vinna
nú að undirbúningi þess í sam-
vinnu við ýmis félagasamtök.
Samhliða hreinsuninni er ætlunin
einnig að skrá það sem fínnst svo
við getum áttað okkur á hvaða
rusl er á ferðinni og komist að
rótum vandans, það er hvaðan það
kemur.
Við höfum látið gera skráninga-
bók sem hópstjóri í hveijum leið-
angri sér um að fylla út. Bókin
er unnin í samvinnu við mengunar-
deild Siglingamálastofnunar ríkis-
ins og munu þeir jafnframt að-
stoða okkur við gagnavinnslu þeg-
ar þar að kemur.“
- Hvernig verður framkvæmd
hreinsunarátaksins?
„Ungmennafélögin munu aug-
lýsa hvar og hvenær hreinsun
verður á viðkomandi stað og við
vonumst til að flestir hefjist handa
__________ 5. júní. En ef því verður
ekki við komið geta þau
valið annan dag. I
Hreinsun
vouui Y muoiu tn a nuoi- _ ■ * vauu aimaii uug•
urlandi eru ekki margir StranQS, ar- Og Reykjavík verður fram-
möguleikar fyrir hendi vatnsbakka kvæmdin í höndum
enn sem komið er en markmiðið Fjölnis og í samvinnu
það stendur til bóta með við ungmennafélög ná-
fyrirhuguðu sorpsam-
lagi. Eitt vandamálanna við förg-
un stærri hluta, til dæmis járnar-
usl, er kostnaðurinn við að losna
við þá og því töluvert verið rætt
um skilagjöld á bíla og þess hátt-
ar.“
- Hvað tekur svo við núna?
„Núna er stærsti hluti verkefn-
isins framundan, sem er hreinsun-
arátak sumarsins hinn 5. júní. Sá
dagur er jafnframt alþjóðlegur
umhverfísdagur SÞ og vonumst
við til þess að almenningur leggi
okkur lið við að hreinsa strendur,
grannasveitarfélag-
anna, til dæmis munu upplýsingar
liggja frammi á öllum OLÍS bens-
ínstöðvum og einnig verða listar
yfir þau svæði sem hreinsuð verða
og klukkan hvað hreinsun hefst
svo ekki fari milli mála hvernig
almenningur get.ur tekið þátt.
Hópar og félagasamtök, svo sem
starfsmannafélög, sem áhuga
hafa á því að hreinsa geta haft
samband við þjónustumiðstöð
UMFÍ eða ungmennafélög, valið
stað til að hreinsa sjálf og fengið
gögn frá okkur.“