Morgunblaðið - 24.05.1995, Blaðsíða 24

MORGUNBLAÐIÐ
4_
i.
24 MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 1995
AÐSENDAR GREIBMAR
Byggiiig barna-
spítala er ekki
sérhagsmunamál
NÚ ÞEGAR moldviðrið í kringum
nýafstaðnar Alþingiskosningar og
stjórnarmyndun hefur lægt er fróð-
legt að litast um og hugleiða flóru
sagðra og skrifaðra orða sem fram
komu af því tilefni. Ýmsir hafa séð
ástæðu til að stinga niður penna í
kjölfar kosninganna og má sem
dæmi nefna grein Margrétar S.
Björnsdóttur sem birtist í Morgun-
blaðinu 20. apríl sl. þar
sem hún fjallar um það
hversu sérhagsmuna-
pot ýmissa hópa í þjóð-
félaginu var áberandi í
aðdraganda kosning-
anna. Ástæða er til að
taka undir með Mar-
gréti þegar hún gagn-
rýnir þessa þróun. Það
vakti einnig athygli
þegar sjálfstæðismenn
slitu stjómarsamstarfi
við Álþýðuflokkinn og
sneru sér að fram-
sóknarmönnum að um-
ræða flestra snerist
aðallega um það hver
hafði svikið hvem. Það
virtist vera aukaatriði hvort ákvörð-
un sjálfstæðismanna væri líkleg eða
ólíkleg til að reynast þjóðinni sem
heild happadrjúg í framtíðinni.
Hugsun varðandi heill þjóðarinnar
vék fyrir sérhagsmunum og sárind-
um.
Sérhagsmunir hjá
slj órnmálaflokkum
Þegar stjórnmálaflokkarnir eru
skoðaðir með tilliti til sérhagsmuna
þá kemur ýmislegt í ljós sem vert
er að gefa gaum. Nokkur dæmi
má nefna. Alþýðuflokknum er
þakkaður fremur öðrum flokkum
sá árangur sem náðst hefur í bættri
aðstöðu fatlaðra hér á landi á und-
anförnum ámm og þótt forystu-
maðurinn í því sambandi, Jóhanna
Sigurðardóttir fyrrverandi félags-
málaráðherra, sé búinn að yfirgefa
flokkinn þá getur Alþýðuflokkurinn
tvímælalaust talist flokkur fatlaðra
hér á landi. Blaðagreinar frambjóð-
enda og stuðningsmanna flokksins
og sú ríka áhersla sem Alþýðu-
flokkurinn í Reykjavík lagði á mál-
efni fatlaðra, t.d. með ítrekuðum
fundahöldum með þeim og aðstand-
endum þeirra rökstyður þá skoðun.
Alþýðuflokkurinn á reyndar hrós
skilið fyrir að taka hraustlega á
málefnum fatlaðra þótt víðsýnin
hefði að ósekju mátt vera meiri.
Þar er átt við þá staðreynd að að-
staða langveikra barna hér á landi
er í hróplegu ósamræmi við aðstöðu
fatlaðra barna þótt þörf þessara
tveggja hópa sé að mörgu leyti
sambærileg. í því sambandi er rétt
að fram komi að einn þingmaður
að öðrum ólöstuðum, Margrét Frí-
mannsdóttir, hefur haldið á lofti
málstað langveikra barna á Alþingi
og orðið allnokkuð ágengt. Sem
dæmi má nefna að hún ásamt Önnu
Ólafsdóttur Björnsson kom því til
leiðar að nefnd var skipuð til þess
að kanna stöðu langveikra barna á
íslandi og koma með tillögur til
úrbóta. Nefnd sú hefur skilað áliti
til heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðherra og nú er að sjá hvort vilji
er innan núverandi ríkisstjórnar til
að fullnægja réttlætinu í þeim
málaflokki. Enn eitt dæmið um
sérhagsmuni innan stjórnmála-
flokkanna er Kvennalistinn. Engum
blöðum þarf að fletta um það að
þar fer sérhagsmunaflokkur þótt
hann láti ýmis mál til sín taka sem
ekki snúa einungis að konum. Ár-
angurinn í aðalbaráttumálum
Kvennalistans eins og t.d. jafnrétti
í Iaunamálum hefur þó látið á sér
standa og er sú staðreynd alvarlegt
umhugsunarefni því þar er á ferð-
inni augljóst réttlætismál.
Dæmi eins og þessi gefa tilefni
til að velta fyrir sér spumingum
eins og eftirfarandi: Væri skynsam-
legt fyrir íþróttafólk á íslandi að
sameinast í stjórnmálaflokki eða
hreinlega að stofna stjórnmálaflokk
í þeim tilgangi að ná fram hags-
munamálum sem varða íþróttir?
Væri skynsamlegt fyrir foreldra
langveikra barna að sameinast full-
orðnum sjúklingum í einum stjórn-
málaflokki í þeim tilgangi að ná
fram auknum bótum
frá Tryggingastofnun
og bættri aðstöðu
sjúkra almennt hér á
landi? Að mínu mati er
svarið við báðum þess-
um spurningum hik-
laust já, því tilgangur-
inn helgar meðalið. Ef
hins vegar er spurt
hvort ofangreindar að-
gerðir væru skynsam-
legar fyrir þjóðina sem
heild þá er ég hræddur
um að svarið yrði nei.
M.ö.o. þá er sjálfgefið
að árangursríkast er að
hafa- góða yfirsýn yfir
allt það sem máli skipt-
ir í hverju tilviki og heildarhags-
muni í huga þegar ákvarðanir eru
teknur.
Á íslandi bráðvantar
sérhæfðan barna- og
unglingaspítala
Að undanförnu hefur fyrirhuguð
bygging fyrsta sérhæfða barnaspít-
ala landsins verið nokkuð áberandi
í umræðunni og lá reyndar sam-
þykkt ríkisins um byggingu hans
fyrir þegar vorið 1994. Þá var gert
ráð fyrir framlagi frá Reykjavíkur-
Aðstaða sjúkra barna,
aðstandenda og starfs-
fólks, segir Þorsteinn
Olafsson, er til skamm-
ar fyrir íslendinga.
borg að upphæð 100 millj. króna
og öðru eins frá Kvenfélaginu
Hringnum. Eins og flestum ætti að
vera kunnugt kom bakslag í seglin
þegar Ingibjörg Sólrún Gísladóttir
borgarstjóri lýsti því yfir fyrr á
þessu ári að ekki yrði staðið við
loforð fyrirrennara hennar í borgar-
stjórastóli, Árna Sigfússonar. Ekk-
ert bendir til þess að breyting verði
þar á. Hvað ný ríkisstjórn hyggst
hins vegar gera í málinu hefur ekki
komið fram opinberlega en ábyrgðin
hvílir að sjálfsögðu fyrst og fremst
á henni.
Margir hafa orðið til þess að
benda á og rökstyðja þörf fyrir
barnaspítala hér á landi. Það væri
að bera í bakkafullan lækinn að
fara að útlista eina ferðina enn þau
ófullnægjandi húsakynni sem notuð
hafa verið fram til þessa undir
barnadeild á Landspítalanum en þar
eru flest langveik börn lögð inn hér
á landi. Raunar nægir eftirfarandi
fullyrðing. Aðstaða hinna sjúku
barna, aðstandenda þeirra og starfs-
fólks spítalans er til skammar fyrir
okkur Islendinga og hefur verið um
langt árabil. Bygging sérhannaðs
bamaspítala á íslandi er ekkert sér-
hagsmunamál. Um tafariausan
framgang þess máls á öll þjóðin að
sameinast. Það veit enginn hvaða
barn eða unglingur þarf næst á slíkri
stofnun að halda!
Ég óska ríkisstjórn okkar ís-
lendinga farsældar á nýhöfnu kjör-
tímabili þjóð vorri allri til heilla
og þá ekki síst þeim sem erfa
munu landið.
Höfundur er formaður
Styrktarfélags
krabbameinssjúkra barna.
Þorsteinn Ólafsson
Sælir eru hógværir
TALSMENN sér-
fræðinga í þrengri
greinum læknisfræð-
innar hafa í tilvísana-
deilunni ekki aðeins
sagt heilbrigðisyfírvöld-
um stríð á hendur held-
ur einnig starfssystkin-
um sínum í röðum
heilsugæslu- og heimil-
islækna. Þeir færa fá
rök fram önnur en þau,
sem kasta rýrð á heilsu-
gæsluna, starfsvett-
vang hennar og starfs-
fólk. Hún sé til einskis
nýt annars en að vísa
fólki sem fyrst áfram til
alvörulækna; þangað sé
„fjandsamlegt" að koma, bara um-
stang og leiðindi í þessum „dýru
höllum". Rekstur sé þar einnig dýr,
læknaviðtöl sömuleiðis, fyrir utan
það hversu gagnslaus þau séu til
annars en að senda sjúklinga beint
áfram. Þannig varð kjaramál sér-
greinalækna eitt aðalviðfangsefni
stjómmálanna fyrir kosningar á borð
við utanríkis- eða fiskveiðistefnuna.
Stjómmálamenn virtust því miður
verða veikir fyrir þessari sérstöku
íþrótt vígorða og misupplýsingasmíð-
ar og létu taka sig á teppið um
málið þar sem ljóst varð að auglýs-
inga- og upphringingaherferð sér-
greinalækna virtist hafa borið tölu-
verðan árangur. Nú er orðið mjög
bagalegt fyrir konur að þurfa að leita
til heimilislækna sinna með ýmis
vandamál, væntanlega t.d. varðandi
getnaðarvarnir eða breytingaskeið,
tilvísanir voru ávísun á umferðaröng-
þveiti og einum flokksforingja fannst
afleitt að fólki væri gert að leita í
heilsugæsluna vegna þess að hann
vildi styðja forvarnir - þótt hún sé
einmitt aðalvettvangur og tækifæri
heilbrigðisþjónustunnar til forvama.
Töluvert er haft á orði að samráð
þurfi að hafa við lækna, þegar kerf-
isbreytingar eru í deiglunni. Ekki er
að sjá að ráða hafi verið leitað til
þess læknahóps sem málið varðar
ekki síst, þ.e. heilsugæslulækna.
Verður ekki hjá því komist að taka
upp stríðshanska þann sem kastað
hefur verið. í þessu sambandi má
benda á að læknar sem úskrifast
hafa úr læknadeild Háskólans, hafa
þurft að afla sér umtalsverðrar þekk-
ingar í öllum helstu sérgreinum
læknisfræðinnar og taka í þeim próf
- nema heimilislækningum. Eldri
læknar, aðrir en sérfræðingar í heim-
ilislækningum, hafa ekkert um þær
lært í námi sínu, þótt á
sínum tíma hafi þótt
sjálfsagt að etja síðan
öllum útí hérað undir-
eins á kandidatsárun-
um; og þeir yngri sára-
lítið en þeir hafa heldur
enga starfsreynslu í
frumheilsugæslu. Því er
vanþekking margra sér-
greinalækna á starfi í
heilsugæslu, viðfangs-
efnum hennar og ferlinu
við nálgun og lausn
hinna margtvinnuðu
umkvartana og ein-
kenna sem greiða þarf
úr í framvarðarum-
hverfi heilsugæslunnar,
skiljanleg en alvarleg. Læknabréf
bráðamóttökudeilda sjúkrahúsa bera
þess einnig merki, að námslæknar
fái enn litla vitneskju um fyrirbærið
heilsugæsla, þar sem sárasjaldan
kemur fyrir að sjúklingum, sem á
slíkar móttökur leita, sé síðan bent
á að fá eftirlit í heilsugæslunni eða
hjá viðkomandi heimilislækni. Miklu
frekar er, að þeim sé vísað út og
Sérfræðingar í þrengri
sérgreinum læknisfræði
sögðu ekki aðeins heil-
brigðisyfirvöldum stríð
-------------------------
á hendur, segir Olafur
Mixa, heldur einnig
heilsugæslu- og
heimilislæknum.
suður til hinna ýmsu sérgreinalækna.
í tilvísanamálinu er enn hamrað á
því að heimilislæknaviðtal sé dýrara
en sérfræðinga vegna útreiknings
sem byggist á röngum reiknings-
viðmiðunum sem kunna að eiga rót
í ofangreindri vanþekkingu um
starfsvettvang heilsugæslustöðva. í
Mbl. 6.4. sl. bendir Halldór Jónsson
Iæknir fram á, að kostnaður á ákveð-
inni heilsugæslustöð fyrir hvert við-
tal sé um 1700 kr. Vegna heimilis-
læknislegrar friðsemdar lét hann þó
hjá líða að tiltaka sértekjur viðkom-
andi stöðvar, þ.m.t. sjúklingagjöld,
sem lækka í raun viðtalskostnaðinn
niður í um 1.250 kr. Sömuleiðis er
alltaf gefið í skyn að hvert og eitt
vandamál kosti heilt viðtal í heilsu-
gæslunni rétt eins og hjá sérgreina-
læknum, þótt löngu sé búið að benda
á að vandamálafjöldi eins viðtals hjá
heimiiislækni sé að meðaltali á milli
2 til 3 og geti farið upp í 7 til 8 og
þar með sparað t.d. 7 sérfræðiviðtöl
og jafnvel 7x7x7 o.s.frv., þegar
um endurtekin viðtöl er að ræða. Ef
reiknað er með meðaltalinu 2,5, fær
afgreiðsla eins vandamáls skv. of-
angreindum tölum Halldórs Jónsson-
ar, en það samsvarar yfírleitt einu
sérfræðiviðtali, niður í um 600 kr.
miðað við hvert sérfræðiviðtal upp á
3.000 til 4.000 kr, þar sem yfirleitt
er tekið á einu vandamáli hveiju
sinni. Þetta er mergurinn málsins,
stjórnmálamenn góðir. Má þar bæta
við að taxtar sérgreinalækna eru
þeirrar sérstöku náttúru, að aukið
starfsframlag og bætt hagræðing
leiða til þess eins að auka þeirra eig-
in tekjur, án þess að það komi sjúkl-
ingum eða ríkissjóði til góða til mót-
vægis við starf á heilsugæslustöð þar
sem fastur kostnaður dreifist á við-
töl til minnkunar á kostnaði þeirra
eftir því sem þau eru fleiri. Nú vill
líklega einhver benda á afslátt, sem
sérgreinalæknar hafa veitt á sl. árum
og væntanlega nefna, að 50% af töxt-
um séu vegna „kostnaðar", en það
er enn ein blekkingin, sem alltaf er
verið að hamra á, m.a. við kostnaðar-
útreikninga. Mætti ég þá í leiðinni
biðja um, að nefndar verði þær upp-
hæðir sem ráða því hvenær afsláttur-
inn hefjist í þessari viðbótarvinnu
utan sjúkrahúsa.
Til að auka ótta almennings um
kostnað og umstang við tilvísana-
kerfi er enn haldið áfram að gefa í
skyn að nánast hvert sérfræðiviðtal
kosti eina tilvísun, þótt þær geti í
raun gilt í allt að 1 V2 ár hver. Jafn-
framt að hver slík tilvísun kosti kr.
600, þótt hið sanna sé að ellilífeyris-
þegar og öryrkjar greiða aðeins 200
kr. hveiju sinni fyrir alla þjónustu í
heilsugæslunni upp að kr. 3.000 á
ári (250 kr. á mánuði) og eftir það
ekkert - kr. 0. Svipað má segja um
barnafjölskyldur og allir þegnar fá
afslátt er þeir hafa greitt _ kr.
12.000/ári (1.000 kr. á mán.). Á 6.
tug þúsunda afsláttarkorta voru út-
gefin á sl. ári.
Enn er haldið áfram að tala um
frelsi og fijálsa samkeppni, þótt
bent hafí verið á, að samskipti sjúkl-
inga, sem samkvæmt eðli máls
þekkja ekki til vörunnar sem í boði
er, og lækna, sem hafa nánast fræði-
lega mótandi áhrif á meint innihald
Ólafur Mixa
Afkoma Garðabæjar 1994
HINN 18. maí sl. var ársreikning-
ur Garðabæjar afgreiddur í bæjar-
stjórn. Við umræður um ársreikning-
inn lögðu bæjarfulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins sem skipa meirihluta bæj-
arstjórnar fram eftirfarandi bókun:
„Óhætt er að fullyrða, að árið
1994 hafí verið mesta framkvæmda-
ár í sögu Garðabæjar í krónum talið,
og var þó umfang framkvæmda árið
þar á undan óvenju mikið. Heildarút-
gjöld bæjarsjóðs námu um 1.370
mkr., en þar af var 767 mkr. eða
um 56% varið til rekstrar málaflokka
og 603 mkr. eða um 44% til fram-
kvæmda. Niðurstöður ársreiknings
bæjarsjóðs Garðabæjar fyrir árið
1994 bera þess glögg merki, að
traust stjóm sé á rekstri bæjarfélags-
ins. Heildartekjur bæjarsjóðs reynd-
ust 2,1 mkr. eða 0,3% meiri en fjár-
hagsáætlun ársins 1994 gerði ráð
fyrir, og heildargjöid að frádregnum
sértekjum voru 44,3 mkr. eða 4,0%
lægri en áætlað var. Heildarrekstur
bæjarsjóðs skilarþví 46,4 mkr. hærri
fjárhæð til breytinga á peningalegri
stöðu bæjarsjóðs en ráð var fyrir
gert í fjárhagsáætlun ársins 1994.
Umfangsmesta framkvæmd á ár-
inu 1994 var bygging Hofsstaða-
skóla, svo og framkvæmdir á sviði
gatna- og umferðarmála, sem
tryggja aðkomuleiðir að skólanum.
Heildarkostnaður við byggingu skól-
ans var áætlaður um 440 mkr., og
í ljósi þess, að heildar-
skatttekjur Garðabæjar
námu um 750 mkr. á
árinu 1994, þá eru
framkvæmdir við ný-
byggingu Hofsstaða-
skóla slíkt stórvirki, að
það varð ekki íjármagn-
að með aflafé ársins.
Sjálfstæðismenn í tiæj-
arstjórn Garðabæjar
tóku ákvörðun um að
ljúka þeirri viðamiklu
framkvæmd á tveimur
árum. Þeirri ákvörðun
fylgdi, að fjár yrði að
töluverðu leyti aflað
með lántökum. Fjár-
hagsstaða Garðabæjar
hefur jafnan verið það
traust og hófsemd slík í lántökum
að auðvelt hefur reynst að afla láns-
fjár á almennum lánamarkaði til
þess að fjármagna framkvæmdina.
Heildarskuldir Garðabæjar hækkuðu
því á árinu 1994 um 298 mkr., og
námu þær í árslok 1994 um 1.176
mkr. svo sem áætlað var. Hreinar
skuldir bæjarsjóðs, en það eru heild-
arskuldir að frádregnum peningaleg-
um eignum, námu um 666 mkr., og
jafngildir það því, að Garðabær
skuldi sem svarar 88% af skatttekj-
um bæjarfélagsins.
í ljósi' þess, að íjárhagsáætlun
sjálfstæðismanna í bæjarstjóm
Garðabæjar hefur
gengið eftir í öllum að-
alatriðum á árinu 1994
svo sem við var að bú-
ast, þá þykir rétt að
árétta þá afstöðu bæjar-
fulltrúa sjálfstæðis-
manna, að skynsamlegt
sé að ljúka umfangs-
miklum byggingar-
framkvæmdum á svo
skömmum tíma sem
kostur er, þannig að
fjárfestingin komi sem
fyrst að gagni. Eðli
málsins samkvæmt felst
ábyrg fjármálastjórn
svo í því að draga úr
framkvæmdum næstu
ár á eftir, meðan rekstr-
arafgangur er nýttur til þess að
greiða niður þau lán, sem tekin voru
á framkvæmdatíma, enda hafa sjálf-
stæðismenn í bæjarstjórn Garðabæj-
ar ekki í hyggju að auka álögur á
bæjarbúa. Þessi markmið endur-
speglast í fjárhagsáætlun Garðabæj-
ar fyrir árin 1996-1998, sem bæjar-
fulltrúar Sjálfstæðisflokksins sam-
þykktu í bæjarstjórn Garðabæjar
þann 16. febrúar síðastliðinn."
Rekstrargjöld bæjarins námu um
72% af árstekjum ársins 1994 og er
það vel viðunandi árangur.
Sjálfstæðismenn í Garðabæ eru
staðráðnir í því að viðhalda traustri
Benedikt
Sveinsson
1
!"
i

L
i
D
í
I
í
!
\
í
!
I
I
I