Morgunblaðið - 24.05.1995, Blaðsíða 26

26 MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ1995
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Haraldur Sveinsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MILLJARÐA-
VERKEFNIOG
ATVINNULEYSI
GUÐMUNDUR J. Guðmundsson, formaður Dagsbrún-
ar, ritaði nýlega grein í Morgunblaðið, þar sem
hann fjallar um leiðir til lausnar viðvarandi atvinnu-
leysi. Guðmundur bendir á leið, sem hann telur að geri
hvorttveggja, skapi 200-400 ný störf og bjargi milljarða-
verðmætum fyrir þjóðarbúið. Leggur hann til, að átak
verði gert í viðgerðum og viðhaldi íbúðarhúsnæðis, sem
sé víða mjög illa farið.
Formaður Dagsbrúnar tíundar í grein sinni, að fjöldi
húsa sé svo illa farinn, m.a. af alkalí- og frostskemmd-
um, að þau verði vart íbúðarhæf um næstu aldamót.
Varanlegar og óbætanlegar skemmdir blasi við verði
ekki gripið í taumana og ráðist í nauðsynlegar viðgerð-
ir. Kostnaðurinn er mjög mikill vegna þessa og er áætl-
aður um 100-150 þúsund krónur á hverja íbúð í fjölbýlis-
húsum og eykst eftir því sem lengur dregst að hefja
viðgerðirnar.
Formaður Dagsbúnar bendir á, að erfitt sé að fá lána-
fyrirgreiðslu til þessara nauðsynlegu framkvæmda, jafnt
í opinbera húsnæðislánakerfinu og bönkum. Hann segir
m.a.:
„Ef við ætlum ekki að verða fyrir milljarða tjóni og
láta fleiri hundruð íbúða verða hreinlega ónýtar þá verð-
ur Húsnæðisstofnun að stofna nú þegar sérstaka lána-
deild, sem lánar til viðhalds á húsum. Þá verða bankar
að líta á þessi mál með meiri skilningi en hingað til og
veita stóraukin lán til viðhaldsframkvæmda. Menn skulu
hafa það hugfast, að hér er verið að bjarga verðmætum
upp á milljarða króna.“
Guðmundur hnykkir á þessari tillögu sinni með því
að benda á, að dráttur á að ráðast í viðgerðirnar þýði,
að verðmæti íbúðanna hrapi stöðugt og veðbönd, sem á
þeim hvíla, verði stöðugt minna og minna virði. Hags-
munir Húsnæðisstofnunar, fjármálastofnana og lífeyris-
sjóða eru þeir, að verðmæti eignanna, sem eru að veði,
rýrni ekki. Sameiginlegir hagsmunir þeirra og íbúðareig-
endanna krefjast þess að gripið verði til ráðstafana nú
þegar.
Formaður Dagsbrúnar telur, að 200-400 manns geti
fengið vinnu við þetta björgunarverkefni. Hann spyr,
hvort ekki sé nær að ganga hér rösklega til verks held-
ur en að eyða hundruðum milljóna í atvinnuleysisbætur.
Og spara jafnframt milljarða króna með því að stöðva
skemmdirnar.
Full ástæða er til að huga að tillögum Guðmundar
J. Guðmundssonar, því augljóslega eru miklir þjóðhags-
legir hagsmunir í húfi. Hér er verkefni, sem mundi skapa
fjölda nýrra starfa.
VERKFALL HJÁ ÍSAL?
VERKALÝÐSFÉLÖGIN sem semja um kaup og kjör
starfsmanna hjá ÍSAL hafa ákveðið að afla verk-
fallsheimilda og stefna að boðun verkfalls hjá fyrirtæk-
inu frá og með 10. júní nk. Verði af verkfalli þá, má
búast við að álverinu í Straumsvík verði lokað skömmu
síðar.
Á undanförnum mánuðum hafa staðið yfir viðræður
á milli íslenzkra stjórnvalda og Svissneska álfélagsins
um stækkun álversins í Straumsvík. Þær viðræður hafa
verið jákvæðari en búast mátti við í upphafi og veruleg-
ar vonir bundnar við, að af þessari stækkun verði. Þar
er um að ræða fjárfestingu, sem nemur a.m.k. 10 millj-
örðum króna auk umtalsverðrar tekjuaukningar fyrir
Landsvirkjun og ýmsa aðila og fjölgun starfa í Straums-
vík.
Verkfall í Straumsvík stuðlar ekki að því, að Svisslend-
ingar komist að jákvæðri niðurstöðu um þetta mál. í
raun og veru er ekki hægt að hugsa sér áhrifameiri
aðferð en þessa verkfallsboðun til að koma í veg fyrir
að af stækkuninni verði. Er það í þágu félagsmanna
verkalýðsfélaganna í Straumsvík að ekki sé talað um
þjóðarbúsins?
Nýjar reglur um fjárhagsaðstoð Félagsmá
LITIÐ VERÐIÁ
AÐSTOÐ SEM
SKATTSKYLDAR
LAUNATEKJUR
Borgarstjóm hefur samþykkt nýjar reglur um
fjárhagsaðstoð hjá Félagsmálastofnun Reykja-
víkur. Reglumar tóku gildi 1. maí síðastliðinn
og verða til reynslu í eitt ár. Kristín Gunnars-
dóttir ræddi við Lám Bjömsdóttur félags-
málastjóra um þær breytingar sem reglumar
hafaíförmeð sér.
að vill oft gleymast að til
okkar leitar venjulegt fólk
og að það getur komið
fyrir alla að þurfa að leita
aðstoðar," sagði Lára Björnsdóttir
félagsmálastjóri. „Það
er særandi að heyra
niðrandi umtal um þá
sem þurfa á aðstoð sam-
félagsins að halda því
það að leita sér hjálpar
reynist mörgum erfítt.
Við borgum í sameig-
inlegan sjóð þegar vel
árar og eigum rétt á
aðstoð þegar syrtir í ál-
inn. En það er svo stutt
síðan menn fengu fá-
tæktaraðstoð og fjöl-
skyldum var stíað í
sundur. Þá lentu menn
á sveitinni vegna fá-
tæktar eins og sagt var
og menn segja jafnvel
enn. Sú ímynd lifir enn-
þá að minnsta kosti í undirmeðvit-
und fólks.“
Svigrúm til félagslegrar
aðstoðar
Lára sagði að með nýju reglunum
væri lögð áhersla á að svigrúm
gæfist til félagslegrar og fjármála-
legrar aðstoðar en ekki, eins og
haldið hefur verið fram, að menn
muni festast í nýja kerfinu. Saman-
burður á gömlu og nýju reglunum
sýndi að heildargreiðslur borgar-
sjóðs vegna fjárhagsaðstoðar hækki
ekki miðað við svipaðan fjölda skjól-
stæðinga en að tilfærsla yrði á milli
hópa.
Grunnupphæð fjárhagsaðstoðar-
innar fyrir hvern einstakling eru
eftir breytingu 53.596 krónur á
mánuði eða tæp 54 þúsund og er
litið á greiðsluna sem skattskyld
laun. Þegar um hjón er að ræða er
miðað við stuðulinn 1,8 eða rúmar
96 þúsund krónur á mán-
uði. „Við gerum ráð fyrir
að fólk beri raunverulega
ábyrgð á sínum íjármál-
um,“ sagði Lára. „Þetta
eru ekki háar upphæðir
og ekki mikið að fá um
54 þúsund krónur á mánuði til að
lifa af en þetta er það tekjumark
sem Tryggingastofnun hefur sett
og ekki gott að fara upp fyrir það.“
Ekki hærri grunnur
Auk grunnsins koma til húsa-
leigubætur, sem Reykjavíkurborg
tók upp frá 1. janúar 1995. Þeir
einstaklingar sem leigja eiga rétt á
bótum eða um 7 þús. á mánuði og
allt að 21 þús. þegar um barnafólk
er að ræða. Þetta á ekki við um
leigu í borgarhúsnæði. „Áður fengu
menn grunnupphæð eða 43 þúsund
krónur á mánuði og
ofan á hana bættist
húsaleigukostnaður, “
sagði Lára. „Þannig að
grunnurinn hefur í raun
ekki hækkað.“
Ríkið kemur til móts
við • barnaijölskyldur
með barnabótum og
barnabótaauka sem er
tekjutengdur auk þess
sem einstætt foreldri
fær meðlag með barn-
inu og eru þessir liðir
utan við grunninn.
Áður komu þessir lið-
ir til frádráttar greiðsl-
um Félagsmálastofnun-
ar. Foreldri með 3 börn
og háan barnabótaauka
fór þá yfír viðmiðunarmörk allan
ársins hring og átti í raun ekki rétt
á aðstoð þrátt fyrir að geta ekki
framfleytt sér á þeirri fjárhæð sem
kom í þeirra hlut. „Það er einu sinni
svo að þegar há upphæð kemur inn
þá er hún nýtt í það sem safnast
upp eins og skólaföt og annað sem
börn þurfa á að halda,“ sagði Lára.
„Þessar fjölskyldur hafa verið mjög
illa settar og gagnrýnin sem við
höfum fengið beinist að því að verið
sé að gera þeim lífið of létt. Nú
muni borga sig að hætta vinnu og
þiggja í staðinn fé frá Félagsmála-
stofnun en það er ekki svona ein-
falt.“
Krafa um vinnu
Félagsmálastofnun gerir kröfur
um að fólk sé reiðubúið til að vinna.
Það verður að skrá sig hjá Vinnu-
miðlun Reykjavíkurborgar og koma
þar vikulega og stimpla sig eins og
það er kallað. Leggja verð-
ur fram læknisvottorð og
sýna fram á tekjur með
skattframtali þannig að
ljóst sé að ekki er um aðr-
ar tekjur að ræða. „Við
göngum vitanlega út frá
lögunum um að hveijum manni sé
skylt að framfæra sig, maka sinn
og börn innan 18 ára,“ sagði Lára.
„Næsta skref er að ef menn hafa
ekki til þess tekjur þá er sveitarfé-
laginu skylt að aðstoða og tryggja
að menn geti séð sér og sínum far-
borða. Með nýju reglunum erum við
að koma inn tekjutryggingarsjón-
armiði og um leið er ætlast til að
fólk beri ábyrgð á sínum Ijármálum.
Það er til dæmis ekki hægt að koma
eftir tvær vikur og biðja um meiri
peninga ef þeir eru búnir. Auka-
greiðslur eiga nær einungis við þeg-
ar önnur lög kveða á um skyldur
sveitarfélagsins.“
Óskertar barnabætur og
barnabótaauki
Lára sagði að í gamla kerfinu
hafí aðstoð við einstæða foreldra oft
verið í formi dagvistargjalda eða
hárrar húsaleigu. Með nýju verk-
lagsreglunum fellur sú aðstoð niður,
þar sem foreldrar fá nú óskertar
barnabætur og barnabótaauka til
að sjá fyrir þörfum barnsins. Það
eina sem komi til frádráttar til ein-
stæðra foreldra séu mæðra- og
feðralaun, sem eru 11.318 krónur
með þremur börnum.
Árið 1994 var heildaraðstoð Fé-
lagsmálastofnunar 543 milljónir
króna og á þessu ári er gert ráð
fyrir að hún verði svipuð, þótt erfitt
sé að áætla slíkt vegna utanaðkom-
andi ástæðna. Sagði Lára að á fyrstu
íjórum mánuðum ársins hafi skjól-
stæðingum fjölgað um 18% miðað
við sama tímabil í fyrra en að
heildargreiðslur hafi á sama tíma-
bili hækkað um 10%. Ljóst sé að
þeim fari sífellt fjölgandi sem leiti
til stofnunarinnar sem beri vitni um
hvernig ástandið er hjá þeim sem
minna mega sín.
„Aðstoð með húsaleigu hefur ver-
ið mjög stór póstur en þegar húsa-
leigubæturnar komu til þá hættum
við að reikna húsaleiguna með eins
og áður var gert,“ sagði Lára. „Með
nýju reglunum verður fólk að treysta
á vaxtabætur ef það býr í eigin
húsnæði og húsaleigubætur ef menn
eru í leiguhúsnæði."
60% eru einhleypir
í ársskýrslu Félagsmálastofnunar
kemur fram að af þeim sem leita
aðstoðar er 26% einstæðir foreldrar
og foreldrar með þijú til fjögur börn
eru tæplega 3% þeirra sem fá að-
stoð. Stærsti hópurinn eru einhleyp-
ingar eða 60% og sagði Lára að
mönnum hafi fundist það óréttlátt
gagnvart öðrum hópum og sérkenni-
leg skipting á ljárhagsaðstoðinni.
Með nýju reglunum mun aðstoð til
þessa hóps lækka á heildina litið.
Sagði hún að þær reglur sem
beitt hefði verið til þessa hefðu í
raun verið mjög strangar en að
vandamálið hefði verið ótal undan-
þágur. Þær hefðu leitt til þess að
starfsmenn eyddu miklum tíma í að
fínna hvaða rétt menn höfðu. „Þetta
leiddi til ójöfnuðar milli fólks og
réðist oft eftir hverfum og jafnvel
hvaða starfsmaður sá um afgreiðsl-
una og þá er verið að gagnrýna
kerfið en ekki starfsfólkið," sagði
Lára. „Þegar bornar voru saman
tvær fjölskyldur með svipaðar að-
stæður þá kom í ljós að þær höfðu
stundum fengið mjög ólíka af-
greiðslu. Það gengur ekki. Menn
verða að vera jafnir fyrir lögunum.
Og að tími félagsráðgjafanna fari
nánast allur í þessa peningaaf-
greiðslu er mjög ófullnægjandi. Þeir
eiga að geta einbeitt sér að því að
Lára Björnsdóttir
Fátækramörk
opinberuð
með nýjum
reglum