Morgunblaðið - 24.05.1995, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 24. MAÍ 1995 27
lastofnunar Reykj avíkur
Aðstoð vegna sér-
stakra aðstæðna
Félagsmálastofnun Reykjavíkurborgar:
Fjöldi skjólstæðinga 1993,1994 og 1995
3.642
3.371
2000
1000
Fjöldi skjólstæðinga frá og með maí 1995 er áætlaður
4000
I993: Uppsafnaður fjöldi,
viðbótinni i mars er bætt við
gildið frá jan./feb. og þannig
koll af kolli. Desembergildið
er þannig heildarfjöldi
skjólstæðinga yfir árið.
g—1-1-1--1—.—1_——1-1-1-1-i-1_
J/FMAMJ J ÁSOND
Félagsmálastofnun Reykjavíkurborgar:
Fjárhagsaðstoð 1993,1994 og 1995
Upphæð fjárhagsaðstoðar frá og með maí 1995 er áætluð
600 milljónirkr.
500 ---------------
430,9
400
Aukningin frá aprílgildi
1994 til aprílgildis
1995 nemur10%
1"3: Uppsöfnuð fjárhagsaðstoð, við-
bótinni í mars er bætt við gildið frá jan./feb.
og þannig koll af kolli. Desemþergildið er þá
heildaruþþhæð fjárhagsaðstoðar yfir árið.
veita ráðgjöf og stuðning þeim sem
það vilja. Enn fremur að styðja þá
sem vilja þiggja aðstoð við að kom-
ast á vinnumarkaðinn við að leysa
úr sínum tilfinningamálum og einnig
styðja þá sem eiga í erfiðleikum með
börnin sín auk annars. Það var allt-
af markmiðið og er enn með þessari
stofnun að styðja fólk til sjálfshjálp-
ar en við viljum virða sjálfsákvörð-
unarrétt fólks.“
Biðin verði styttri
Lára sagði að með nýju reglunum
væri vonast til að bið eftir aðstoð
styttist verulega og að starfsmenn
stofnunarinnar gætu eytt meiri tíma
í félagslega aðstoð í stað útreikninga
á rétti hvers og eins. Fólk hafi þurft
að bíða allt að fjórum vikum eftir
viðtali eigandi ekki fyrir salti í graut-
inn. „Það er vægast sagt ófullnægj-
andi,“ sagði hún. „Meginmarkmið
með nýju reglunum er að einfalda
þær, koma þeim í tölvutækt form
þannig að hraða megi afgreiðslunni."
Sagði hún að með nýju reglunum
yrði réttur fólks til aðstoðar skýlaus
í fyrsta sinn og er verið að vinna
upplýsingabækling til dreifingar á
stofnanir og til almennings. Mun
þetta vera fyrsti bæklingur þessarar
tegundar hjá Félagsmálastofnun.
„Við erum í raun að opinbera fá-
tækramörk með þessum reglum,“
sagði Lára. „Þessi upphæð, tæp 54
þúsund, mun verða óbreytt þann
tíma sem tilraunin stendur og ekki
hækka í takt við launahækkanir á
tímabilinu. Vandinn er að
einhliða umfjöllun um
breyttar reglur gerir það
að verkum að fólk hefur
miklar væntingar um gull
og græna skóga en það
eru ekki nærri því allir sem
hækka og greiðslur til sumra, til
dæmis einstaklinga. lækka veru-
lega.“
Heilbrigðisþjónustan sjái um
lækniskostnað
Lára sagði að miklir erfiðleikar
væru hjá heilsulausu, tekjulágu fólki
vegna lækniskostnaðar og sífellt
dýrari heilbrigðisþjónustu. „Nú
erum við meira og minna að leggja
niður aðstoð til slíkra þátta nema í
algjörum undantekningatilvikum,“
sagði hún. „Við gerum ráð fyrir að
sú þjónusta sé greidd af heilbrigðis-
kerfinu. Mér finnst óeðlilegt að ríkið
og heilbrigðiskerfið geti hækkað
gjöld á fátæka, sem og aðra og
ætlast til að sveitarfélagið greiði
fyrir þjónustuna. Með því er verið
að flytja útgjöld ríkisins yfir á sveit-
arfélagið og koma fólki í þá aðstöðu
að neyðast til að leita aðstoðar.“
Ungmenni styrkt til náms
Nýju reglurnar gera meðal annars
ráð fyrir að heimilt verði að styrkja
ungmenni yngri en 25 ára til náms
að ákveðnum skilyrðum uppfylltum.
Sagði Lára að um áhættuhópa væri
að ræða sem flosnað hefðu úr námi
en vildu komast á rétta braut og
heija nám á ný. Á það sama við um
þá sem hafa verið atvinnulausir eða
þegið fjárhagsaðstoð í sex mánuði
en hafa ekki lokið grunnnámi.
„Markmiðið er að þeir komist það
langt í skóla að þeir geti fengið
námslán,“ sagði Lára. „Við sjáum
hvaða hópar það eru sem fara verst
út úr atvinnuleysinu. Það er unga
fólkið sem hefur enga menntun.
Áður vorum við stelast til að veita
þessa aðstoð en núna er þetta heim-
ilt.“
Ekki hægt að
hjálpa öllum
„Þetta nýja kerfi byggir á að við
séum því trú. Ef menn
vilja fá hæiri upphæð þá
er það stjornmálamann-
anna að breyta því en
ekki okkar,“ sagði Lára.
„Stundum verður maður
að horfast í augu við að
ekki er hægt að hjálpa öllum og það
er óskaplega erfitt. Það er mjög
þjakandi að þurfa alltaf að vera að
segja nei. Þess vegna er mjög erfitt
þegar verið er að setja starfsmann
í þá stöðu að möguleiki sé á að víkja
frá reglunum. Það er í raun ekki
hann sem ákveður þær heldur borg-
aryfirvöld. Þau bera ábyrgð á því
hvað mikið fer í félagslega aðstoð.“
Eigum rétt á
að fá aðstoð
þegar syrtir í
álinn
Fjármála-
ráðgjafi
ráðinn
í KJÖLFAR nýrra verklagsreglna
um fjárhagsaðstoð Félagsmála-
stofnunar verður ráðinn fjármála-
ráðgjafi í hálft starf. Þá er í nýju
reglunum gert ráð fyrir aðstoð
vegna sérstakra aðstæðna, sem upp
kunna að koma.
Fjármálaráðgjafanum er ætlað
að vera þeim til aðstoðar sem eiga
í miklum erfiðleikum, skulda mikið
og eru með litlar tekjur. Mun hann
kanna hvort hægt sé að leggja fram
greiðsluáætlanir eins og gert er í
bönkum en þeir sem leita aðstoðar
hjá Félagsmálastofnun eiga sjaldn-
ast kost á fyrirgreiðslu í bönkum.
Heimilt er að veita þeim sem eru
yngri en 25 ára og hafa flosnað
upp úr námi námsaðstoð. Er miðað
við að aðstoðin verði veitt þar til
nemandinn á kost á námslánum.
Húsbúnaðarstyrkur
Þá falla undir liðinn sérstakar
aðstæður, húsbúnaðarstyrkur á bil-
inu 80-100 þúsund krónur; fæðing-
arstyrkur til ungra mæðra með
fyrsta bam, 50 þúsund; greiðsla
vegna sérfræðiaðstoðar eins og
nauðsynlegrar tannlæknaaðstoðar
að hámarki 40 þúsund krónur. Þá
er heimilt að greiða fyrir viðtöl
þjá sálfræðingi, geðlæknum eða
félagsráðgjöfum fyrir ungt fólk
sem alist hefur upp við mikla fé-
lagslega erfiðleika, að hámarki 10
klukkustundir en 20 klukkustundir
sé það ákvörðun Bamavemdar-
nefndar.
Heimild er fyrir allt að 36 þús-
und kr. í fataslyrk til þeirra sem
hafa verið minnst 6 mánuði á stofn-
unum og hafa eingöngu vasapen-
ingafrá Tryggingastofnun ríkis-
ins. Utfararstyrkur er veittur
vegna þeirra sem hafa verið með
tekjur undir viðmiðunarmörkum
og voru eignalausir.
Tímabundið ífóstri
Þá skal greiða kostnað vegna
barna og ungmenna sem era tíma-
bundið í fóstri á vegum Barna-
verndarnefndar Reykjavíkur, svo
sem vegna skólagöngu og tann-
læknakostnað. Heimild er fyrir
áfallaaðstoð vegna búslóðamissis
eða annars eignamissis til fólks
með tekjur undir viðmiðunarmörk-
um. Þá er heimild fyrir lánum til
þeirra sem era undir viðmiðunar-
mörkum vegna fyrirframgreiðslu
eða tryggingar á húsnæði og til
foreldra með tekjur undir viðmið-
unarmörkum er heimilt að veita
fermingarstyrk. Lífeyrisþegar sem
eru með tekjur undir viðmiðunar-
mörkum geta fengið styrk fyrir
öryggishnappi og er hann veittur
til að greiða stofnkostnað.
Vinna að meðferðarmálum
Starfsmönnum er einnig heimilt
í samráði við yfirmann að greiða
kostnað vegna vinnu að meðferðar-
málum og nauðsynlegur er til að
tryggja öryggi/velferð barna. Það
sama gildir um vistun öryrkja og
sjúklinga á viðeigandi stofnunum.
I þeim tilvikum þegar einstakl-
ingur eða fjölskylda lenda í áföllum
eins og veikindum eða öðru sem
orsakar skyndilegt tekjutap er
heimilt að veita lán eða styrk til
greiðslu skulda. Ekki er átt við lán
til gi-eiðslu á daglegum rekstri svo
sem dagheimilis, orku eða annarr-
ar framfærslu. Við afgreiðslu um-
sókna skal hafa samvinnu við fjár-
málaráðgjafa Félagsmálastofnun-
ar.
Loks er gert ráð fyrir að heim-
ilt sé að fella niður kostnað vegna
heimaþjónustu og greiðslu á lög-
fræðikostnaði vegna baraavernd-
armála.
Hvetja ekki
til sjálfsbjargar
GUÐRÚN Zoéga situr í félagsmála-
ráði sem fulltrúi Sjálfstæðisflokks-
ins. Minnihlutinn hefur gagnrýnt
þær breytingar á fjárhagsaðstoð
Félagsmálstofnunar, sem sam-
þykktar hafa verið og telur að þær
hvetji fólk ekki til sjálfsbjargar eins
og markmiðið sé með fjárhagsað-
stoð og félagslegri þjónustu.
Takmarkað tillit til annarra
tekna
„Þarna er um talsverða hækkun
á fjárhagsaðstoð að ræða og það sem
við höfum gagnrýnt er að
ekki er tekið tillit til ann-
arra tekna sem fólk hefur
nema að takmörkuðu
leyti,“ sagði Guðrún. „Það
er ekki tekið tillit til barna-
bóta, barnabótaauka og
meðlaga sem leggjast við
fjárhagsaðstoðina og gerir
það að verkum að fólk
verður betur statt í þessu
kerfi miðað við aðra sem eru með
venjulegar launatekjur. Við gagn-
rýnum ekki grunnupphæðina, þott
hún sé hærri en venjulegar atvinnu-
leysisbætur, heldur að ekki sé tekið
tillit til annarra tekna, hvort sem þær
koma úr tryggingakerfinu eða bóta-
kerfinu."
Stighækkandi útgjöld
Guðrún telur að breytingarnar
muni leiða til þess að útgjöld borgar-
sjóðs vegna fjárhagsaðstoðar muni
fara stighækkandi þegar fólk átti
sig á að í sumum tilvikum er það
mun verr sett á vinnumarkaðinum.
„Það hefur verið talað um að með
nýju reglunum verði dregið úr ýms-
um heimildargreiðslum en ég sé
ekki betur en að allar gömlu heim-
ildirnar séu inni og að fleiri hafi
bæst við,“ sagði hún. „Síðan gerðist
það, eftir að breytingin var sam-
þykkt í borgarstjóm, að meirihlut-
inn samþykkti verklagsreglur í fé-
lagsmálaráði sem bæta enn við
heimildargreiðslum. Til dæmis eru
greiddir áfallandi skattar. Ef fólk
fær ekki fullan barnabótaauka ein-
hverra hluta vegna en barnabóta-
aukinn miðast við tekjur ársins á
undan þannig að ef tekjur lækka
snögglega þá er heimilt
að greiða fólki þennan
barnabótaauka sem ekki
fengist annars.“
Betur sett en á
atvinnuleysisbótum
„Þar með verður fólk
betur sett í þessu kerfi
heldur en þeir sem eru á
vinnumarkaðinum eða á
atvinnuleysisbótum nema ef leitað
er til Félagsmálastofnunar eftir við-
bót. Það gæti hæglega gerst þar sem
atvinnuleysisbætur eru lægri en
grunnupphæð fjárhagsaðstoðar. Ég
held að þetta sé hlutur sem fólk átt-
ar sig á smám saman og það sem
mér finnst verst við nýju reglurnar
er að þær hvetja ekki fólk til sjálfs-
bjargar. Einstæð móðir með tvö til
þijú börn sem gæti hugsað sér að
vinna utan heimilis hálfan daginn
myndi til dæmis tapa peningum, þar
sem atvinnutekjur dragast frá fjár-
hagsaðstoðinni en ekki þessar barna-
tengdu tekjur. Auk þess sem ýmis
kostnaður fylgir því að stunda vinnu
utan heimilis."
Höfum gagn-
rýnt að ekki
er tekið tiliit
til annarra
tekna nema
að takmörk-
uðu leyti
Gegnsærra og
sýnilegra kerfi
Guðrún Ögmundsdóttir, formaður
Félagsmálaráðs, segir að með nýju
verklagsreglunum verði kerfið, sem
unnið er eftir, gegnsærra og sýni-
legra um leið og það tryggi jafnræði.
Óttast nýjungar
„ÉG HELD að þessi gagnrýni sem
fram hefur komið á kerfið stafi fyrst
og fremst af ótta við nýjungar,“ sagði
Guðrún. „Auðvitað er mjög vanda-
samt að taka upp umræður um fé-
lagslega þjónustu og gera hana sýni-
lega. Þjónustu sem alla tíð hefur ver-
ið bannhelg og aldrei hefur mátt tala
um. Það hefur ekki farið fram um-
ræða um félagslega þjónustu í fjölda
ára.“
Um mitt ár verður lögð fram
skýrsla til Félagsmálaráðs
og borgarráðs um áhrif
breytinganna. Hvernig
reglurnar virka í reynd í
hverfum borgarinnar,
hvernig álagið er á starfs-
fólk, hvort árangur er eins
og vonast er til og loks
hvaða áhrif þær hafa haft
á fjárútlát borgarinnar.
„Þá verður reynslan metin
og við skoðum framhaldið í ljósi þeirra
staðreynda," sagði Guðrún.
Úttekt á einstaka hópum
„Það hefur alltaf verið þannig með
þessa fjárhagsaðstoð að rennt er blint
í sjóinn með hvað í hana fara miklir
peningar en það er eitt af því sem
skoða verður nánar. Með þessum
breytingum verður hægt að vinna
betri úttektir á einstaka hópum og
skoða fjárútlát en það hefur verið
erfitt. “
„í skýrslu endurskoðenda, þar sem
bornar eru saman nýju reglumar og
þær gömlu, kemur fram að ekkert
kerfí getur orðið jafnslæmt og það sem
fyrir var,“ sagði Guðrún. „Það tók sex
vikur að grafa niður í gögn um 150
manns. Það er ekki eðlilegt. í gildi
hefur verið neðanjarðarkerfi og ef það
er ekki til bóta að gera kerfið sýni-
legt og einfalt, breyta umsóknum og
koma á tölvutengingu, og tengingu
við Tryggingastofnun þá veit ég ekki
hvað úrbætur eru. Mér finnst kannski
ákveðinn tvískinnungur hafa einkennt
málflutninginn í þessu máli því þeir
sem vilja, vita að kerfið eins og það
var gengur ekki mikið lengur.“
Suðað í gegnum kerfið
Meðal þess sem minnihlutinn hefur
gagnrýnt er að um 55% launafólks
séu með sömu laun og nýju viðmiðun-
arreglurnar gera ráð fyrir. „Ég ætla
ekki að rífast um einhvetjar prósent-
ur heldur um raunveruleikann," sagði
Guðrún. „Við getum ekki
farið niður fyrir þá upphæð
sem varla er talin lífvæn-
leg. Og ég spyr, af hveiju
á þetta fólk að vera fimmta
flokks sem lendir í tíma-
bundnum erfiðleikum frek-
ar en þeir sem lenda á at-
vinnuleysis- eða örorku-
bótum? Af hveiju eiga
þessir hópar ekki að vera
jafnt settir? Hver segir að þessi hóp-
ur, sem leitar til Félagsmálastofnun-
ar - og við getum tekið nýjan hóp,
eins og til dæmis verktaka sem ekki
hafa tryggt sig gagnvart atvinnu-
leysisbótum - að í honum sé fimmta
flokks fólk? Að halda því fram að
það sé sældarlíf að vera á atvinnu-
leysisbótum, bótum frá Félagsmála-
stofnun eða á örorkubótum, það nær
ekki nokkurri átt.“
„Venjulega leita um 30 manns til
mín í viðtal vegna fjárhagsaðstoðar
en nú kemur enginn,“ sagði Guðrún.
„Ástæðan er sú að hér áður fyrr var
kannski hægt að suða sig í gegnum
kerfið, vegna þess að reglurnar voru
óskýrar og fólk gat ekki áttað sig á
rétti sínum.“
Held að þessi
gagnrýni sem
fram hefur
komið á kerfið
staf i fyrst og
fremst af ótta
við nýjungar