Morgunblaðið - 25.06.1995, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 1995 13
Æsa upp hatur á Tsjetsjenum
Blóðbaðið í rússnesku borginni Búdennovsk
hefur orðið til að auka enn hatur almenn-
, ings í Rússlandi á Tsjetsjenum. Qlíklegt er
að málið verði pólitískur banabiti Jeltsíns
*
forseta, segir Jón Olafsson í Moskvu
Reuter
HERMENN í Moskvu kanna hvort leigubílstjóri, sem ekki virð-
ist kippa sér upp við meðferðina, beri á sér vopn. Öryggisráð-
stafanir hafa verið stórauknar í Moskvu af ótta við frekari
hermdarverk af hálfu Tsjetsjena.
Basajevs og Jeltsín sakaður um að
hafa verið í öðrum heimi.
Ekki voru viðbrögðin betri í þing-
inu, þar sem samþykkt var van-
trauststillaga á forsætisráðherrann
og stjórn hans.
Meðan allt fór í háaloft í Moskvu
þokaðist bílalest skæruliðanna í átt
til Tsjetsjníu. Þegar þangað var
komið voru síðustu gíslarnir látnir
lausir. Gíslamálið var á enda. Árás-
armennirnir höfðu sloppið. Rúss-
neski herinn hafði verið niðurlægður
og ráðamenn í Moskvu gerðir hlægi-
legir.
Ofan á það bættist að „stríðið í
Kákasus brennir sig inn í Rússland
eins og logandi kveikiþráður" eins
og það var orðað í þýska tímaritinu
Der Spiegel.
Átökin eru ekki lengur fjarlæg,
heldur getur hver sem er orðið næsta
fórnarlamb. Óttinn við hryðjuverk
er nú slíkur að skriðdrekar blasa við
á götum Moskvu og þangað hafa
fallhlífarhermenn og öryggisverðir
verið kallaðir svo þúsundum skiptir.
Jeltsín hefur staðið af sér hveija
holskefluna á fætur annarri undan-
farið. Hann stóðst fall rúblunnar og
virtist ætla að lifa af styrrinn um
innrásina í Tsjetsjníu og umsátrið
um Grosní fyrr á árinu. En blóðbað-
ið í Búdennovsk sýnir enn hvílíkt
glappaskot það var að ætla að kné-
setja Tsjetsjena með valdi.
Þar við bætist hinn siðferðislegi
þáttur þeirrar ákvörðunar að grípa
til innrásar, sem hefur leitt til þess
að mörg hundruð þúsund manns hafa
misst heimili sín og tugir þúsunda
fallið, flestir óbreyttir borgarar.
Larry Hollingworth, starfsmaður
Flóttamannastofnunar Sameinuðu
þjóðanna, sagði í nýjasta hefti tíma-
rits stofnunarinnar, Refugees, að
hann hefði komist við að sjá flótta-
menn frá Tsjetsjníu, þótt hann hefði
orðið vitni að hörmungum um allan
heim, allt frá ofsóknum á hendur
þjóðarbrotum í Bosníu til sveltandi
flóttamanna í Afríku.
Fyrsti hópurinn, sem hann sá kom
í vörubílum frá Grosní. „Flestir
þeirra voru aldraðir og höfðu búðið
í dimmum, saggafullum kjöllurum
svo vikum skipti," sagði Hollingw-
orth. „Þeir voru svo veikburða að
það þurfti að lyfta þeim út úr bílun-
um.“
Miðhlutar Grosní og annarra bæja
í Tsjetsjníu hafa verið lagðir í rúst
og eru án vatns og rafmagns. Heilu
fjölskyldurnar hafa verið þurrkaðar
út í átökunum og hvernig sem samn-
ingaviðræður Rússa og Tsjetsjena
fara munu sár þau sem rússneski
herinn hefur skilið eftir sig seint
gróa um heilt.
FÁTT bendir til þess að
rússneska stjórnin hafí
orðið fýrir umtalsverðum
pólitískum hnekki vegna
atburðanna í Búdennovsk
og áróðursmeisturum hennar hefur
tekist að nota gíslatökuna til að
sverta ímynd Tsjetsjena enn frekar
í huga rússnesks almennings, að
sögn Jóns Ólafssonar í Moskvu.
„Kannski skjátlast mér en ég sé
engin merki um að einhvers konar
hernaðarástand sé hér yfirvofandi
eða þess háttar.“ Hann segir að
þótt margir ræði í lágum hljóðum
um að eitthvað sé að gerast á bak
við tjöldin í Kreml, eitthvað drama-
tískt eigi eftir að gerast á næst-
unni, sé líklegast að þingkosningar
verði haldnar á tilsettum tíma í
desember og forsetakjör á næsta
ári eins og lög mæli fyrir um.
„Fólk er auðvitað miður sín
vegna þessara atburða og þetta
veldur því að hatrið á Tsjetsjenum
verður enn meira og var þó ekki á
það bætandi. Það eina sem stjórn-
völdum hefur tekist vel í öllu þessu
stríði við Tsjetsjena er að æsa upp
hatur fólks á þeim. Það er. stöðugt
hamrað á sögulegum tilvísunum,
að Rússar hafí átt í stríði við „þessa
villimenn" í 125 ár.
Hversu ægilegt sem þetta var,
meira en hundrað manns drepnir,
þá má segja að það sem fólk hafí
verið að bíða eftir hafí gerst. Allir
hafa verið að tala um að Tsjetsjen-
ar myndu grípa til einhvers konar
hryðjuverka í Moskvu eða að
minnsta kosti einhvers staðar í
sjálfu Rússlandi.
Nú er búið að auka viðbúnað
herliðs sem hefur bækistöðvar í
grennd við Moskvu, búið að fjölga
í því um 15.000 manns. Þeir hafa
komið upp eftirlitsstöðvum á um
30 stöðvum í borginni og fylgjast
með umferð inn og út úr borginni.
Á hinn bóginn sér fólk auðvitað
hvað hersveitir innanríkisráðuneyt-
isins og allt þetta lið sem átti að
beijast við gíslatakana í Búdenno
vsk stóðu sig hörmulega illa.
Þorrið traust
Traust fólks á þeim mönnum sem
skipa valdamestu ráðherraembætt-
in, Pavel Gratsjov í varnarmálun-
um, Viktor Jerín, sem fer með inn-
anríkismálin og Sergej Stepasín,
yfírmanni öryggismála og leyni-
þjónustunnar, er þorrið. Enginn
heldur að þeir geti nokkum skapað-
an hlut en þannig var þetta reynd-
ar einnig áður en hörmungarnar í
Búdennovsk dundu yfír.
Augljós áhrif eru samt að Dú-
man samþykkti vantraust á ríkis-
stjórnina og auðvitað er hugsanlegt
að Borís Jeltsín forseti leysi upp
þingið ef það samþykkir vantraust
á ný í byijun júlí. Þetta vantraust
hafði verið fyrirhugað lengi en
kemur nú í kjölfar Búdennovsk-
málsins og hræringamar vegna
blóðbaðsins valda því að Jeltsín
getur alls ekki hundsað það.
Áðurnefndir þrír ráðherrar eru
ýmist fyrirlitnir eða einfaldlega
aðhlátursefni og það er ljóst að
Jeltsín verður með einhveijum
hætti að koma til móts við andstæð-
inga sína á þinginu. Þótt það gæti
að mörgu leyti hentað Jeltsín að
leysa upp þingið þá má ekki gleyma
að hann hefur vonda reynslu af
slíkum aðgerðum. Þegar öllu er á
botninn hvolft þá er líklegt að þetta
Búdennovsk-mál verði til þess að
hann losi sig við einhveija af þess-
um þrem mönnum.
Skæruliðar og skynsemi
Víktor Tsjernomýrdín forsætis-
ráðherra varð engin þjóðhetja fyrir
að semja við Basajev en hélt að
minnsta kosti sínu, margir þakka
honum að ekki varð enn meira blóð-
bað í Búdennovsk. Sagt er að flest
fómarlömbin hafí fallið í tveim
misheppnuðum tilraunum herliðs-
ins til að ráða niðurlögum Tsjetsj-
enanna og frelsa fólkið. Gíslamir
segja allir að einu skynsömu menn-
irnir í þessari atburðarás allri hafí
verið Tsjetsjenarnir sjálfír!
Vegur Tsjernomýrdíns hefur far-
ið vaxandi jafnt og þétt undanfarna
mánuði. Hann lét undan en aðstæð-
umar vom þannig að aðrir kostir
vora ekki fyrir hendi, hann hjó á
hnútinn. Allir vita að hann hefur
alltaf viljað fara aðrar leiðir í mál-
efnum Tsjetsjníju, viljað semja.
Fjölmiðlar fjalla yfirleitt ítarlega
um Tsjetsjníjumálið. Fólk veit hvað
er að gerast og hefur áhyggjur af
því að málin þróist í enn verri far-
veg. Skoðanir eru auðvitað mjög
skiptar, sumir segja að ekki sé
annað hægt en beita valdi. Aðrir
velta fyrir sér hvers vegna verið
sé að eyða peningum og mannslíf-
um í þessi Kákasushérað, vilja bara
draga landamærin norðan við
Kákasus og leyfa þessu fólki að
eiga sig.
Jeltsín fær mjög lítið fylgi í skoð-
anakönnunum en það er ekki alveg
að marka þær. Fólk sér ekki neinn
raunverulegan frambjóðanda sem
gæti komið í stað hans. Það væri
helst að Tsjemomýrdín gæti orðið
honum skeinuhættur en hann hefur
alltaf gætt þess mjög vel að snúast
aldrei gegn forsetanum. Jeltsín fór
til Kanada, hélt sig fjarri samning-
unum í Búdennovsk-málinu og það
hefur sennilega verið skynsamlegt
hjá honum. En þetta sýnir líka að
þótt Jeltsín fari af vettvangi þá
virkar valdakerfíð og þótt Tsjemo-
mýrdín eflist þá er það ekki endi-
lega á kostnað Jeltsíns.
Mér fínnst merkilegt að í upp-
hafí Tsjetsjníjustríðsins, í desem-
ber, var yfírgnæfandi meirihluti
fólks hér á móti innrásinni. Eftir
allt þetta hrikalega klúður hélt ég
að þetta yrði pólitískur banabiti
Jeltsíns. En smám saman hefur
fólk farið að taka þessu sem orðn-
um hlut, að stöðugt skuli ríkja stríð
þarna. Kannanir núna sýna að því
fer fjarri að fók vilji að látið sé
undan þótt auðvitað vilji flestir að
reynt sé að útkljá deilumar með
samningum.
Nú hafa verið gerðir einhvers
konar samningar um vopnahlé en
það er ekki hægt að finna neitt
nákvæmt um innihald þeirra í fjöl-
miðlum, t.d. ekkert um það hvem-
ig samband eigi að verða milli
héraðsins og Rússlands. Mér fínnst
sennilegasta skýringin sú að eng-
inn trúi almennilega á þennan
samning, fremur sé litið á þetta
sem hlé.“
fltagMtiHflitoife
MYNDASAFN
Flóðin í Noregi
Miklar náttúruhamfarir hafa orðið í austurhluta Noregs á undanförnum vikum í
einum mestu flóðum sem orðið hafa frá árinu 1789. Blaðamaður og Ijósmyndari
Morgunblaðsins fóru til Noregs fyrir skömmu og ferðuðust um flóðasvæðið.
í anddyri Morgunblaðshússins í Kringlunni 1 hefur verið komið upp yfirlits-
sýningu á 18 sérvöldum myndum sem Ijósmyndari Morgunblaðsins tók
í þessari ferð.
Morgunblaðið hefur ávallt lagt ríka áherslu á myndbirtingar í blaðinu og er þessi
sýning liður í því að kynna Myndasafn Morgunblaðsins sem hefur að geyma fjöldann allan
af Ijósmyndum sem birst hafa í blaðinu. Myndir sem teknar hafa verió af ljósmyndurum blaðsins
eru seldar til einstaklinga og fyrirtækja og hefur þessi þjónusta farið vaxandi með hverju árinu enda
mikið af myndum sem birtast í Morgunblaðinu hvern útgáfudag. Allar myndirnar sem eru á sýningunni eru
því til sölu.
Sýningin stendur til föstudagsins 30. júní og er opin kl. 8.00-18.00
alla virka daga og laugardaga kl. 8.00-12.00.
Ljósmyndasýning Morgunblaðsins