Morgunblaðið - 25.06.1995, Blaðsíða 16

16 SUNNUDAGUR 25. JÚNÍ 1995
MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
„Norrænir
brunnar“
MYNDLIST
Norræna húsið
HUGMYNDALIST
NORRÆNT
MYNDLISTARÁR
Gunilla Bandolin, Jukka Lehtinen,
Sissel Tolaas, Qlugi Eysteinsson,
Halldór Ásgeirsson, Asta Ólafsdóttir,
Björk Sigurðardóttir, Daniel Magn-
ússon, Finna B. Steinson, Grétar
Reynisson. Hulda Hákon, Inga Svala
Þórsdóttir, Kolbrún Þóra Oddsdóttir,
Kristinn G. Harðarson, Monika Lars-
en Dennis, Pekka Pyykönen, Stein-
grímur Eyfjörð Kristmundsson.
Opið alla daga frá 14-19. Til 9. júlí.
Aðgangiu- ókeypis. Sýningarskrá
500 krónur.
NORRÆNA myndlistarbandalagið
hefur á þessu ári starfað í hálfa
öld og í tilefni þess eru framdir
ýmsir gjörningar á Norðurlöndum,
og er Norræna húsið og umhverfi
þess einn vettvangurinn.
Ekki er allskostar rétt sem fram
hefur komið, að samnorræn upp-
bygging á myndlistarsviði hafi al-
farið verið giftudijúg, og hinar stóru
samsýningar bandalagsins jafnan
mikill viðburður þar sem þær voru
haldnar. Þvert á móti voru sýning-
amar komnar út í blindgötu fyrir
sundurlaust og handahófskennt
samstarf, og nutu fjarri því þeirrar
athygli sem vænta mátti. Kom það
berlegast í ljós á sýningunni á Charl-
ottenborg í Kaupmannahöfn 1969,
sem hlaut dræmar undirtektir og
jafnvel prófessoramir við akadem-
íuna ómökuðu sig ekki á hana að
sögn, þótt hún væri í sömu bygg-
ingu (!), og ungir hengdu upp risa-
stóra borða utan á sýningarhúsið
henni til ófrægðar.
Síðasta sýningin í gamla forminu
var svo einmitt haldin að Kjarvals-
stöðum 1972, og var jafnframt
fyrsta stóra sýningin í húsinu. En
þá snem íslendingar dæminu við
og sýndu fram á að hægt var að
halda slíkar sýningar með góðu
skipulagi, enda fór svo að mann-
mergðin í húsinu síðustu sýningar-
helgina var sem á aðaljámbrautar-
stöð ytra, og norrænu fulltrúarnir
sem furðu lostnir.
Að vonum er þessa hvergi getið,
en hins vegar halda menn upptekn-
um hætti við að setja saman sýn-
ingar sem litla athygli vekja þrátt
fyrir miklar umbúðir og hávaða í
upphafi. Okkur tókst að vísu að
sanna, að gamla sýningarfyrir-
komulagið væri ekki með öllu úr-
elt, en hins vegar mátti gera
ómældar væntingar til menning-
amiðstöðvarinnar fyrirhuguðu í
Svíavirki. Hvort hún hafí svo stað-
ið undir þeim er umdeilanlegt, en
að mati skrifara einkennist verk-
svið hennar fullmikið af ósjálf-
stæði, norrænni minnimáttarkennd
og einstefnu. Helst er ég á því, að
Norræna listabandalagið hafi fyrr-
um þarfnast
stórhuga fram-
kvæmdastjóra
og einvalds í
fullu starfi, eitt-
hvað í líkingu
við Pontus Hult-
én. Hitt var allt-
of þungt í vöfum
og laust í reip-
um, að láta til-
fallandi stjórnir
myndlistarfélaganna
löndum ráða ferðinni.
Það sem mest bar á í gamla
daga voru fundarhöld og skálagl-
amur, og að því leyti virðist fátt
hafa breyst, því framkvæmdahug-
urinn er naumast meiri, og þannig
er fáfræði almennings um myndlist
bræðraþjóðanna innbyrðis áþreif-
anlegri en nokkru sinni fyrr. Mætti
því ætla, að tími sé kominn til að
kynna myndlist þjóðanna innbyrðis
á breiðum og hlutlægum grund-
velli, en síður að bandalagið starfí
sem útibú hræringa sem erlendir
listmógúlar og hagsmunaaðilar
koma af stað, og starfsemi þess
einkennast af þröngum viðhorfum
listhúsaeigenda úti í hinum stóra
heimi.
Á upplýsingaöld þarf að virkja
almenning, og víst er að gífurlegar
breytingar eru í vændum, því fólk
fer senn að geta heimsótt öll helstu
listasöfn veraldar sitjandi í sófa
heima hjá sér. Og væntanlega heit-
ir það að vera virkur í nútímanum
að gera sér fulla grein fyrir þessu
upplýsingastreymi á næsta leiti,
því einn góðan veðurdag úreldast
flestir þættir miðstýringar og for-
sjárhyggju líkt og gerðist í pólitík-
inni.
Sýningin „Norrænir brunnar"
er gott dæmi um athafnasemi
bandalagsins á sviði hugmynda-
fræðilegrar listar á sama tíma og
listhús heimborganna eru yfírfull
af fjölbreytilegri list, og athafnir
sem slíkar verði stöðugt einangr-
aðri, en merki-
legt nokk sífellt
meira áber-
andi, þótt ein-
ungis innvígðir
rati á þær. En
þeir sem
standa að þeim
virðast
skemmta sér
konunglega og
til þess er
leikurinn vafalítið gerður. Við
fylgdumst með slíkri uppákomu í
sambandi við Borealis- sýninguna
í Listasafni íslands, og minnumst
þess helst hve líflaus hún var orðin
í lokin, er fólkið sem stóð að henni
var horfið til síns heima, líkust
auðu leiksviði.
Sýningunum fylgir iðulega mik-
ið jarðrask, byggingarfram-
kvæmdir og tilflutningur á mold
og túnþökum og svo hefur einnig
gerst að þessu sinni. Og þannig
eru nokkurs konar skreiðartrönur
í yfirstærð mest áberandi verkið
en þær eru framlenging hálf-
hringsins andspænis aðalbyggingu
Háskólans, loka honum þannig að
úr verður heill hringur. Verkið er
eftir arkitektinn Uluga Eysteins-
son, og hér er fáránleikinn virkjað-
ur líkt og er er útlendir minntu
okkur á eldfjöll á Borelais-sýning-
unni. Hitt er annað mál að arkitek-
tónisk fegurð þeirra stendur fyrir
sínu, en skreiðartrönur eru allstað-
ar til yndis í landslaginu. Uppruna-
lega átti verkið að vera óður til
menntunar og orku, byggjast á sex
þijátíu metra háum háspenn-
umöstrum úr stáli, en höfundi var
gert að breyta því að tilmælum
flugumferðarstjómar. Þrátt fyrir
allt minna trönurnar einnig á raf-
orkuna ef vel er gáð og þorskhaus-
arnir eru sem margræð skírskotun
til atvinnu og þjóðmála. Utan hug-
myndarinnar og skírskotunarinnar
er svo fátt nýtt við vel unnið verk
Gunnillu Bandolin „Hola á him-
inbotni" í nágrenninu, og auk þess
verður harla lítið úr því við hlið
skreiðratrananna, og enn minna
úr steyptu stígvélum Jukka Lehtin-
en, við tjarnarbakkann næst hús-
inu, sem virka eins og hvert annað
lúið yfirgefíð drasl í rigningunni,
um leið og steinsteypta frárennslis-
rörið veitir þeim dtjúga samkeppni.
Sýningin inni í húsinu einkennist
af innsetningum, sem málarar eru
vafalítið orðnir jafn leiðir á og
hugmyndafræðilega fólkið á tvívíð-
um myndverkum, þar er fátt sem
gleður augað og enn færra sem
ögrar er svo er komið.
Hugmyndafræðilega listin vill
útiloka fagurfræðina, þótt sannar-
lega örli fyrir henni í sumum verk-
anna svo sem ljóðrænu moldar-
verki Daníels Magnússonar, anda-
brunni Huldu Hákon, en þó einkum
flöskuverki Halldórs Ásgeirssonar
í kaffístofu, þar sem mislitt gagns-
ætt innihald þeirra fellur vel að
landslaginu og sjónhringnum.
Myndimar af gömlu vatnsbólunum
og vatnsberunum í anddyri eru svo
líkast dæmi um vanrækt verkefni,
en fortíðin er yfirfull af slíkum á
landi hér. Hugtakinu sjálfu eru
annars gerð góð skil og textarnir
iðulega snjallir.
Formáli Aðalsteins Ingólfssonar
er um sumt frumlegri en verkin
sjálf og vel skrifuð grein Ólafs
Gíslasonar er mjög fróðleg aflestr-
ar. Fólki er ráðlagt að kaupa sýn-
ingarskrána og setja sig vel inn í
hlutina, því annars er hætta á að
framkvæmdin fari fyrir ofan garð
og neðan hjá því.
Það fær svo að sýna sig hvort
íslendingum tekst að snúa vöm í
sókn líkt og fyrir 23 ámm, og fá
fólk til að taka við sér og stíma á
sýninguna.
Bragi Ásgeirsson
HULDA Hákon:
„Gæsabrunnur"
á Norður-
Styrfin sambúð
KVIKMYNDIR
Bíóborgin
UNGURí ANDA
(ROOMMATES) ★ ★
Leikstjóri Peter Yates. Handritshöf-
undur Max Apple og Stephen Metc-
alfe. Tónlist Ehner Bemstein. Aðal-
leikendur Peter Falk, D.B. Sweeney,
Julianne Moore, EUen Burstyn.
Bandarísk. Hoilywood Pictures 1995.
GRUNNHUGMYNDIN að baki
Ungur í anda er góðra gjalda verð
en það tekst ekki sem skyldi að
gera úr henni eftirtektarverða
mynd. Michael (D.B. Sweeney)
missir föður sinn ungur drengur og
þá verður Rocky afí hans (Peter
Falk) til þess að taka hann að sér
og bjarga frá munaðarleysingjahæl-
inu. Árin líða og að því kemur að
Michael launar afa sínum greiðann
þegar hann forðar gamla mannin-
um frá elliheimilinu. Þá er Michael
við læknanám og síðar meir giftist
hann, eignast börn og heimili. Með
karlinn jafnan í slagtogi, misstirf-
inn. Lífíð er fjarri því að ganga
áfallalaust fyrir sig og það verður
Rocky sem beinir sonarsyninum að
lokum inná rétta braut.
Ef einhver „á“ þessa mynd öðrum
fremur er það Peter Falk, sem er
trúverðugt gamalmenni og skartar
frábæru gervi. Það er einnig engu
líkara en samúð handritshöfund-
anna og kvikmyndargerðarmann-
anna yfír höfuð, hafi verið óskipt
með öldungnum. Hann er miklu
áhugaverðari í alla staði en hjarta-
skurðlæknirinn (minna mátti ekki
gagn gera), bamabamið hans, sem
aukinheldur er illa leikinn af D.B.
Sweeney, sem skaðar þessa mynd
sem aðrar sem hann hefur leikið í,
með tilfinningasnauðri frammi-
stöðu. Það kviknar reyndar örlítið
líf á milli ættingjanna í lokaatrið-
inu, það er um seinan. Þá er einsog
það hafi vafist fyrir mönnum hvað
þeir vildu uppskera, að öllum líkind-
um gamanmynd með taugum en
það fer nú svo að höfundar hafa
orðið of hrifnir af tilfínningamálun-
um sem ágerast eftir því sem á líð-
ur myndina og keyra hana loks
fram af hömrunum. Jafnframt
koðnar niður oft meinfyndin og
þvermóðskuleg afstaða gamla
mannsins til lífsins og tilverunnar,
bragðlaus eiginkona kemur til sög-
unnar og enn ver skrifuð tengda-
móðir sem stórleikkonan Ellen
Burstyn verður að gera sér að góðu.
Útkoman gamanmynd sem tekur
sig alltof alvarlega með leikara í
öðru aðalhlutverkinu sem stendur
sig þannig að manni gæti ekki stað-
ið meira á sama um afdrif nokkurs
manns, en Falk fær stjörnurnar
tvær.
Sæbjörn Valdimarsson
íslensk
sönglög og
norræn lög
GERÐUR Bolladóttir sópran-
söngkona heldur tónleika á
Safnaðarsal Áskirkju mánu-
daginn 26.
júní kl. 20.
Þessir tón-
leikar eru lið-
ur í burtfar-
arprófi Gerð-
ar sem hún
mun ljúka í
sumar, en
kennari
hennar er Sigurður Demetz
Franzson. Á efnisskránni er
ljóðaflokkurinn Frauenliebe
und leben, eftir Róbert Schu-
mann. Lög úr ljóðaflokknum
Childhood Fables for Grown-
ups eftir Irving Fine.
íslensk sönglög. Norræn lög
eftir E. Grieg og Jean Sibel-
ius, aríur úr óperunni Le Nozze
di Figaro eftir W.A. Mozart
og Adriana Lecouvreur eftir
Francesco Cilea. Undirleikari
á tónleikunum verður Guð-
björg Siguijónsdóttir.
Myndlistar-
sýning í allt
sumar
Á MENNINGARHÁTÍÐ sem
BSRB stóð fyrir í þónustumið-
stöðinni í Munaðamesi 5. júní
sl. var opnuð samsýning Bryn-
dísar Jónsdóttur og Kristínar
Geirsdóttur og stendur hún til
loka orlofstímans í september.
Bryndís sýnir leirlistaverk en
Kristín málverk og tréristur.
Auk myndlistarsýningarinn-
ar mörkuðu tónleikar og upp-
lestur upphaf orlofstímans á
menningarhátíðinni í Munað-
arnesi. Blásarakvintett Reykja-
víkur lék og Einar Ólafsson
skáld las úr verkum sínum. Þá
léku KK og Þorleifur. Fjöldi
gesta sótti hátíðina, nú sem
endranær.
.Þetta er í 5. sinn sem mynd-
listarsýning er haldin í Munað-
arnesi að sumarlagi, en meðal
þeirra sem áður hafa sýnt þar
verk sín eru Tolli, Haukur Dór,
Kogga og Magnús Kjartans-
son, að ógleymdum innansveit-
armanninum Páli Guðmunds-
syni frá Húsafelli, en hann
sýndi steinverk og málverk í
fyrra.
Steven Holl
heldur fyrir-
lestur
BANDARÍSKI arkitektinn
Steven Holl heldur fyrirlestur í
tengslum við sumamámskeið
ÍSARK, íslenska arkitektaskól-
ann, þriðjudaginn 27. júní kl.
20 í Odda. Fyrirlesturinn fjallar
um „spumingar um skynjun:
fyrirbærafræði byggingarlist-
ar“.
í kynningarriti segir: „Steven
Holl er mikilsvirtur arkitekt sem
starfar í New York. Hann hefur
kennt við Columbia-háskólann
auk þess sem hann hefur tekið
þátt sem fyrirlesari í fjölda nám-
skeiða og ráðstefna í bygging-
arlist víðs vegar um heiminn. Á
árinu 1977 hleypti hann af
stokkunum fræðiritinu Pamp-
hlet Architecture þar sem hann
hefur sett fram rannsóknir og
skoðanir sínar á arkitektúr á
faglegan og krítískan hátt. 1989
kom út á vegum Princeton Arc-
hitectural Press bókin „Anchor-
ing“ þar sem Steven Holl setti
fram hugmyndir sínar um
„fyrirbærafræði í byggingarl-
ist“.