Morgunblaðið - 22.07.1995, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ 1995 19
ÚR VERIIMU
FRÉTTIR: EVRÓPA
Sölur á innlendum fiskmörkuðum Jan.- júní 1994 og '95
30 — Meðalverð jan-júní ’94 43 kr./kg ---------------
9n_ Meðalverð jan-júní’95 60 kr./kg _________________
Breyting ’94-’95 +41%
10i----------1--------1— -------1---------1--------r
JAN. FEB. MARS APRÍL MAÍ JÚNÍ
501 i i i i r
JAN. FEB. MARS APRÍL MAÍ JÚNÍ
30— Meðalverð jan-júní’94 48 kr./kg------------------
9fi__ Meðalverð jan-júní ’95 62 kr./kg ______________
Breyting ’94-’95 +31%
10 i---------r---------1---------1--------r---------r
JAN. FEB. MARS APRÍL MAÍ JÚNÍ
Lítið framboð á fiski
veldur hækkandi verði
Hart barizt um fiskinn á innlendu mörkuðunum
TAKMARKAÐ framboð á fiski er
helzta skýringin á háu fiskverði
hérlendis, til dæmis á fiskmörkuð-
um, á sama tíma og afurðaverð
fer lækkandi. Lækkun afurðaverðs
er fyrst og fremst tilkomin vegna
lækkandi gengis dollars og punds
og er hráefnisverð í vinnslunni nú
komið upp í 62% af kostnaði við
vinnsluna. Halldór Arnason, fram-
kvæmdastjóri Borgeyjar hf. á
Höfn í Hornafirði segir að útgerð-
in og sjómenn séu að „blóðmjólka"
fiskvinnsluna og allir viti hveijar
afleiðingar þess verði, vinnslunni
blæði út. Svavar Svavarsson,
framleiðlsustjóri Granda hf., segir
að mörg fyrirtæki séu bundin af
viðskiptasamningum og séu neydd
til að kaupa fiskinn á háu verði
til að geta staðið við skuldbinding-
ar sínar.
„ÞAÐ er svo einfalt með verð
á fiski eins og öðru, að framboð
og eftirspurn ræður ferðinni. Nú
er framboðið lítið og eftirspurnin
mikil og því er fiskvinnslan að
greiða hærra verð fyrir fiskinn,
en hún þolir í raun og veru. Hitt
er svo líka staðreynd, að útgerðin
er að blóðmjólka kúna með þessu
háa fiskverði og allir vita hver
endalokin verða með þeim hætti.
Kýrin hættir að mjólka, fiskvinnsl-
unni blæðir út.
Dugir ekki að hætta
Önnur staðreynd er að fyrir
fiskvinnsluna er einhver framlegð
betri en enginn. Ekki dugir að
hætta hreinlega að kaupa fiskinn,
því fyrirtækin þurfa eftir sem áður
að greiða fastan kostnað og borga
af lánum. Einnig vilja menn
hugsanlega leggja töluvert á sig
til að halda góðu starfsfólki. Lík-
lega eru þetta helztu skýringarnar
á því að menn bítast svo fast um
hráefnið.
Á hinn bóginn eru sjómenn,
margir hveijjr, ekkert of sælir af
hlut sínum. Áður fyrr var fiskverð
miklu lægra en nú, en afli miklu
meiri og á því byggðist afkoma
sjómanna. Laun þeirra byggjast í
raun á margfeldi af magni og
verði,“ segir Halldór Árnason,
framkvæmdastjóri Borgeyjar hf. á
Höfn í Hornafirði.
„Meginskýringin á því að verð
fer hækkandi á fiskmörkuðum á
sama tíma og afurðaverð fer lækk-
andi, er mjög takmarkað framboð
á fiski. Aflakvótar hafa verið
skornir niður og því er minna af
fiski á mörkuðunum. Fyrirtækin
eru að kaupa fiskinn á þessu háa
verði til að hafa verkefni, en
vinnsla á svo dýru hráefni skilar
minna en engu. Menn verða að
vega og meta það, hvort betra sé
að stoppa eða halda áfram með
þessum hætti.
í einhveijum tilfellum geta
menn ekki hætt vinnslunni vegna
þess að þeir eru bundnir af við-
skiptasamningum og eins vilja
margir halda í gott starfsfólk. í
einstaka tilfellum geta einhverjir
verkendur, sem eru að vinna á
háu afurðaverði, haldið uppi háu
fiskverði á mörkuðunum, en það
er sjaldgæft og því ólíkleg skýring
á háu fiskverði. Líklegasta skýr-
ingin er auðvitað sú að það er
hart barizt um það takmarkaða
magn, sem í boði er,“ segir Sva-
var Svavarsson, vinnslustjóri hjá
Granda hf.
um fiskveiðisögu
Málþing
HÓPUR sagnfræðinga frá ís-
landi, Danmörku, Noregi, Færeyj-
um, Svíþjóð, Bretlandi, Hollandi
og Kanada vinnur nú að undir-
búningi að ritun fiskveiðisögu
Norður-Atlantshafs. Norræni
menningarsjóðurinn veitti fé til
undirbúningsvinnunnar og kemur
hópurinn saman til málþings, sem
haldið verður í Vestmannaeyjum
dagana 27.-30. júlí næstkom-
andi.
Þar verða fluttir fyrirlestrar um
ýmis efni úr fiskveiðisögu Norður-
Atlantshafs í aldanna rás og lagð-
ar fram rannsóknarskýrslur, auk
þess sem lagt verður á ráðin um
skipulagningu verksins.
Áætlað er að ritun fiskveiðisög-
unnar taki a.m.k. fimm ár og er
hér um að ræða eitt stærsta sam-
vinnuverkefni, sem fræðimenn frá
ofangreindum löndum hafa tekið
höndum saman um. Á föstudag
munu þátttakendur í málþinginu
sitja hádegisverðarboð Þorsteins
Pálssonar sjávarútvegsráðherra
og á laugardagskvöld býður
bæjarstjórn Vestmannaeyja til
kvöldverðar. Málþingið er lokað.
Þátttakendur eru alls 17, þ.á m.
ýmsir þekktir fræðimenn, og hafa
allir fengist við rannsóknir á sögu
fiskveiða og sjávarútvegs í heima-
löndum sínum.
Noregur krefst upplýsinga um leynileg-
ar samþykktir ESB um túlkun tilskipana
EFTA-ríkin verða
að fylgja bók-
staf reglnanna
NORSK stjórnvöld hafa krafizt
upplýsinga frá ráðherraráði Evr-
ópusambandsins um leynilegar
samþykktir aðildarríkja ESB og
framkvæmdastjórnar sambandsins
um túlkun eða „skilning" á einstök-
um tilskipunum ráðherraráðsins.
Norðmenn telja að í þessum sam-
þykktum felist oft undanþágur frá
reglunum. Upplýsingar um þessar
samþykktir fylgja hins vegar ekki
tilskipunum, sem EFTA-ríkin fá til
umfjöllunar og taka á upp í samn-
inginn um Evrópskt efnahagssvæði.
Eivinn Berg, sendiherra Noregs
í Brussel, tók málið upp á fundi
sameiginlegu EES-nefndarinnar í
vikunni. Norðmenn krefjast svara
frá ráðherraráðinu ásamt skýrslu
um málið.
Haft er eftir Berg í Aftenposten
að vitneskja um túlkun á tilskipun-
unum skipti Noreg miklu máli, þeg-
ar þær öðlist gildi þar í landi. Sendi-
herrann leggur áherzlu á að það
þjóni hagsmunum bæði EFTA og
ESB að EFTA fái upplýsingar um
samþykktir, sem tengist tilskipun-
um, þannig að hægt sé að tryggja
samræmda framkvæmd þeirra á
öllu Evrópska efnahagssvæðinu.
Að sögn Bergs lýsti fulltrúi fram-
kvæmdastjórnarinnar á fundi EES-
nefndarinnar því yfir að samþykkt-
irnar væru marklausar að lögum
og Evrópudómstóllinn tæki ekki til-
lit til þeirra við túlkun á tilskipun-
um. Þá vikju þessar túlkanir yfir-
leitt ekki langt frá Iagatextanum.
EFTA-ríkin hafa ekki áhrif á
samþykktirnar
Norðmenn eru engu að síður
þeirrar skoðunar að þetta háttalag
Evrópusambandsins spilli fýrir
EES-samstarfinu, þar sem sam-
þykktirnar séu gerðar á vettvangi,
þar sem EFTA-ríkin hafa engin
áhrif. Aftenposten segir í harðorð-
um leiðara að nú sé það undarlega
ástand komið upp, að Noregur, Is-
land og Liechtenstein verði að fara
eftir bókstaf ESB-reglna, en ESB-
ríkin fylgi „mýkri“ túlkun. „Við lög-
um okkur enn betur að reglum ESB
en ESB sjálft!“ skrifar blaðið.
Hagfræðingririnn Paul Krugman
EMU leysir engan vanda
BANDARÍSKI hagfræðingurinn
Paul Krugman er.þeirrar skoðun-
ar að Svíum muni ekki takast að
ná niður atvinnuleysi á það lága
stig sem einkenndi efnahagslíf
landsins áratugum saman. Krug-
man hefur löngum verið sá hag-
fræðingur, sem
sænskir jafn-
aðarmenn hafa
haft í mestum
metum, og lét
hann þessi um-
mæli falla á efna-
hagsþingi sem
Jafnaðarmanna-
flokkurinn hélt í
Visby í vikunni.
Krugman
lagði í erindi sem hann flutti í
Visby til að allsheijarkjarasamn-
ingar yrðu afnumdir og að dregið
yrði úr atvinnuöryggi, til að reyna
að draga úr atvinnuleysi.
Krugman gagnrýndi einnig
harðlega áform Evrópusam-
bandsins um Myntbandalag Evr-
ópu (EMU) en i þeim felst að
komið verði á sameiginlegum
gjaldmiðli og seðlabanka.
„EMU mun ekki leysa vand-
ann. Það gæti þvert á móti orðið
til að auka hann,“ sagði Krugman
og benti á að ríki er gerðust aðil-
ar að EMU væru þá jafnframt
að afsala sér réttinum til að fram-
fylgja sjálfstæðri efnahagsstefnu
til að koma í veg fyrir efnahags-
legan samdrátt.
Myntbandalag myndi hafa í för
með sér að efnahagskreppu í
hluta Evrópu
væri ekki hægt
að mæta með að-
gerðum á borð
við gengisfell-
ingu heldur væri
hætta á að at-
vinnuleysi ykist.
Krugman er
prófessor við
Stanford-háskóla
í Kaliforníu og
telst vera vinstri-fijálslyndur í
Bandaríkjunum.
Göran Persson, fjármálaráð-
herra Svíþjóðar, sagði ræðu
Krugmans hafa verið „athyglis-
verða" þrátt fyrir að margar
staðhæfingar hans gengu þvert
á stefnu Jafnaðarmannaflokks-
ins.
Atvinnuleysi í Vestur-Evrópu
hefur tvöfaldast á undanförnum
tveimur áratugum en nánast
staðið í stað í Bandaríkjunum á
sama tíma. Launamunur hefur
hins vegar aukist á sama tíma.
Marokkó end-.
urnýjar aðildar-
umsókn
• JACQUES Chirac, forseti
Frakklands, heimsótti Marokkó
fyrr í vikunni. I boði, sem haldið
var til heiðurs forsetanum, lýsti
Hassan konungur því yfir að
Marokkó hygðist endurnýja um-
sókn sína um fulla aðild að Evr-
ópusambandinu og bað Chirac
um stuðning. Forsetinn svaraði
beiðninni ekki í ræðu sinni, held-
ur hélt sig við skrifaða ræðu, þar
sem hann lofaði stuðningi
Frakka við aukaaðildarsamning
Marokkó við ESB. Frakkar hafa
mælt með gerð slíkra samninga
við Miðjarðarhafsríkin til þess
að ýta undir frið og stöðugleika
á svæðinu. Túnis undirritaði
fyrsta samninginn af þessu tagi
fyrr í vikunni.
• RAUF Denktash, Ieiðtogi lýð-
veldis tyrkneskumælandi Kýp-
urbúa, segir að ákveði stjórn
grískumælandi eyjarskeggja ein-
liliða að ganga í Evrópusamband-
ið, muni tyrkneski hlutinn sam-
einast Tyrklandi. Stjórnin í Ni-
kósíu vonast til þess að geta haf-
ið samninga um ESB-aðild árið
1997 eða 1998. Aðeins stjórn
Tyrklands hefur viðurkennt lýð-
veldi tyrkneskumælandi Kýp-
urbúa, en það er varið af tyrk-
nesku herliði, sem gerði innrás
á eyna fyrir réttu 21 ári.