Morgunblaðið - 22.07.1995, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSEIMDAR GREINAR
LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ1995 29
Fj árhags vandi Ríkisspítala
séður frá sjónarhóli sviðs-
stjóra kvenlækningasviðs
í ÁRSBYRJUN 1995 tók gildi
nýtt stjómskipurit fyrir Ríkisspít-
ala. Starfsemi Ríkisspítala er nú
skipt í sex lækningasvið með
tveimur sviðsstjórum hvert (full-
trúar lækninga- og hjúkrunar-
þátta), fjögur rannsóknar- og
tæknisvið með einum sviðsstjóra
hvert auk stjórnunar- og fræða-
sviða (sjá mynd). Sviðsstjórum er
skylt að halda rekstri innan
ramma fjárhagsáætlana en jafn-
framt að tryggja að almenningur
fái þá þjónustu sem lög og reglu-
gerðir gera ráð fyrir. Að kröfu
fjármálaráðuneytis var Ríkisspí-
tölum í upphafi árs gert að spara
rúmlega 200 millj. kr. miðað við
fjárhagsáætlun 1994 og var sú
upphæð dregin frá fjárveitingum
til Ríkisspítala strax í upphafi árs-
ins. Við þennan niðurskurð var
ekki tekið tillit til kostnaðarauka
vegna nýgerðra kjarasamninga
hinna ýmsu heilbrigisstétta á fyrra
ári. Samkvæmt upplýsingum fjár-
máladeildar Ríkisspít ala hefur
þessi sparnaðaráætlun mistekist
þar sem rekstrarkostnaður Ríkis-
spítalanna var um 275 millj. kr.
umfram fjárhagsáætlun fyrstu sex
mánuði ársins 1995 og samsvarar
þessi rekstrarhalli jafnvirði launa-
kostnaðar um 234 starfsmanna.
Sviðstjórum einstakra sviða Rík-
isspítala hefur nú enn á ný verið
falið að gera tillögur til fram-
kvæmdastjórnar og stjórnarnefnd-
ar Ríkisspítala um frekari sam-
drátt í þjónustu sem að óbreyttum
íjárveitingum mun í reynd óhjá-
kvæmilega leiða til uppsagna
starfsfólks.
Fjölmiðlar hafa fjallað um ýmiss
konar óþægindi sem almenningur
verður að þola af völdum hagræð-
ingar í heilbrigðiskerfínu vegna
minnkandi þjóðartekna. í þessari
umfjöllun hefur mest verið fjallað
um aukna þátttöku almennings í
lyfjakostnaði og sérfræðilæknis-
hjálp auk chagræðis vegna sumar-
lokana deilda sjúkrastofnana. Lítið
hefur verið fjallað um fjárhags-
vanda einstakra deilda Ríkisspít-
ala og það starf sem þar hefur
verið unnið til að hagræða í
rekstri. Hér á eftir verður því leit-
ast við að gefa á einfaldan hátt
innsýn í þau vandamál sem snúa
að kvenlækningasviði Ríkisspítala
og þær tillögur til hagræðingar
sem sviðsstjórar sviðsins hafa lagt
fyrir framkvæmdastjórn og heil-
brigðisyfii-völd.
þessa launakostnaðar er nú orðið
það lágt að það nægir engan veg-
inn fyrir kostnaði vegna stöðugilda
sem heimild er fyrir hvað þá fyrir
stöðugildum án heimilda. Stöður
án heimilda, hvernig má það vera?
Jú, kvennadeild Landspítala er
eina sérhæfða meðferðardeild
sinnar tegundar með alhliða þjón-
ustu á sérsviði fæðinga, meðgöngu
og kvensjúkdóma. Deildinni er því
skylt að taka upp ýmsar nýjungar
og vera í fararbroddi á sínu sér-
sviði. Á undanförnum árum hefur
þjónusta þannig stóraukist á hin-
um ýmsu undirdeildum sviðsins.
Dæmi: ómskoðanir og legvatnsást-
ungur m.t.t. fósturþroska, glasa-
fijóvganir og rannsóknir vegna
barnleysis, nýjungar á sviði skurð-
tækni í gegnum kviðsjá, nýjungar
á sviði fæðingarþjónustu, nýjung-
ar á sviði krabbameinslækninga
með skurðaðgerðum, innri geislun
og lyfjameðferð. Að auki eru á
sviðinu kvaðir um að veita þjón-
ustu vegna laga um fóstureyðing-
ar og ófijósemisaðgerðir auk
kvaða um stöðuga bráðavakt fyrir
allt landið. Öll þessi atriði hafa
óhjákvæmilega leitt til nýráðn-
inga, sem eru með samþykki
stjórnenda Ríkisspítala, en án
formlegra heimilda vegna aðhalds-
aðgerða hins opinbera. í dag eru
rúmlega sjö stöður setnar án heim-
ilda á kvenlækningasviði.
Hvað varðar halla vegna ann-
arra rekstrargjalda þá skýrist
hann af vaxandi fjölda skurðað-
gerða og kostnaðar vegna nýrrar
aðgerðartækni með kviðsjárspegl-
un. Vaxandi fjöldi aðgerða er bein
afleiðing samdráttar á aðgerðum
á St. Jósefs spítala í Reykjavík og
Hafnarfírði og þess að fleiri konur
leita eftir þjónustu kvennadeildar
vegna aukins kostnaðar sjúklinga
af aðgerðum á einkaskurðstofum
Lítið hefur verið fjallað
um fjárhagsvanda ein-
stakra deilda Ríkisspít-
ala. Kristján Signrðs-
son gefur hér innsýn í
þau mál sem snúa að
kvenlækningasviði
Ríkisspítala.
utan Ríkisspítala. Hvað varðar
nýja aðgerðartækni með kviðsjár-
speglun, er hún allt að fimmfalt
dýrari en hefðbundnar skurðað-
gerðir, m.a. vegna dýrari tækja-
búnaðar. Kostnaður hefur þó farið
lækkandi, m. a. vegna notkunar
fjölnota áhalda í stað einnota og
í heildina eru þessar aðgerðir ódýr-
ari fyrir þjóðfélagið vegna styttri
legutíma og styttri veikindaskrán-
ingar sjúklinga.
Endurnýjun tækjabúnaðar
sviðsins
Meiriháttar tækjakaup eru ekki
bókfærð með áðurnefndum rekstr-
arkostnaði kvenlækningasviðs. Af
skiljanlegum ástæðum er mikil
þróun í hönnun rannsóknar- og
lækningatækja. Tækjabúnaður
allur hefur því sinn úreldingartíma
og við eðlilegar rekstraraðstæður
væri gert ráð fyrir afmörkuðum
afskriftarsjóði til endurnýjunar.
Slíkur sjóður er ekki til staðar á
Ríkisspítölum svo ég viti. Á kven-
lækningasviði er þörf endurnýjun-
ar og nýkaupa tækjabúnaðar á
nær öllum deildum að andvirði 20
til 30 milljóna að lágmarki. Á
þessu ári fékk sviðið í sinn hlut 4
milljónir til minni- og meiriháttar
tækjakaupa sem duga
skammt.
Tillögur til
hagræðingar í
rekstri sviðsins
Á kvenlækningaskor
hefur frá áramótum
verið unnið að eftirfar-
andi hagræðingu
rekstri. Krabbameins-
deild og almenn kven-
sjúkdómadeild verða
sameinaðar í eina legu-
deild samhliða því sem
dagdeild verður stækk-
uð. Með þessari breyt-
ingu verður dregið úr
kostnaði vegna hjúkr-
unarvakta og möguleiki skapast til
aukinna sértekna vegna dagdeilda-
raðgerða (ferliverka). Þessi breyt-
ing er háð vissum skipulagsbreyt-
ingum á legurými og móttöku og
er stefnt að því að Ijúka þeim breyt-
ingum fyrir næstu áramót. Glasa-
fijóvgunardeild verður, að fyrir-
mælum fyrrverandi heilbrigðisráð-
herra, stækkuð og gefur það jafn-
framt möguleika til aukinna sér-
tekna.
Á fæðingar- og meðgönguskor
er unnið að flutningi mæðravemd-
ar kvennadeildar í húsrými Fæð-
ingarheimilis Reykjavíkur (FHR)
og þar stefnt að sameiningu við
mæðravemd Heilsuverndarstöðv-
ar. Samhliða þessum breytingum
er stefnt að aukinni samvinnu við
heilsugæslustöðvar í Reykjavík og
fækkunar á fjölda mæðraskoðana
á vegum þessara stofnana í eðli-
legri meðgöngu. Þessar breytingar
munu leiða til almenns spamaðar
og hagræðingar. Ómskoðunardeild
kvennadeildar verður flutt í hús-
rými núverandi göngudeildar og
er stefnt að aukinni innheimtu sér-
tekna vegna þeirrar starfsemi sem
þar fer fram.
Húsrými fæðingardeildar
kvennadeildar verður stækkað með
flutningi MFS-einingar (ný þjón-
usta við konur í eðlilegri fæðingu)
í núverandi húsrými ómskoðunar-
deildar. Legudögum eftir eðlilega
fæðingu verður fækkað til sam-
ræmis við það sem tíðkast á öðmm
Norðurlöndum en slíkt krefst auk-
innar samvinnu við sjálfstætt starf-
andi ljósmæður sem sinna heima-
þjónustu eftir eðlilegar fæðingar.
Með þessum breyting-
um skapast betri nýt-
ing á húsrými sem
gerir kleift að taka á
móti þeim fæðingum
sem nú fara fram á
FHR og er því lagt til
að fæðingum verði
hætt innan veggja
FHR sem mun leiða
til fækkunar stöðu-
gilda og minni vakta-
kostnaðar.
Ljóst er að ofan-
greindar breytingar á
rekstri kvenlækninga-
sviðs munu taka tíma
og skila því takmörk-
uðum árangri á þessu
ári. Það er jafnframt ljóst að sá
sparnaður sem af þessum breyting-
um skapast nægir ekki til að bæta
þann halla sem nú er á sviðinu.
Sviðsstjórar hafa því lagt fram til-
lögur um auknar sértekjur sem
koma að hluta frá Tryggingastofn-
un og að hluta frá sjúklingum.
Sértekjur sviðsins
Sértekjur kvenlækningasviðs
eru í dag göngudeildargjöld sjúkl-
inga svo og greiðslur fyrir glasa-
fijóvgun. Þessar sértekjur renna í
dag til Ríkisspítala en dragast síð-
an á ný frá fjárveitingum til Rík-
isspítala líkt og gert er með sér-
tekjur annarra sviða Ríkisspítala.
Það er tillaga kvenlækningasviðs
að sértekjur komi einstökum svið-
um til góða og virki sem hvetjandi
þáttur á starfsemi sviðanna. í
þessu sambandi hefur ráðherrum
heilbrigðis- og fjármálaráðuneyta
og fulltrúum þeirra í samninga-
nefnd Tryggingastofnunar verið
bent á að sértekjur af ómskoðunum
og af ferliverkum á skurðstofum
Kvennadeildar svari til um 40 millj.
kr. á ári, ef innheimt væri fyrir 1
þessi verk samkvæmt reglugerð *1
um ferliverk nr. 340/1992. Inn- ■
heimt er fyrir ferliverk á ýmsum \
öðrum sjúkrastofnunum og hefur
það skapað ósamræmi í greiðslu- |
byrði einstakra sjúklinga allt eftir ‘i
hvar þeir leita eftir þjónustu. Á
kvenlækningasviði er lagt til að
þessar greiðslur renni óskertar í
sérstakan sjóð sem hafi fjórskipt
hlutverk. Fjórðungur renni til al-
menns reksturs sviðsins, fjórðung-
ur til tækjakaupa, fjórðungur til
endurmenntunar starfsfólks og
fjórðungur til vísindarannsókna
m.t.t. að um háskóladeild sé að
ræða. Tillaga um sérstakan sér-
tekjusjóð hefur verið samþykkt af _
framkvæmdastjórn Ríkisspítala en
treglega gengur að semja við
Tryggingastofnun vegna skorts á
stefnumarkandi afstöðu heilbrigð-
is- og fjármálaráðuneyta. Þessi
tregða vekur furðu þar sem Trygg-
ingastofnun greiðir í dag fyrir þessi
sömu verk ef þau eru innheimt í
nafni einstakra sérfræðinga og
unnin á skurðstofum sjúkrahúsa
annarra en Ríkisspítala.

Kristján
Sigurðsson
Rekstrarhalli
kvenlækningasviðs
Rekstrarkostnaður kvenlækn-
ingasviðs var um 510 millj. kr. á
árinu 1994, þar af um 400 millj.
kr. vegna launa. Kostnaður vegna
svæfinga, fæðis og ýmissa ann-
arra gjalda sem falla á önnur svið
er hér ekki meðtalinn. Fyrstu sex
mánuði ársins 1995 var umfram-
kostnaður vegna launa um 22
millj. kr. og vegna annarra rekstr-
argjalda um 7 millj. kr. Þessi
umframkostnaður samsvarar því
að fækka þarf um 22 stöðugildi
til að koma rekstrinum innan
ramma ijárhagsáætlana. Hver er
þá ástæða þessa rekstrarhalla?
Hallinn er ekki nýtt fyrirbrigði og
hefur verið stighækkandi á undan-
förnum árum. Ástæður launahall-
ans eru auðskýranlegar. Allt frá
1992 hefur niðurskurði fjárveit-
inga verið mætt með því að skera
niður framlög til launakostnaðar
sem ætlaður er til að mæta kostn-
aði vegna vakta, orlofs og fleiri
launatengdra gjalda. Framlag til
SljómunarsviS
Sknfstola
tramkvænxJastjomaf
F|armaladeild
Launadeild
Startsmannahakl
Innkaupadeild
Tólvudeild
Bamaheimilt
Handlækn- b Barnalækn- b rl Kvenlækn- b Lyflækn- b rl Geölækn- L rJ Klíniskt l| þjonustu- b 5,7 8 Rannsókna- b Sykla-og b veirutræói- É "11 Blóðb.-og U onæmistr.- b " 1 Tœkni- og b rekstrar- 1

BæKlunarsKuröl Almennat Fæömgartijalp Endurhæting Almennar
bamalæknmgar geölækningar
ÆöaskurötæKn Meðgóngu- og Huölæknmgar
Barnaskurö sængurlega Kynsiukdomar Barna- og
Lýtalæknmgar lækmngar Almennir Almennar unglingageö- læknmgar
Brjóstholsskuröl. Vökudeik) kvensjukdomar lyflæknmgar Meöferö
Almennar lllkynja H|artas|ukdomar vimuefna-
skurölækningar kvensjukdomar Gigtar- og sjuklinga
Þvagfæraskurölækn nyrnas|ukdomar Endurtiæfing
Svæting og gjörgæsla Smit- og bloösiukdomar
Krabbamemslæknmgar GeislaeölislræökleikJ Taugalæknmgar
Memafræöideild Óldrunarlækningar
Skuröstola Lungnalæknmgar
Braöamottaka Btoömeina- Syklarannsokmr Onæmis- Eldhus
rannsokmr rannsókmr
Heilsugæsla Veirurannsokmr ‘Rekstrardeild
göngudeild Memetna Samemdaliftræði (vakt.ílutn..
rannsokmr simi. uppl.
Röntgen- og myndgreinmgar Isotoparannsokmr Bloöbanki birgöast.)
Ræstingar
Apotek Byggingardeild
Félagsraögjöf Eölisfræöi og
Nænngarraögiöf tæknideikJ
Skjalasafn Þvottahus
Prestar Dauöhreinsun
Lokaorð
Af ofanrituðu má vera ljóst að
þrátt fyrir hagræðingu í rekstri
innan kvenlækningasviðs verður
fjárhagsvandi sviðsins ekki leystur
á þessu ári nema draga verulega
úr starfsemi sviðsins umfram það
sem lagt er til hér að ofan. Sviðs-
stjórar sviðsins eru þá komnir á
þær krossgötur að ákvarða hvaða
starfsemi eigi að leggja niður með
hliðsjón af forgangsröðun verkefna
og eru þeir þá komnir út fyrir sinn
starfsvettvang og inn á verksvið
heilbrigðisyfírvalda. Það er því
komið að þeim tímapunkti að
stjórnvöld afmarki sér heilsteypta
stefnu í heilbrigðismálum sem m.a.
skilgreini hlutverk einstakra sviða
Ríkisspítala og tryggi fjármögnun ,
sem byggir á upplýsingum um j
raunkostnað fremur en skyndiák-
vörðunum um niðurskurð sem gera .;
ekki annað en að þröngva starf- -
seminni inn í það öngstræti seiíi (
nú blasir við. ■;
Höfundur er sviðsstjóri kvenlækn-
ingasviðs Ríkisspítalau___________