Morgunblaðið - 22.07.1995, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
LAUGARDAGUR 22. JÚLÍ1995 31
berlega að fyrirtækið hafi gert það.
Á meðan getur fyrirtækið nýtt tekj-
ur af grunnþjónustunni til að byggja
um upplýsingakerfi eins og Ask um
land allt og hefja uppbyggingu Int-
ernet- og tölvupóstþjónustu. Sem
kunnugt er bjóða fjölmörg einkafyr-
irtæki upp á Intemetþjónustu og
samkeppni á því sviði er mikil. Líkt
og gildir um samkeppnisþjónustu
Pósts og síma væri fróðlegt ef
Skýrsluvélar ríkisins og Reykjavík-
urborgar birtu opinberlega upplýs-
ingar um tekjur og gjöld af þessum
þjónustuþáttum þar sem öllum
kostnaðarliðum væri haldið til haga.
Ráðamenn vakni af værum
blundi
Það er greinilegt að opinberu fyrir-
tækin Póstur og sími og Skýrsluvélar
ríkisins og Reykjavíkurborgar ætli
sér stóra hluti á upplýsingamarkaðn-
um. Bæði fyrirtækin fjárfesta af
kappi í samkeppnisþjónustu, rétt eins
og hér á landi séu ekki starfandi
einkafyrirtæki sem geta sinnt þess-
um verkefnum. Bæði þessi opinberu
fyrirtæki eru enn í þeim aðstöðu að
geta látið tekjur af grunnþjónustunni
standa undir þessum fjárfestingum
í samkeppnisþjónustu. Vegna þess-
arar útþenslustefnu opinberu fyrir-
tækjanna fá einkafyrirtæki ekki
tækifæri til að vaxa og dafna með
eðlilegum hætti. Er tekið undir þau
orð í leiðara Morgunblaðsins 20. júlí
að það sé kominn tími til að ríkis-
stjóm og Alþingi átti sig á því að
umsvif ríkisins eru að aukast á upp-
lýsingamarkaðnum og að tímabært
sé að taka í taumana.
Ég, eins og leiðarahöfundur
Morgunblaðsins, hallast helst að því
að stöðug útþensla Pósts og síma
og Skýrsluvéla ríkisins og Reykja-
víkurborgar á upplýsingamarkaði
eigi sér stað án vitundar þeirra ráð-
herra sem með málefni þessara fyr-
irtækja fara, þ.e. samgönguráð-
herra og fjármálaráðherra. A.m.k.
fellur þetta hvorki að stefnuskrá
Sjálfstæðisflokksins né ríkisstjórn-
arinnar.
Höfundur er verkfræðingur og
framkvæmdastjóri Skímu hf.
deildirnar þegar þær opna aftur.
Þannig hindra þeir að aðrir sjúkling-
ar geti síðar lagst inn á eðlilegum
tíma. Því verður ekki unnt að mæta
þörf á meðferð um óákveðinn tíma.
Ef allt gengur vel erum við að vona
að ná megi upp aftur viðunandi
ástandi eftir u.þ.b. 3-4 mánuði eftir
að lokun lyktar.
Þó að ég hafí hér aðeins rætt um
skor 1 má svipað segja um skor 2,
sem einnig meðhöndlar sjúklinga er
líða af almennum geðsjúkdómum og
sinnir svipuðum fjölda sjúklinga og
skor 1. Því hafa skórirnar lítið getað
stutt hvora aðra. Fjölkvilladeild sem
sinnir áfengissjúklingum, er einnig
líða af öðrum sjúkdómum, er líka
lokuð í sex vikur. Mörgum þeirra er
þar eiga að leggjast inn verður því
miður að vísa frá. Öðrum verður
reynt að koma fyrir í skor 1 eða
skor 2 og eykur það enn meir á þann
vanda sem þar er fyrir. Hin áfengis-
deildin verður einnig lokuð í sex vik-
ur svo og bamageðdeildin og einnig
fnestur hluti endurhæfingardeildar.
Meðferð geðsjúkra er því komin í
algjört óefni. I 1. grein laga um heil-
brigðisþjónustu stendur: „Allir lands-
menn skulu eiga kost á fullkomnustu
heilbrigðisþjónustu sem á hverjum
tíma er tök á að veita til verndar
andlegu, líkamlegu og félagslegu
heilbrigði." Meðan á lokununum hef-
ur staðið höfum við ekki haft tök á
því að svara grundvallarkröfum um
heilbrigðisþjónustu. í sömu lagagrein
stendur: „Ráðherra heilbrigðis og
tryggingamála sér um að heilbrigðis-
þjónusta sé eins góð og þekking og
reynsla leyfir og í samræmi við lög
og reglugerðir." Auk þeirra þriggja
mánaða sem lokanirnar standa yfir
og næstu 3-4 mánuði, sem tekur að
koma starfsemi í eðlilegt horf, eða
6-7 mánuði þessa árs verður engan
veginn unnt að ná því marki að veita
eins góða þjónustu við sjúklinga eins
og þekking og reynsla leyfir.
Höfundur er yfirlæknir skomr 1,
geðdeild Landspítalans.
KARL
JÓNSSON
+ KarI Jónsson
fæddist í Vest-
mannaeyjum 15.7.
1909. Hann lést á
Hraunbúðum í Vest-
mannaeyjum 12.7.
sl. Móðir hans var
Sigríður Bergsdótt-
ir, f. 15.6. 1879 á
Steinum undir Eyja-
fjöllum, d. 11.2. 1963
í Vestmannaeyjum.
Faðir hans var Jón
Einarsson, f. 5.4.
1885 á Raufarfelli
undir Eyjafjöllum,
d. 26.2. 1978 i Vest-
mannaeyjum. Systkini Karls
sammæðra voru: Gísli Fr. Jó-
hannsson, f. 22.1. 1906, d. 4.11.
1980, Bogi Jóhannsson, f. 30.9.
1920. Systkini Karls samfeðra:
Ásbjörg Jónsdóttir,f.28.3.1933.
Útförin fer fram frá Landa-
kirkju í Vestmannaeyjum í dag
og hefst athöfnin kl. 13.
ÞAÐ VAR sólríkur sumardagur,
eins og þeir gerast fallegastir í
Eyjum. Þennan dag gengu þau
saman til hvílu hann og sólin.
Hann í hinsta sinn í jarðlífinu en
hún aðeins í skamman tíma. Hún
kemur upp aftur að morgni hlý
og björt til þess að veita okkur
birtu og yl utanfrá. Hann kemur
líka aftur, oft aftur, hlýr og bjart-
ur eins og hann hefur alltaf verið.
Minningarnar um hann hlýja okk-
ur að innan og gera sálina bjart-
ari. Þetta eiga þau sameiginlegt
hann uppáhaldsfrændi minn og
sólin.
Karl Jónsson lést á Hraunbúðum
í Vestmannaeyjum 12. júlí sl.,
tveimur dögum fyrir áttugasta og
sjötta afmælisdaginn sinn. Hann
var sonur Sigríðar Bergsdóttur og
Jóns Einarssonar en ólst upp ásamt
bræðrum sínum Gísla og Boga hjá
Sigríði móður sinni og manni henn-
ar Jóhanni Gíslasyni í Hlíðarhúsi.
I Hlíðarhúsi voru hans æsku- og
uppvaxtarár, þar bjó hann lengstan
part sinna æviára. Á bernskuárum
mínum í Hlíðarhúsi voru þar haldin
tvö heimili, reyndar var heimilis-
haldið svo náið að vart mátti greina
„landamærin“. Kalli og amma í
einum hluta hússins, og foreldrar
mínir með sín böm í öðrum hluta.
Þar eignuðumst við systkinin hlut
í honum, þar eignaðist hann hlut
í okkur, þar eignuðumst við okkar
Kalla frænda.
Hann var menntaður vélstjóri og
starfaði um árabil sem vélstjóri á
Höfrungi, bát föður síns. Hugurinn
stéfndi ekki til langvarandi sjó-
mennsku, fyrirhugaður æviferill
yrði að fara fram á þurru landi. Er
í land kom starfaði hann um ára-
bil við aðgerð og fiskvinnslu hjá
föður sínum. Hann vann í fjölda
ára við málaraiðn, lengst af hjá
Stefáni í Framtíð. Siðan lá leiðin í
trésmíðar hjá Sigurvini Snæbjöms-
syni og tók hann sveinsproí í þeirri
iðn. Hann starfaði við trésmíðar
um 30 ára skeið m.a. hjá Sigur-
vini, ísfélagi Vestmannaeyja, Guð-
mundi Böðvarssyni o.fl. Síðustu
starfsárin starfaði hann við iðn sína
hjá Áhaldahúsi Vestmannaeyja-
bæjar. Á öllum þessum stöðum
eignaðist hann fjölda vina sem ylj-
uðu með góðum minningum á síð-
ari árum.
Það voru þó einkum íþróttir og
listsköpun sem sköpuðu Kalla sér-
stöðu og gerðu hann eftirminnileg-
an sínu samtímafólki.
Hann var frábær íþróttamaður
og margfaldur afreksmaður í
íþróttum. Þá þjálfaði hann íþrótta-
fólk til enn frekari afreka. Af öllu
því fjölmarga íþróttafólki sem
hann þjálfaði voru handboltastelp-
urnar í Tý ávallt efst í minning-
unni. Það veit ég að voru gagn-
kvæm minni því að þar hélst sam-
band og vinskapur alla tíð. Hann
var í forustusveit
íþróttamanna í Eyj-
um um árabil, var í
•stjórn Knattspyrnu-
félags Týs og for-
maður þess árin 1951
til 1953. Hann var
heiðursfélagi í Tý, þá
viðurkenningu mat
hann mikils. Ég
minnist mynda af
fimleikaflokkum,
ftj álsíþróttamönnum
og handboltastelpum.
Einnig minnist ég
glitrandi verðlauna-
peninga, silfur-
fægðra bikara og annarra viður-
kenninga fyrir hin ýmsu íþrótta-
afrek. Þessi heimur var í herberg-
inu hans Kalla, þetta var heimur-
inn hans. Það var heillandi og
hvetjandi að eiga svona stóran og
sterkan frænda.
Hann var listamaður, hann var
það af guðs náð. Listsköpun hans
fólst einkum í skautritun bóka og
viðurkenningarskjala. Einnig mál-
aði hann og skreytti kistla, hillur
eða húsgögn hvers konar og
nafnaskilti á báta. Oftast voru
myndirnar af Heimakletti eða öðru
landslagi í Eyjum. Þessar myndir
allar standa mér ljóslifandi fyrir
hugskotssjónum, jafnvel skýrari
en sjálfur raunveruleikinn. Mér
fannst þær einhvern veginn fallegi
en fyrirmyndirnar. Einnig teiknaði
hann og skrifaði auglýsingaplaköt
fyrir dansleiki og aðrar samkom-
ur. Ég minnist marglitra pappa-
spjalda, finn lyktina af olíumáln-
ingunni og sé hann hokinn yfir
bók, kistli eða skjali. Ég sé hann
standa upp, fá sér í nefið og virða
fyrir sér meistarastykkið sem
prýða átti vestmannaeyskt heimili,
bát eða auglýsingaglugga, þá
blandast málningarlyktin daufum
neftóbaksilm.
Kalli kaus að ganga æviveginn
einn, giftist ekki. Hann hélt heim-
ili með móður sinni meðan henni
entist aldur. Þó hann ætti ekki fjöl-
skyldu sjálfur í eiginlegri merkingu
var hann ákaflega mikill fjölskyldu-
maður, hann átti sína fjölskyldu í
fjölskyldum systkina sinna. I mín-
um foreldrahúsum voru aldrei hald-
in jól og sjaldan stórhátíðir án
Kalla, ég minnist engra jóla án
hans. Eftir gosið á Heimaey flutt-
ist hann að Höfðabrekku, í hús er
faðir hans hafði átt. Þar bjó hann,
á rishæðinni ásamt Gísla bróður
sínum, sem þá var orðinn ekkju-
maður, en Ása systir hans bjó á
neðri hæðinni. Árið 1980 lést Gísli,
var það Kalla mikill missir, eftir
það bjó hann einn þar til hann flutt-
ist á Hraunbúðir fyrir nokkrum
árum.
Fyrir nokkrum árum varð hann
fyrir áfalli er leiddi.til sjónskerðing-
ar. Það var mikið áfall fyrir bóka-
mann að missa sjónina. Það var
líka áfall fyrir aldna íþróttakempu
að geta ekki lengur fylgst með
íþróttum í sjónvarpi. Öllu þessu tók
Kalli með jafnaðargeði og kvartaði
ekki. Síðustu æviárin á Hraunbúð-
um naut hann umhyggju og virð-
ingar starfsfólks sem hann minnt-
ist ætíð með hlýhug.
Að leiðarlokum vil ég, fyrir mína
hönd, systkina minna og foreldra,
þakka honum frænda mínum fyrir
samveruna, ég vil þakka honum
allt sem hann var fjölskyldu minni.
Nú stendur hann frammi fyrir
skapara sinum og ég veit að báðir
gleðjast er þeir líta yfir farsæla
jarðvist Kalla. Við munum líka
gleðjast um ókomin ár við minning-
ar um góðan mann, það gefur okk-
ur hlýju og birtu í sálina.
Eiríkur Bogason.
Að kvöldi 12. júlí sofnaði Kalli
frændi minn í hinsta sinn. Og hjarta
mitt fylltist söknuði og trega. En
fram í hugann streyma minningar,
sem birta mér myndir af þrekvöxn-
um eldri manni með roða í kinnum
og bros á vör. Hann var bróðir
afa, þessi glaðbeitti maður og betri
frænda var vart hægt að hugsa sér.
Kalli bjó alla ævi í Vestmanna-
eyjum. Ég man fyrst eftir honum
uppi á lofti á Faxastígnum, þar sem
hann bjó ásamt Gísla bróður sínum,
sem þá var orðinn ekkjumaður.
Eftir að Gísli lést árið 1980 bjó
Kalli einn, þar til fyrir fáum árum
að hann fluttist að Hraunbúðum.
Á Faxastígnum var ég tíður
gestur og fyrir lítinn telpuhnokka
voru þær heimsóknir ævintýri lík-
astar, því herbergið hans Kalla var
ekkert venjulegt herbergi. Þar úði
og grúði af bókum og blöðum, uppi
á veggjum héngu myndir af fræki-
legu íþróttafólki og virðulegum for-
feðrum og þar gat að líta skínandi
verðlaunagripi og -peninga, því
Kalli var mikill íþróttamaður. Á
litla skrifborðinu lágu ýmist drög
að skrautskrifuðum áletrunum,
auglýsingum eða fallegum smá-
myndum sem hann var að vinna
að. Á beddanum sínum sat svo
Kalli frændi sem vantaði á hálfan
vísifingur, af því að hann nagaði
svo á sér neglurnar, að eigin sögn
og bauð í nefið. Jú, maður tók í
nefið, hnerraði svo hressilega á
eftir og tóbakstaumarnir láku úr
nösunum það sem eftir var dags.
Á jólum mátti alltaf fínna pakka
frá Kalla frænda undir trénu og
iðulega voru þeir fleiri en einn og
fleiri en tveir. Um páska fengum
við krakkarnir svo páskaegg af
stærstu gerð og afmælum gleymdi
hann ekki. Kalli var örlátur á ver-
aldleg gæði, var alltaf að stinga
að okkur aurum. Einu sinni þótti
mér nóg um og spurði hvort hann
vildi ekki eiga þá sjálfur. Hann
varð hálfhvumsa og sagðist ekki
vita hvað hann ætti svo sem að
gera við þá. Þannig var hann Kalli
minn, alltaf að gefa.
Þegar þau kaflaskipti urðu í lífi
mínu að ég fluttist utan til Dan-
merkur með foreldrum mínum
reyndist Kalli sama tryggðatröllið.
Nær mánaðarlega sendi hann okk-
ur bréf og dagblöð að heiman og
þar leyndist ávallt glaðningur á
milli stórfrétta. Þangað kom hann
svo í heimsókn og var gaman að
hafa hann hjá okkur, því Kalli var
ljúfur í umgengni og þakklátur
fyrir allt sem gert var fyrir hann.
Þó má segja að með nærveru sinni
hafi hann gert meira fyrir okkur
en við fyrir hann.
Alla tíð var Kalli sannur íþrótta-
maður. Eftir að heilsu hans fór að
hraka var það honum kappsmál að
komast daglega í gönguferðir. Var
hann ávallt kominn út snemma á
morgnana í hvaða veðri sem var
og var ánægðastur ef hann gat
farið nokkrum sinnum út yfir dag-
inn. Ég er sannfærð um að þessar
gönguferðir hafa fært honum fáein
ár til viðbótar í þessu lífi.
Nú árlöng vinátta er á enda
runnin og við sjáumst ei meir í
þessari jarðvist. Eg verð ætíð þakk-
lát fyrir að eiga þessar minningar
um frænda minn, það hlýtur að
vera glöggt merki um farsæla jarð-
vist að skilja slíkan fjársjóð eftir
sig.
Soffía Eiríksdóttir.
Lífsbaráttan hjá þeim sem
byggt hafa Heimaey, sótt þaðan
sjó, aflað fugls og eggja ofan sem
neðan brúna bjarga, njrtjað hvern
grænan blett til beitar eða slægna,
hefur fóstrað atgervisfólk. Beiting
árinnar, högun segla, færni í að
fara um björg bundinn í vað eða
klifra með stuðning af bandi, leikni
í að leggja báti að uppgönguflá í
útey, voru athafnir lífsbaráttunn-
ar, sem í leikjum æskunnar iðkuð-
ust til að verða íþróttir. Leifar
slíkra iðkana má sjá æskuna leika
enn innundir Skiphellum þar sem
sprangað er á öllum tímum árs.
Stutt er síðan lögðust af aðrar
íþróttir tengdar lífsbaráttunni, t.d.
að ganga á öndrum, þ.e. á stultum,
sem beitt var til að stytta göngu-
leiðir. Sama var um broddstafinn
sem áúk þess var og er meðal
eyjaskeggja íþróttatæki, sem
stokkið hefur verið á bæði hátt
(stangarstökk) og langt (brjóst-
stökk). Þá voru það glímuiðkanir
hinna fullorðnu á landlegudögum,
sem hinir yngri endranær léku
eftir og svo pinnaleikurinn (að slá
fransmann). Allt þetta styrkist
með tilkomu „herfylkingarinnar"
1854-72 og sundkennslunnar í sjó
frá 1891. Aðfengnir sundkennarar
komu á knattspyrnu, frjálsíþrótt-
um, leikfimi og strokuæfingum
(Mullersæfingum). Frá þessum
iðkendahópum koma Vestmanna-
eyingar sem verða ráðamenn og
ganga í að bæta aðstöðu til íþrótta-
iðkana, t.d. knattspyrnuflöt 1920,
leikfimisalur 1927, hlaupabraut
1931, sundlaug 1936 og íþrótta-
völlur 1939 o.s.frv.
Eftir að herfylkingin lagðist nið-
ur starfaði sund- og glímufélag frá
1894. Fótboltafélag var stofnað
1903 sem síðar varð Knattspyrnu-
félag Vestmannaeyja. Sameining-
arfélag íþróttafél. Þórs (stofnað
1913) og Knattspyrnufél. Týs
(stofnað 1921). Frá þessum félög-
um fóru sjö félagar á iþróttanám-
skeið ÍSÍ í Reykjavík 1922. Er
þeir komu til baka kenndu þeir þær
íþróttagreinar er þeir æfðu og
efndu til keppni í þeim á þjóðhátíð
1922.
I miðjum kaupstaðnum þar sem '
nú er starfsemi Pósts- og síma,
stóðu Hlíðarhús. Þar var til húsa
eitt merkasta heimili Eyjanna. Þar
fæddist og ólst upp Karl Jónsson.
Sonur var hann sérlega velvirkrar
ráðskonu til margra ára á því
heimili. í næsta nágrenni Hlíðar-
húsa var Hólsheimilið. Þar ólst upp
og átti heima til goss Friðrik Jes-
son, sá merki íþróttamaður. Karl
tengdist ungur Hólssystkinunum.
Þau urðu öll meira og minna virk
í íþróttum. Þegar Knattspyrnufé-4
lagið Týr var stofnað gerðust ungl-
ingar þessara heimila félagar og
hafa verið sumhver í stjórn þess
og nefndum. Sumir máttarstólpar
Týs.
Skömmu eftir að íþróttasalur
var reistur við barnaskóla Vest-
mannaeyja hóf Friðrik að kenna
fimleika innan Týs. Karl gerðist
strax virkur fimleikamaður og má
segja að hann væri það í rúma
þrjá áratugi. Stundum var hann
kennari í greininni og stóð fyrir
sýningum. I sýningaflókkum Frið-
riks var hann frábær stökkmaður
og stóð ekki síður á höndum en í
fætur.
Karl var liðtækur í frjálsíþrótt- “
um. Sleggjukast var íþrótt sem lá
hjá garði hérlendis. Það var ekki
fyrr en 1934 að Karl Jónsson tek-
ur til að æfa sleggjukast og fær
fljótt með sér tvo Vestmannaey-
inga. Reykvíkingar tóku við sér
1936, en þeir samþykktu að eiga
við Vestmannaeyinga bæjarkeppni
í fijálsíþróttum og að sleggjukast
yrði keppnisgrein. Vestmannaey-
ingar sigruðu tvöfalt í greininni
og Karl fékk skráð íslenskt met
33,18 m. Ári síðar bætti hann
metið og varð fyrsti íslandsmeist-
ari í sleggjukasti 35,98 m. Félaga
sína tvo æfði hann til afreka í
gréininni.
Karl Jónsson (Kalli-Fjalla var
hann kallaður meðal félaga í Eyj-
um) varð snemma afkastamaður í
málefnum íþróttahreyfingarinnar
í Eyjum. Stjórn ÍSÍ stofnaði
íþróttaráð í Eyjum 1929. Ég hygg
að Karl hafi verið ráðsmaður allt
til 1944 að það var lagt niður með
tilkomu IBV. Meðan ég var for-
maður þess var Karl ritari ráðsins.
Hann samdi þá hinar merkustu
árbækur yfir íþróttastörf í Eyjum.
Þær hafa því miður glatast. Frá
gömlu grónu íþróttalífi byggðar-
lags, sem eigi verður lifað í, nema
atgjörvisfólks njóti við nærist nú-
tímalegur félagsskapur í íþróttum
og einn sem vann honum vel og
dyggilega var Karl Jónsson frá
Hliðarhúsum.
Minning mæts íþróttamanns og
frömuðar mun geymast.
Þorsteinn Einarsson.