Morgunblaðið - 17.08.1995, Blaðsíða 34

-.34 FIMMTUDAGUR 17. ÁGÚST 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÉG SEM þetta skrifa hef starfað
í lögreglunni frá árinu 1973 eða í
22 ár. Á þeim tíma hefur gengið á
ýmsu varðandi kjör lögreglumanna
og aðbúnað. Fastalaun lögreglu-
manna hafa ætíð verið lág en stétt-
in hefur náð þeim upp með óhóf-
jjegri yfirvinnu, bæði viljandi og eins
nauðbeygð. Þannig er, að lögreglu-
menn geta ekki neitað yfírvinnu ef
þess er krafist.
Nú er staðan þannig að lögreglu-
menn una því ekki öllu lengur að
hafa framfæri sitt af yfirvinnu
hverju sinni. Það hefur ítrekað gerst
í sparnaði ríkisins, eftir sjóðasukk
liðinna ára, að yfirvinna hefur verið
skorin niður og þá standa menn
eftir með berstrípuð fastalaunin.
Þá sjá þeir hvers þeir eru metnir
og starf þeirra. Nú er svo komið
að lögreglumenn vilja ekki búa við
það lengur að verða að framfleyta
fjölskyldu sinni með því að vinna
tvöfalda vaktavinnu, skylduvakt og
áukavaktir, auk þess sem sumar
vaktirnar eru orðnar æði lágt laun-
aðar vegna jaðarskatta. Þá segir
heilbrigð skynsemi mönnum það,
að slíkar stöður séu tímaskekkja í
dag fyrir utan þá móðgun sem þær
eru fjölskyldu viðkomandi. Þá er
betra að vera á sjó í nokkra mán-
uði en að leggja allt heimilið undir
svo lögreglumaðurinn fái einhveija
hvíld.
Með þetta og reyndar önnur
hagsmunamál fóru lögreglumenn á
-vjund samninganefndar ríkisins nú
í vor. Niðurstaðan úr þeim fundum
var að öllum okkar kröfum var vís-
að frá og okkur boðin 7% hækkun
á næstu tveim árum. Nú veit ég
að nefndarmennirnir hafa þann
starfa að semja fyrir ríkið, þ.e. þeir
eru gæslumenn íjármuna okkar og
þeirra starf miðast við að ná sem
hagstæðustum samn-
ingum. í því hafa þeir
staðið sig býsna vel.
Það er hins vegar önn-
ur hlið á málinu: Þeim
ber einnig skylda til að
sjá svo um, að ekki sé
gengið of langt í niður-
skurðinum því borgar-
ar þessa lands eiga rétt
á ákveðinni lágmarks-
þjónustu og að gæði
þjónustunnar séu ekki
skert um of. Það er
mitt mat og reyndar
annarra að ríkið sé
komið fram á ystu nöf
varðandi gæði þeirrar
þjónustu sem lögreglan
veitir borgurum þessa lands en þar
haldast í hendur afkoma þeirra ein-
staklinga sem lögregluna skipa,
aðbúnaður þeirra og gæði þeirrar
þjónustu sem þeir veita.
Störf lögreglumanna eru þess
eðlis að mjög erfitt er að bera þau
saman við önnur störf hér innan-
lands. Hvaða stétt býr við það að
þurfa að eiga við alla bresti mann-
legs eðlis sem hugsast getur og
ævinlega við erfiðustu aðstæður?
Hvaða stétt býr við að þurfa að
sinna deilum og illindum manna á
milli? Hvaða menn og fjölskyldur
þeirra þurfa að búa við að liggja
stöðugt undir stækkunargleri fjöl-
miðlanna? Hvaða stétt þarf að tak-
ast á við fíkniefnaneytendur og
-sala og leggja heilsu sína að veði
vegna stungu frá notaðri nál sem
geymd var í vasa eða vegna sýking-
ar frá opnu sári í átökum við þá
menn? Hvaða mönnum er gert að
ganga um torg innan um ölvað fólk,
sem sumt telur sér best sæma að
hrækja á lögreglumenn? Hvaða
stétt þarf að takast á við þá eymd
í svo miklum mæli sem
við upplifum og hvaða
stétt býr við að þurfa
að leggja líf sitt í hættu
með því að fara á móti
vopnuðum mönnum og
hafa í ofanálag ekki
fengið þau öryggistæki
sem þörf væri á?
Hvaða stétt hefur jafn-
miklar skyldur og lög-
reglustéttin en er að
sáma skapi ekki metin
sem skyldi í flóru
launatöflunnar?
Ég leyfi mér að full-
yrða að engin önnur
stétt þurfí að takast á
við álíka verkefni. Með
þessum orðum er ég ekki að kasta
rýrð á önnur störf en það hlýtur
að vera eitthvert viðmið á keyptri
vinnu hvers hóps fyrir sig og það er
í því sambandi sem ég fullyrði að
viðmiðið sé of lágt fyrir þessa vinnu.
Fyrir utan launaliðinn þá hefur
viðsemjandi okkar vísað frá kröfum
um lægri starfsaldur lögreglu-
manna á þeirri forsendu að það sé
í verkahring Alþingis að ákveða
það. Það má segja að það sé rétt
því þetta er ákveðið samkvæmt lög-
um en hins vegar þarf ákveðna
vinnu til að grundvalla slíkt á og
hún á tvímælalaust heima við samn-
ingaborðið. Þessi krafa okkar er
byggð á þeirri staðreynd að innan
skamms verður stór hluti liðsins
kominn á efri ár og fylgifiskur efri
áranna er skert starfsgeta og ekki
síst við okkar vinnu þar sem oft
þarf að bregðast við skjótt og fum-
laust. Þú, lesandi góður, gerir
eflaust þá kröfu þegar þú þarft á
lögreglu að halda, að þá komi á
staðinn menn sem geti unnið það
verk sem ætlast er til af þeim. Nú
má enginn skilja mig svo að þeir
lögreglumenn, sem nú eru komnir
á efri ár, drattist um með staf eða
hækjur, allt eru þetta hinir mæt-
ustu menn en enginn má við Elli
kerlingu og reyndar forkastanlegt
að það sé ætlast til að menn standi
vaktir og séu í eldlínunni fram að
sjötugu.
Krafan um bætt öryggistæki er
fram komin vegna þess að þau vant-
ar og það er furðulegt, að þetta
skuli hafa verið krafa okkar i langan
tíma án þess að úrbætur hafi feng-
ist þrátt fyrir bindandi samkomulag
við ríkið um þessi mál. Svör ríkisins
voru fjárskortur. Það er svo sem
hægt að skilja það en þá eiga þess-
ir menn ekki að undirrita samninga
ef ekki er hægt að standa við þá.
Lítið hefur verið rætt um þessi mál
opinberlega en frómt frá sagt þá eru
tækjamál lögreglunnar í heild í mjög
slæmu ástandi en skortur á þessum
tækjum er ekki einasta okkar mál
því hann kemur einnig niður á
Nú ákalla ég almenning
til hjálpar við lögreglu-
menn, segir Gunnar
Sigurðsson, svo við
getum hjálpað ykkur.
borgurunum. Þann drátt, sem orðið
hefur á úrbótum í þessum málum,
vil ég heimfæra upp á dómsmála-
ráðuneyti sem og lögreglustjóra
þessa lands. Það hefur að mínum
dómi verið til vansa fyrir lögreglu-
stjóra (sýslumenn) hvað þeir hafa
sinnt uppbyggingu lögregluliða um
allt land litið. Á þessu eru einstaka
undantekningar en því miður eru
þær fáar enda almenn skoðun lög-
reglumanna, að núverandi lögreglu-
stjóraflöldi sé til trafala allri upp-
byggingu liðanna. Þeir hafi í gegn-
um árin lagt meiri áherslu á að sinna
innheimtuhlutverkinu en að koma
fram sem stjórnendur sinna lög-
regluliða. Með þessu aðgerðaleysi
sínu era þeir að dæma sig úr leik.
Þá vil ég aðeins koma inn á þann
Lögreglumenn
— nú er nóg komið
Gunnar
Sigurðsson
veruleika sem lögreglumenn og
borgarar búa við þegar afbrot eru
annars vegar. Lögreglumenn eru
fyrir löngu búnir að fá sig fullsadda
á því úrræðaleysi og gunguhætti
sem einkennir alla meðhöndlun á
brotamálum. Við horfum upp á
nákvæmlega sömu þróun hér og
annars staðar án þess að nokkuð
sé að gert og fljótum sofandi að
feigðarósi. Þar skelli ég skuldinni
nánast alfarið á stjórnmálamenn
sem láta-dægurmál líðandi stundar,
vegna hræðslunnar við umfjöllun
fjölmiðla, skipta sig meira en
stefnumarkandi mál sem fæli í sér
fyrirbyggjandi aðgerðir. Ef aðeins
væri litið á umferðina þá gætu hert
viðurlög ein sér og úrræði þeim
tengd, þ.e. að menn komist ekki
hjá því að gjalda fyrir brot, skilað
stórfelldum sparnaði í formi færri
innlagna á spítala, færri tjóna fyrir
tryggingafélögin og færri tapaðra
vinnustunda.
Ég biðla til almennings og bið
hann að styðja við bakið á okkur.
Við erum ekki að fara fram á ein-
hver ógnarkjör, aðeins að starfið
sé metið sanngjarnt. Þá eru það
beinir hagsmunir almennings að í
þessu starfi séu vel hæfir menn,
búnir þeim tækjum sem þörf er á
og að menntunarmál stéttarinnar
séu með þeim hætti að tryggt sé
að úrlausn í málum sé eins og best
verður á kosið. Almenningur hefur
í gegnum árin stutt dyggilega við
bakið á ýmsum samtökum sem við
höfum starfað við hliðina á og átak-
anlegt er að upplifa það regindjúp
sem er á milli tækjabúnaðar hjálp-
arsveita og slökkviliða og svo auðn-
arinnar, sem ríkir hjá lögreglulið-
inu. Nú ákalla ég almenning til
hjálpar við okkur svo við getum
hjálpað ykkur.
Lögreglumenn látið í ykkur
heyra, nú er nóg komið. Stéttin
hefur haft það að leiðarljósi í gegn-
um árin að fara varlega í allri um-
fjöllun opinberlega en hvað hefur
það fært okkur? Nú virðist eiga að
knýja okkur til andsvars og við
skulum taka þeirri áskorun.
Höfundur er varaformaður Lög-
reglufélags Reykjavíkur.
Til varnar frelsinu
„ÁSTÆÐUR mik-
illar hækkunar græn-
metis í júlí eru m.a.
að ný íslensk uppskera
grænmetis kom á
markað á sama tíma
og byijað var að nýta
heimildir til tollvernd-
ar.“
Ofangreind setning
var byijun á baksíðu-
frétt Morgunblaðsins
laugardaginn 12. ág-
úst s.l. Á miðopnu
blaðsins er síðan nán-
ar greint frá þessum
hækkunum og fullyrt,
að háir tollar sem ríkið
■^eggur á til verndar innlendri fram-
leiðslu valdi verulegri hækkun á
verði á þessum matvælum til neyt-
enda. í þessu sama tölublaði Morg-
unblaðsins er ennfremur grein eft-
ir bankastarfsmann, þar sem vitn-
að er í kínverska heimspekinginn
Lao Tse, en tilvitnunin er þannig:
„Því fleira sem lögin banna því
fátækara verður fólkið."
í þessu tilviki á þessi tilvitnun
í kínverska heimspekinginn einkar
1 vel við. Ríkisstjórnin setur háa tolla
j á innflutning, sem veldur hækkun
; > . -jnatvælaverðs og jafnframt hækk-
un lána vegna þess að hærra mat-
| vælaverð hefur áhrif á vísitöluna
sem viðmiðun stórs hluta lána er
bundin við. Lánastofnanir og fjár-
magnseigendur hagnast því á þess-
um aðgerðum, en fólkið verður
fátækara. Fjölskyldurnar þurfa að
axla meiri skuldabyrði og hærra
~Aerð á lífsnauðsynjum. Dagvinnu-
tekjur duga því verr en áður.
íslenskir stjórn-
málaflökkar eru sam-
mála um, að beita skuli
víðtækum verndarað-
gerðum til að koma í
veg fyrir hagkvæm
innkaup íslenskra
neytenda. Ekki er
verulegur munur á
stefnu þeirra í þessu
efni ef málflutningur
flokkanna fyrir kosn-
ingar um þetta efni er
brotinn til mergjar.
Alþýðuflokkurinn vildi
þó ekki beita eins mikl-
um verndaraðgerðum
og Sjálfstæðisflokkur,
Framsóknarflokkur og Alþýðu-
bandalag. Hugmyndafræði
verndaraðgerðanna, sem kemur í
veg fyrir hagkvæm innkaup fólks-
ins í landinu og gerir það fátækara
var þó ekki hafnað af neinum
stjórnmálaflokki.
Nú hlýtur það að vera megin-
stefna í lýðræðisþjóðfélagi, að
borgararnir hafi frelsi til að gera
skynsamlega hluti, sem eykur vel-
ferð þeirra og samfélagsins. Hug-
myndafræði sem byggir á skerð-
ingu þessa frelsis verður ekki sam-
ræmd almennri skynsemi. Þegar
stjómvöld banna borgurunum að
gera hagkvæm innkaup og neyða
þá til að gera óhagkvæm þá bygg-
ist það á þeirri hugsun, að einhver
önnur sjónarmið réttlæti slíka
frelsisskerðingu. Búið er til flókið
velferðarkerfi heilla atvinnugreina,
sem leiðir einnig af sér frelsis-
skerðingu fyrir þá, sem viðkomandi
atvinnugrein stunda. í sumum til-
Sjálfstætt fólk unir því
ekki, segir Jón Magn-
ússon, að vera svipt
frelsi til að gera skyn-
samlega hluti.
vikum gengur velferðarkerfi at-
vinnugreinarinnar út á það, að
banna atvinnurekendum að reka
atvinnustarfsemi sína með hag-
kvæmum hætti. Getur slík hug-
myndafræði samrýmst sjónarmið-
um fijálslynds fólks?
Ekki er um það ágreiningur, að
hér skuli vera velferðarkerfi, sem
tryggi þeim, sem á þurfa að halda,
fæði, klæði, húsaskjól, menntun og
heilsugæslu. Það er heldur ekki
ágreiningur um að þessa aðstoð
eigi að veita með þeim hætti, að
þeir sem hennar njóta haldi fullri
reisn og tapi engu af sínum borg-
aralegu réttindum þótt þeir þurfi
tímabundið að leita aðstoðar. Það
er hinsvegar ágreiningur um frek-
ari útfærslu velferðarkerfisins.
Þannig liggur ekki fyrir nein sam-
staða eða þjóðarsátt um það vel-
ferðarkerfi atvinnuveganna, sem
stjórnvöld hafa komið á með boðum
og bönnum. Boðum og bönnum sem
eru til þess fallin þegar til lengri
tíma er litið að gera fólkið fátækara.
Fyrir rúmum áratug skrifaði ég
grein í Morgunblaðið, þar sem fjall-
að var um vanda íslensks landbún-
aðar og bent á það, að búum þyrfti
að fækka og þau þyrftu að stækka.
Jón Magnússon
Óbreytt stefna þýddi einungis verri
lífskjör neytenda og bænda. Á þeim
tíma þurfti ekkert frekar en nú
neinn höfuðsnilling til að sjá þessar
einföldu staðreyndir. Samt sem áð-
ur þurfti ég í framhaldi af þessari
grein að standa í langvinnum rit-
deilum við helstu talsmenn landbún-
aðarins á þeim tíma vegna þessara
sjónarmiða. Því miður hefur það
komið skýrar og skýrar í ljós, að
þau voru rétt. Á þeim tíma var
umfram eftirspurn eftir vinnuafli í
landinu.
Nú er vandi landbúnaðarins mun
alvarlegri en hann var fyrir rúmum
tíu árum. Vegna þess, að talsmenn
bænda og stjórnmálamenn hafa
ekki viljað horfast í augu við stað-
reyndir. Fjölmargir bændur hafa
hinsvegar áttað sig á því fyrir
löngu, að sú stefna sem fylgt er í
málum atvinnugreinarinnar þjónar
ekki hagsmunum þeirra. Hún er
fremur til hagsbóta fyrir fjölmarga
milliliði, sem nærast á því kerfi
frelsisskerðingar sem komið hefur
verið upp. Einn af stærstu framleið-
endum í einni búgrein sagði við
mig fyrir nokkru, að hann gæti
þrefaldað framleiðslu sína án þess,
að til kæmi aukinn kostnaður um-
fram fóðurkostnað. Fengi þessi
maður frelsi til að gera það sem
hann telur skynsamlegt mundi hann
því geta margfaldað tekjur sínar,
en „velferðarkerfi" atvinnugreinar-
innar kemur í veg fyrir það.
Þegar stefnu er fylgt, sem er í
andstöðu við hagsmuni fólksins og
gerir það fátækara, þá getur það
stafað af nokkrum ástæðum; í
fyrsta lagi af því, að verið sé að
vernda sérhagsmuni fárra á kostn-
að margra; í öðru lagi af því, að
stjórnmálamenn skorti hugrekki til
að framkvæma breytingar; og í
þriðja lagi vegna hræðslu við þau
skammtímavandamál sem óhjá-
kvæmilega eru fylgifiskur allra
róttækra breytinga. Á meðan verð-
ur fólkið fátækara, atvinnurekend-
ur og neytendur eru sviptir frelsi,
fólksflótti brestur á og ríkissjóðs-
halli eykst. Að halda áfram slíkri
stefnu bendir til hugleysis og
skorts á hugmyndum.
Þessi stefna veldur margvísleg-
um erfiðleikum um allt þjóðfélagið.
Iðnaðurinn þarf í mörgum tilvikum
að kaupa aðföng hærra verði en
ella. Kaupmenn þurfa að eyða
tíma, peningum og orku í hluti sem
í fijálsu þjóðfélagi væri óþarfi að
sinna. Peningum er hent til að
framfylgja stefnu sem ekki gengur
upp. Hvað skyldi þjóðfélagið hafa
hent miklum fjármunum í aðgerðir
sem varða ullariðnað, loðdýrabú-
skap og fiskeldi til að styrkja stoð-
ir stefnu, sem gengur ekki upp?
Fyrir nokkru las ég grein í er-
lendu tímariti þar sem fjallað var
um vanda landbúnaðar í ýmsum
vestrænum ríkjum. í þeirri grein
var fullyrt, að sú grein landbúnað-
ar í Bandaríkjunum, sem mestu
hefði skilað til framleiðenda á und-
anförnum árum og gert þá ríkari
og neytendur um leið væri fram-
leiðsla á grænmeti, en sú fram-
leiðsla nyti minni styrkja og færri
verndaraðgerðir hefðu verið settar
um hana en aðra þætti landbúnað-
arframleiðslunnar. Þarf slík niður-
staða að koma. þeim, sem telja
markaðsbúskap líklegastan til að
stuðla að bættum lífskjörum, á
óvart? Ef ekki, er þá ekki eðlilegt
að breytt sé um stefnu og frelsið
haft að leiðarljósi en höftin lögð
af? Sjálfstætt fólk mun ekki una
við þáð mikið lengur að vera svipt
frelsi til að gera skynsamlega hluti.
Höfundur er hæstaréttarlögmað-
ur og formaður Neytendafélags
höfuðborgarsvæðisins.