Morgunblaðið - 14.11.1995, Page 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 14. NÓVEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Sjálfstæðari kirkja
KIRKJUÞING sem
nýlokið er fjallaði að
venju um margvísleg
málefni er lúta jafnt
að innra sem ytra starfi
kirkjunnar. Fyrst ber
að nefna að kirkjuþing
afgreiddi frá sér frum-
varp um stöðu, stjórn
og starfshætti þjóð-
kirkjunnar. Þetta er
rammalöggjöf um
starfsemi kirkjunnar
og gerir ráð fyrir miklu
meira sjálfstæði henn-
ar í eigin skipulagsmál-
um en verið hefur.
Verði þetta frumvarp
að lögum frá Alþingi
er tvímælalaust um að ræða breytt
samband ríkis og kirkju frá því sem
verið hefur. Kirkjan verður sjálf-
stæðari eining, ber fulla ábyrgð á
eigin starfí og skipulagi, þó að
áfram verði um kirkju að ræða sem
er studd og styrkt af ríkisvaldinu.
Merkasta samþykktin á afstöðnu
kirkjuþingi er án efa samþykkt
Porvoo samkomulagsins. Porvoo
samkomulagið er um gagnkvæma
viðurkenningu lúterskra kirkna á
norðurlöndunum og í Eystrasalts-
löndunum annarsvegar og anglík-
önsku kirknanna á Bretlandseyjum
hins vegar. Samkomulagið hefur
verið til umfjöllunar í öllum þessum
löndum. ísland var það níunda í
röðinni að samþykkja samkomulag-
ið, í tveimur löndum bíður það af-
greiðslu en danska kirkjan hefur
hafnað því. Danir vilja þó vera með
í samstarfi þessara kirkna eins og
kostur er. Samkomulagið lá fyrir í
þýðingu séra Halldórs Reynissonar.
Það var samþykkt samhljóða á
prestastefnu í júní og nú samhljóða
á kirkjuþingi.
Til skýringar á nafninu: Sam-
komulagið er kennt við borgina
Porvoo í suðurhluta
Finnlands þar sem
smiðshöggið var rekið
á samkomulagið. Á
sænsku heitir borgin
Borgö.
Það má hins vegar
segja að einna fróðleg-
ustu upplýsingarnar á
kirkjuþingi hafi komið
fram í skýrslu biskups
er hann rakti könnun
Gallups á því hvað
margir hefðu farið í
kirkju um síðastliðin
jól og áramót. Þar
kemur fram að fjórð-
ungur íslendinga á
aldrinum 15 til 75 ára,
sem búsettir eru á íslandi, fór í
kirkju um jól eða áramót. Hlutfall
þeirra sem fóru í kirkju um jólin
eða áramótin er hæst, rúmlega
35%, meðal þeirra sem eru 55 til
75 ára og það er sjónarmunur á
því hvað þeir sem búa úti á landi,
eins og sagt er, fara oftar en þeir
sem búa á höfuðborgarsvæðinu.
Það eru sjómenn, stjórnendur og
nemar sem eru duglegastir við að
fara í kirkju, en sérfræðingar slak-
astir. Þegar fólk var greint eftir því
hvað það ætlaði að kjósa í næstu
kosningum kom í ljós að þeir sem
segjast ætla að kjósá Framsóknar-
flokkinn voru langduglegastir við
að fara í kirkju (30%) en þeir sem
segjast ætla að kjósa Alþýðubanda-
lagið siakastir (16%). Varla var
sjónarmunur á hinum, um eða yfir
20%. Félagsfræðingar ættu að
skoða það betur hvort þessi kirkju-
sókn kjósenda Framsóknarflokks-
ins eigi sér einhverjar sögulegar
rætur t.d. í því að Tryggvi Þórhalls-
son forsætisráðherra og formaður
Framsóknarflokksins var guðfræð-
ingur og sonur Þórhalls Bjarnason-
ar biskups, eða hvort að hér er
bara um einbera tilviljun að ræða.
Þetta með alþýðubandalagsmenn
er skiljanlegra í ljósi sögulegrar
efnishyggju þess marxisma sem
flokkurinn er sprottinn upp úr.
Svo haldið sé áfram með þau
mál sem kirkjuþing íjallaði um:
Samþykkt var tillaga frá séra Birgi
Ásgeirssyni um að efla bæri þjón-
ustu Þjóðkirkjunnar við Islendinga
erlendis. íslendingum fjölgar nú
viða erlendis og góð reynsla hefur
verið af þeim prestum sem þar hafa
starfað. Gildið er ótvírætt fyrir ís-
lendinga sem eru fjarri ættjörð
sinni.
Meðal þeirra frumvarpa sem
þingið fjallaði um var nýtt frum-
varp til laga um helgidagafrið en
lögin um helgidaga eru síðan 1926
og halda illa í nútíma gauragangi.
Samkvæmt frumvarpinu, sem Þor-
steinn Pálsson ráðherra hefur haft
í smíðum, er helgum dögum ekki
fækkað en heimiluð athafnasemi á
þessum dögum nokkuð rýmkuð.
Meginstefna frumvarpsins er sú,
að á stórhátíðardögum eins og á
jólum og á páskum verði heimiluð
starfsemi mjög takmörkuð en á
öðrum helgidögum, eins og t.d. á
sunnudögum, mjög rúm. Það er
óhætt að segja að kirkjuþing hafi
lagt blessun sína yfir meginstefnu
frumvarpsins, þó að margar breyt-
ingartillögur kæmu fram, eins og
gengur.
Þá fjallaði kirkjuþing um ný
frumvarpsdrög um veitingu presta-
kalla, en það frumvarp hefur einnig
verið í smíðum að frumkvæði Þor-
steins Pálssonar og hafði Markús
Örn Antonsson forystu í þeirri
nefnd er vann frumvarpið. Meðal
nýmæla í frumvarpinu er að gert
er ráð fyrir stöðuvalsnefnd, þriggja
manna, er leggi nokkurt mat á
starsferil og nám umsækjenda áður
en kjörmenn sóknanna gera út um
Merkasta samþykkt
kirkjuþings var stað-
festing Porvoo sam-
komulagsins, segir
Baldur Kristjánsson,
sem hér fjallar um við-
fangsefni nýafstaðins
kirkjuþings.
málið í atkvæðagreiðslu. Þá er gert
ráð fyrir því að heimild til köllunar
verði bundin því að áður hafi verið
auglýst og enginn hafi sótt um.
Þingið beindi þeirri áskorun til
menntamálaráðherra að hann setti
á stofn starfshóp til þess að und-
irbúa kennslu í biblíufræðum við
framhaldsskóla landsins. Það var
dr. Gunnar Kristjánsson sem flutti
þetta mál sem byggist á því að
þekking á biblíunni sé ein forsenda
til að skilja íslenska bókmenningu
og menningarsögu yfirleitt og hver
kannast ekki við biblíutilvísanir í
myndlist. Það má orða þetta svo
að ef miðla á menningararfinum
af einhveiju viti verði nýjar kynslóð-
ir að þekkja biblíuna sem bók-
menntaverk að minnsta kosti.
Meðal annarra mála sem rædd
voru var aukin þjónusta við fólk sem
er af erlendu bergi brotið og hefur
hér viðdvöl um lengri eða skemmri
tíma. Samþykkt var þingsályktun
frá séra Karli Matthíassyni um að
láta kanna gæði og skilvirkni í
störfum kirkjunnar og kirkjuþing
beindi því til fræðslu- og þjónustu-
deildar kirkjunnar að huga að leið-
um til að auka safnaðarstarf með
fólki á aldrinum 20-40 ára. Þá var
biskupi og kirkjuráði falið að vinna
Baldur
Kristjánsson
að því að aðstoðarprestur verði ráð-
inn til ísafjarðarprestakalls. Gamalt
baráttumál kirkjunnar og má segja
að oft hafi verið þörf en nú sé nauð-
syn mikil á ferð. Þá ítrekaði kirkju-
þing gamla'samþykkt sína þess efn-
is að bygging Ljósavatnskirkju skuli
vera eitt af verkefnunum í undir-
búningi kristnitökuafmælisins árið
2000. Þingið benti á að tíminn til
framkvæmda væri orðinn naumur.
Það mætti auðvitað nefna fjölda-
mörg önnur mál en alls tók kirkju-
þing á 27 málum. Kirkjuþing er
valdamesta stofnunin í kirkjunni.
Þar sitja tíu prestar, einn guðfræð-
ingur úr kennaraliði guðfræðideild-
ar og níu leikmenn svokallaðir þ.e.
níu óvígðir menn. Að auki eiga þar
sæti kirkjumálaráðherra eða fulltrúi
hans og Biskup íslands sem er for-
seti þingsins. Þá hafa vígslubiskup-
ar og kirkjuráðsmenn málfrelsi og
tillögurétt. Kirkjuþing kýs síðan úr
sínum hópi kirkjuráð, eins konar
framkvæmdastjórn. Þar sitja tveir
vígðir og tveir óvígðir, undir for-
sæti biskups.
Kirkjuþing speglar ekki alltof vel
kynjaskiptingu í kirkjunni. Meðal
níu leikmanna eru aðeins tvær kon-
ur og meðal ellefu guðfræðinga er
aðeins ein kona. Segja má sem svo
að guðfræðingarnir eigi sér afsökun
í því að konur í stétt presta eru
flestar ungar og hafa verið í þjón-
ustu kirkjunnar skemur en áratug.
Á kirkjuþing komast prestar yfir-
Ieitt ekki fyrr en þeir eru komnir á
aldur þekkingar og vits, fimmtugs-
aldurinn, og hafa þjónað lengi í
kirkjunni.
Kirkjuþingi lauk fimmtudaginn
26. október. Það var þungt yfir
kirkjuþingsmönnum síðasta daginn
eftir hina hörmulegu atburði á Flat-
eyri. Sumir kirkjuþingsmenn fóru
strax vestur, ræður þingfulltrúa
voru óvenju stuttar. Hugur þeirra
var við þessa atburði og það hvem-
ig kirkjan gæti hjálpað.
Höfundur er biskupsritari.
Ingibjörg Sólrún leiðrétt
Á FUNDI borgarstjórnar Reykja-
víkur þann 19. október sl. vísuðu
fulltrúar R-listans frá tillögu sjálf-
stæðismanna um framtíð Heilsu-
verndarstöðvar Reykjavíkur. í til-
lögunni var lýst andstöðu við áform
um að selja Ríkisspítulum Heilsu-
verndarstöðina og var áréttuð fyrri
samþykkt borgarstjórnar um að
Heilsuverndarstöðin sinni áfram
mæðra- og ungbarnavernd, auk
annarra heilsuverndar- og forvarn-
argreina.
I svarræðu borgarstjóra, þar sem
hún mælti fyrir frávísunartillögu
frá R-listanum, gætir víða misskiln-
ings og jafnvel, að hún hafi ekki
kynnt sér ýmsar staðreyndir nægi-
lega vel. Þetta samræmist ekki
þeim kröfum, sem gera má til henn-
ar sem borgarstjóra og sagnfræð-
ings. Þess vegna ætla ég hér á eft-
ir að leiðrétta nokkrar rangfærslur
í ræðu borgarstjórans á áðurnefnd-
um borgarstjórnarfundi.
Rangt hjá borgarstjóra
Borgarstjóri hóf ræðu sína þann-
ig: „Virðulegur forseti, ágætu borg-
arfulltrúar. Ég sat hér og hlustaði
á þessa lærðu ræðu læknisins hér
í borgarstjórn, Ólafs F. Magnússon-
ar, og það rann upp
fyrir mér þegar. ég
hlustaði á þessa ræðu
að ég hef hlustað á
hana hér áður. Ég held
þetta sé svona nokkurn
veginn efnislega sama
ræða og var flutt fyrr
á þessu ári af þessum
sama borgarfulltrúa.
AO vísu var hún nokk-
uð ítarlegri núna held-
ur en þá og farið víðar
yfir sviðið en þá var
gert en það er öllu
haldið til haga með
Vilmund Jónsson land-
lækni og Líkn og sögu
þessa húss.“
Að mínu mati felst
nokkur litilsvirðing fyrir málflutn-
ingi mínum í áðurnefndum ummæl-
um borgarstjórans en þau eru auk
þess beinlínis röng. Ég hef hvorki
rifjað upp sögu Heilsuverndarstöðv-
ar Reykjavíkur né nefnt hjúkrunar-
félagið Líkn á nafn í borgarstjórn
á þessu kjörtímabili, fyrr en á fundi
borgarstjórnar þann 19. október sl.
Hins vegar hef ég nefnt nafn Vil-
mundar Jónssonar, sem fyrstur átti
hugmyndina um Heilsuverndar-
stöðina, en í allt öðru samhengi.
Það var í tengslum við tillögu frá
borgarfulltrúum Sjálfstæðisflokks-
ins um framtíð héraðslæknisemb-
ættisins í Reykjavík, en ég mælti
fyrir þeirri tillögu á fundi borgar-
stjórnar þann 5. janúar á þessu ári.
í ræðu minni þar vitnaði ég í lækna-
tal Vilmundar Jónssonar og Lárusar
Blöndal, sem kom út árið 1970.
Mér er ekki grunlaust um að
borgarstjóri rugli saman ræðu
minni um héraðslæknisembættið í
Reykjavík og sögu þess við „ræðu“
sem ég hef ekki flutt um sögu
Heilsuvemdarstöðvar-
innar. Sú ræða er aðeins
hugarfóstur borgar-
stjórans.
Aftur rangt hjá
borgarstjóra
Borgarstjóri hélt síð-
an áfram ræðu sinni
þann 19. október sl.
með eftirfarandi orðum:
„Að vísu er nú kannski
ekki mikið drepið á það
í þessu lærða erindi
læknisins að þarna
starfaði jú fyrst hjúkr-
unarspítali í þessu húsi.
Árið 1955 tók hjúkrun-
arspítali til starfa í
Heilsuverndarstöðinni í Reykjavík
og það má því segja að þetta hús
eigi sér 40 ára sögu um þessar
mundir. Einmitt þann 12. október
1955 tók þessi hjúkrunarspítali þar
til starfa, þannig að húsið á núna
40 ára afmæli sem spítali, því þann-
ig var það byggt í upphafi og þann-
ig var það rekið líka í upphafi auk
síðan heilsuverndarstarfsemi sem
þarna fór fram.“
Ef borgarstjóri hefði hlustað bet-
ur á ræðu mína í borgarstjórn fyrr
þetta kvöld, hefði hún komist hjá
því að fara rangt með sögu Heilsu-
verndarstöðvar Reykjavíkur.
Heilsuverndarstöðin hóf starfsemi
sína árið 1953 með opnun barna-
deildar. Hún var byggð sem heilsu-
verndarstöð en ekki sem sjúkrahús.
Sjúkradeild var ekki ætlað að starfa
í húsinu, nema til braðbrigða, þar
til bæjarsjúkrahúsið í Fossvogi tæki
til starfa.
Ólafur F.
Magnússon
í ræðu borgarstjóra
gætir víða misskilnings,
_ ~~~
segir Olafur F.
Magnússon, og hún
hefur ekki kynnt sér
ýmsar staðreyndir
nægilega vel.
Ósammála borgarsljóra
Síðar í ræðu sinni þann 19. októ-
ber sl. sagði borgarstjóri: „Þannig
að þetta hús á sér ekki bara sögu
sem heilsuverndarstofnun heldur á
þetta hús sér ekki síður sögu sem
spítali og þannig var það byggt í
upphafi og þess vegna finnst mér
alveg fyllilega koma til álita að skoða
hvort eðlilegt sé að reka þarna
sjúkrahússtarfsemi fremur en
heilsuverndarstarfsemi.
Ég er algjörlega ósammála þess-
ari skoðun borgarstjórans, og hef
fært rök fyrir því, að líklega yrði
enn dýrara að sleppa mulningsvél
ímyndaðrar hagræðingar lausri á
rammgerða veggi Heilsuverndar-
stöðvar Reykjavíkur en á Landakots-
spítala, sem þó var reistur sem
sjúkrahús. Þetta gæti þýtt kostnað
upp á hundruð milljóna króna, auk
þess sem byggja þyrfti yfir þá starf-
semi, sem flutt yrði út frá Heilsu-
verndarstöðinni. Heilsugæslan í
Reykjavík hefur mikinn hag af því
að hafa hluta starfseminnar miðlæg-
an í húsnæði Heilsuverndarstöðvar-
innar, vegna stærðar borgarinnar.
Umtalsverður hluti heilsugæslu í
Reykjavík fer fram utan heilsu-
gæslustöðva og er yfirleitt hag-
kvæmari í rekstri en á heilsugæslu-
stöðvunum. Byggingar heilsugæslu-
stöðva eru fjárfrekar framkvæmdir.
Sú „hagræðing", sem fælist í því
að flytja hluta af starfsemi Ríkisspít-
ala á Heilsuverndarstöðina, myndi
því bæði leiða til kostnaðarauka og
röskunar á starfi Heilsugæslunnar í
Reykjavík.
Ég hef hér að framan gert at-
hugasemdir við upphafsorð í ræðu
borgarstjóra um hugsanlega sölu á
Heilsuverndarstöð Reykjavíkur. Ég
gerði fleiri athugasemdir við ræðu
hennar á fundi borgarstjórnar þann
19. október sl., en þær verða ekki
tíundaðar hér. Aðalatriðið er þó, að
borgarstjóri, sem stjórnmálamaður
og atvinnumaður á því sviði, hefði
mátt vanda undirbúning sinn og
málflutning betur á áðurnefndum
borgarstjórnarfundi.
Höfundur cr læknir og varaborg-
arfulltrúi í Reykjavík.
FORSETAEFNI
Í Morgunblaðsgrein 9. þ.m. var
svo um mælt, að þess myndi
ekki langt að bíða, að gert yrði
uppskátt, hver sá væri, sem til-
tekinn hópur manna óskaði að
gæfi kost á sér til embættis for-
seta Islands.
Nú skal það látið uppi, að sá
maður er Sveinn Einarsson bók-
mennta- og leikhúsfræðingur.
Kona hans er Þóra Kristjáns-
dóttir listfræðingur. Eru þau
hjón hér með beðin afsökunar á
því, að farið hefur verið á bak
við þau sjálf til þessa.
Þá er hins vegar óreynt á
það, hvernig óskaframbjóðandi
okkar tekur þessari málaleitan,
þegar að honum er lagt. En til
þess mun honum að sjálfsögðu
gefast frestur. Meðan það er á
huldu, munum við ekki ræða þau
mál frekar opinberlega án tilefn-
is.
Helgi Hálfdanarson