Morgunblaðið - 12.12.1995, Side 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Stórsveitin
í Lista-
klúbbnum
TÓNLEIKAR vegna nýút-
komins geisladisks Stórsveit-
ar Reykjavíkur verða í Lista-
klúbbi Leikhúskjallarans í
kvöld kl. 21.
Stórsveit Reykjavíkur
skipa; Einar Jónsson, Jóhann
Stefánsson, Snorri Sigurðs-
son og Andrés Bjömsson, þeir
leika á trompeta; Sigurður
Flosason, Ólafur Jónsson, Jóel
Pálsson, Haukur Gröndal og
Gestur Pálsson, þeir leika á
saxófóna; Ámi Elfar, Stefán
Ómar Jakobsson, Sigrún
Sævarsdóttir, Bjöm R. Ein-
arsson og David Bobroff á
básúnur. En hrynsveitina
skipa þeir Kjartan Valdimars-
son píanó, Arsæll Másson gít-
ar, Gunnar Hrafnsson bassi
og Einar Valur Scheving
trommur.
Egill Ólafsson og Ragnar
Bjamason syngja með hljóm-
sveitinni. Stjómandi er Stefán
S. Stefánsson.
Leikin verður „big band“-
tónlist í hefðbundnum og nýj-
um stíl. Dagskráin hefst kl. 21.
Kertastjakar
ogfleiraí
Listhúsinu
NÚ stendur yfir sýning á
kertastjökum, úr keramiki og
smíðajámi, eftir íslenska lista-
menn í Listhúsinu í Laugardal.
Verk margra þekktustu
leirlistamanna okkar og járn-
smiða verða á sýningunni. Á
veggjum sýningarsalarins
verða Avant Árt myndir frá
Hirti, en hér er um að ræða
eftirprentanir listaverka Al-
freds Alexanders Gockels
ásamt silkiþrykki sem er árit-
að af listamanninum.
Sýningin stendur til jóla og
er opin alla daga frá kl. 10-18
nema um helgar í samræmi
við sýningartíma og opnunar-
tíma verslana Listhússins.
ÚR safnversluninni á Kjarvalsstöðum
Safnverslun opnuð
á Kjarvalsstöðum
Góður samleikur
á fiðlu o g píanó
NÝLEGA var opnuð safnverslun
á Kjarvalsstöðum. Fram að þessu
hefur verið lítið söluborð i and-
dyri safnsins þar sem hafa verið
á boðstólum listaverkabækur,
kort og eitthvað fleira sem hefur
tengst sýningum safnsins.
Nú hefur anddyri safnsins verið
breytt á þann máta að þar hefur
verið komið fyrir verslun. Þar er
á boðstólum „listræn gjafavara,
úrval listaverkabóka, veggspjalda,
listaverkakorta, afsteypur af verk-
um Ásmundar Sveinssonar, daga-
töl og margt fleira," að því er
segir í kynningu. Þar að auki verð-
ur komið fyrir sýningarkassa í
anddyri safnsins sem verslanir og
fyrirtæki geta leigt til kynninga á
vöru sinni. Hugmyndin er sú að í
safnverslun Kjarvalsstaða verði
einnig í framtíðinni á boðstólum
íslensk nytjalist og gjafavara eftir
íslenska hönnuði.
Safnverslun Kjarvalsstaða er
opin daglega frá kl. 10 - 18.
TONLIST
Illjómdiskar
POEM
Eva Mjöll Ingólfsdóttir leikur á fiðlu
verk eftir Debussy, Chausson, Wien-
iawski, Messenet og Tartini. Hisako
Fukui leikur á píanó. Upptökustjóri:
Bjami Rúnar Bjamason. Útgefandi:
Heimstónn. Dreifing: Skífan.
EITTHVAÐ austur-evrópskt er
við þennan ágæta hljómdisk, og
ekki undan því að kvarta hvað
snertir góðan, agaðan og lifandi
músíkflutning. Eva Mjöll Ingólfs-
dóttir er mjög góður fiðluleikari.
Ekki hef ég upplýsingar um hana
- eða þann ágæta píanóleikara,
Hisako Fukui - í bæklingi (sem er
hin hliðin á hinu austur-evrópska
yfirbragði og ekki allt til fyrirmynd-
ar, upplýsingar af skornum
skammti og sumt illlæsilegt).
Á hljómdiskinum leika þau Eva
Mjöll og Hisako Fukui verk eftir
Debussy, Chausson, Wieniawski,
Massenet (eða það hélt ég hann
héti en ekki Messenet) og loks
„djöflatrillu-sónötu“ Tartinis. Allt
em þetta mjög fín verk fýrir fiðluna
- og sum fyrir píanóið líka (sbr.
sónötu Debussys, sem var hans síð-
asta verk), sem mynda skemmtilega
heild, fínt „prógram". Sónata Deb-
ussys og „djöflatrillur" Tartinis eru
e.t.v. áhugaverðustu verkin, hið
fyrra vegna hins framsækna, „im-
pressjóníska" tónmáls, en Debussy
var sem kunnugt er eitt áhrifa-
mesta tónskáld kringum síðustu
aldamót og hafði varanleg áhrif á
tónlist 20. aldarinnar; hið síðara
vegna þess að það er eftir kölska
sjálfan. Hann lék það fýrir Tartini
(að vísu í draumi) - sem þurfti
ekki annað en að skrifa það niður
þegar hann vaknaði. Gullfallegt
verk, þar sem lokaþátturinn ber
merki höfundarins.
Verk Chaussons (Poeme - byggt
á sögu eftir Turgenev) er samið
fyrir fiðlu og hljómsveit, en nýtur
sín eigi að síður mjög vel með píanó-
undirleik - a.m.k. í svona ágætum
flutningi. Einleikskaflinn leiðir hug-
ann að Bach og vekur löngun til
að heyra Evu Mjöll flytja einleiks-
verk meistarans. Mjög fallegt og
innihaldsríkt v'erk. Svipað má segja
um Hugleiðingu landa hans og sam-
tímamann, Jules Massinet/sem var
reyndar þekktari sem óperutón-
skáld. Wieniawski var tónskáld og
fiðlusnillingur, sem hafði afgerandi
áhrif á „rússneska fiðluskólann“,
svo sem glöggt kemur fram í verk-
inu „Minjagripir frá Moskvu" - sem
Eva Mjöll spilar með (rússneskri)
innlifun og stíl.
Eindregið mælt með þessum
hljómdiski.
Oddur Björnsson
Jósep á Húsavík
SÖNGLEIKINN Jósep og hans
undraverða skrautkápa frum-
sýndu nemendur Borgarhólsskóla
og Tónlistaskóla Húsavíkur fyrir
skömmu. Höfundar eru Tim Rice
og Andrew Lloyd Webber en þýð-
andi Þórarinn Hjartarson. Leik-
stjóm hafði með höndum María
Sigurðardóttir, en tónlistarstjóm
höfðu Hólmfríður Benediktsdóttir
og Valmar Valjaots.
Aðalhlutverkið Jósep leikur og
syngur Pétur Veigar Pétursson,
en alls koma fram um 50 nemend-
ur nefndra skóla undir stjóm Mar-
íu leikstjóra.
Borgarhólsskóli hefur haft með
höndum sérstaka kennslu í sam-
vinnu við Tónlistarskólann - til-
raunaverkefni - fyrir nemendur
yngri bekkja skólans og máske er
þessi árangur hinna ungu nema
árangur af því starfí.
Jósep hefur verið sýndur af
Morgunblaðið/Silli
LEIKARAR ásamt leikstjóra og tónlistarstjórum
fleiri skólum hérlendis og kannast öllum má vera til ánægju, sem á
því margir við tónlistina og sem hlusta.
• •
Oskubuska
kynhlutverksins
TÖNLTST
Sígildir diskar
MENDELSSOHN
Fanny Mendelssohn-Bartholdy: 13 ljóðasöngv-
ar; Ijóðfyrir píanó; PíanótríóOp. ll.Donna
Brown sópran, FranQoise Tillard, pianó; Trio
Brentano (F. Tillard, pnó., Eduard Popa, fiðla,
Raymond Maillard, selló). Leikið á upprunaleg
hljóðfæri (flygill: Erard 1843). Opus 111, OPS
30-71. Upptaka: París, 6/1992. Lengd: 67:48.
Verð: 1.899 kr.
HÚN þótti jafnefnileg og litlibróðirinn -
sem var nægilega efnilegur til að verða tal-
inn með höfuðtónskáldum þýzkrar háróman-
tíkur. En hún var kona - og konum betri
bæja þeirra tíma sæmdi ekki að gerast starf-
andi listamenn; allra sízt tónlistarmenn. Hún
varð að sætta sig við að líta á tónlistina sem
flúr [,,ornament“] á tilveru sinni, eins og
faðir hennar orðaði það. Fyrirmyndareigin-
konuhlutverkið varð að vera númer eitt. Og
Felix litlibróðir - sér til ævarandi skammar
- latti hana fram á banaár beggja (er hann
sá sig loks um hönd) útgáfu á verkum sín-
um. Að yfirleitt nokkuð skyldi koma út á
prenti eftir hana í lifanda lífi var meira fyrir
þrýsting frá útgefendum en stuðning fjöl-
skyldunnar.
Það kann svo að virðast, en þetta for-
spjall er ekki hugsað sem framlag til neinnar
hinna fjölmörgu nýju menntagreina með
„kvenna-" að framan. Því það er sama hvað
tildrögin kunna að þykja merkileg; listaverk-
ið sjálft hlýtur alltaf að vera það sem mestu
máli skiptir. Og að öllum fagurgala slepptum,
þá kom í ljós, undirrituðum (það skal játað)
til nokkurrar undrunar, að tónlistin á diskin-
um OPS 30-71 frá nýja litla franska plötu-
merkinu Opus 111 var vel nánari kynna virði.
Nú er að vísu ekki auðhlaupið að meta
hvað er sérstaklega frumlegt við tónverk
Fannýjar Mendelssohn (1805-47). En svo
mikið er víst, eftir úrvalinu á þessum diski
að dæma, að hún hefur verið hið fædda ljóða-
tónskáld, enda er sú grein þar í fyrirrúmi.
Söngvarnir eru ferskir, látlausir en síður en
svo óspennandi í laglínugerð og hljómavali.
Og ekki sakar flutningurinn, því píanistinn,
og umfram allt söngkonan, eru afbragðsgóð-
ir túlkendur. Það væri ekki of sterkt til orða
tekið að jafna Donnu Brown til betri ljóða-
söngkvenna á hljómplötumarkaðnum. Hún
syngur af innlifun og minnir reyndar stundum
býsna mikið á Elly Ameling, nema hvað rödd-
in er bjartari. Engu að síður heldur hún vel
utan um textann; orðin heyrast skýrt, og
greinilega, jafnvel á efsta tónsviðinu. Ljóð-
skáldin eru ekkert slor heldur: Grillparzer,
Geibel, Eichendorff, Tieck, Heine (heimilis-
vinur flölskyldunnar), Göthe ... Það þarf ekki
að taka fram, að söngvarinn hefur gott vald
á nauðsynlegum viðbótarverkfærum eins og
sléttum söng og deklamasjón.
Ljóðið fyrir píanó er athyglisverð fantasía
með ofureinfalt upphaf og niðurlag sem
vinnur á. Minna þótti mér til Píanótríósins
koma; þar (og reyndar víðast hvar á diskin-
um) ber furðulítið á dálæti tónskáldkonunn-
ar á Bach (sonur hennar var skírður Sebast-
ian) og pólýfónískum vinnubrögðum.
Úpptakan er mjög góð fyrir sönginn, en
síðri fyrir hljóðfæraleikinn; píanóið hljómar
stundum eins og utan úr horni, og sellóið er
of veikt í Píanótríóinu. Áherzlan á „upphaf-
leg“ hljóðfæri er enginn sérstakur ávinning-
ur; gamli Erard-flygillinn frá 1843 stenzt
ekki samjöfnuð við beztu nútímaflygla að
hljómgæðum, þó að hann hafí eflaust verið
framúrskarandi fyrir sinn tíma. Verst er þó
flatt fiðluspil Eduards Popa, sem gerir of lít-
ið fyrir tónsmíðina; tónninn er óheillandi og
stundum óhreinn. En hvað sem öllu líður,
þá eru sönglögin ein sér fyllilega plötunnar
virði.
HINDEMITH
Paul Hindemith: The complete Violin Sonat-
as. Ulf Wallin, fiðla; Roland Pöntinen, píanó.
BIS-CD-761. Upptaka: DDD, Stokkhólmi,
8/1995. Lengd: 56:24. Verð: 1.490 kr.
ÖLDIN okkar er senn á enda, en Paul
Hindemith hefur enn ekki verið velt úr hópi
þriggja áhrifamestu tónhöfunda hennar við
hlið Stravinskys og Bartóks, þó að fremur
hljótt hafi verið um hann síðustu áratugi.
En aldarafmælið hans er í ár, og því ekki
seinna vænna að minnast á þetta einstaklega
handverkssinnaða tónskáld, er hannaði hug-
takið „brúkunartónlist" og var rómaður fyrir
vandvirkni. Margir tónlistarnemar þekkja til
Hindemiths af kennslubókum hans í tónheym
og -lestri, „Elementary training for music-
ians“, hljómfræðibókinni „Traditional Harm-
ony“ og fleiri nýsigögnum. Fagleg samvizku-
semi hans leynir sér ekki í fleygum ummæl-
um eins og „Það eru aðeins til tólf tónar.
Það verður að fara vel með þá,“ „Tónlist er
merkingarlaus hávaði, snerti hún ekki opinn
huga,“ og „Viðbrögðin sem tónlist vekur eru
ekki tilfinningar, heldur ímyndir, endurminn-
ingar tilfinninga."
Á þessum nýja diski frá BIS eru saman
komnar allar sónötur Hindemiths fyrir fiðlu
og píanó: nr. 1 og 2 úr Op. 11 frá stríðsloka-
árinu 1918, brot úr öðrum niðurlagsþætti
fyrir nr. 1, E-dúr sónatan frá 1935 og sú
síðasta, í C-dúr (1939). Hinir ungu sænsku
hljómlistarmenn leika mjög vel; túlkun þeirra
á íhugulum og Ijóðrænum hliðum tónskálds-
ins er fágunin uppljómuð og í samræmi við
óaðfinnanlega hljóðupptöku.
Þó er ekki laust við, að maður sakni stöku
sinni meira taumleysis í túlkuninni. Tónhugs-
un Hindemiths vill að smekk undirritaðs
stundum jaðra við að vera þurrpumpuleg
(dæmi: fúgu-lokaþáttur C-dúr sónötunnar),
og hæfilega hnitmiðuð villimennska í flutn-
ingi gæti þá komið sér vel. Alltaf er vara-
samt að alhæfa um heilar þjóðir, en samt
hefur manni oftar en einu sinni boðið í grun,
að hljómlistarmenn Suður-Skandinavíu séu
snöggtum sléttgreiddari á tjáningartetrinu
en mörlandinn. Það væri því ekki úr vegi,
ef einhverjir okkar efnilegu yngri spilara
tækju sig til og sannreyndu á hljómdiski,
hvort ekki mætti hleypa smávegis af blóði,
svita og tárum í kammertónlist Hindemiths
í kjölfar aldarafmælisins...
Ríkarður Ö. Pálsson