Morgunblaðið - 20.12.1995, Blaðsíða 34

34 MIÐVIKUDAGUR 20. DESEMBER 1995
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
MENNTUN ER
FJÁRFESTING
HÁSKÓLI íslands hefur farið fram á að við af-
greiðslu fjárlaga verði framlag til skólans aukið um
70 milljónir króna til að tryggja að „kennsla verði með
viðunandi hætti“. Stjórnvöld verða að tryggja starfs-
hæfni Háskólans og átta sig á þeirri staðreynd, að mennt-
un er fjárfesting til framtíðar úr sameiginlegum sjóðum
landsmanna. Fjárframlög til menntamála eru ekki óarð-
bær útgjöld.
Stjórnendur Háskólans og Stúdentaráð HI gagnrýna
að ekki skuli vera gert ráð fyrir viðbótarfjárveitingum
eins og óskað hafi verið eftir og segja að verði ekki
komið til móts við óskir HÍ um aukna fjárveitingu til
kennslu „blasi við að Háskólinn verður að grípa til rót-
tækra aðgerða til að komast hjá greiðsluþroti. Þær
munu væntanlega fela í sér stöðvun allra nýmæla, niður-
fellingu námskeiða og stöðvun nýráðninga og endurráðn-
inga í þær stöður sem losna,“ segir í tilkynningu Háskól-
ans.
Stúdentaráð bendir á að fjárveiting á hvern nemanda
hafi lækkað um fjórðung á átta árum. Slíkt ætti að
vera yfirmönnum menntamála verulegt áhyggjuefni, því
augljóslega verða ekki sömu kröfur gerðar til gæða
háskólakennslu, ef framlög til Háskólans eru skert ár
frá ári.
Háskólinn hafði farið fram á 70 milljóna framlag til
kennslu og 60 milljónir til rannsókna- og framhalds-
náms. Kennsla var rekin með 30 milljóna króna halla á
síðasta ári og er hallinn áætlaður svipaður á þessu ári.
Það er stóralvarlegt mál að fjárhagsvandi Háskólans,
æðstu menntastofnunar þjóðarinnar, sé orðinn slíkur að
stjórnendur hans eru farnir að óttast greiðsluþrot. Ljóst
er að ýmsar deildir Háskólans búa við slíkan fjár- og
tækjaskort, að þær rísa vart undir nafni, sem sjálfstæð-
ar háskóladeildin Nýlegt dæmi af slíkum skorti er af
verkfræðideild HÍ frá því í haust, en þá var upplýst að
tækjaskortur hamlaði flóknum og viðameiri rannsóknum
á vegum deildarinnar. Þetta er auðvitað ekki boðlegt.
Á undanförnum árum hafa stjórnvöld beitt ýtrustu
niðurskurðaraðgerðum á fjölmörgum sviðum hins opin-
bera rekstrar. Flatur niðurskurður, getur, þegar hart er
í ári, haft einhver áhrif í skamman tíma. Þegar er ljóst
orðið að ekki verður gengið lengra í þeim efnum, að því
er varðar niðurskurð til heilbrigðismála og menntamála.
í þeim efnum erum við einfaldlega komin á endapunkt.
Það er þjóðinni afar mikilvægt að eiga einn háskóla,
sem stendur undir nafni og er samkeppnisfær við há-
skóla í öðrum löndum um gæði menntunar. Það er um-
hugsunarefni, að á sama tíma og Háskóli Islands er að
komast í þrot er skipulega unnið að því að byggja upp
aðra háskóla í landinu. Erum við að dreifa kröftum
okkar um of? Það er full ástæða til að ræða þá spurn-
ingu. Það er lítið vit í því að dreifa fjármunum svo mjög,
að hvergi sé staðið nægilega vel að verki.
Á undangengnum samdráttarárum var óhjákvæmilegt
að grípa til niðurskurðar á öllum sviðum. Það hefur
verið gert bæðh í heilbrigðiskerfinu og í skólakerfinu.
Það er hins vegar ekki hægt að beina athyglinni sí og
æ að sömu aðilum. Það hefur áreiðanlega náðst veruleg
hagræðing í rekstri stóru sjúkrahúsanna í Reykjavík
síðustu árin. Það hefur áreiðanlega tekizt með miklu
aðhaldi að bæta rekstur háskólans. En nú verða stjórn-
völd að beina athygli sinni að öðrum þáttum ríkisrekstr-
arins til þess að ná fram nauðsynlegum niðurskurði og
af mörgu er að taka.
Bábiljan „bókvitið verður ekki í askana látið,“ hefur
aldrei átt við rök að styðjast, þótt almannatrú hafi lengi
vel verið henni hliðholl. Hún á enn síður við nú, því
bókvitið, tækniþekkingin, framþróun, rannsóknir og
öflugt vísindastarf eru forsenda þess, að þjóðlíf blómstri
hér sem annars staðar og grunnur þess að okkur miði
fram veginn. Framtíð okkar og samkeppnisstaða er ekki
hvað síst fólgin í því að við getum boðið námsfólki okk-
ar sambærilega menntun og samkeppnislöndin bjóða
sínum námsmönnum.
Læknar Sjúkrahúss Reykjavíkur gagnrýna „fjárla
Fj árveitingn líkt
„rýtingsstungu í b;
Á BARNADEILD Borgarspítala stytta sjúklingarnir sér stundir við sjé
í starfsfólki vegna boðaðs niðurskurðar á fján
í samtölum forsvars-
manna Sjúkrahúss
Reykjavíkur við
Karl Blöndal kom
fram að að óbreyttum
fjárveitingum þyrfti að
segjaupp 140-200
starfsmönnum og leggja
niður 4-5 deildir.
MIKIL óánægja ríkir meðal
starfsmanna Sjúkrahúss
Reykjavíkur vegna þess
að rekstraráætlun næsta
árs sé 383 milljónum króna undir
þeirri upphæð, sem þurfi til að veita
óbreytta þjónustu, og segja stjórnend-
ur að þetta samsvari 7,8% samdrætti,
sem muni kosta uppsagnir og lokun
deilda. Einn viðmælenda Morgun-
blaðsins orðaði það svo að verið væri
að veita starfsmönnum Borgarspítal-
ans og Landakots „rýtingsstungu í
bakið" fyrir að hafa verið innan fjár-
veitingarramma þessa árs.
Stjórnendur Sjúkrahúss Reykjavík-
ur kynntu á mánudag fjárhagserfið-
leika stofnunarinnar heilbrigðisnefnd
Alþingis og gáfu út yfirlýsingu á
mánudag og Ingibjörg Pálmadóttir
heilbrigðisráðherra fjallaði um nýja
skýrslu um málið á ríkisstjórnarfundi
í gær.
„Kannski er [yfirlýsingin] neyðaróp
frá okkur vegna þess að við sjáum
ekki hvað til bragðs skal taka,“ sagði
Jóhannes Gunnarsson, lækningafor-
stjóri Borgarspítalans, um það að 383
milljónir vanti uppá þá upphæð, sem
talið er að þurfi til að endar nái sam-
an í rekstri Sjúkrahúss Reykjavíkur á
næsta ári, í samtali við Morgunblaðið
í gær.
Það var mál viðmælenda Morg-
unblaðsins að yrði fjárveiting til Borg-
arspítala og Landakotsspítala, sem
verða formlega sameinaðir um ára-
mót, óbreytt yrði að reka 140 til 200
manns og leggja niður fjórar til fimm
deildir, sem hefðu 25 til 30 sjúklinga
hver. Samkvæmt áætlun fyrir næsta
ár er gert ráð fyrir rúmum fimm millj-
örðum króna til rekstrar Sjúkrahúss
Reykjavíkur.
„Þegar stofnun, sem hefur launa-
kostnað upp á 70% rekstrarútgjalda,
þarf að skera niður milli sjö og átta
prósent af rekstrarkostnaði getur það
ekki orðið að neinu marki nema lækka
launalið," sagði Jóhannes.
Yfirlæknar á Borgarspítala og
Landakoti eru ósáttir við að því fylgi
refsing að halda sig innan úárveiting-
ar.
„Það er nokkuð ljóst að spítalinn
nær endum saman í ár,“ sagði Brynj-
ólfur Mogensen, yfirlæknir slysa- og
bæklunardeildar Borgarspítalans og
Landakots. „Verðlaunin eru 380 millj-
ónir í sparnað. Það er sama þótt
ýtrustu sparsemi sé gætt, við fáum
alltaf rússneskan bónus, en nú er það
rýtingsstunga í bakið."
Eins og „ógreiddur víxill“
Niels Chr. Nielsen, forstöðumaður
skurðlækingasviðs, sagði að til þess
að halda sig við fjárveitingu sjúkra-
húsanna hefði þurft að grípa til ýmissa
ráða, sem í raun mætti líta á sem
„ógreiddan víxil“. „Við fækkuðum
fólki, stöðvuðum sumarafleysingar
alveg og þrengdum að okkur með
sumarlokunum," sagði Niels. „Þetta
er hægt einu sinni, en ekki ár eftir
ár. Það er hægt að loka deildum í
mánuð eða yfir jól og áramót, en sjúkl-
ingarnir hverfa ekkert."
Einnig var fundið að því að skamm-
tímasjónarmið virtist ráðandi í ákvörð-
unum yfirvalda og aðgerðum, sem
teknar væru til að skila skyndisparn-
aði, fylgdi oft meiri kostnaður þegar
upp væri staðið, en óbreyttu ástandi.
Pálmi Jónsson, yfirlæknir lyf- og
öldrunarlækningadeilda, sagði að
sameining Borgarspítala og Landa-
kotsspítala hefði skilað ávinningi og
gæti skilað meiru. Til þess þyrfti hins
vegar þ'árfestingu, sem myndi skila
ávinningi til lengri tíma.
Þurfum vinnufrið
„Við þurfum vinnufrið til fjögurra
eða fímm ára til að geta gert mark-
vissar áætlanir og þessi niðurskurður
kemur þvert á það,“ sagði Pálmi.
„Þessar náttúruhamfarir í fjárlaga-
gerðinni fara illa með þá, sem að
málinu standa. í stað þess að geta
gert áætlanir til nokkurra ára snýst
stjórnun þeirra um neyðarráðstafan-
ir.“
Sveinbjörn Björnsson háskólarektor um fjárhagsvi
Verðum að
grípa til sömu
aðgerða og 1992
AUK 20 milljóna króna yfirdráttar
Háskóla íslands í Landsbankanum
skuldar skólinn ýmsum viðskiptaaðil-
um fé fram yfir áramót, en skólinn
telur brýnt að fá 70 milljóna króna
aukið framlag á fjárlögum til að
tryggja að kennsla geti orðið með við-
unandi hætti. Sveinbjörn Björnsson
háskólarektor segir fjárhagsstöðu
skólans ekki lífvænlega fyrir næsta
ár ef þá eigi enn að taka við sömu
fjölgun nemenda og verið hefur og
ekki eigi að fylgja neinar hækkanir á
framlögum til skólans á fjárlögum.
Hann segir að með þessu sé skólinn
að komast í greiðsluþrot.
„Vissulega er krónuhækkun til okk-
ar í fjárlagafrumvarpinu en við teljum
að hún tæplega dugi til að greiða þá
hækkun sem þarf að vera til að standa
við kjarasamninga," segir Sveinbjörn,
en hann segir að launaliður skólans
þurfí að hækka af þeim sökum um
10%.
Hann segir að fjárlaganefnd Al-
þingis hafi að mestu leyti komið til
móts við HÍ að þessu leyti en að öðru
leyti hafi fjárveitingin ekki verið auk-
in miðað við árið sem er að líða, og
því sé fram á það séð að stefnt sé í
enn meiri halla á næsta ári með sama
áframhaldi.
„Auðvitað líðst okkur ekki að fara
í greiðsluþrot, svo við verðum þá að
gripa til þeirra aðgerða nánast að
minnka kostnað með sömu aðgerðum
og gripið var til 1992,“ segir Svein-
björn.
Til lítils að loka deildum
Árið 1992 þurfti HÍ við að grípa
til róttækra sparnaðaraðgerða og að
sögn Sveinbjörns var þá kennsla
minnkuð og dregið úr mannaráðning-
um.
„Um tíma sagði háskólaráð að það
gæti ekki ráðið við vandann nema að
það frestaði inntöku nýnema en síðan
urðum við að hætta við það þar sem
samkvæmt lögum er okkur skylt að
taka inn alla sem Ijúka stúdentsprófi
og sækja. Það er okkur svo sem ljúf
skylda en það veldur okkur hins vegar
áhyggjum að við þurfum þá meira fé
til að geta tekið við vaxandi fjölda.
Það er komið svo að fjárveiting sem
við höfum til kennslu í þeim deildum
sem eru ódýrastar í kennslu, en þar
er líka fjölgunin mest t.d. í félagsvís-
indadeild og heimspekideild, er um