Morgunblaðið - 18.01.1996, Blaðsíða 22

22 FIMMTUDAGUR 18. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Alltaf eitthvað um að vera
Greta Guðnadótfcir og Hildigunnur Halldórs-
dóttir heita fíðluleikaramir sem koma munu
fram sem einleikarar á tónleikum Sinfóníu-
hljómsveitar íslands í Háskólabíói í kvöld.
Orrí Páll Ormarsson fór að fínna þær.
„ÞETTA er mikil hvatning og
heldur manni við efnið, auk þess
sem maður fær tækifæri til að
vaxa sem tónlistarmaður," segir
Greta Guðnadóttir fiðluleikari
sem verður ásamt stöllu sinni
Hildigunni Halldórsdóttur í önd-
vegi þegar Sinfóníuhljómsveit
íslands flytur Tabula Rasa eða
Óskrifað blað eftir eistneska tón-
skáldið Arvo Párt á tónleikum í
Háskólabíói í kvöld.
Og Hildigunnur tekur upp
þráðinn: „Það er mjög mikils virði
fyrir hljóðfæraleikara í sinfóníu-
hljómsveit að fá að spreyta sig
sem einleikari með hljómsveit-
inni. Það hefur ekki eingöngu
góð áhrif á spilamennsku við-
komandi hljóðfæraleikara heldur
ætti það jafnframt að efla hljóm-
sveitina í heild.“
Jafnframt verða á efnisskrá
fimmta sinfónía Beethovens og
píanókonsert op. 54 eftir Schu-
mann, þar sem Melvin Tan frá
Singapore mun verða í sviðsljós-
inu. Hljómsveitarstjóri er Osmo
Vánská.
Greta og Hildigunnur eiga um
margt líkan feril að baki. Báðar
stunduðu þær nám undir hand-
leiðslu Marks Reedman við Tón-
listarskólann í Reykjavík og
héldu síðan til framhaldsnáms í
Bandaríkjunum; Greta hefur
doktorsgráðu frá Florida State
háskólanum og Hildigunnur
meistaragráðu frá Eastman tón-
listarskólanum í Rochester. Árið
1992 gengu þær til liðs við II
fíðludeild Sinfóníuhljómsveitar
íslands og hafa báðar komið fram
sem einleikarar með hljómsveit-
inni. Þær eru því flestum hnútum
kunnugar þar á bæ.
Mikilvægt að þekkjast vel
Greta og Hildigunnur hafa
hins vegar ekki í annan tíma
komið fram saman sem einleikar-
ar með hljómsveitinni. „Það er
Melvin Tan píanóleikari.
mjög mikilvægt að þekkjast vel
undir slíkum kringumstæðum
enda gerir það allan undirbúning
mun auðveldari,“ segir Greta og
Hildigunnur bætir við að ekki
spilli það fyrir að hugmyndir
þeirra um tónlist séu af sama
toga.
Æfingunum hefur þó ekki ver-
ið áfátt. Öðru nær. „Við erum
búnar að vera með hugann við
þessa tónleika frá því í haust,“
segir Hildigunnur og Greta tekur
í sama streng: „Það getur tekið
nokkra mánuði, með öðrum verk-
efnum, að undirbúa sig fyrir
svona tónleika. Maður þarf að
öðlast mikið öryggi og síðan má
ekki gleyma hinum andlega und-
irbúningi, sem er mjög mikilvæg-
ur.“
Osmo Vánská lýkur í vor þriðja
og síðasta starfsári sínu sem
aðalstjórnandi Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands. Gera Greta og
Hildigunnur góðan róm að starfi
hans og segja að það sé engum
Morgunblaðið/Ásdís
FIÐLULEIKARARNIR Greta Guðnadóttir og Hildigunnur
Halldórsdóttir kvarta ekki undan verkefnaskorti.
vafa undirorpið að hljómsveitin
hafi vaxið á þessum þremur
árum. „Osmo Vánská er mjög
hæfur stjórnandi sem hefur náð
fram ótrúlegum hlutum hjá
hljómsveitinni.“
Fiðluleikaramir láta vel af
veru sinni í Sinfóníuhljómsveit
íslands — alltaf sé eitthvað um
að vera. Fyrir dyrum standi til
að mynda tónleikaferð um
Bandaríkin, meðal annars með
viðkomu í Camegie Hall. Þá
reyna stöllurnar eftir föngum að
flytja kammertónlist með hinum
ýmsu hópum hljóðfæraleikara.
„Við kvörtum ekki undan verk-
efnaskorti," segir Greta sem
verður í eldlínunni með Bernard-
el-kvartettinum í Bústaðakirkju
næstkomandi sunnudagskvöld.
„Þetta er orkufrekt og væri án
efa ekki hægt ef áhuginn væri
ekki fyrir hendi.“
Stöllurnar segja að Tabula
Rasa sé mikið stemmningsverk
sem byggi á skýram og einföld-
um hugmyndum tónskáldsins —
fyrri kaflinn sé hraður en sá
seinni einkennist af kyrrð og ró.
Smeykur við nýjar
hugmyndir
Tabula Rasa var skrifað fyrir
fiðluleikarann Gidon Kremer og
Arvo Párt hefur sagt um verkið:
„Að vissu leyti átti Gidon Kremer
hugmyndina að Tabula Rasa. Eg
er alltaf smeykur við nýjar hug-
myndir og spurði Gidon hvernig
honum litist á hægferðugt verk.
Gidon féllst á það og verkinu var
lokið á skömmum tíma. Það er
skrifað fyrir tvær fiðlur, um-
breytt píanó og strengjasveit.
Þegar hljómsveitarmennirnir litu
á raddirnar fyrst hrópuðu þeir
upp yfir sig: „Hvar er tónlistin?“
en þá fóra þeir að leika verkið
og fórst það vel úr hendi. Það
var fagurt, kyrrlátt og fagurt.“
Eistlendingurinn Arvo Párt er
fæddur árið 1935 og hefur á ferli
sínum notið umtalsverðrar hylli
en mátti þó stundum þola niður-
lægingu er verk hans vora bönn-
uð á Sovéttímanum. Párt hefur
spreytt sig á ýmsum tónsmíða-
stefnum og meðal annars fengist
við smíði kvikmyndatónlistar.
„Það er vandræðalaust að semja
kvikmyndatónlist,“ sagði hann á
sjöunda áratugnum, „þar sem
hún er ekki undir eftirliti Sovéska
tónskáldaráðsins. Eftir að hafa
farið í gegnum hendur klippar-
anna er allt skorið í sundur —
eins og kjötbjúga — sett saman
á ný og ekki er lengur hægt að
bera kennsl á tónlistina.“
Píanókonsert í a-moll op. 54
samdi Robert Schumann fyrir
eiginkonu sína, Klöra, sem var
framúrskarandi píanóleikari.
Framflutti hún verkið á tónleik-
um í Dresden árið 1845 og ef
marka má orð sem hún skrifaði
í dagbók sína skömmu áður hefur
eftirvæntingin verið mikil: „Ro-
bert hefur loksins lokið smíði
konsertsins og látið hann í hend-
ur nótnaritara. Ég fyllist ham-
ingju og löngun til að flytja verk-
ið með hljómsveit."
Þrjár stuttar - ein löng
Píanóleikarinn sem fetar í fót-
spor Klöru í kvöld heitir Melvin
Tan, borinn og barnfæddur í Sin-
gapore. Fyrstu tónleika sína hélt
hann fimm ára að aldri en síðar
lá leið hans í framhaldsnám við
Yehudi Menuhin tónlistarskólann
í Englandi, þar sem Vlado Perle
muter og Nadia Boulanger vora
meðal kennara hans. Frá því
hann lauk námi hefur Tan helgað
sig píanó- og semballeik, auk
þess að stjórna hljómsveit sinni,
The New Mozart Ensemble.
Fimmta sinfónía Beethovens
var framflutt á tónleikum í The-
ater an der Wien árið 1808 ásamt
fjórða píanókonsert tónskáldsins.
Var þetta í síðasta skipti sem
Beethoven kom fram opinberlega
sem píanóleikari. Fimmta sinfón-
ían hefst á þremur stuttum nót-
um og einni langri sem Beethov-
en sagði að væra örlögin að knýja
dyra og hefur sinfónían allar
götur síðan verið kölluð Örlaga-
sinfónían.
í Morse-kerfinu tákna þijú
stutt og eitt langt bókstafinn V
og notuðu bandamenn þessa tvo
upphafstakta sinfóníunnar og
táknið V sem sigurtákn í heims-
styijöldinni síðari. Undir lok
fimmtu sinfóníunnar hafa menn
greint bjart sigurstef sem talið
hefur verið tákn um kraft og vilja
til að lifa og takast á við örlögin.
„Greipar sópa“
1
Morgunblaðið/Ásdis
FRÁ sýningunni í Gallerí Greip.
Hafið augun
hjáykkur...
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
ÞAÐ ERU ekki bara stórir og fyr-
irferðarmiklir menningaratburð-
ir, sem menningarárið í Kaup-
mannahöfn býður upp á. Á vegum
Lífsgæða hefur verið komið upp
skemmtilegum og skrýtnum til-
vitnunum í bókmenntir, frægt fólk
og kvikmyndir aldarinnar og þeim
komið upp víðs vegar um borgina.
Verkefnið Lífsgæði gengur
reyndar undir enska heitinu Qua-
lity of Life. I strætisvögnum, lest-
um, ruslabílum og viða um borg-
ina eru spjöld með ýmiss konar
spakmælum. Oll snúast þau um
lífið og tilveruna, en yfirleitt
fremur á Iéttu nótunum. Það er
því betra að hafa augun hjá sér
þegar farið er um borgina, svo
þessir gullmolar fari ekki hjá
óathugaðir. Og ef þú, lesandi góð-
ur, átt leið um Kaupmannahöfn á
árinu skaltu skyggnast um. Sá sem
hefur Iesið Lífsgæðaskilaboðin
hefur þar með tekið þátt í menn-
ingarárinu. Kannski lesið framlag
danska rithöfundarins IB Micha-
fels, sem hljóðar svo: „Allt er
hugarástand. Allt eru töfrar, ef
manni sýnist svo
MYNDLIST
Listhúsiö Greip
SAMSÝNING
23 listamenn. Opið alla daga frá
14-18. Lokað mánudaga til 28 jan-
úar. Aðgangur ókeypis.
ALLT er hægt ef viljinn er nóg-
ur, þannig hefur tekist að koma
fyrir verkum á þriðja tug lista-
manna í Iitla sýningarrýminu á
horni Hverfisgötu og Vitastígs.
Þó mun ýmsum upphengingarfíkl-
unum þykja þröngt setinn bekkur-
inn og víst er kraðakið yfírþyrm-
andj, því myndverk eru hvert sem
litið er, og þeim raðað á ýmsa
vegu á veggi, gólf og aðra tilfall-
andi fleti.
En þetta mun öðru fremur vera
hugsað sem hrein innsetning og
þannig séð ber gestinum að um-
bera framtakið og reyna að átta
sig á hvað telja skuli myndverk
og hvað tilheyrir í raun húsnæðinu
sjálfu, því svona sýningar vilja
ósjálfrátt fá samkeppni af hvers
konar hlutum í umhverfínu, sem
fæstir veita annars athygli, þannig
að naumast verður greint á milli.
Jafnvel eldvarnatæki, rafmagns-
kassar og loftrásarop öðlast nýtt
líf sem sjálfstæðir og ögrandi
„ready made“-hlutir.
Öll verkin eru sögð unnin út frá
þemanu „Greipar sópa“. („stolnir
og fundnir munir“), en sum kann-
ast maður raunar við frá fyrri
framkvæmdum viðkomandi á sýn-
ingavettvangi. Og eins og á sér
stað þegar gengið er út frá
ákveðnu og afmörkuðu þema, vill
útkoman í flestum tilvikum verða
æði tilbúin, sem heitir að myndirn-
ar eru ekki árangur af áralöngum
rannsóknum og vinnu gerendanna,
heldur nokkurs konar leikur með
tilfallandi hluti úr umhverfinu og
þá iðulega ódýrum hlutum „moy-
ens pauvres“.
Leikurinn er ættaður frá Dada-
istunum, en einnig Flúxushreyf-
ingunni og getur orðið býsna leiði-
gjarn og tilgangslaus sé hann iðk-
aður í síbyLju og virkar þá eins
og tilfallandi uppsóp hugmynda.
Það má vafalaust hafa gaman
af mörgu sem til sýnis er í réttu
umhverfi, en satt að segja njóta
fæst verkanna sín í þessari upp-
hengingu og sum líða kæfingar-
dauða vegna þess að önnur og
ábúðarmeiri verk yfirgnæfa þau.
Algjör misskilningur verður að
teljast að staðsetja strætóbekkinn
bólstraða þvert yfir salinn því fyr-
irferð hans er of mikil í rýminu.
Eitt verkanna virkar þó upplifað
og dregur sýningin nafn af því er
eftir Ingu Lísu Middleton, auk
þess sem raflostpúði á gólfi í kjall-
ara, sem gert hefur Ilmur Stefáns-
dóttir, vekur upp ýmsa áleitna og
ögrandi þanka.
Sem innlegg á nýju ári má þó
telja þetta hressilega framkvæmd
og fyrirboða að líflegu starfsári.
Bragi Ásgeirsson