Morgunblaðið - 25.01.1996, Blaðsíða 24

24 FIMMTUDAGUR 25. JANÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
UNGLINGAR OG VÍMUEFNI
•Viðhorfsbreyting eina ráðið • Offramboð á fíkniefnum • Þunglyndi sem leiðir
til dauða*Virkja þarf böm og unglinga í fræðslu• Sjálfræðisaldur í 18 ár
Morgunblaðið/Ásdís
HASSPÍPUR eru til í ýmsum útgáfum og eru sumar nær óþekkjanlegar sem pípur nema vel sé að gáð, s.s. trompetmunnstykki, billjardkúla sem borað hefur verið í
gegnum, flöskuháls eða rörbútur. Til hægri sjást fylgihlutir amfetamín- og kókaínneyslu, þ.á m. litlu heimatilbúnu umslögin sem duftið er geymt í. Á myndinni sést dæmi
um slíkt umslag, þar sem samanbrotin mynd af yfirmanni fíkniefnalögreglunnar hefur verið notuð sem umslag. Þessari neyslu fylgja oft spegill, rakvélarblað og rör.
Amfetamín er algengt hjá öllum fíkniefnaneytendum, en kókaín síður, þar sem það er dýrt efni.
Sífellt fleiri og
yngri reykja hass
„HASS er orðið mjög algengt fíkni-
efni og aldur þeirra, sem reykja
hass, færist sífellt neðar,“ segir
Ólafur Guðmundsson. Hann starf-
ar í forvamadeild lögreglunnar í
Reykjavík og hlutverk hans er að
vinna að forvömum á sviði ávana-
og fíkniefna meðal bama og ungl-
inga. Ólafur segir að hugarfars-
breyting sé það eina sem komið
geti í veg fýrir útbreiðslu fíkni-
efna, því annað krefjist þvílíks lög-
regluríkis að ekki sé raunhæft að
stefna að slíku.
„Við getum aldrei komið í veg
fyrir innflutning fíkniefna,“ segir
Olafur. „Hingað koma 2-3 hundrað
þúsund manns á hveiju ári með
flugi, stór flutningaskip, samtals
með þúsundir gáma, leggja upp í
höfnum landsins í viku hverri og
milljónir böggla og bréfa berast.
Þá sigla íslensk fískiskip á erlend-
ar hafnir og koma svo aftur að
landi hér á ýmsum stöðum. Eitt
kíló af hassi er eins og orðabók
að umfangi og við hefðum aldrei
efni á öllu því eftirliti sem þyrfti
til að fyrirbyggja innflutning. Eina
ráðið er viðhorfsbreyting. Á meðan
einhver vill kaupa verður alltaf
einhver til að selja.“
Offramboð á fíkniefnum
Ólafur segir að nú sé offramboð
á fíkniefnum, sama hvaða nafni
þau nefnist. „Kaupendur skiptast
nokkuð í flokka. E-töflur (ecstacy,
,,alsæla“) tröllríða krökkum á
Morgunblaðið/Ásdís
OFT átta foreldrar sig ekki á að gosflaska með tveimur götum
á eða götótt gosdós nýtast sem hasspípur. Önnur merki um hass-
reykingar eru kranasigti, sem sett er í pípuhaus, grammavog,
sótugur hnífur, sem hefur verið hitaður til að skera hassmola
og sviðinn álpappír, sem notaður hefur verið til að kynda undir
hassinu. Að auki eru sýnishorn af hassköggium á myndinni.
LSD er gjaman í formi vökva, sem hefur verið látinn síast í
pappírsarkir með mörgum litlum myndum á. Ein mynd er einn
skammtur. í hylkjunum tveimur yst til hægri eru E-töflur
(ecstacy). Slikar töflur eru af öllum stærðum og gerðum.
HVAÐ ER
ÞETTA?
EF FÓLK telur sig hafa
fikniefni uiulir höndum get-
ur það ieitað til lögreglunn-
ar, sem lætur greina efnin
án þess að fóik þurfi að
svara þvi hvaðan þau koma.
Foreldrar finna oft ein-
hvers konar pillur eða önnur
lyf hjá börnum sínum og
óttast þá hið versta. Til að
enginn þurfi að vellgast í
vafa um hvaða lyf þetta eru,
er hægt að snúa sér til lög-
reglunnar og fá úr þvi skor-
ið. Ólafur Guðmundsson, í
forvarnadeild lögreglunnar,
segir að lögreglan muni
ekki krefja fólk svara, þrátt
fyrir að það reynist hafa
fundið fíkniefni. Lögreglan
hvetur foreldra einnig til að
hafa samband, svo hún geti
talað við unglinginn, sem
fyrirbyggjandi aðgerð, en
ekki til að neyða hann til
að benda á einhvern.
framhaldsskólaaldri. Þeir krakkar,
sem era í meiri og stöðugri neyslu,
líta ekki við E-töflum, en venjulegu
unglingarnir gleypa við þessu. Stór
hópur af vel upplýstum unglingum
trúir því.að E-taflan sé bara ein-
hver stuðpilla, sem skaði engan.
Þetta er sambærilegt við það sem
gerðist á hippatímanum með hass-
ið, þegar unglingar virtust trúa því
almennt að kannabisefni væra
skaðlaus. Á þeim tíma létu meira
að segja ýmsir sérfræðingar
blekkjast og sögðu tóbak miklu
hættulegra en hassið. Núna vita
menn auðvitað hve skaðlegt hassið
er. Stór hópur fólks þjáist af lang-
varandi þunglyndi og slíkt þung-
lyndi hefur auðvitað leitt til
dauða.“
Sannleikurinn um fíkniefnin
Ólafur segir að lögregluyfirvöld
séu nú að kanna hvort grandvöllur
sé fyrir forvarnastarfi hér á landi,
sem verði með svipuðu formi og
D.A.R.E verkefnið í Bandaríkjun-
um. „Þetta verkefni byggist fyrst
og fremst á því að fara nógu
snemma í skólana og segja sann-
leikann um fíkniefnin. Ef af yrði,
myndi lögreglan því vinna að þessu
í samstarfi við menntamálayfir-
völd. í Bandaríkjunum hefur náðst
góður árangur með slíkri fræðslu,
enda byggir hún mjög á því að
börnin og unglingarnir séu virkir
þátttakendur í fræðslunni, líkt og
í jafningjafræðslu framhaldsskól-
anna. Framhaldið á þessum vanga-
veltum ræðst hins vegar algjörlega
af því hvort ríkisvaldið er tilbúið
til að leggja fjármuni í þá þjálfun
og námsgagnagerð sem þarf. Þetta
krefst mikils undirbúnings, ef vel
á að vera. Hins vegar er nauðsyn-
legt að gera eitthvað af þessu tagi,
því nú er forvamastarf í skólum
allt of lítið og óskipulagt."
Hækka þarf sjálfræðisaldur
Ólafur segir að í baráttunni
gegn vímuefnaneyslu unglinga
valdi það miklum vanda að sjálf-
ræðisaldur miðast við 16 ár hér á
landi. „Það ætti að hækka sjálf-
ræðisaldurinn í 18 ár, um það eru
allir sammála sem vinna að þessum
málum. Núgildandi sjálfræðisaldur
skiptir venjulegan ungling engu
máli. Foreldrar era hins vegar
framfærsluskyldir til 18 ára aldurs
unglingsins, sem kemur illa heim
og saman við sjálfræðisaldurinn.
Það er ekki einföld leið að svipta
ungling sjálfræði, til að koma hon-
um í meðferð."
NEYSLUSAGAN
ÞEGAR unglingur leitar hjálpar hjá
Tindum, dagdeild sem fæst við meðferð
unglinga, er fyrsta skrefið að viður-
kenna vandann. Eftir að unglingur
hefur veitt upplýsingar um hvaða efna
hann hefur neytt, hvenær, hvar, hversu
oft o.s.frv. er honum hjálpað að átta
sig á vandanum sem neyslan veldur.
Það er gert með því að leggja fyrir
hann verkefni í 14 liðum. I hverjum lið
er tekið á einhveijum áhrifum neysl-
unnar og unglingurinn beðinn að
merkja við þau atriði sem hann þekkir
eða hefur lent í einu sinni eða oftar.
Að auki skrifar unglingurinn niður
dæmi af sjálfum sér við hvert og eitt
atriði sem hann kannast við. Hér birt-
ist hluti verkefnisins og geta lesendur
glöggvað sig á hvernig meðferðaraðil-
ar átta sig á neyslunni.
■ Einn Iiður verkefnisins fjallar um
hversu upptekinn unglingurinn er af
því að komast í vímu og á að merkja
við eftirtalið:
a) Hugsar mikið um að komast í vímu.
b) Leggur á ráðin um að komast í vímu
þegar þú átt að vera að gera eitthvað
annað.
c) Samskipti þín við vini og kunningja
snúast um að komast í vímu.
d) Felur áfengi/vímuefni til að eiga
örugglega nóg seinna. Passar að eiga
örugglega nóg.
■ I verkefninu er einnig fjallað um
áhrif neyslunnar á líkamlega heilsu og
þar eru nefnd dæmin:
a) Lent í slysi eða komist nálægt því.
b) Tekið of stóra skammta (drepist,
kastað upp, koxað o.s.fr\'.).
c) Þreytutilfinning.
d) Timburmenn.
e) Of lítill eða of mikill svefn.
f) Fráhvarfseinkenni (skjálfti, svita-
köst, svimi, paranoja o.s.frv.).
g) Ófær um að vinna eða gera eitthvað
skemmtilegt vegna þess að þú varst í
vímu eða með timburmenn.
h) Útlitsbreytingar (lést, þyngst, hætt
að þrífa þig o.s.frv.).
■ Áhrif neyslu unglingsins á fjölskyld-
una eru einnig könnuð og þar á að
merkja við möguleikana:
a) Fj ölskyldurifrildi og/eða slagsmál
út af neyslu þinni.
b) Tekur ekki þátt í því sem fjölskyldan
gerir sameiginlega.
c) Foreldrar treysta þér ekki lengur.
d) Hlýðir ekki þeim reglum sem gilda
á heimilinu.
e) Strokið eða flutt að heiman.
f) Foreldrar rífast út af þér.
É Áhrif á skólagöngu eru könnuð og
þar merkir unglingur við eftirtalin atr-
iði:
a) Skrópað til að komast í vímu.
b) Farið í vímu í skólann.
c) Verið rekinn úr skóla.
d) Útistöður við kennara.
e) Sinnuleysi (er sama hvernig þér
gengur í skólanum).
■ Sex dæmi eru tekin um áhrif neysl-
unnar á hugsanir og tilfinningar:
a) Óminni (blackout).
b) Minnistap (gleymir t.d. hvað þú ætl-
ar að gera, nöfnum, símanúmerum,
hvað þú áttir að kaupa o.s.frv.).
c) Léleg dómgreind (veist ekki hvað
er rétt eða hvað er rangt að gera).
d) Einangrar sjálfan þig.
e) Hugsar um sjálfsmorð, reynir að
fremja sjálfsmorð.
f) Lítið sjálfsálit, líkar illa við sjálfan
þig-
■ Áhrif á siðgæðisvitun komaí ljós
með því að gefa unglingnum færi á
þessum möguleikum að merlga við:
a) Ef þér finnst rangt að ljúga en lýgur
samt.
b) Ef þér finnst rangt að stela en stel-
ur samt.
c) Ef þú hefur gert eitthvað undir áhrif-
um sem veldur þér sektarkennd (móral).