Morgunblaðið - 02.02.1996, Page 4

4 FÖSTUDAGUR 2. FEBRÚAR 1996
MÖRGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
T * JT [T ■Hj j^gÉplyjj
HEILSUGÆSLULÆKNAR fylgdust með umræðum á Alþingi í gær. Morgunbiaðið/Ásdís Heilbrigðisráðherra ósáttur við vinnubrögð heilsugæslulækna í umræðum á Alþingi
Viðræður um lausn hafnar
INGIBJÖRG Pálmadóttir heilbrigðisráðherra sagði
á Alþingi í gær að hún væri mjög ósátt við þau
vinnubrögð heilsugæslulækna að grípa til hópupp-
sagna.
Þetta kom fram í umræðu utan dagskrár um
stöðu heilsugæslunnar en tilefnið var uppsagnir
127 heilsugæslulækna á miðvikudag. Margrét
Frímannsdóttir þingmaður Alþýðubandalags hóf
umræðuna og sagði það lýsa því vel hve mikið
stjórnleysi væri ríkjandi í heilsugæslumálum, að
heilsugæslu- og heimilislæknar þyrftu að segja
upp störfum til að vekja athygli stjórnvalda á
mikilvægi starfseminnar. Margrét spurði heil-
brigðisráðherra hvemig hún ætlaði að bregðast
við þessum uppsögnum.
Óánægja lækna
Ingibjörg Pálmadóttir sagðist hafa átt fund
með fulltrúum heilsugæslulækna í gærmorgun þar
sem þeir kynntu þau atriði sem yllu mestri óánægju
í röðum þeirra. Þar hefði borið hæst óánægju með
skipulag og uppbyggingu heilsugæslu í Reykjavík,
þar á meðal staða svokallaðrar Læknavaktar.
„Allir sem fylgst hafa með heilbrigðismálum
undanfarin ár gera sér grein fyrir þeim vandamál-
um sem læknámir vekja athygli á. Deilan um til-
vísanir, ágreiningur um vakt bamalækna í Reykja-
vík og ýmislegt fleira tengist allt þeim vanda sem
hér er við að glíma,“ sagði Ingibjörg.
Hún sagði að aðilar hefðu orðið sammála um
að ráðuneytið reyndi eins fljótt og unnt væri að
fínna farveg fyrir lausn þessara vandamála. Hún
sagðist því sem fyrstu aðgerð hafa ákveðið að
beina því því þeirra hópa, sem nú fjölluðu um
skipulag svæðisbundinna heilbrigðisstjóma og
endurskoðun á heilbrigðisáætlun, að skoða sér-
staklega þau mál sem sneru að uppbyggingu heil-
sugæslunnar og betur mættu fara.
Tilvísanakerfi
Sighvatur Björgvinsson þingmaður Alþýðu-
flokks sagði að grunnskipulagi heilbrigðisþjón-
ustunnar hefði á undanfömum árum verið stefnt
í hættu, m.a. með því að sérfræðingar hefðu tek-
ið að sér verkefni sem heilsugæslan ætti að sinna.
Fyrri ráðherrar hefðu reynt að spyma við fótum.
Guðmundur Bjamason hefði ætlað' að beita sér
fyrir tilvísanakerfi en síðan heykst á því. Sighvat-
ur sagði að í sinni ráðherratíð hefði verið gerð
önnur tilraun, sem hefði tekist ef núverandi heil-
brigðisráðherra hefði haft bein í nefinu.
Kristín Ástgeirsdóttir þingmaður Kvennalista
sagði að heilbrigðiskerfið væri í upplausn, einkum
vegna vanhugsaðs niðurskurðar fjárframlaga á
síðustu árum. Hún sagði að afar hæg úppbygging
heilsugæslustöðva í Reykjavík hefði m.a. leitt af
sér auknar heimsóknir til sérfræðinga án milli-
göngu heimilislækna.
Siv Friðleifsdóttir þingmaður Framsóknarflokks
sagði að staðan nú væri afleiðing langrar þróun-
ar. Nú ríkti nánast óheft samkeppni milli sérfræð-
inga og heimilislækna á höfuðborgarsvæðinu. Því
væri mjög freistandi fyrir sérfræðing að fá til sín
sjúkling, hugsanlega að óþörfu, og því mætti
spyija hvort sérfræðingar væm famir að vinna
nánast sem heimilislæknar.
Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir þingmaður
Þjóðvaka sagði að ástand heilsugæslunnar væri
enn einn áfellisdómur yfir ríkisstjóm Davíðs Odds-
sonar varðandi heilbrigðismálin. Hún sagði að í
Reykjavík væru 9.200 manns án heilsugæslu eða
heimilislækna, en 5 læknar á svæðinu gætu bætt
við sig sjúklingum, um 1.500 manns. Álag á heil-
sugæslu hefði aukist mjög þegar þrengt væri að
sjúkrahúsunum.
Samningí
um Lækna-
vaktina
sagt upp
LÆKNAVAKTIN hefur sagt upp
samningi sínum við stjórn heilsu-
gæslunnar í Reykjavík og tekur
uppsögnin gildi 1. mars nk. Gunnar
Ingi Gunnarsson, talsmaður
Læknavaktarinnar, sagði að ástæða
uppsagnarinnar væri óánægja með
starfsaðstæður heilsugæslulækna.
Hann sagði að heilsugæslulæknar
í Reykjavík myndu ganga vaktir
áfram meðan þeir væru í vinnu hjá
ríkinu, enda væru þeir skyldugir til
þess samkvæmt lögum.
Gunnar Ingi sagði að stjómvöld
fylgdu ekki lögum og reglugerðum
sem gerðu ráð fyrir að sjúklingar
leituðu fyrst til heilsugæslunnar.
Þetta hefði t.d. birst í því að bréf
hefði verið sent frá heilbrigðisráðu-
neytinu þar sem stungið væri upp
á því að barnalæknar tækju upp
vaktþjónustu. Þá hefði stjóm heilsu-
gæslunnar í Reykjavík undirbúið
útboð á þjónustu Læknavaktarinnar
þar sem allir læknar máttu bjóða
í. Hugmyndin um útboð hefði verið
stöðvuð enda væri hún ekki í sam-
ræmi við lög.
Bamalæknar hófu vaktþjónustu
í haust og í kjölfarið sögðu heilsu-
gæslulæknar við Læknavaktina upp
samningi sínum við stjórn heilsu-
gæslunnar í Reykjavík. Gunnar Ingi
sagði að i þessu máli væru heilsu-
gæslulæknar ekki í stríði við sér-
fræðinga. Þeir vildu að stjórnvöld
færu eftir lögum og reglum um ’
verkaskiptingu innan heilbrigðis-
kerfisins.
Gunnar Ingi sagðist hafa rætt
þetta mál við heilbrigðisráðherra.
Hann sagðist telja að ráðherrann
hefði skilning á vandanum og vilja
til að leysa hann. Meðan svo væri
myndu heilsugæslulæknar ganga
vaktir.
Islensk börn drekka mun meira af gosdrykkjum en böm í nágrannalöndunum
ÍSLENSK börn o g unglingar
drekka að meðaltali hálfan lítra af-
gosi og öðrum svaladrykkkjum á
hveijum degi eða talsvert meira en
jafnaldrar þeirra í nágrannalöndun-
um að því er fram kemur í könnun
Manneldisráðs á mataræði ungs
skólafólks 1992 til 1993.
Laufey Steingrímsdóttir, nær-
ingarfræðingur og forstöðumaður
Manneldisráðs, telur að líklegasta
skýringin á mikilli gosneyslu sé að
íslendingar hafi seinna farið að
hafa efni á drykkjunum en ná-
grannaþjóðirnar og því sé ekki
komið jafnvægi á neysluna. Greint
hefur verið frá því í Morgunblaðinu
að íslensk rannsókn hafí leitt í ljós
að eyðing tanna vegna óhóflegrar
neyslu gosdrykkja og súrra drykkja
væri orðin stórt vandamál á íslandi.
Könnun Manneldisráðs náði til
1.166 ungmenna, 596 drengja og
570 stúlkna, á aldrinum 9 til 14
ára á landinu öllu. Niðurstöðumar
gefa eins og áður segir til kynna
að meðalneysla gosdrykkja og
svaladrykkja sé tæpur hálfur lítri
á dag. Neyslan er heldur minni hjá
nemendum í 5. bekk en meiri hjá
þehn eldri.
í nýlegri danskri könnun var
neysla 13 ára unglinga tæpir 3 dl
og talið er að norskir jafnaldrar
þeirra drekki 2,2 dl á dag. Hvert
barn innbyrðir að jafnaði 96 grömm
af viðbættum sykri á hveijum degi.
Þar af koma 50 gr úr gosdrykkjum
og svaladrykkjum. Um helmingur
nemenda { 5. bekk drekkur sjaldan
gos, eða 0-2 sinnum í viku, og
aðeins um 12% drekka gos nánast
daglega. Meðal nemenda í 9. bekk
er dreifmgin nokkuð ólík. Þar er
um þriðjungur nemenda í þeim
hópi sem drekkur sjaldan gos og
Drekka hálfan lítra
af gosi daglega
Hversu oft í viku drekka nemendur
í 5., 7. og 9. bekk gosdrykki?
*•*<*
Tvisvar eða
sjaidnar í viku
Þrisvartilfimm Sextj
sinnum í viku og fii
_______________ sim
jafnmargir drekka gos nánast dag-
lega.
Samanburður á niðurstöðum
könnunarinnar og sölutölum fyrir
sömu ár gefur til kynna að neysla
unglinganna sé heldur yfír meðal-
talsneyslu því hún er 3,54 dl á dag
árið 1990, 3,57 dl árið 1991, 3,72
dl árið 1992 og 3,52 dl árið 1993.
Sykurneysla er almennt töluvert
meiri á Islandi en á hinum Norður-
löndunum því samkvæmt norrænni
samantekt var sykumeysla hér á
landi að meðaltali 48,2 kg árið
1993, í Danmörku 41,6 kg, í Finn-
landi 37,2 kg, í Noregi 42,5 og
Svíþjóð 43,5 kg.
Ýmsar kenningar
Laufey sagði að ekki væri til
fullnaðarskýring á því hvers vegna
íslendingar drykkju jafnmikið af
gosi og raun bæri vitni. „Mér hefur
fundist að líklegasta kenningin
væri sú að af því íslendingar væru
svo nýlega farnir að hafa efni á
drykkjunum væri ekki komið jafn-
vægi á neysluna. Hins vegar eru
ýmsar kenningar í gangi. Ein kenn-
ingin er að svokölluð sjoppumenn-
ing okkar íslendinga hafi hvetjandi
áhrif á gosdrykkju. Hér hanga
krakkar gjarnan inni í sjoppum
yfir gosflösku en víða annars stað-
ar eru aðeins afgreiðslulúgur. Ekki
má heldur gleyma því að yfirleitt
eru sjoppur í kringum skólana. Um
leið og byggður er nýr skóli rís upp
sjoppa til að þjóna krökkunum í
nágrenninu,“ sagði Laufey.
„Tannlæknar hafa t.d. sagt mér
frá því að töluvert sé um tann-
skemmdir í krökkum sem eru í
íþróttum. Krakkarnir koma þyrstir
heim af æfingu og þamba í sig
gos. Við höfum í því sambandi
barist fyrir betri aðgangi að góðu
drykkjarvatni á íþróttastöðum og
víðar.“
Laufey sagði að Manneldisráð
hefði mælt með því að boðið væri
upp á mjólk og vatn í grunnskólum.
„Við leggjum áherslu á að börnun-
um standi til boða góð köld mjólk
við allra hæfi í skólanum. Ég á !
því sambandi við að þeim sé t.d
gefínn kostur á léttmjólk enda höf-
um við lagt áherslu á að hún henti
flestum,“ sagði hún en tók fram
að súru drykkirnir væru að því leyti
betri en gosið að í þeim væri nátt-
úrulegur sykur. Af ávaxtadrykkj-
um mælti hún með hreinum safa.
Safi ólikur gosi
Hafrún Kristjánsdóttir, mark-
aðsstjóri Sólar hf., lýsti yfír undrun '
sinni á því að safi og gos skyldu
vera sett undir sama hatt í frétt
um rannsóknina.
„Drykkirnir eru alltof ólíkir til
að hægt sé að skella þeim svona
saman. Ég get nefnt í því sam-
bandi að þú verður að drekka 100
lítra af safa til að fá sama hlutfall
af sýru og í einum lítra af gosi.
Ekki má heldur gleyma því að ef
safinn er ekki 100% hreirin notum
við ávaxtasykur í hann. Ég get því
eiginlega ekki séð að hægt sé að
mistnota safa,“ sagði hún en Sól
hf. framleiðir þijár tegundir af
safa, Svala sem er 35% safi með
ávaxtasykri, og hreinu safana
Brazi og Trópí.
Pétur Björnsson, forstjóri Vífil-
fells, sagðist ekki hafa miklar upp-
lýsingar um rannsóknina. „Ég get
því ekki svarað öðruvísi en að
umræður um tannskemmdir hafa
komið upp með svona 8 til 10 ára
millibili. Þeir tannlæknar sem við
höfum talað við í því sambandi
hafa sagt að aðalatriði, og það sem
fólk ætti að hafa í huga, væru
matarvenjur og góð tannhirða,“
sagði hann í þessu sambandi. Hann
sagðist myndi tilkynna um íslensku
rannsóknina til móðurfyrirtækis-
ins.
Talsmaður Ölgerðarinnar Egill
Skallagrímsson hf. kaus að tjá síg
ekki um rannsóknina að svo komnu |
máli enda lægju ekki fyrir nægilega '
miklar upplýsingar um hana.