Morgunblaðið - 02.02.1996, Síða 24

LISTIR
24 FÖSTUDAGUR 2. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Morgunblaðið/Þorkell
Birgir Andrésson.
Nálægð ullar
og uppgreftra
Þrjár konur stórar
Morgunblaðið/Þorkell
LEIKSTJÓRI og leikarar Kjallaraleikhússins
MYNPLIST
Gallerí Sólon
í s I a n d u s
BLÖNDUÐ TÆKNI
Birgir Andrésson. Opið janúar-
febrúar. Aðgangur ókeypis.
MARGIR urðu undrandi þegar
fréttist að Birgir Andrésson hafði
verið valinn til að vera fulltrúi Is-
lands á Feneyjatvíæringnum sem
fram fór á nýliðnu ári. Ekki vegna
þess að Birgir væri óþekktur í list-
inni - sýningarferill hans spannar
um tvo áratugi, hér á landi sem
erlendis - heldur vegna þess að list-
sköpun hans hefur mörg undan-
gengin ár byggt á afar persónu-
legri sýn á þjóðina og þá menn-
ingu, sem hún hefur fóstrað með
sér í gegnum aldirnar; það var erf-
itt að gera sér í hugarlund hvernig
slík list kæmi fyrir á alþjóðavett-
vangi.
Eins og oft áður var hljótt um
Feneyjatvíæringinn í fjöimiðium hér
á landi, og hvergi að finna tilraun
til úttektar á því, sem Birgir kaus
að sýna á þessu heimsþingi mynd-
listarinnar. Var sú þögn í fullu sam-
ræmi við mótaðar hefðir; varla er
íslensk bók þýdd á erlenda tungu
svo ekki birtist viðtal við höfund-
inn, og íslenskur munnur opnast
tæpast í sönghúsum Evrópu án
þess að því fylgi lofræður íslenskra
fjölmiðla. Þær viðtökur sem íslensk
myndlist fær á erlendum vettvangi
vekja hins vegar litla athygli - í
mesta lagi að talið sé upp það fyrir-
fólk sem sækir opnanir.
Nú hefur hluti sýningar Birgis í
Feneyjum verið settur upp í Gallerí
Sólon íslandus, og því geta lands-
menn sjálfír skoðað verkin til að
átta sig á hvað vakir fyrir lista-
manninum. Hér getur að líta sex
fána, pijónaða úr íslenskri ull í
sauðalitunum, og þrjátíu teikningar
sem listamaðurinn hefur unnið
beint eftir ljósmyndum af fornleifa-
uppgröftum. (í Feneyjum voru fleiri
fánar og teikningar auk texta-
spjalda, sem höfðu að geyma ýmsar
náttúrulýsingar úr ferðabók Þor-
valdar Thoroddsen (1913-15).)
Þeir sem þekkja til verka Birgis
sjá að hér er á ferðinni rökrétt fram-
hald á því sem hann hefur verið
að fást við undir yfirskriftinni „Ná-
lægð“. í verkunum heldur hann
áfram að byggja á grunni íslenskr-
ar menningar; annars vegar er
„TAP herdeildarinnar" (Gíbel
eskadrí) nefnist kvikmyndin sem
sýnd verður í bíósal MÍR, Vatnsstíg
10, næstkomandi sunnudag kl. 16.
Myndin var gerð í Úkraínu 1965,
ein af mörgum sem úkraínskir kvik-
myndagerðarmenn sendu frá sér
handverkið - ullin og handpijónið,
serri var í senn hitagjafi og helsta
útflutningsverðmæti þjóðarinnar í
margar aldir - og hins vegar sag-
an, sem er sífellt að breytast eftir
því sem uppgreftir fomra bæjar-
stæða leiða í ljós ný sannindi um
lífshætti þjóðarinnar.
Hér er útkoman fánamir - þjóð-
leg tákn úr þjóðlegum efnum, og
teikningarnar - persónugerð ímynd
ljósmynda af því, sem maðurinn
hefur áður mótað, landið hulið og
síðan er leitt í Ijós á ný.
Teikningarnar af uppgröftunum
eru nostursamlega gerðar eftir ljós-
myndum, en em þrátt fyrir það lít-
ið fyrir augað. Birgir kallar þær
myndir af manngerðri náttúru, og
gildi þeirra felst einmitt helst í þeirri
skilgreiningu; í þeim sést á hvern
hátt íslendingar hafa í gegnum tíð-
ina nýtt sér náttúmna - steina,
torf, tré og eld - til að skapa sér
það umhverfi, sem dugði þeim til
lífs. Þetta em ekki glæstar rústir
háreistra halla, stórfenglegar minj-
ar mikilfenglegra menningarheima,
heldur fátækleg ummerki þeirra
moldarkofa, sem skýldu þjóðinni og
fóstruðu þá menningu, sem við
byggjum enn á.
Fánar Birgis em viðs fjarri þeirri
ímynd heiðríkjunnar, íss og elda
sem íslendingar vilja helst kenna
sig við, og kann það að valda ýms-
um hugarangri (þó ekki sé vitað til
þess að fánanefnd hafi enn gert
athugasemdir). í staðinn leiðir lista-
maðurinn fram hina þungu og jarð-
bundnu liti sauðkindarinnar, þessa
vandræðagrips samtímans, sem
þrátt fyrir allt hélt lífi í þjóðinni
lengst af.
I glansumhverfí gerviefna sam-
tímans er auðvelt að afgreiða verk
Birgis Andréssonar sem hallæris-
lega nostalgíu, sem eigi ekkert er-
indi inn í nútímalist. Slíkt væri fljót-
færni. Hvort sem landsmönnum lík-
ar betur eða verr Iiggja rætur ís-
lenskrar menningar í þeirri nálægð
ullar og uppgreftra sem Birgir er
að virkja, og án þeirra myndum við
eflaust berast hratt og stefnulaust
með þeirri alþjóðlegu hringiðu
myndefnis og áreita, sem bylja á
hveijum manni - og mun um síðir
skapa hinn rótlausa, alþjóðlega og
þjóðlausa mann framtíðarinnar.
Sá sem veit hvaðan hann kemur
er helsta von hverrar menningar
gegn þeirri þróun.
um borgarastyijöldina sem fylgdi í
kjölfar rússnesku byltingarinnar
1917.
í þessari kvikmynd er sagt frá
atburðum sem gerðust á árinu
1918. Leikstjóri er V. Dovgan.
Skýringartal er á ensku.
LEIKHÓPUR Kjallaraleikhússins
hefur hafið æfingar á leikritinu
Þrem konum stórum, (e. Three
Tall Women) eftir bandaríska leik-
ritaskáldið Edward Albee í þýðingu
Hallgríms H. Helgasonar. Helgi
Skúlason er leikstjóri en með hlut-
verk fara Helga Bachmann, Edda
Þórarinsdóttir og Halla Margrét
Jóhannesdóttir. Elín Edda Árna-
dóttir annast hönnun búninga og
leikmyndar og framkvæmdastjórn
er í höndum Þorsteins M. Jónsson-
ar. Fyrirhugað er að frumsýna
Þijár konur stórar um miðjan mars
og verða sýningar í Tjarnarbæ
(áður Tjarnarbíó).
Kjallaraleikhúsið var stofnað
árið 1986 af Helgu Bachmann í
tengslum við uppfærslu hennar á
Reykjavíkursögum Ástu í kjallara
Hlaðvarpans við Vesturgötu. Upp-
færslan fékk mjög góðar viðtökur
og urðu sýningar um 100 talsins.
Kjallaraleikhúsið hefur ekki starf-
að samfellt en tekst nú á hendur
þetta rómaða verk eftir einn at-
hyglisverðasta leikritahöfund sam-
tímans, að því er segir í kynningu.
Þar segir ennfremur: „Leikritið
Þrjár konur stórar var frumsýnt í
Enska leikhúsinu í Vín árið 1991
undir leikstjórn höfundar. Að und-
anförnu hefur verkið verið sýnt við
fádæma góðar undirtektir í New
York og London og fengið einróma
lof gagnrýnenda. Verkið hefur
hlotið fjölda verðlauna og meðal
þeirra eru Pulitzerverðlaunin fyrir
leikverk árið 1994.
Edward Albee er íslenskum leik-
húsunnendum að góðu kunnur.
Rétt er að minnast sýningar Þjóð-
leikhússins og Leikfélags Akur-
eyrar á Hver er hræddur við
Virginiu Woolf en einnig má nefna
Sögu úr dýragarðinum og Ótrygg
er ögurstund.
í nýlegu viðtali lét Albee þess
getið að besta svar hans við spurn-
ingunni hvað það tæki hann lang-
an tíma að vinna leikrit væri „allt
lífið“. Albee segist geta tímasett
nákvæmlega hvenær hann byijaði
að vinna Þijár konur stórar. Það
haldist í hendur við fyrstu minn-
ingu hans sem barn. Hann var í
fjögurra manna hópi á lítilli hæð.
Fólkið var að virða fyrir sér ný-
byggingu. Þrír fullorðnir og eitt
barn. Fósturforeldrar Albee’s,
barnfóstra hans og hann sjálfur,
SÖNGHÓPURINN Smávinir held-
ur tónleika í Digraneskirlqu laug-
ardaginn 3. febrúar kl. 17. Smá-
vinir eru Arna Grétarsdóttir sópr-
an, Ágúst I. Ágústsson bassi, Ás-
geir O. Ásgeirsson tenór, Daníel
B. Sigurgeirsson tenór, Elva Ö.
Ólafsdóttir alt, Hulda Siguijóns-
dóttir alt, Matthías Arngrímsson
bassi, Signý H. Hjartardóttir sópr-
an, Sonja B. Guðfinnsdóttir sópr-
an og Sæberg Sigurðsson bassi.
þriggja mánaða gamall í örmum
barnfóstrunnar. Minningin er
sjónræn, fólkið, húsið, vinnupallar
og umhverfið. Þá byijaði sagan
sem er efniviðurinn í Þjár konur
stórar.
Verkið er öðrum þræði uppgjör
Albee’s við kjörmóður sína, sem
ættleiddi hann tveggja vikna
gamlan. Þau áttu ekki skap saman
og ungur öðlaðist hann þá full-
vissu að honum liði betur án henn-
ar. Þegar Albee var átján ára
gamall fór hann að heiman og lét
ekki sjá sig í foreldrahúsum í ríf-
lega tvo áratugi, eða þar til að
móðir hans veiktist alvarlega. Þá
fór hann að heimsækja hana öðr-
Fyrrverandi félagar í kór Fjöl-
brautaskólans í Breiðholti skipa
sönghópinn sem stofnaður var
fyrir rúmum fjórum árum. Á
þessum árum hafa Smávinir
sungið við ýmis tækifæri og hald-
ið tvenna tónleika. Að þessu sinni
eru á efnisskránni meðal annars
negrasálmar, kirkjuleg verk, að-
allega frá 16. og 17. öld, ásamt
verkum eftir seinni tíma tón-
skáld.
um þræði vegna þess að hann
hélt að hana vantaði félagsskap.
Þau ræddu aldrei brotthvarf hans,
langa Qarveru eða afskiptaleysi.
Móðir hans var honum reið og það
tókust aldrei með þeim sættir.
Edward Albee segir að sumir
rithöfundar hafi þann hæfileika
að geta hvort tveggja í senn, ver-
ið virkir þátttakendur i eigin lífi
og fylgst hlutlægt með sjálfum sér
utan frá í lífsins leik. Þessi hæfi-
leiki hafi gert honum kleift að
skrifa Þijár konur stórar fordóma-
laust. Þótt undirtónn verksins sé
harmrænn þá er fléttað inní það
óborganlegri kímni sem lyftir af
því þunga alvörunnar."
Orgel-
og söng-
tónleikar
HJÓNIN Natalia Chow sópr-
ansöngkona og Helgi Péturs-
son orgelleikari halda tón-
leika í Háteigskirkju á
sunnudaginn kl. 17. Á efnis-
skrá tónleikanna verða með-
al annars verk eftir J.S.
Bach, Buxtehude, Bizet og
Gounoud.
Natalia Chow hefur haldið
einsöngstónleika bæði í
Hong Kong og á íslandi. Hún
starfar nú sem söng- og
píanókennari við Tónlistar-
skóla Húsavíkur og Tónlist-
arskólann að Laugum og er
organisti og kórstjóri við
Húsavíkurkirkju.
Helgi Pétursson hefur
komið fram sem orgelleikari
við ýmis tækifæri. Hann hef-
ur um árabil starfað sem
organisti. Hann starfar nú
við Húsavíkurkirkju og sem
orgel-, píanó- og tónfræði-
kennari við Tónlistarskóla
Húsavíkur.
Eiríkur Þorláksson
Úkrainsk kvikmynd hjá MIR
SÖNGHÓPURINN Smávinir.
Smávinir í
Digraneskirkju