Morgunblaðið - 27.02.1996, Blaðsíða 8

8 ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 1996
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
BHM, B5RB og KÍ fylkja llbl gegn áformum stjórnvalda:
Ráðherra skynjar
ekki alvöru málsins
FRIKKI fríski . . .
Rekstur ráðuneytanna kostnaðarsamari 1995 en reiknað var með
Sj ávarútvegsráðuneytið
eitt rekið innan fjárlaga
REKSTRARGJOLD allra ráðuneyta
nema sjávarútvegsráðuneytis voru
umfram fjárlög á síðasta ári, en í
mörgum tilfellum skýrist það af
auknum launakostnaði vegna kjara-
samninga. Mestur varð framúrakstur
heilbrigðis- og tryggingaráðuneytis
eða rúmiega 1,4 milljarðar króna.
Þetta kemur fram í skýrslu fjár-
málaráðherra um ríkisfjármál árið
1995, sem lögð hefur verið fram á
Alþingi. Þar kemur einnig fram að
útgjöld ríkisins fóru alls 3,8 milljarða
umfram fjárlög en heildartekjur rík-
issjóðs voru 2,3 milljarðar umfram
fjárlagaáætlun. Því var hallarekstur
ríkisins 1,5 milljörðum meiri en áætl-
að var, eða 8,9 milljarðar í stað rúm-
lega 7,4 milljarða eins og fjárlög
gerðu ráð fyrir.
Vandi sjúkrahúsa
I heilbrigðisráðuneytinu, þar sem
rekstrargjöld námu rúmum 19,1
milljarði, má rekja um helming út-
gjaldaaukans til kjarasamninga. Að
teknu tilliti til þess voru útgjöld
sjúkrastofnana 560 milljónir umfram
fjárlög. Af þeirri upphæð eru 242
milljóna útgjöld hjá Ríkisspítölunum
og 133 milljónir hjá Borgarspítala
og Landakotsspítala sem nú hafa
sameinast í Sjúkrahús Reykjavíkur.
Einnig fóru nokkur minni sjúkrahús
umfram fjárlög.
í flestum tilfellum var um að ræða
uppsafnaðan vanda fyrri ára en í
skýrslunni kemur fram að í tilfelli
Sjúkrahúss Suðurlands, sem fór 27
milljónir fram úr heimildum, hafi
verið um að ræða aukið rekstrarum-
fang. Hjá sjúkrahúsunum í Vest-
mannaeyjum og f Neskaupstað
tengdist útgjaldaaukning, 44 milljón-
ir, eingreiðslum til starfsmanna
vegna vangoldinna bakvakta nokkur
ár aftur í tímann.
Vegna rekstrarvandans greip
ráðuneytið til þess að setja tilsjónar-
mann á þeim stöðum þar sem um-
framgreiðslur voru hlutfallslega
mestar, á St. Jósefsspítala, Hafnar-
firði, Sjúkrahúsi og heilsugæslustöð
Suðurnesja og Sjúkrahúsinu Akra-
nesi, en þar hefur stjórn stofnunar-
innar ekki staðið við samkomulag frá
árinu 1994 að því er kemur fram í
skýrslunni.
í menntamálaráðuneyti fóru
rekstrarútgjöldin 345 milljónir fram
úr áætlun og urðu 12,5 milljarðar.
Launabætur til stofnana námu 670
milljónum en á móti kom að útgjöld
lækkuðu um 425 milljónir vegna
kennaraverkfallsins. Fram kemur að
betur hefur gengið en oft áður í ráðu-
neytinu að fylgja eftir forsendum
fjárlaga innan ársins.
Rekstrargjöld dóms- og kirkju-
málaráðuneytis urðu tæpir 5,3 millj-
arðar eða 215 milljónum meira en
fjárlög sögðu fyrir um. Löggæslu-
stofnanir fóru 54 milljónir umfram
fjárlög og sýslumannsembætti 43
milljónir svo eitthvað sé nefnt. Að
auki varð viðhalds- og stofnkostnað-
ur 168 milljónum króna hærri en
áætlað var og munaði þar mestu um
Hæstaréttarhús, þar sem nýttar voru
45 milljónir af eldri fjárheimild, og
búnaðar sýslumannsembætta, en 46
milljónum var varið til að endurnýja
tölvukerfi stofnananna.
Vinnueftirlit kostnaðarsamt
Rekstrargjöld félagsmálaráðu-
neytis voru um 2 milljarðar og fóru
200 milljónir umfram fjárlög. Helm-
ingurinn var vegna kjarasamninga
en afgangurinn vegna aukins fram-
lags til Framkvæmdasjóðs fatlaðra
og ýmissa smærri liða. Fram kemur
í skýrslunni að umframgreiðslur
Vinnueftirlitsins hafi numið 22 millj-
ónum, og sé það annað árið í röð
þar sem ekki sé farið að fjárlögum.
Á móti vegur að Brunamálastofnun
var 10 milljónum innan marka.
Rekstrargjöld fjármálaráðuneytis
fóru 120 milljónir umfram fjárlög.
Aðalástæðan var kostnaður vegna
snjóflóðanna á Súðavík og Flateyrí,
91 milljón. Þá urðu útgjöld vegna
dómkrafna 60 milljónir umfram fjár-
lög. Á móti kom að skýrsluvélakostn-
aður var 55 milljónir innan fjárlaga
en hagræðingarátak var gert í þeim
lið fyrir tveimur árum, og segir í
skýrslunni að það virðist hafa skilað
umtalsverðum sparnaði.
Sendiráð hækkuðu
Rekstur utanríkisráðuneytis fór
118 milljónir króna fram úr fjárlög-
um. Þar af kostaði flutningur aðal-
skrifstofunnar 38 milljónir. Þá var
rekstur sendiráða umfram forsendur
fjárlaga af ástæðum sem tengjast
húsnæðiskostnaði og álagningu
tryggingargjalds, auk fleiri atriða.
Landbúnaðarráðuneytið fór 63
milljónir fram úr fjárlögum en rekstr-
arútjöld urðu 966 milljónir. Ef undan
eru skildir kjarasamningamir er
kostnaðaraukinn mestur hjá embætti
yfirdýralæknis, 12 milljónir, og
Bændaskólanum á Hólum, 15 millj-
ónir, en koma einnig fram hjá flest-
um stofnunum ráðuneytisins, að því
er segir í skýrslunni. Hækkun frá
fyrra ári er mest hjá aðalskrifstof-
unni eða 19 milljónir, að hluta til
vegna kostnaðar vegna fulltrúa í
Brussel. Segir í skýrslunni að ráðu-
neytið verði að grípa til aðgerða til
að reksturinn haldist innan ramma
fjárlaga á þessu ári.
Í forsætisráðuneyti fóru útgjöldin
40 milljónir umfram Ijárlög og urðu
206 milljónir. Kostnaður vegna
kjarasamninga skýrir aðeins 4 millj-
ónir af frávikinu en mestu munar
um umframgreiðslur embættis Húsa-
meistara ríkisins, sem nú á að leggja
niður, og þjóðgarðsins á Þingvöllum,
samtals 21 milljón. Að auki urðu
greiðslur til viðhalds og stofnkostn-
aðar 235 milljónir umfram ijárlög,
m.a. vegna þess að fjárheimildir fyrri
ára færðust á árið 1995.
Framúrakstur samgönguráðuneyt-
is, umhverfisráðuneytis, iðnaðarráðu-
neytis,_ viðskiptaráðuneytis og Hag-
stofu íslands má, samkvæmt skýrsl-
unni, að mestu skýra með auknum
launakostnaði vegna kjarasamninga.
En útgjöld sjávarútvegsráðuneytis
urðu 18 milljónum lægri en fjárlög
þrátt fyrir 26 milljóna kostnaðarauka
vegna kjarasamninga. Útgjöid flestra
stofnana ráðuneytisins voru lítillega
umfram ljárlög nema hvað Fiskistofa
var 20 milljónir innan marka, m.a.
vegna hagræðingaráðgerða í ferða-
kostnaði innanlands.
Hið íslenska náftúrufræðifélag
Mörkum okk-
ur stefnu
Guttormur Sigurbjarnarson
GUTTORMUR sagði
í samtali við Morg-
unblaðið, að alls
hefðu ijórar ályktanir ver-
ið samþykktar á ársþing-
inu, auk þess sem dr. Þor-
leifur Einarsson jarðfræð-
ingur hafi verið heiðraður
sérstaklega fyrir mikið og
merkilegt framlag til al-
mennrar kynningar á nátt-
úrufræði með bók sinni
„Jarðfræði, saga bergs og
lands“, sem hefur komið
margoft út í röskan aldar-
fjórðung, endurskoðuð og
endurbætt eftir þörfum.
Sú ályktun sem hæst bar
sneri hins vegar að miklum
umræðum í þjóðfélaginu
hin seinni misseri um nýt-
ingu og skipulag hálendis-
ins. Um þetta sagði Gutt-
ormur:
„Ályktun okkar hljómar þannig, -
Aðalfundur Hins íslenska náttúru-
fræðifélags, haldinn 17. febrúar
1996 í Reykjavík, varar við hættu
þeirri á umhverfisspjöllum og
landslýtum, sem stafað getur af
stórfelldri uppbyggingu á ferða-
mannaþjónustu á náttúruvinjum á
miðhálendi íslands. Bent er í því
sambandi þess í stað á staðsetn-
ingu slíkrar þjónustu í næstliggj-
andi byggðum og samgöngubæt-
ur. Jafnframt er vakin athygli á
þörf þess að móta sem fyrst opin-
bera og samræmda heildarstefnu
um þessi mál, sem felld verði inn
í heildarskipulag miðhálendisins.
Varðandi þjónustu við ferðamenn
á miðhálendinu skal bent á hefðar-
rétt þeirra, sem um áratuga skeið
hafa með ómældri fyrirhöfn og
umhyggju greitt fyrir aðgangi al-
mennings og umgengni við nátt-
úru miðhálendisins, og þó jafnan
gætt þess að valda sem minnstum
spjöllum á náttúrunni og hinu
náttúrulega umhverfi."
Þetta er nokkuð harðort og skorin-
ort?
„Þessi ályktun kemur náttúru-
lega í kjölfarið á deilumáli Svína-
vatnshrepps og Ferðafélags ís-
lands um uppbyggingu og aðstöðu
á Hveravöllum. Við kjósum að
blanda okkur ekki beint í deilur
manna, hreppa og félaga í millum,
en við mörkum okkur hins vegar
þá stefnu sem eðlileg þykir. Um
þessa deilu og málefni miðhálend-
isins í heild sinni gildir það að
okkar mati að forðast stórfellda
uppbyggingu ferðamannaþjón-
ustu á miðhálendinu, einfaldlega
vegna þess að svæðið er of við-
kvæmt. Það er sama hver á í hlut.
Þetta er meginreglan."
Upp á hveiju stingið þið þá hjá
Hinu íslenska náttúrufræðifélagi?
„Við teljum að bæta beri þjón-
ustu og aðbúnað ferðamanna við
jaðra þessa svæðis með það fyrir
augum að auðvelda
ferðamönnum að fara
dagsferðir þangað.
Okkur finnst að göngu-
fólk eigi að geta farið
þarna um og gist við
þau frumstæðu skilyrði
sem fyrir eru, en viljum ekki að
stofnað verði til framkvæmda sem
draga að hinn almenna ferða-
mann. Ekki svo að skilja að við
séum að amast við honum, heldur
vegna þess að hlífa ber hinum
viðkvæmu gróðurvinjum. Verði
þær fyrir raski gætu þær jafnvel
eyðilagst."
En hvað með aðrar ályktanir fé-
lagsins?
„Tvær þeirra fjalla um Þing-
vallavatn. Önnur hvetur til þess
að umhverfi þess og vatnasvæði
verði skipulagt og friðað á viðeig-
►Guttormur Sigurbjarnarson
er fæddur í Rauðholti í Hjalta-
staðaþinghá á Héraði 23. júní
1928. Þar ólst hann upp þar til
hann hóf langskólanám. Hann
er stúdent frá MA 1952 og lauk
síðan BA-námi í landafræði,
stærðfræði og eðlisfræði frá
HÍ 1961.1963 hélt hann til Osló
og hóf að nema landmótunar-
fræði við háskólann þar í borg.
1967 lauk hann „candreal-
gráðu“ í faginu. Um skeið var
hann auk þess styrkþegi hjá
Sameinuðu þjóðunum til að
nema vatnafræði. Þegar heim
kom, hóf hann störf við Orku-
stofnun sem þá var að mennta
fólk til virkjunarrannsókna.
Guttormur vann síðan hjá
Orkustofnun þar til fyrir þrem-
ur árum, að hann fór á eftir-
laun, en nokkru áður var hann
tekinn við stöðu framkvæmda-
sljóra hins íslenska náttúru-
fræðifélags. Guttormur er tví-
kvæntur. Frá fyrra hjónabandi
á hann tvö uppkomin börn,
Hjörleif og Margréti, auk stjúp-
sonar, Karls Björnssonar. Með
síðari konu sinni, Áslaugu
Kristjánsdóttur, á hann eina
stjúpdóttur, Þórunni Berglindi
Hafsteinsdóttur.
andi hátt, t.d. með því að gera
það að friðlandi. Einnig að fram
fari vöktun á llfríki þess í kjölfar-
ið á þeim rannsóknum sem gerðar
hafa verið. Hin ályktunin hvetur
hlutaðeigandi stjórnvöld til að láta
kanna. og kortleggja náttúrufar í
Þingvallasveit og vatnasvið vatns-
ins, með viðeigandi útgáfu korta
og upplýsingarita. Báðar ályktanir
hvetja til þess að öllu verði lokið
fyrir 1000 ára afmæli kristnitöku
um aldamótin."
Og fjórða ályktunin?
„Hún hvetur borgarstjórn, rík-
isstjórn og Háskóla ís-
lands til að helja aftur
hið fyrsta viðræður um
að koma upp viðunandi
aðstöðu fyrir náttúru-
fræðisýningar og nátt-
úrugripasafn í Reykja-
vík. Við minnum á fyrri áætlanir
um Náttúruhús í Vatnsmýrinni
þar sem bytjað er að grafa fyrir
byggingum fyrir náttúrufræði-
greinar Háskólans. Það var tölu-
verð hreyfing á þessu máli fyrir
nokkrum árum, sérstaklega þegar
Davíð Oddsson var borgarstjóri.
En þegar hann hætti og fór úr
borgarstjórn lognaðist málið út
af og hefur verið í salti síðan.
Þetta hefur alltaf verið mikið
áhugamál hjá Hinu íslenska nátt-
úrufræðifélagi, þau rúmu 100 ár
sem félagið hefur verið við lýði.“
Varað við
hættu á
umhverfis-
spjöllum