Morgunblaðið - 27.02.1996, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 27. FEBRÚAR 1996
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
FRIÐGEIR
JÓNSSON
+ Friðgeir Jónsson fæddist í
Ystafelli í Suður-Þingeyjar-
sýslu 28. janúar 1927. Hann lést
á sjúkrahúsinu á Húsavík hinn
29. janúar siðastliðinn og fór
útför hans fram frá Þórodds-
staðakirkju 3. febrúar.
PÍPIDEI! Pípidei! - Lykt af timbri
og tóbaksreyk. . . la, la, pabomm. . .
Geiri syngur: „Hulda spann og
hjartað brann. ..“ Stelpukornið tek-
ur undir, svolítið smámælt..teygð-
ist iopinn einsog unnustinn." Og
Geiri syngur með á hennar máli.
Hamarshöggin glymja. Pípidei! Pípi-
dei! Stelpuskottið hleypur burt með
reykjarpípu í hendinni og Geiri tek-
ur þátt í leiknum.
Myndin af íkornanum í dýrabók-
inni er svo falleg, þetta stóra, loðna
skott og tindrandi svörtu augu. Mik-
ið væri gaman að eiga íkorna, hann
gæti svo vel búið í stóra reynitrénu
sunnan við húsið. Það er hægt að
segja Geira alla svona drauma. Geiri
fer í bændaferð til Noregs og kemur
heim með íkorna, ekki svona alveg
alvöru lifandi en Geiri kann söguna
hans og íkorninn býr í reynitrénu
sunnan við húsið.
Heyskapur á enginu, Geiri syngur
hástöfum á Dísu gömlu með Bamba
skröltandi á eftir, garðamir mynd-
ast einn af öðrum. Allt í einu stopp-
ar dráttarvélin, Geiri snarast niður:
„Andskotaholan!“ Geiri bisar við
múgavélina, „andskotaholan!"
Stelpukornið er hugsi, hvaða hola
er þetta? Á leiðinni heim á dráttar-
vélinni með flfuvönd í lófanum og
kámug af mýrarrauða úr skurðinum
spyr hún: „En Geiri, af hveiju heit-
ir holan Ándskotaholan? Ha? Býr
nokkuð andskotinn í henni, ha,
Geiri, ha?“ „Þetta er bara skor-
steinninn hans, sástu ekki að það
rauk þegar Bambi festist í henni.“
Geiri kímir íbygginn. Næst þegar
farið er á engið leggst stelpan flöt
og reynir að rýna ofan I holuna.
„En Geiri, af hveiju bannar Bjarni
mér að fara í skurðinn ofanvið Mjó-
sundið? Ha? Hann segir að það sé
hættulegt, er það?“ „Það eru hrökk-
álar í skurðinum." „Hvað er það?“
„Fiskar sem gefa rafmagnsstuð.“
„Einsog rafmagnsgirðingin, ha?“
„Já, bara meira.“ Líklega er best
að fara ekkert í skurðinn hjá Mjó-
sundinu.
Vor, lykt af heyi, kari, taði og
tóbaki. Þau sitja hlið við hlið á
garðabandinu eins og jafningjar
Geiri og stelpan. „Sérðu þessa,
hvemig hún snýst og krafsar, lyktar
af gólfinu. Hún ætlar að fara að
bera.“ Hver fæðing lambs er ævin-
týri og Geiri kennir 5 ára stelpu
hvemig á að hjálpa ánum ef þörf
er á. „Mundu bara að vera ekki að
því að óþörfu." 5 ára bóndi er fullur
ábyrgðar og stolts. Þau ganga sam-
an út úr húsinu og Geiri syngur:
„Anna litla létt á fæti...“ og stelp-
an tekur undir, hún er búin að læra
textann.
Vor, skafl á túninu og skarir við
ána. Það þarf að bera vatn í húsin.
Gamlar olíufötur em þungar og erf-
itt að tosa þeim upp úr ánni og
heim í hús. Þegar brynningunni er
lokið tekur Geiri af sér ullarvettling-
ana og hlýjar litlu hendurnar í sín-
um, segir sögu og syngur, „Anna
litla," „Eg vildi ég væri ógnarlangur
áll...“ „Þeir sögðu það um Sókr-
ates...“ Stelpan kann orðið flesta
textana og raular með, þá hlýnar
manni svo fljótt.
Vor, sauðburður, óbornu ærnar á
heimatúninu. Geiri sefur eftir mat-
inn, pabbi og mamma að kenna. Það
er svo gaman að vera treyst fyrir
fénu þessa stund, fylgjast.með því,
hjálpa ef þarf. Geiri segir að stelpan
sé alveg fær um að sjá hvort þarf
að hjálpa við burð og geti gert það
alveg eins vel og hann, jafnvel betur
með grannri barnshendi. Um kaffið
má vekja Geira og hann hlustar af
athygli á frásögn af undrum dags-
ins, tekur fréttunum þannig að
stelpunni finnst hvert tvílembinga-
par sér að þakka. Það er svo gaman
að vera bóndi 7 ára.
Vor, Golta er nýborin í hlöðunni,
svört gimbur bröltir völtum fótum
á hlöðugólfinu. Stoltur ijáreigandi
lítur á föðurbróður sinn, „Geiri,
sérðu, hún er fjólublá!" „Þá skulum
við kalla hana Fjólu“ og Geiri syng-
ur „Heiðbláa fjólan mín fríða. ..“
Söngur: „Gljúfrabúi, hvítur
foss...“ „Geiri, ég veit hvað hrút-
arnir hennar Krúnu eiga að heita,
sko, af því þeir fæddust í Nátthag-
anum rétt við Gljúfurárgilið. Þeir
eiga að heita Gljúfrabúi og Hvíti-
foss.“ Geiri kímir en man alltaf
hvað lömbin heita.
Stelpan er við stofugluggann.
Geiri kemur gangandi heim frá hús-
unum. Garmur skoppar við hlið hans
með skottið hringað. Hvað er Geiri
með? Það er ekki lambapeli, hann
heldur svo varlega á því. í eldhúsinu
réttir Geiri aðra höndina fram en
hylur það sem í henni liggur með
hinni, lyftir henni svo, en þetta er
lamb. Ágnarsmátt, lítið stærra en
kettlingur. „Það er best að þú fáist
við hana, reyndu að halda í henni
lífínu." Og Geiri kennir stelpunni
að gefa sykurvatn úr skeið og síðan
mjólkurblöndu og litla lambið lifír.
Kettlingurinn Viktoría ógnar tilveru
þess, Geiri setur net yfir kassa
lambsins og segir: „Það er best hún
heiti Elísabet." Löngu seinna skilur
stúlkan samhengið milli nafnanna.
Ágúst, það er komið kvöld og
orðið dimmt, mamma heldur heitum
mat á eldavélinni. Geiri er í Fljót-
inu, ætlar hann aldrei að koma, lít-
il stelpa vill vaka eftir ævintýrunum.
Loksins kemur Geiri og þeir liggja
í röð á stéttinni, silfraðir og gljá-
andi, laxar og sjóbirtingar. „Geiri,
er það satt að þú hafir veitt lax í
gallann þinn?“ „Það er nú lítill vandi,
bara binda fyrir skálmarnar og svo
synda þeir inn.“ Fljótið og skógurinn
er ævintýraheimur Geira og sögurn-
ar þaðan óþijótandi.
Vetur, það er öskrandi bylur,
snjóar inn með forstofuhurðinni,
stúlkan er heima með ömmu.
Mamma og pabbi eru að kenna,
Geiri er í ljárhúsunum. Þegar Geiri
kemur inn neglir hann rúmteppið
sitt fyrir útidyrnar og nú snjóar
ekki lengur inn. Það er hægt að
Minnismerki úr steini
Steinn er kjörið efni í allskonar minnismerki. Veitum
alla faglega ráðgjöf varðandi hverskonar minnismerki.
Áralöng reynsla.
Bi S. HELGASON HF
ISTEINSMIÐJA
SKEMMUVEGI 48 . SÍMI 557 6677
KAtWN
OW'U'*
gleyma veðrinu við að horfa á fjöl
breytast í mynd ■ og heyra sögu á
meðan.
Nóvember, úti við Gamlakjallara
er krökkt af jólatrjám, það er svo
gaman að hjálpa til við að flokka
þau og merkja og Geiri segir sögu
tijánna á meðan, þetta óx þarna
og svona var að ná því. Trén eru
lifandi ævintýrapersónur.
Elsku Geiri, myndimar koma
hver af annarri, spyija hvorki um
tíma né samhengi, svo skýrar, skóg-
urinn, fljótið, Rangáin, Gljúfuráin,
íjárhúsin, Garmur, söngur og sög-
ur. Ævintýrið um Hans og Grétu
gerðist á veggteppinu yfir rúminu
þínu og þar gerðust mörg fleiri
ævintýri, það er merkilegasta vegg-
teppi í heiminum.
Á veggnum hjá mér hangir mynd-
in sem þú skarst fyrir mig, hestur
á skeiði. Einhvers staðar í fórum
mínum er nafnspjaldið með höfða-
letrinu sem þú gafst mér í afmælisg-
jöf og sagðir að Garmur hefði gert
með klónum. Ævintýraheimurinn á
veggjum Skógarfells er svo kær.
Geiri minn, takk fyrir traustið og
tiltrúna, sönginn og sögurnar.
Góða ferð.
Erla.
Við fráfall Friðgeirs frænda míns
í Ystafelli hvarflar hugurinn yfir
farinn veg og margar og kærar
minningar honum tengdar sækja á
hugann.
Þær fyrstu eru frá 6. áratugnum
en þá tók Geiri sér fyrir hendur það
brautryðjandastarf í héraði að
steypa svokallaða R-steina til hús-
bygginga. Hann gerði það í Ófeigs-
staðaeyrinni heima við Skjálfanda-
fljótið og var þá kostgangari hjá
móður minni. Var hann oftast einn
í verki og gerði nánast allt í höndun-
um nema hvað hann átti litla steypu-
hrærivél. Geiri var ákafamaður að
hveiju sem hann gekk enda stækk-
uðu steinahlaðarnir ört og urðu efni
í mörg hús. Þetta var auðvitað hin
versta púslvinna, þó virtist mér hann
aldrei lúinn og undrafljótur var hann
að skálma kílómeterinn heim Fótinn
þegar mamma hafði breitt hvíta
dúkinn framan í varpann til að
minha hann á matmálstíma. Geira
fylgdi góðlátleg glaðværð og mér
þótti þá og alltaf síðan gott að vera
í návist hans.
Við Geiri áttum sameiginlegt
áhugamál sem var veiðiskapur.
Leiðir okkar lágu því snemma sam-
an á bökkum Fljótsins. Þær stundir
voru lærdómsríkar ungum dreng
enda var Geiri mikið náttúrubam
og kunni skil á flestu því sem mér
þótti forvitnilegt. Þá lærði ég ýmis-
Íegt sem ég hef búið að allar götur
síðan; um eðli og háttalag Fljótsins
og fiskanna, um veiðiaðferðir og
veiðistaði svo eitthvað sé nefnt.
Þessu fylgdu auðvitað heillandi
veiðisögur eins og vera ber. Það
mun ekki ofsagt að Geiri þekkti
nánast hvem stein í þessu vatns-
falli og því var enginn fískur óhult-
ur fyrir öngli hans. Þá vom ekki
vöðlur á boðstólum og klofbússur
komu að litlum notum, fannst Geira,
því alltof tafsamt var að þræða vöð-
in. Þess vegna gekk hann til veiða
í samfestingi og gúmmískóm. Þá
þurfti hann ekkert að hugsa um að
halda sér þurrum en gat vaðið hvar
sem var og jafnvel gripið sundtökin
til að stytta sér leið. Þannig horfði
ég á hann sulla í Fljótinu heilu og
hálfu dagana holdvotan og hélt á
sér hita með því að vera sífellt á
ferðinni, fór þá vítt um og á staði
sem fáir aðrir þekktu. Oft varð hon-
um þó kalt en þá var bara sprett
úr spori upp snarbratta skógarhlíð-
ina upp á efri-veg þar sem dráttar-
vélin beið, en þá var enginn vegur
á bakkanum. Þó að fylgdarmaður-
inn væri ungur og sprækur og bæri
alltaf miklu léttari kippu, þá átti
ERFIDRYKKJUR
P E R L A N sími 562 0200
hann samt í baksi með að halda í
við þennan léttvíga mann sem blés
vart úr nös þó hann hefði verið stór-
reykingamaður frá unga aldri. Þetta
reyndi ég enn frekar við íjúpnaveið-
ar og hefur það verið mér sífellt
undrunaréfni síðan.
Lengst mun Geira verða minnst
sem ræktunarmannsins. Ræktun
lands og lýðs var hugsjón sem hann
hafði drukkið í sig með móðurmólk-
inni. Hann var alla tíð virkur og
góður ungmennafélagi, var m.a.
lengi einn af burðarásunum í leik-
starfsemi ungmennafélagsins Gam-
an og alvara. Hann sat um langt
árabil í stjórn Lestrarfélags Kinn-
unga. Kirkju sína rækti hann vel
og söng svo lengi sem ég man í
kirkjukórnum. Félagi var hann í
karlakórnum Hreimi og raunar tók
hann þátt í hverri annarri söngstarf-
semi sem stofnað var til í sveitinni,
enda var hann söngvinn og hafði
óvenju góða bassarödd. Hugsjónin
æðsta var þó að rækta landið og
var skógræktin þar efst á blaði. Því
söng Geiri ætíð af tilfíningu ljóð
Bjarna Ásgeirssonar: Ef ég mætti
yrkja,/ yrkja vildi eg jörð./ Sveit
er sáðmanns kirkja,/ sáning bæna-
gjörð. I þeim skilningi var Geiri
óvenju trúrækinn maður og bæn-
heitur.
Víst er að hann blessaði margan
reitinn með höndum sínum en engan
þó eins og Fellsskóginn. Þar var
ríki hans og helgidómur, þar var
hann bæði kóngur og prestur. Þó
fjölskylda hans og aðrir landeigend-
ur legðu sitt að mörkum, þá verður
á engan hallað þó fullyrt sé að þrek-
virkið sem hann þar vann muni eitt
nægja til þess að halda nafni hans
á lofti svo lengi sem skógrækt er
stunduð og metin á íslandi. Afrakst-
urinn er unaðsreitur sem á fáa sína
líka. En Geiri var ekki einhamur I
skógi fremur en annars staðar. Þeg-
ar hann hafði fullnað það verk sem
hann ætlaði sér í heimaskóginum
brá hann sér yfír Fljótið og tók til
höndum í Fossselsskógi og nú kepp-
ast þeir bræðraskógarnir um að
syngja honum lof við drynjandi und-
irleik Ullarfoss, en hann er for-
söngvarinn í þessum fagra skógar-
sal sem var kirkjan hans Geira.
Hendur Geira báru þess glöggt
merki að þeim hafði aldrei verið
hlíft við erfíði. Fáum gat því dottið
í hug að hann gæti beitt þeim jafn
fínlega og raun ber vitni. Geiri
fékkst talsvert við smíðar, var mik-
ilvirkur en gaf sér ekki alltaf tíma
til að nostra við hlutina. En svo fór
hann að skera í tré og þá kom hag-
leikur hans á óvart. Sjálfur á ég
róðukross sem hann gaf mér og
hangir yfir rúminu mínu. Hann er
skorinn í harðvið og er merkilegt
afrek manns sem var einungis sjálf-
menntaður í tréskurðarlist. Hand-
bragð hans má víða sjá; í heimahús-
um, yfír kirkjudyrum á Þóroddsstað
og í Skógarfelli, húsinu sem hann
reisti sér í Fellsskógi. Það hús
byggði hann úr viðum gamla hótels-
ins á Húsavík. Skreytti hann það
allt að innan með útskurði og skar
m.a. veiðisögðu á þil með Höfðaletri.
Geiri var mikill vinur vina sinna,
hann var umtalsgóður og þó hann
væri skapmikill og viðkvæmur og
gæti því sinnast við menn var hann
fljótur til sátta. Hann unni heimili
sínu og vann því allt sem hann
mátti. Lengst af bjó hann félagsbúi
með Sigurði, bróður sínum, og Kol-
brúnu, konu hans, sem veittu honum
gott og traust skjól. En „maðurinn
einn er ei nema hálfur“, það sannað-
ist á Geira. Það fór að sækja á hann
hugarvíl svo hann varð ekki sjálfum
sér líkur. Þá var honum sendur eng-
ill í gervi Klöru Haraldsdóttur. Þá
sögu þekki ég aðeins af afspurn en
kunnugum ber saman um það að
árin sem þau bjuggu saman á Húsa-
vík hafi verið honum hamingjurík.
Við hjónin minnumst Geira með
þökk fyrir vináttu hans og tryggð
og sendum Klöru og öðrum aðstand-
endum okkar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Jón A. Baldvinsson.
Ég vil með þessum línum minn-
ast frænda míns Friðgeirs Jónsson-
ar frá Ystafelli. Ég kynntist honum
sem ungur drengur þegar afi minn
og amma, foreldrar Geira, stóðu
fyrir búi í Ystafelli. Smám saman
varð breyting á - þeir móðurbræð-
ur mínir Friðgeir og Sigurður tóku
að mestu við búinu, eins og eðlilegt
var.
Þeir skiptu að nokkru með sér
búskapnum bræður og var féð
meira á höndum Geira. Lengst af
bjó hann í Ystafelli í félagi við Sig-
urð og konu hans, Kolbrúnu
Bjarnadóttur. Ég varð þeirrar gæfu
aðnjótandi að vera mikið með þess-
um frændum mínum á sumrin, og
þá einkum Geira, því hentugt þótti
að hafa strákling til að hlaupa fyr-
ir ærnar. Þær stundir lifa í minn-
ingunni. Jafnframt og ekki síður
þær stundir sem við áttum saman
úti í náttúrunni við veiðiskap, lax-
og silungsveiðar að sumri og
íjúpnaveiðar að hausti. Friðgeir var
mikill náttúruunnandi og hafði
þann fágæta eiginleika að kunna
að lesa náttúruna sér til gagns.
Þetta var væntanlega það sem
gerði hann að þeim slynga veiði-
manni sem hann var. Mér, ungum
manninum, þótti það í fyrstu jaðra
við galdur hvernig hann bar sig að.
Hann virtist vita hvar og hvenær
veiði var von. Hann kunni öðrum
betur að lesa straumfall og hegðun
vatnsins. Hann hafði einnig þessa
nauðsynlegu náttúru veiðimannsins
að átta sig á hegðun bráðarinnar
og skilja viðbrögð hennar við
breytileika náttúrunnar.
Það var mér því mikill skóli í
veiðum og náttúruupplifun að verða
þess aðnjótandi að hefja veiðiferil
minn undir handleiðslu hans þegar
ég fór að fara með honum til veiða
í Skjálfandafljót. Fara í Fljótið eins
og það var kallað. Ánægjustundir
okkar Geira í Fljótinu urðu margar
og munu lifa í minningunni.
Friðgeir var ekki bara mikill veiði-
maður heldur var honum mjög um-
hugað um að vernda og fegra nátt-
úruna. Hann gerðist snemma hand-
genginn skógræktarhugsjóninni og
má með sanni segja að hann hafi
helgað henni líf sitt öðru fremur.
Um það bera skógræktargirðingin
í Ystafelli, Ystafellsskógur og Foss-
selsskógur fagurt vitni, því sú skóg-
rækt sem þar hefur verið stunduð
er að stórum hluta hans verk. Eng-
um sem þekkti Geira blandaðist
hugur um að hann undi sér hvergi
betur en í skóginum, þar var hans
draumaland. Með skógræktarstarf-
inu reisti hann sér minnisvarða sem
óx með honum síðustu árin og mun
standa sem vitni um eljusemi hans
um ókomin ár. Hin seinni árin mátti
með sanni segja að hann væri skóg-
arbóndi einn örfárra hér á landi, því
hann hafði meginhluta tekna sinna
af skógarnytjum bæði í eigin skógi
og við skógrækt á vegum Skógrækt-
ar ríkisins og Skógræktarfélags
Suður-Þingeyinga. í Ystafellsskógi
byggði hann sér einnig veiðihús,
Skógarfell, og sameinaði þar hin
ýmsu áhugamál sín. Ánægjustund-
irnar í Skógarfelli urðu margar.
Þessum sérstæða frænda mínum
var margt til lista lagt. Hann hafði
mikla ánægju af að skera út í birk-
ið úr skóginum. Hann renndi og
skar út ýmsa muni og húsgögn sem
ættmenni hans og vinir geta glaðst
yfir að eiga, og „ekta“ veiðisögu
skar hann út í innviði hússins í skóg-
inum. Hann var ekki smásmíði, lax-
inn, sem þar kom á land.
Úr ferðum okkar í Fljótið er djúp
og falleg bassarödd Geira hluti
þeirrar stemmningar sem ég upp-
lifði. Á slíkum stundum fannst okk-
ur við standa næst almættinu. Land-
ið, við, söngurinn, blandaður fljót-
sniðnum og fuglasöng, rann saman
í einstakan náttúruóð. Fyrir nokkr-
um árum bættist ný vídd í líf Geira.
Hann kynntist Klöru H. Haralds-
dóttur sambýliskonu sinni og bjuggu
þau saman á Húsavík síðustu árin.
Ég er viss um að fátt hefur verið
honum meira virði í lífinu en að
kynnast henni. Það var unun að
upplifa þá útgeislun sem frá þeim
stafaði hvar sem þau fóru.
Nú er Geiri farinn frá okkur yfir
í hinar eilífu veiðilendur, en eftir
lifír hjá okkur dýrmæt minning um
góðan dreng.
Jón Árnason.