Morgunblaðið - 19.03.1996, Blaðsíða 12

12 ÞRIÐJUDAGUR 19. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
Var hræddur
umaðfara
í skrúfuna
25. febrúar lenti Sigurgeir Bjamason, há-
seti á Þorsteini GK, með fót í bugt, þegar
verið var að leggja net. í samtali við Guðjón
Guðmundsson segir hann frá reynslu sinni
og viðhorfum til öryggismála sjómanna.
SKIP eru hættulegur vinnu-
staður og sjómenn eru í
meiri slysahættu en nokk-
ur önnur stétt hér á landi.
Þetta hefur komið fram í rann-
sóknum Vinnueftirlitsins og slysa-
skráningu Sjúkrahúss Reykjavík-
ur. Vilji er fyrir því innan Sjúkra-
húss Reykjavíkur og sjómanna-
samtakanna að koma á fót Heil-
brigðisstofnun sjófarenda, sem
hafi með höndum samræmda
skráningu á sjóslysum og fjar-
skiptalæknisþjónustu. En hvert er
viðhorf þeirra sem þurfa á þessari
þjónustu að halda, þ.e. sjómann-
anna sjálfra og skipstjórnar-
manna? Morgunblaðið ræddi við
Sigurgeir Bjarnason, háseta á Þor-
steini GK, sem slasaðist alvarlega
í síðasta mánuði þegar færi festist
um fót hans þegar verið var að
leggja net. Sigurgeir dróst útbyrð-
is en félagi hans, Sveinn Arnarson,
bjargaði honum úr köldum sjónum.
Utlit var fyrir að Sigurgeir myndi
missa fótinn en læknar telja nú
sterkar líkur fyrir því að hann
haldi honum.
Sigurgeir hefur verið til sjós í
tíu vertíðir. Hann er 37 ára gam-
all, kvæntur og fjögurra barna
faðir. Hann hefur lagt stund á nám
í fiskeldi og ráðgerði að flytja til
Noregs á sumri komanda með fjöl-
skyldu sinni til þess að starfa þar
við fiskeldi. Nú eru þau áform í
biðstöðu, eins og annað í lífi hans.
Sigurgeir segir að þjálfun sjó-
manna hvað varðar öryggismál og
fyrstu hjálp sé í mörgu mjög ábóta-
vant. Hann hefur lokið 1. stigi í
Stýrimannaskólanum. Sigurgeir
segir að þar sé reyndar lítillega
farið inn á þessi mál en þó ekki
nándar nærri fullnægjandi.
„Ég er fúll yfir því að þetta
hafi komið fyrir mig. Ég hef alltaf
talið mig vera mjög varkáran og
hef alltaf orðið saltvondur ef menn
eru fífldjarfir. Ég hef horft upp á
það að menn hafa næstum farið í
sjóinn á fyrri drekanum. Þá þarf
ekki að spytja að leikslokum því
þá er engin leið að snúa við.“
Færið byrjaði að toga um leið
Slysið varð sunnudaginn 25.
febrúar sl. Báturinn var
að veiðum um l'h mílu
frá landi. Þorsteinn GK
er yfirbyggður og netin
eru lögð út frá Iúgu bak-
borðsmegin. Þar var fyr-
ir ein trossa og vinnu-
pláss er lítið og þröngt. Þegar ver-
ið var að leggja út eina trossuna
virðist sem Sigurgeir hafi stigið í
bugt sem hertist strax um ökkla
hans.
„Okkur ber ekki saman um hvað
gerðist nákvæmlega. Það var
flækja að fara út á færinu. Ég
ætlaði að halda í hana en sennilega
hefur verið eitthvað fast framundir
og skotist aftur. Ég sá það ekki
og ég steig h'klega ofan í bugtina.
Ég reyndi að losa mig og færið
byijaði að toga um leið. Það kippt-
ust undan mér fæturnir og ég dróst
yfir lunninguna, sem er um það
bil 160 sm á hæð. Félagar mínir,
sem voru þarna þrír, rifu í mig og
einn náði í hníf. Ég var með með-
vitund allan tímann. Fóturinn
brotnaði áður en ég fór í sjóinn,
ég sá það gerast. Það snerist upp
á fótinn um ökklann um 180 gráð-
ur. Ég hélt mér um borð eins lengi
og ég gat og þeir héldu mér líka.
Þetta gera menn óafvitandi þótt
það sé stundum ekki rétt. Það síð-
asta sem menn gera er að láta
félaga sinn fara í sjóinn. En það
var engin smáþyngd sem togaði á
móti. Báturinn var á sex mílna
ferð og trossan og drekinn farin
og á leiðinni niður í sjóinn. A end-
anum bað ég félaga mína um að
láta mig fara í sjóinn og þeir gerðu
það. Ég skaust út fyrir eins og
belgur og dróst á kaf, tvo til þijá
metra. Svo skaut mér allt í einu
upp aftur þegar skipstjórinn byij-
aði að bakka skipinu. Þá kom slaki
á færið og líklega hefur verið loft
í gallanum mínum. Hugmynd mín
var sú að um leið og ég færi í sjó-
inn kæmi slaki á færið hinum
megin og ég gæti losað mig. En
færið hafði grafist inn í fótinn á
mér og ég losnaði ekki. Félagar
mínir drógu mig strax að bátnum.
Sem betur fer gerðist þetta þegar
færið var því sem næst allt runnið
út. Hefði þetta gerst fyrr hefðu
líkurnar á því að ég hefði bjargast
verið minni,“ segir Sigurgeir.
Þegar ljóst var að Sigurgeir
gæti ekki losað sig af sjálfsdáðum
sýndi Sveinn Arnarson, 1. stýri-
maður á Þorsteini, mikið hugrekki
og snarræði og kastaði sér í sjóinn
á eftir honum í flotgalla. Félagar
hans réttu honum hnífa til að skera
á færið.
Strax haft samband við lækni
Þegar slysið varð var norðanrok
en aflandsvindur þannig að sjór
var tiltölulega sléttur. Skipstjóri
Þorsteins GK, Ásgeir Magnússon,
hafði strax samband við björgunar-
sveitina í Grindavík sem sendi
björgunarbátinn Odd V. Gíslason
á móti Þorsteini með lækni innan-
borðs.
Sigurgeir segir að fum og fát
hafi gripið skipsfélaga sína þegar
slysið varð. „Menn fá lost
en ég held að þeir hafi
gert allt sem þeir gátu.
Ég get ekki kvartað neitt
undan því. Sveinn rauk
beint upp, klæddi sig í
sjógalla og fór í sjóinn á
eftir mér. Hann stóð sig frábær-
lega vel. Á meðan toguðu hinir
strákarnir færið inn þegar slaki
kom á það er skipinu var bakkað.
Ég hélt að þetta væri mitt síðasta.
Sérstaklega var ég hræddur þegar
ég heyrði skrúfuhljóðið fara fram-
hjá mér. Ég var hræddur um að
ég færi í skrúfuna."
Loks náðist Sigurgeir um borð
aftur og var hann lagður ofan á
trossuna sem þar var. „Ég bað þá
um að taka af mér stígvélið og
athuga blóðrásina. Svo komu þeir
með teppi og breiddu yfir mig.
Þeir klipptu ekki fötin utan af mér
Þjálfun sjó-
manna er
ábótavant
FRÉTTIR
Morgunblaðið/Kristinn
SIGURGEIR Bjarnason hefði líklega kosið sér annað útsýni en Fossvogsdalinn síðustu vikurnar.
Hættur sjómannanna eru margar og þrátt fyrir að hann hafi jafnan verið varkár við sína vinnu
lenti hann í alvarlegu slysi í síðasta mánuði um borð í Þorsteini GK.
Morgunblaðið/Frímann Ólafsson
ÁSGEIR Magnússon, skipsljóri á Þorsteini GK, bendir
á lúguna þar sem Sigurgeir fór útbyrðis.
fyrr en læknirinn kom um borð.
Oafvitandi einangruðu þeir þannig
kuldann við mig, en þeir gerðu sitt
besta miðað við aðstæður. Þeir
sprautuðu mig strax með einhveiju
deyfilyfi en það virkaði lítið á mig.
Ég var mikið kvalinn,“ sagði Sigur-
geir.
Sigurgeir fékk svo aðra sprautu
þegar læknirinn kom um borð.
Hann mókti eftir það en missti
aldrei meðvitund.
Skortir þekkingu og þjálfun
Ásgeir Magnússon, skipstjóri á
Þorsteini GK, hefur verið til sjós
hátt í 30 ár. Hann segir að þegar
slysið varð hafi komið í ljós að
þekkingu og þjálfun skipveija á
þessu sviði hafi verið nokkuð
ábótavant.
„Þegar svo alvarlegt slys verður
þorir maður ekkert að gera nema
í samráði við lækni. Eg hringdi
strax í lækni og hann ráðlagði mér
að gefa honum sprautu með deyfi-
lyfi. Við gerðum þá vitleysu að
taka hann ekki strax úr blautu
fötunum, ekki fyrr en læknirinn
kom um borð, um klukkustund
eftir að við náðum Sigurgeiri upp
úr sjónum. Hann var svo kvalinn
og um leið og við komum við hann
veinaði hann,“ sagði Ásgeir.
Sigurgeir segir að ökklaliður
fótarins sé ónýtur og læknarnir
hafi verið í 6 'h klukkustund að
púsla brotunum saman.
„Það kom mér þó á óvart að
hásinin er óslitin. Ein taug slitnaði
en hún var saumuð saman og
kannski vex hún áfram. Hugsan-
lega fæ ég meiri mátt í fótinn.
Núna get ég orðið hreyft þijár
tær,“ segir Sigurgeir.
Hálfdómgreindarlausir vegna
taugaspennu
Sigurgeir segir að það verði allt-
af slys um borð í skipum en hann
er sannfærður um að hægt sé að
draga verulega úr þeim. Kunnátta
sjófarenda sé aldrei næg að sínu
viti. „Ég held að sú kennsla sem
við fengum þegar ég var í Stýri-
mannaskólanum hafi ekki verið
næg. Það hefur kannski breyst síð-
an ég var þar.“
Sigurgeir segir að þéssi staður
í skipinu sé mjög hættulegur með
tilliti til slysa. Ef til vill megi hugsa
sér að hafa þarna beittan hníf í
slíðri sem væri ekki til annars not-
aður en að skera á ef
menn flækjast í færum.
Sigurgeir hefur einnig
unnið um borð í togur-
um. Hann segir að þar
ríki oft mikil tauga-
spenna, skipstjórar geri
miklar kröfur og miklar kröfur eru
einnig gerðar til þeirra af útgerð-
unum. „Eflaust á það sinn þátt í
hárri slysatíðni um borð í skipum
að menn eru þar oft hálfdóm-
greindarlausir úti á dekki vegna
taugaspennu."
„Tilhneigingin er sú að fækka
mönnum um borð í skipunum og
það kemur niður á örygginu. Að
vísu er tæknin líka meiri og því
kannski ekki eins mikil þörf og
áður fyrir fleiri skipveija.
En þetta er grimmur heimur og
kröfurnar eru gífurlegar um að
menn standi sig, sérstaklega skip-
stjórar. Menn hlaupa svo um dekk-
ið eins og hauslausar hænur til
þess að gera þeim til hæfis. Þetta
endar svo stundum með slysi vegna
þess að menn gera bara vitleysu á
endanum. Ég verð þó að taka það
fram að þetta á ekki við um Ás-
geir. Hann er einstakur maður,
hófstilltur og heyrist ekki styggð-
aryrði frá honum,“ sagði Sigurgeir.
Þyrftum kennslu í notkun
sj úkrakistunnar
Ásgeir sagði að þetta hefði gerst
mjög hratt. Færið, sem er 60 faðm-
ar að lengd, sé ekki nema um 25
sekúndur að renna út. Menn hafi
ekki tíma til þess að skera á þótt
þeir hafi hnífa við hendina. Hann
sagði að sér hefði ekki liðið vel
þegar hann þurfti að bakka skip-
inu.
„Gírinn er gamall og dálítið
seinn að svara. Ég hélt að báturinn
ætlaði aldrei að stoppa þótt ég
væri búinn að bakka lengi á fullri
ferð.
Ég þurfti síðan að kúpla frá svo
báturinn færi ekki yfir hann. Sig-
urgeir hefði þó aldrei farið niður
því hann var svo nálægt baujunni.
Hann var fastur í færinu um einn
faðm frá baujubandinu, sem við
köllum svo,“ sagði Ásgeir.
Ásgeir sagði að sér litist afar
vel á hugmyndina um Heilbrigðis-
stofnun sjófarenda. Skipstjórnend-
um veitti ekki af þjálfun í því að
bregðast við stærri slysum úti á
sjó og eins þyrfti að efla og sam-
ræma samskipti skipstjórnenda og
lækna í landi í gegnum fjarskipta-
læknisþjónustuna.
„Við þyrftum að vita hvernig
við eigum að nota þessa hluti sem
eru í sjúkrakistu skipanna. Þetta
á kannski sérstaklega við okkur,
þessa eldri í sjómannastétt. Við
höfum raunverulega enga kennslu
fengið í aðhlynningu sjúkra og
slasaðra," segir Ásgeir.
Hann kvaðst myndu
þiggja með þökkum frek-
ari fræðslu í þessum
málum. Það skorti hvorki
vilja né áhuga hjá skip-
stjórnarmönnum að auka
við þekkinguna en á hitt bæri að
líta að lítill tími væri aflögu. „Kvót-
inn er orðinn lítill og menn tíma
ekki að stoppa. Útgerðin mætti
hliðra til fyrir okkur þannig að við
hefðum tækifæri til þess að sækja
námskeið."
Ásgeir segir að þrátt fyrir að
margir skipveija á Þorsteini GK
hafi sótt námskeið í Slysavarna-
skólanum hafi komið töluvert fát
á þá þegar slysið varð. Þannig
verði það líklega alltaf meðan þjálf-
un og fræðsla er ekki stærri hluti
af sjálfu starfi sjómannsins úti á
sjó.
Fækkun skip-
verja bitnar á
örygginu