Morgunblaðið - 19.03.1996, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÞRIÐJUDAGUR 19. MARZ 1996 35
Er húsnæðiskerfið
að hjálpa þér?
vekur að í frétt Morg-
unblaðsins 20. janúar
sl. kom fram að nefnd
á vegum Húsnæðis-
stofnunar ríkisins telur
að framlag ríkissjóðs
til Byggingasjóðs
verkamanna hafi verið
of lágt undanfarin ár
og að þeirra mati þarf
að stórauka það frá því
sem nú er. (Sjá töflu.)
• Rekstrarkostnaður
Húsnæðisstofnunar
ríkisins hefur hækkað
um 100% frá árinu
1981, miðað við verð- „ _ , „ , s
lag ársins 1994, þrátt Guðlaugur Þor Magnus Arm
fyrir lækkun síðustu Þorðarson Skulason
tvö ár.
Rekstrarkostnaður Húsnæðisstofnunar ríkisins
á fostu verðlagi
OOOOOOOOOOOOOOOOQOOvON9\0\Ov
0\0\0\0\0\0\0\ðs0\0v0\0\0\0v
Hlutfall félagslegra íbúða af nýbyggðu
íbúðarhúsnæði
1980 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994
LANDSMENN hafa ekki farið
varhluta af fréttum um greiðsluerf-
iðleika heimilanna. Það kemur í
raun og veru ekki á óvart þegar
staðreyndir málsins eru skoðaðar. í
aprílhefti Hagtalna mánaðarins
1995 kemur fram að skuldir heimil-
anna námu orðið 293 milljörðum
króna á árinu 1994. Rúmlega helm-
ingur skuldanna var við byggingar-
sjóði ríkisins, eða 162 milljarðar
króna. Þetta þýðir að hver einasta
ijögurra manna fjölskylda skuldar
rúmar 4,3 milljónir króna. Hafa ber
í huga að hér er um meðaltal að
ræða og því geta skuldir einstakra
þjóðfélagshópa verið mun hærri.
Líklegt er að ungt fólk sé þar í
meirihluta. Skuldir heimilanna hafa
vaxið úr 24% af ráðstöfunartekjum
árið 1980 í um 136% árið 1994.
Með öðrum orðum var hvert heimili
í landinu rúma þrjá mánuði að vinna
fyrir öllum sínum skuldum árið
1980, en er í dag rúma 16 mánuði
að vinna fyrir skuldunum og er þá
miðað við það að hver einasta króna
færi í að greiða skuldir.
Skuldir heimilanna við bygging-
arsjóði ríkisins námu um 72 milljörð-
um króna árið 1989, þ.e.a.s. fyrir
innreið húsbréfakerfisins. Síðan þá
hafa þær vaxið um 90 milljarða
króna eða um 125%. Það er því ekki
að undra að fólk skuli vera í greiðslu-
erfiðleikum.
Stjórnvöld hafa talið fólki trú um
að það búi við húsnæðiskerfi sem
er því ákaflega hagstætt. En hvað
hefur þetta kerfi kostað? Er hugs-
anlegt að hægt hefði verið að koma
í veg fyrir þessa erfiðleika heimil-
anna ef búið hefíð verið öðruvísi um
hnútana.
Kostnaður hins opinbera við
húsnæðiskerfið
Rekstrarkostnaður Húsnæðis-
stofnunar ríkisins hefur frá árinu
1988 numið samtals 3 milljörðum
króna miðað við verðlag ársins
1994. Framlag ríkissjóðs til sjóða
Húsnæðisstofnunar hafa numið 9
milljörðum króna á sama tímabili
og vaxta- og húsnæðisbætur hafa
numið 18 milljörðum. Þjónustugjöld
lántakenda til Húsnæðisstofnunar
ríkisins hafa numið 1.200 milljónum
króna á fyrrgreindu tímabili, en
þessi tekjustofn er bundinn ákvörð-
un stjórnvalda og hefur hann farið
hækkandi undanfarin ár. Ríkisvald-
ið hefur ásamt viðskiptavinum Hús-
næðisstofnunar þurft að greiða
rúma 28 milljarða króna til hús-
næðismála frá árinu 1988. Ef þess-
ari upphæð hefði verið deilt niður
á þá aðila sem voru að kaupa íbúð-
arhúsnæði í fyrsta skipti hefði verið
mögulegt að styrkja hvern íbúðar-
kaupanda um tæplega 2,6 milljónir
króna að meðaltali. Á umræddu
tímabili voru veitt lán til 33.500
ibúða í félagslega og almenna hús-
næðiskerfinu. Beinn styrkur ríkis-
sjóðs til íbúðakaupenda hefði því
getað numið tæplega 900 þúsund
krónum að meðaltali við hver íbúð-
arkaup. Þá er ekki tekið tillit til
beins og óbeins kostnaðar sem
sveitarfélög hafa . af félagslegum
íbúðum og þess óhagræðis sem
myndast á fjármagnsmarkaði þegar
stór hluti fjármagns á markaðinum
er bundinn í skuldbindingum með
niðurgreiddum vöxtum. Athygli
Hverjum er verið að hjálpa í
félagslega húsnæðiskerfinu?
Á undanförnum árum, eða frá
árinu 1987, hafa stjórnvöld lagt mun
meiri áherslu á félagslega kerfið en
áður. Markmiðið hefur örugglega
verið að hjálpa þeim tekjulægri til
að koma sér þaki yfir höfuðið, en
hvernig hefur til tekist?
Félagslega kerfið nær nú til mun
fleiri þjóðfélagshópa en áður. Tekju-
mark einstaklinga hefur nýlega ver-
ið lækkað úr 140 þúsund króna
mánaðartekjum í 125 þúsund. Við-
komandi einstaklingur má eiga 2
milljónir króna í hreina eign (eignir
umfram skuldir). Með öðrum orðum
er einstaklingum með tekjur yfir
meðallagi og meiri eignir en gengur
og gerist meðal ungs fólk beinlínis
ýtt út í félagslega kerfið. Þess má
geta að meðallaun einstaklinga árið
1994 námu rúmum 100 þúsund
krónum á mánuði.
Hið opinbera langstærsti
leigusali á markaðinum
Eignarréttur er mjög óljós í fé-
lagslega kerfinu og „eignamyndun"
einstaklinga hæg þó svo að mjög
nýlega hafi verið gerðar breytingar
til þess að hraða henni. Hið opinbera
er eigandi félagslegs húsnæðis og
er þar með orðið langstærsti leigu-
salinn á markaðnum með tæplega
10.000 íbúðir í „leigu“. Þrátt fyrir
að leigjendurnir nái einhvern tíman
að „eignast“ íbúðina er það ekki
raunveruleg „eign“ í almennum
skilningi, þar sem hún erfist ekki
og er skv. skilgreiningunni „réttur".
Það hlýtur að vera verulegt umhugs-
unarefni að hið opinbera skuli vinna
skipuiega að því að auka umsvif sín
á fasteignamarkaðinum. (Sjá töflu.)
• Frá árinu 1981 til ársloka 1994
voru byggðar 20.118 nýjar íbúðir á
Iandinu og af þeim voru 4.597 fé-
lagslegar eða um 23% af öllum ný-
byggðum íbúðum. Um 5 af hveijum
hundrað nýbyggingum voru félags-
legar árið 1980, en árið 1988 voru
þær 37 af hverjum 100 íbúðum og
fór þetta hlutfall hæst í 40% á árinu
1992.
Þrátt fyrir mikil framlög ríkisins
til þessa málaflokks, er kostnaður
sveitarfélaga vegna húsnæðismála
einnig mikill. Skuldir sveitarfélaga
vegna félagslegra íbúða námu um
5,3 milljörðum króna í árslok 1994
eða sem nemur um 20 þúsund krón-
um á hvert mannsbarn í landinu.
Skuldir sveitarfélaga vegna félags-
legra íbúða eru að jafnaði um 16%
Á undanfömum árum
hefur verið unnið að því
skipulega, segja Guð-
laugur Þór Þórðarson
og Magnús Árni
Skúlason, að eyðileggja
séreignakerfið.
af heildarskuldum þeirra. Skuldir
vegna byggingar félagslegra íbúða
eru einn stærsti vandi minni sveitar-
félaga og eru sum þeirra að kikna
undan innlausnarskyldunni, en sam-
kvæmt lögum eru sveitarfélögin
skyldug til að leysa til sín húsnæðið
ef íbúarnir vilja flytja úr því.
Niðurstaðan er sláandi
Afskipti ríkisins af húsnæðismál-
um_ hafa leitt af sér eftirfarandi:
• Á undanförnum árum hefur verið
unnið skipulega að því að eyðileggja
séreignakerfið. I stað þess hefur hið
opinbera orðið langstærsti íbúða-
leigusali á markaðinum með tæplega
tíu þúsund leiguíbúðir.
• Kerfið tekur til sín mikla íjármuni
frá hinu opinbera; í formi vaxtabóta,
framlaga ríkissjóðs í Byggingasjóð
verkamanna og rekstarkostnaðar
Húsnæðisstofnunar, sem hefur
hækkað mjög á undanförnum árum.
• Skuldir vegna félagslega hús-
næðiskerfisins verða sífellt stærri
hluti af skuldum sveitarfélaga og
nú er svo komið að innlausnarskyld-
an er að sliga mörg sveitarfélög.
• Mjög erfítt er fyrir ungt fólk að
eignast íbúð í almenna kerfínu. Þess
í stað stendur því til boða að fara í
félagslega kerfið þrátt fyrir ágætis
laun og eignastöðu.
Guðlaugur Þór er formaður SUS
og Magnús Ámi formaður
málefnastarfs SUS.
Stéttarfélög veita félagslegt öryggi
Kjarasamningar stéttarfélaga veita launafólki og
fjölskyldum þess dýrmæt réttindi sem stuðla að
félagslegu öryggi.
Hver vill missa laun í yeikindum, eiga von á
fyrirvaralausum uppsögnum, fá ekki greiðslur í orlofi
eða missa rétt til sjúkrabóta?
Samiðn hvetur iðnaðarmenn til að standa vörð um
stéttarfélag sitt. Teflum ekki félagslegu öryggi
fjölskyldunnar í tvísýnu.
Samiðn er samband stéttarfélaga í byggingar-
iðnaði, málmiðnaði, bíliðnaði, garðyrkju
og netagerð. í Samiðn er 31 félag um land
allt með um 5500félagsmenn.
Satniðn
IDNI^LAUA
Suðurlandsbraut 30.108 Reykjavík.
Sími 568 6055. Fax 568 1026L
Heimasíða: http://www. rl. is/samidn.html