Morgunblaðið - 19.03.1996, Blaðsíða 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 19. MARZ 1996
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
ÁFORM Framsóknarflokksins
um að koma á fjármagnstekju-
skatti, þrátt fyrir að ljóst sé að
tekjur af þessum skatti fyrir ríkis-
sjóð verði minni en engar, kunna
að hafa skelfilegar afleiðingar í för
með sér fyrir íslensku þjóðina. Það
er ætlun mín að víkja að nokkrum
af þessum afleiðingum síðar í þess-
ari grein.
En fyrst ber að nefna að það er
athyglisvert að þær raunverulegu
tekjur sem menn vonast til að fá
af skattinum tengjast áformum um
lækkun á skatti á arði og gengis-
aukningu hlutabréfa. Ég er sam-
mála þeim sem telja að slík skatta-
lækkun muni auka tekjur ríkisjóðs,
og reyndar eru margir fleiri skattar
á Íslandi sem gæfu auknar tekjur
í ríkisjóð væru þeir lækkaðir.
Hitt er allt annað mál að skattur
á sparifé og vaxtatekjur hefur
sennilega í för með sér slíkar ham-
farir á fjármálamarkaðnum að
betra væri að búa við óbreytt
ástand um sköttun á hlutafé en að
leysa Fenrisúlf ijármagnstekju-
skattsins úr læðingi.
Þessi úlfur mun ráðast á allt sem
á fjármálamarkaðnum er, og afleið-
ingarnar verða vaxtahækkun,
fjöldagaldþrot skuldugra fjöl-
skyldna (hugsanlega hundruða) ,
fjöldagjaldþrot fyrirtækja og senni-
lega evrópskar atvinnuleysistölur,
—lækkun og hugsanlegt hrun fast-
eignaverðs, gengishrap eða gengis-
hrun og óðaverðbólga í kjölfarið.
Er samt ótalinn sá félagslegi
kostnaður sem hlýst í
kjölfar gjaldþrota fyr-
irtækja og ijölskyldna
og vinnuþrælkun
þeirra sem þó tekst að-
sleppa við gjaldþrot.
En rekjum nú
nokkrar af afleiðingum
skattsins.
Vaxtahækkun ,
Öllum er ljóst að
skattur á vexti' mun
hækka vexti, spurning-
in er aðeins hversu
mikil hækkunin verð-
ur, 1, 2 eða 3%. Það
er reyndar ljóst að
skriffinnskan sem
fylgir skattinum mun hækka vexti
ein sér út af þeim kostnaði sem
hún leggur á ýmis fjármálafyrir-
tæki.
Það er einnig ljóst að umræðan
um þennan skatt ein sér hefur vald-
ið vaxtahækkun og þykist ég vita
að margt gjaldþrota fólk kann jafn-
aðarsinnum miklar þakkir fyrir að
hafa haldið henni gangandi um
áraraðir.
Ef umtalsverðar fjárhæðir flytj-
ast úr landi þegar skatturinn er
lagður á eins og útlit er fyrir tel
ég líklegt að hækkunin verði 2 til
2,5% en hafa skal í huga að þeir
sem eru í kröggum borga hærri
vexti.
Fyrir ijölskyldu sem skuldar 5
milljónir þýðir þetta í kringum
100.000 krónur á ári, sé allt í skil-
um. Þetta eru að vísu
góðar fréttir fyrir inn-
flytjendur hafragrauts
sem auka oft veltu
sína þegar skórinn
kreppir verulega að
hjá einhverjum.
Þótt hafragrauts-
heildsalar fitni eins og
púkar á fjósbita, er
jafnvíst fyrir það að
mörg fyrirtæki í
kröggum munu verða
gjaldþrota við þessa
vaxtahækkun. Og
auðvitað munu margir
bætast við atvinnu-
leysishópinn og þiggja
atvinnuleysisbætur við
gjaldþrot þessara fyrirtækja. En
þessum kostnaði gleymdu auðvitað
reiknimeistarar ríkiskassans, enda
telja þeir eflaust hagkvæmara að
ríkið greiði atvinnuleysisbætur en
að þeir innheimti skatt af launþeg-
um og fyrirtækjum sem lifa af
vegna lágra vaxta.
Áætlaðar tekjur ríkisins af skatt-
inum munu fljótar að hverfa í
vaxtasúpunni af skuldum ríkisins.
Er samt ótalinn meirihlutinn af því
sem ríkið tapar á skattinum.
Gengishrun og óðaverðbólga
Þótt aðeins væri um að ræða
verulegan Ijármagnsflótta til út-
landa í kjölfar fjármagnstekju-
skatts, myndi það eitt nægja til að
orsaka gengislækkun. Ef erlendir
íjármálaspekúlantar frétta af þess-
ari yfirvofandi gengislækkun og
gera áhlaup á gengi íslensku k-rón-
unar verður afleiðingin gengishrun.
Ég get fullvissað menn um að á
þessum tímum alnetsins er það
óumflýjanlegt að þetta fréttist.
Reyndar er hættan sú að áhlaupið
verði gert áður en skatturinn er
samþykktur af Alþingi og áhlaupið
gæti orðið þótt menn ákveddu að
falla frá skattinum ef skilaboðin
um slíkt kæmust ekki til erlendra
ijármálamarkaða í tæka tíð.
Ég þarf varla að útskýra hvaða
afleiðingar óðaverðbólga hefði fyrir
skuldara sem flestir eru með verð-
tryggð lán. Þá martröð vil ég reynd-
ar helst ekki þurfa að hugsa um.
Hrap á fasteignaverði
Vaxtahækkun orsakar að öllu
jöfnu lækkun fasteignaverðs. Þeg-
ar fasteignaverð tekur að lækka í
kjölfar fjármagnstekjuskattsins,
munu bankar og fjármálastofnanir,
Fj ármag-nstekjuskattur
mun, að mati Arna
Thoroddsen,
auka á ójöfnuð.
sem hafa verið að lengja henginga-
ról sumra skuldara sinna, taka að
ókyrrast og kalla inn lán sem nú
verða ekki lengur með nægilega
fasteignatryggingu á bak við sig.
Þegar þessar eignir taka svo að
streyma inn á fasteignamarkaðinn
getur það hæglega orsakað hrap á
fasteignaverði. Þá verða enn fleiri
lán innkölluð og þetta er því hring-
verkandi niðursveifla.
Auðvitað myndi þetta valda
hruni í byggingariðnaði og ijölda-
gjaldþrotum þar.
Ætli íslenska dæmið um fjár-
magnstekjuskattinn verði ekki
notað í erlendum kennslubókum í
hagfræði þegar fram líða stundir,
um það hvernig framleiða má
kreppu með sem skjótustum hætti.
Ég þykist vita að það verður ís-
lensku efnahagsóvitunum sérstakt
ánægjuefni að óvitaskapur þeirra
komi þeim á spjöld hagssögunnar.
Hverjir græða?
Við skulum samt ekki gleyma
því í lokin að minnast á nokkra af
þeim.sem koma til með að græða
á fjámagnstekjuskattinum en þeir
verða að vísu fáir.
Fyrst ber að nefna lífeyrissjóð-
ina. Ekki kemur sér illa fyrir þá
að fá 2 til 3% vaxtahækkun, þótt
eflaust verði nokkuð margar fjöl-
skyldur gjaldþrota við að greiða
þessa vexti.
Og ekki má gleyma feitu ríku
mönnunum með vindlana sem fjár-
magnstekjuskattinum er ætlað að
níðast á. Þeir munu græða ógrynni
fjár við að fjárfesta í samræmi við
framtíðarvitneskju um hreyfingar
ijarmagns í kjölfar þessara ham-
fara. Og þeir geta auðveldlega
komið sér undan því með fullkom-
lega löglegum hætti að greiða fjár-
magnstekjuskattinn (en almennum
sparifjáreigendum mun ekki reyn-
ast það jafnauðvelt).
Ég þykist vita að það yljar mörg-
um jafnaðarmanninum um hjarta-
rætur að vita af þessum feitu ríku
vindlareykingamönnum ausandi
yfír sig gullinu sem fjármagns-
tekjuskatturinn mun færa þeim.
Og vindlamennirnir þurftu ekki
einu sinni að biðja um þennan skatt
eða mynda þrýstihóp til að koma
honum á. Þeir hafa hóp af öfund-
sjúkum hálfvitum til vinna það
starf fyrir sig.
Fjármagnstekjuskatturinn, sem
settur er á til að jafna, mun því
auka ójöfnuð í þjóðfélaginu, og
gera hann reyndar með öllu óþol-
andi. En er ekki hið sama að segja
um flestar aðrar tilraunir jafnaðar-
manna til að koma á jöfnuði með
hjálp ríkisvaldsins?
Höfundur er
hugbúnaðarfræðingur.
Fj ár magnstekj u skattur inn
Dýrasti skattur
Islandssögunnar
Árni
Thoroddsen
NEYTENDASAM-
TÖKIN lýstu fyrir
skömmu stuðningi við
meira frjálsræði í gler-
augnamælingum og
stuðningi við rétt gler-
augnafræðinga til
sjónmælinga. Slíkt
tiðkast víða erlendis
eins og landsmenn
þekkja. Stjórn opti-
kerafélagsins hefur
lýst stuðningi við þessa
hugmynd. Neytenda-
samtökin telja að með
þessu megi ná spamaði
í gleraugnakaupum, en
gleraugu hafa þótt dýr
hérlendis. Án þess að
vilja gera lítið úr Neytendasamtök-
unum efast ég um að þeim sé fylli-
lega ljóst, hvað hér um ræðir eða
hverjar afleiðingarnar verða, ef af
þessu verður.
Lögín í landinu
1984 var samþykkt á Alþingi
frumvarp til laga um gleraugna-
fræðinga. Þar kemur fram í 5.
grein að: „Gleraugnafræðingur
annast alla almenna gleraugna-
þjónustu, þ.e.a.s. sölu gleraugna
og vinnslu þeirra. Gleraugnafræð-
ingi er einungis heimilt að full-
vinna og selja sjónhjálpartæki
(gleraugu og snertilinsur) að fyrir
liggi tilvísun og/eða forskrift
iæknis.“ í athugasemdum með
frumvarpinu kemur fram að það
er samdóma álit nefndarmanna að;
„sjónfræðin sé læknisfræðilegs
eðlis“ og að „gleraugnafræðingar
hafi enga læknisfræðilega mennt-
un til að greina alvarlega ein-
kennalausa sjúkdóma, sem valdið
geta sjónskerðingu eða blindu séu
þeir ekki greindir í
tæka tíð.“ Engar at-
hugasemdir bárust
frá félagi optikera.
Þessi lög eru enn í
gildi og sömu rök eiga
ekki síður við í dag,
en fyrir 12 árum. Þá
hafa tekið gildi sam-
keppnislög. Þau taka
til hagsmunaá-
rekstra.
Sérkennilegt mál
Í júní síðastliðnum
tók til starfa sjónfræð-
ingur hérlendis (sjón-
fræðingur er nýyrði,
gleraugnafræðingur á
betur við og í því samhengi, sem
hér er rætt, er átt við aðila með
sjónmælingarþekkingu). Gler-
augnafræðingur þessi hefur rétt til
sjónmælinga í Danmörku. Menntun
og réttindi gleraugnafræðinga eru
allmismunandi milli landa. Sjón-
mælingar gleraugnafræðinga hafa
ekki tíðkast hérlendis og eru and-
stæðar lögunum frá 1984, um rétt-
indi þeirra og skyldur. Honum var
þetta ljóst. Landlæknir ítrekaði
þetta einnig mjög fljótlega.
Skemmst er frá því að segja að
hann hefur hunsað öll tilmæli land-
læknis og heilbrigðisráðuneytis.
Hann hefur auglýst sjónmælingar
sínar í nánast öllum fjölmiðlum.
Þegar lokafrestur hans til að skila
inn lögfræðiáliti til heilbrigðisráðu-
neytis er að renna út hleypur hann
í Neytendasamtökin og fjölmiðla.
Hann hefur augljóslega brotið lög
um gleraugnafræðinga, auglýsing-
ar hans eru í andstöðu við lækna-
lög og ávísun hans á gleraugu og
um leið viðskiptum á sjálfan sig
Málið snýst um hags-
muni, segir Arni B.
Stefánsson, og sam-
keppni í gleraugnasölu.
virðist andstætt lögmætum við-
skiptaháttum. Það er dapurlegt að
Neytendasamtökin skuli láta ein-
mitt þennan gleraugnafræðing,
sem einnig rekur gleraugnaverslun
í Reykjavík, etja sér á foraðið í
viðskiptaeijum gleraugnafræðinga.
Það er sérkennilegt að stjórn opti-
kerafélagsins skuli lýsa stuðningi
við þessa baráttu, þvert ofan í fyrri
yfirlýsingar á fundi með stjórn
Augnlæknafélags íslands fyrir ári
síðan. Þá efa ég mjög að meiri-
hluti sé í optikerafélaginu fyrir
meira ftjálsræði í sjónmælingum.
Hagsmunaárekstrar
Málið snýst fyrst og fremst um
hagsmuni og samkeppni í gler-
augnasölu og innbyrðis samkeppni
gleraugnasala. Með því að bjóða
sjónmælingu telja gleraugnafræð-
ingar sig geta náð fleiri viðskipta-
vinum og aukið sölu. Það er hreint
aukaatriði fyrir þá hvort sjónmæl-
ing kostar eitthvert lítilræði.
Ávinningurinn er í gleraugnasöl-
unni. Utilokað er að gleraugna-
fræðingur geti haft framfæri af
gleraugnamælingum einum og sér,
eins og verði þeirra er háttað hér-
lendis. Góð gleraugu eru dýr, stór
hluti gleraugnaverðs er álagning,
enda nokkur kostnaður að baki.
Gleraugnafræðingur lifir af gler-
augnasölu og ráðleggingar hans
litast óhjákvæmilega af því. Það
er eðlilegt og sjálfsagt, ef ein-
göngu er um gleraugnasmíði að
ræða. Sá sem mælir út fyrir gler-
augum og ávísar viðskiptum á
sjálfan sig getur hins vegar, eðli
málsins samkvæmt, aldrei verið
hlutlaus. Því hættu augnlæknar
gleraugnasölu á sínum tíma. Hag-
ur neytandans er að fá sjónmæl-
ingu og skoðun hjá augnlækni,
mat hans á ástandi augna, ráð-
leggingar um gerð gleija og annað
sem máli skiptir. Því má síðan
fylgja eftir, ef gleraugu eru ekki
nægilega vel úr garði gerð, eins
og stundum kemur fyrir og það
er um leið trygging fyrir góðum
gleraugum.
Læknisfræðileg og
mannleg rök
Augnlæknir hefur yfirgripsmikla
þekkingu á sjónvanda fólks, bæði
optískt og líffræðilega. Oft duga
gömlu gleraugun, mjög oft eru
vandamál, glýja í augum vegna
augnþurrks, vöðvabólgur geta haft
veruleg áhrif á sjón, gláka á byijun-
arstigi uppgötvast, en hún er mjög
algeng, sjóndeprá getur verið
vegna byijandi aldursbreytinga á
augnbotni eða skýmyndunar í
augasteini og svo mætti lengi upp
telja. í þessu samhengi er afar
mikilvægt að átta sig á, að fólk
kennir oft gleraugum um sjóntap.
Það er eðlilegt og mannlegt að
kenna öðru um. Það er engin leið
fyrir fólk að gera sér grein fyrir
hvort hægt er að bæta sjóndepru
með gleraugum eða ekki. Hve
margir segja ekki „nú þarf ég betri
gleraugu"; oft með alvarlegan
augnsjúkdóm. í mörgum tilvikum
er aðeins lítil breyting á sjónlagi
og aðalástæða sjóntaps önnur.
Gleraugnafræðingur sem ávísar
gleraugum hefur takmarkaða
þekkingu á augnsjúkdómum og
litla möguleika að átta sig á megi-
norsök sjóntaps. Geti hann bætt
sjón eru líkur á að hann útbúi gler-
augu, sem dálítið bæta, þótt lítið
sé. Viðkomandi kemur síðan um
síðir til augnlæknis með eitt eða.
fleiri pör af gleraugum, sem ekkert
gagna, jafnvel með langt gengna
gláku eða annan sjúkdóm sem gera
hefði mátt við.
Lokaorð
Gleraugu þykja fremur dýr hér-
lendis, þó verð sé reyndar svipað
og á Norðurlöndunum. Lækkun
gleraugnaverðs um einn tíunda
gæti greitt alla almenna augnlækn-
isþjónustu landsmanna, hvorki
meira eða minna. Kostnaður við
gleraugnamælingar augnlækna
hérlendis er mjög lítill miðað við
veltu í gleraugnasölu. Verð gler-
augnafræðinga fyrir sjónmælingar,
ef af verður, er tálsýn ein og falið
í álagningu og gleraugnaverð mun
við það hækka, a.m.k. eykst kostn-
aður gleraugnafræðinga. Mikilvæg
læknisfræðileg rök mæla gegn
sjónmælingum gleraugnafræðinga
og mikilvæg viðskiptaleg rök einn-
ig. Þeir heilsupólitísku hagsmunir
landsmanna, sem i húfi eru, eru
alltof miklir til að fórna þeim fyrir
sjónmælingar gleraugnafræðinga
og þann sýndarávinning sem þar
um ræðir. Að fenginni reynslu,
hérlendis og erlepdis, mæli ég ein-
dregið gegn því að gleraugnafræð-
ingar vinni að sjónmælingum hér-
lendis, nema þá hugsanlega undir
umsjón eða í samvinnu við augn-
lækni. Þó að ýmsar þjóðir hafi ann-
að form á hlutunum en við íslend-
ingar er það ekki endilega þeirra
gæfa, eða okkar að taka upp þeirra
siði.
Höfundur er ritari
Augnlæknafélags íslands.
Gleraugu o g framsýni
Árni B.
Stefánsson