Morgunblaðið - 22.03.1996, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 22. MARZ 1996 29
AÐSENDAR GREINAR
Hveijum kirkja Guðs
þarf á að halda?
UMRÆÐA um málefni kirkjunn-
ar og trúarinnar á Krist hefur oft
goldið þess að þátttakendur telja
ýmist að ekki sé hönd á neinu fest-
andi eða þeir ieggja til grundvallar
sjónarmið sem eru í fremsta máta
afleidd. Því betur vitnar umræðan
oftar en ekki um velvilja í kirkjunn-
ar garð en góður ásetningur einn
útilokar ekki misskilning og kemur
ekki í stað þekkingar, slíks vita all-
ir dæmi, hver á sínu sviði. Nú virð-
ast málefni kirkjunnar taka til lista-
manna sem aldrei fyrr og er það
vel. Bræður og systur í Kristi (vænti
ég) úr þeirra hópi hafa kvatt sér
hljóðs á opinberum vettvangi sum
hver með fullyrðingum sem vitna
auðvitað fyrst og fremst um höf-
unda sína og sum hver með spurn-
ingum í anda hógværðar sinnar.
Nýlega spurði Árni Harðarson,
formaður í Tónskáldafélagi íslands:
Þarf kirkjan á listamönnum að
halda? (Mbl. 14. marz.) I greininni
sem á eftir fylgdi var ekki annað
að lesa en Árni teldi spurningu sína
sjálfkrafa innheimta jákvætt svar.
En svarið er raunar, þvert á móti,
neikvætt: Kirkja Krists þarf ekki á
listamönnum að halda, heldur þurfa
listamenn á kirkjunni að halda. Þess
vegna hafa þeir tilheyrt henni, þjón-
að og unnað allar götur. Kirkja
Krists þurfti ekkert á J.S. Bach að
halda, heldur þurfti hann á kirkj-
unni að halda eins og allir aðrir
kristnir menn. Tónlistarmenn eru
því ekki heldur undir neinum kring-
umstæðum bjargvættir kirkjunnar.
Kristur er sjálfur hið eina sem hún
þarfnast. Hún þarf ekkert nema
hann. Hið sama á við um presta,
að kirkjan er alls ekki háð einstökum
prestum eða öðrum þjónum nokkurs
safnaðar. Þvert á móti eru þeir allir
kirkjunni háðir en hvort heldur sem
Árna Harðarsyni líkar betur eða
verr, gerir kirkjan meiri kröfur til
starfsmanna sinna en hann virðist
telja fullnægjandi þegar listamaður
á í hlut. Hann skrifar: „Framlag
hans [listamanns] til kirkjunnar
hlýtur að vera-ræktin við listina og
þess vegna á hann fyrst og fremst
að sinna þeirri köllun sinni. Ekki
verður fallist á að lista-
maður sem vill láta
taka sig alvarlega geti
haft annað _að leiðar-
ljósi.“ Og Árni bætir
við: „Án auðmýktar
gagnvart list sinni er
hann ekki sannur
gagnvart þeim, sem
hann þjónar, í þessu
tilfelli kristinni kirkju."
Árni hlýtur að vita
betur, þ.e. hvað kirkj-
unni kemur fyrst og
hvað henni kemur síð-
ar. Dagljóst er líka, að
ekkert samband þarf
að vera á milli auð-
mýktar einhvers gagn-
vart list sinni og heilinda hlutaðeig-
andi gagnvart þeim sem þjónað er. .
í kirkjunni ber Guði auðmýktin og
engin list eða verk manna fá því
breytt eða komist þar fram fyrir.
Framlag sérhvers manns til kirkj-
unnar er þá fyrst og fremst rækt
þess sem hann hefur þar áður að
gjöf hlotið í hjarta sér. Gjöfin er
köllunin til að elska Guð og náung-
ann í anda trúarinnar, að fyrirmynd
Jesú Krists. Hér gildir hið sama um
listamenn, starfsmenn safnaða,
annað safnaðarfólk og presta. Söfn-
uð Krists varðar ekkert um það
hvort listamaður „vill láta taka sig
alvarlega", að öðru leyti en því, að
hann þjóni söfnuðinum eins og aðr-
ir starfsmenn hans. Einhver kynni
samt að líta það alvarlegum augum
ef starfsmaður kristins safnaðar
gegnir kalli listagyðjunnar öllu
framar því Kristur er grundvöllur
kirkjunnar.
Tilefni þessara orða minna er vilji
til að benda bræðrum og systrum á
þetta einfalda grundvallaratriði sem
virðist vefjast fyrir greindasta fólki
þegar Langholtsdeilan er annars
vegar. Það má undrun sæta að fólk
skuli yfirleitt hafa látið kasta því
ryki í augu sér að Langholtsdeilan
snúist um tónlist! Kristur söng lof-
sönginn ásamt lærisveinum sínum
áður en hann gekk út úr loftsalnum
forðum og yfir um lækinn Kedron.
Kristur var sjálfur tónlistarmaður í
þeim skilningi að hann
söng sálma trúarhefð-
ar gyðinga. Kirkja
hans hefur aldrei
ósyngjandi verið.
Tónlistin er samröð-
un mishárra tóna sem
flutt er í ýmiss konar
takti og með margvís-
legri tækni. Á sama
hátt eru tungumál
manna ekkert annað
en flókin kerfi hljóð-
merkja sem þeir senda
sín á milli með margs
konar hrynjandi, oftast
til að tjá eitthvað eða
gera sig skiljanlega.
Þess misskilnings hef-
ur gætt að í Langholtskirkju takist
hið talaða orð á við tónlistina um
réttinn til að vera þar. Þetta er ekki
fyrsta sinn, að prestar teljist, sem
Orðsins menn, vera þjónar einhverr-
ar mennskrar orðlistar og ræðu-
halds. Ekki er þó átt við annað en
að þeir séu þjónar Orðs Guðs. Guð
talar til manna á máli manna, ann-
ars myndu menn ekki skilja hann
en boðskapur hans er andi, líf og
sannleikur sem flytur með sér kraft
Guðs er hann er fluttur. Þá er Orð-
ið stundum sagt birtast. Mennsk
fagurfræðileg gildi koma þessu ekk-
ert við. Orðið eitt dugar yfirfljót-
anlega til'að birta vilja Guðs, per-
sónu hans og kraft. Þess vegna er
Kristur sjálfur stundum nefndur:
Hið lifandi Orð. Orð Guðs hafnar
þeim sem hunsa fagnaðarerindið og
telja sig því æðri. Þjónn Orðsins er
samverkamaður Krists og það á
hvert og eitt okkar að vera, í fram-
göngu, trú og breytni. Án viðtöku
Orðsins erum við ekki umkomin
þessa og raunar eins og sauðir sem
engan hirði hafa, svo vitnað sé í
Jesúm sjálfan.
í nýlegri yfírlýsingu frá Banda-
iagi íslenzkra listamanna (Mbl. 14.
marz), er svo að orði komist að svo-
nefnt lýðfrelsi innan safnaða sé í
einhvers konar hættu vegna þess
sem kallað er hreinir duttlungar
sóknarpresta. Hjálmar H. Ragnars-
son, sem setur nafn sitt undir þessa
Okkur ber að gæta sæt-
is okkar í kirkjunni,
segir Þórir Jökull
Þorsteinsson, m.a. með
því að mæla hvert öðru
bót í stað þess að fella
svívirðilega dóma um
náungann.
yfirlýsingu, fylgir henni úr hlaði
með fáeinum orðum sem vitna um
að hann telur kirkju Krists standa
í mikilli þakkarskuld við organista
og tónlistarfólk! Mergurinn málsins
er sá að hún stendur ekki í þakkar-
skuld við neinn nema Drottin. Sem
kirkja þökkum við Guði hins vegar
hvert fyrir annað, fyrir hvers kyns
hæfileika og gáfur sem fegra og
auðga tilveru okkar og samfélag.
Lagabókstöfum þeim sem varða
kirkjuna og Hjálmar kallar úrelta
er ætlað að vetja sið og hindra ósið.
Lögum má breyta en meðan þau
eru í gildi er við þau stuðst, annað
væri að bjóða óréttinum heim. Deil-
an í Langholtskirkju getur engan
veginn skoðast sem úrslitaorrusta
um sönglíf innan kirkjunnar, eins
og Hjálmar reynir að halda fram.
Sönglífið mun halda áfram að dafna
þó einstaka tónlistarmenn kunni að
bregðast kirkjunni, alveg á sama
hátt og Guðs Orð mun áfram verða
boðað þó einstaka prestar kunni að
bregðast. Guð þarf ekki Bandalag
íslenzkra listamanna sér til fullting-
is, en hafnar örugglega engum inn-
an vébanda þess sem starfa vill á
þeim grundvelli sem kirkjunni er
lagður. Guð mun enn um sinn senda
trúa verkamenn í víngarð sinn, hvort
heldur er á sviði tónlistar eða ann-
arra listgreina.
Kirkjan er ekki lýðræðishreyfing
í hefðbundnum skilningi og hefur
aldrei verið. Hún á sér eitt höfuð
en ekki mörg, höfuð hennar er Krist-
Þórir Jökull
Þorsteinsson
ur. Þess vegna.fellst hún ekki á „að
þörf fólks fyrir trúarlega tjáningu
i söng og hljóðfæraleik fái að leita
í þá farvegi sem því sjálfu þykir
eðlilegastir og traustastir, þ.e. innan
safnaðarstarfsins“ eins og Hjálmar
kennir. Kirkjan lýtur ekki duttlung-
um yfirleitt, ekki heldur þeim sem
Hjálmar kallar eðlilegasta og traust-
asta. í hveiju eru hreinir duttlungar
sóknarpresta fólgnir? í því að leið-
beina söfnuðum sínum á grundvelli
kristninnar? Hvað er átt við með
lýðfrelsi innan safnaða og hættunni
sem að því steðjar? Er hættan ef
til vill fólgin í kirkjuaga? Engum
presti er ieyfilegt að stjórnast af
duttlungum í þjónustu sinni en sæll
er hver söfnuður sem þann prest
hefur að ekki lætur heldur duttlunga
annarra hasla völl þjónustu sinnar.
Fordæmi Pílatusar er engum til
eftirbreytni og alls ekki samverka-
manni Krists. Ofsækjendur Krists
Jesú héldu sig hafa unnið sigur
þegar krossfestingu hans hafði ver-
ið greiddur vegur með fulltingi Píl-
atusar að loknu lýðfijálsu áróðurs-
stríði og rógsherferð. En í raun og
veru var gjaldþrot þeirra algert og
sigurinn Krists.
Lúther sagði: Tré vaxa ekki á
ávöxtum, heldur vaxa ávextir á
tijám. Tréð verður að koma fyrst
og síðan ávextir þess. Kristur sjálfur
er fyrir trúna á hann, það lífstré
sem hvert og eitt okkar er grætt
á, eins og greinar á hinn sanna vín-
við. Hið sama má segja með öðrum
hætti: Orð Guðs er upphaf alls og
í viðtöku þess gerumst við hluttak-
endur í lífi Guðs sjálfs. Kirkjan er
fólk, hún er leyndardómsfullt sam-
félag mitt og þitt við Guð, þar sem
prestinum er falið að boða Orðið sem
er raunar sameign allra sem vilja
eiga hlut í því. Ekkert annað en
Orðið hefur nokkru sinni haslað
völlinn í kirkju Krists, en gerðist
slíkt væri ekki lengur um kirkju
hans að ræða heldur eitthvað ann-
að. Það vitnar um dapran kirkju-
skilning þegar fólk hleypur frá kirkj-
unni um leið og vonbrigði eða ósætti
láta á sér kræla eins og hún sé
tímanleg stjórnmálahreyfing eða
félagsskapur til að hafa ofan af
fyrir fólki. Okkur ber að gæta sæt-
is okkar í kirkjunni, meðal annars
með því að mæla hvert öðru bót í
stað þess að fella svívirðilega dóma
um náungann, hvort heldur er pípu-
lagningamaður, prestur, biskup eða
listamaður.
í Guðs friði.
Höfundur er sóknarprestur á
Selfossi.
FRUMVARP félagsmálaráð-
herra um séttarfélög og vinnudeilur
hefur fengið heldur óblíðar viðtökur
forsvarsmanna verkalýðshreyfing-
arinnar. Ekki efnislega heldur er
látið að því liggja að ráðherra hafi
rifið málið úr höndum aðila vinnu-
markaðarins þegar það var á við-
kvæmu stigi. Þetta er alrangt og í
raun um vísvitandi útúrsnúninga
að ræða. Þeir sem hæst tala í þessu
máli þekkja það býsna vel og hafa
verið með í ráðum um langan tíma
eins og sést á því sem hér er rakið.
Þann 4. október 1994 skipaði
þáverandi félagsmálaráðherra,
Guðmundur Árni Stefánsson,
vinnuhóp til að fjalla um samskipta-
reglur á vinnumarkaði. Hópurinn
hefur síðan haldið 48 fundi og skil-
að áfangaskýrslu, sem er grundvöll-
ur frumvarps um stéttarfélög og
vinnudeilur sem nú hefur verið lagt
fyrir Alþingi. Samráð um endur-
skoðun á vinnulöggjöfínni hafði
staðið yfir í rúmt ár og aðilar vinnu-
markaðarins höfðu haft 48 langa
samningafundi til þess að koma
fram athugasemdum og ná sam-
komulag um málið.
Forystusveitin með í ráðum
í vinnuhópinn voru skipuð frá
Alþýðusambandi Islands Benedikt
Davíðsson, forseti ASÍ,
og Bryndís Hlöðvers-
dóttir, lögfræðingur
ASI, og til vara Ingi-
björg R. Guðmunds-
dóttir, 1. varaforseti
ASÍ, og Ari Skúlason,
framkvæmdastjóri
ASÍ; frá Bandalagi
starfsmanna ríkis og
bæja Ogmundur Jón-
asson, formaður
BSRB, og til vara
Svanhildur Halldórs-
dóttir, skrifstofustjóri
BSRB; frá fjármála-
ráðuneyti Birgir Guð-
jónsson, skrifstofu-
stjóri starfsmanna-
skrifstofu fjármálaráðuneytisins,
og til vara Gunnar Björnsson, deild-
arstjóri á starfsmannaskrifstofu
fjármálaráðuneytisins; frá Vinnu-
málasambandi Árni Benediktsson,
formaður VMS, og til vara Jóngeir
Hlinason, framkvæmdastjóri VMS;
frá Vinnuveitendasambandi íslands
Þórarinn V. Þórarinsson, fram-
kvæmdastjóri VSÍ, og til vara
Hrafnhildur Stefánsdóttir, lögfræð-
ingur VSÍ. Félagsmálaráðherra
skipaði Gylfa Kristinsson, deildar-
stjóra í félagsmálaráðuneytinu,
formann vinnuhópsins. Frá því i
maí 1995 starfaði með
nefndinni Jón Sveins-
son hdl.
Hópurinn vann
grundvöll
frumvarpsips
Vinnuhópnum var
falið að kynna sér þró-
un samskiptareglna
samtaka atvinnurek-
enda og launafólks í
öðrum löndum og bera
þróunina saman við
stöðu mála hérlendis.
Ef í ljós kæmi að
breyta þyrfti íslenskri
löggjöf var hópnum
falið að setja fram til-
lögur um það efni. Vinnuhópurinn
hefur fram til þessa haldið 48 fundi.
Hópurinn skilaði áfangaskýrslu
til félagsmálaráðherra 22. nóvem-
ber 1995 þar sem gerð er grein
fyrir nýjum hugmyndum við gerð
kjarasamninga, sem hann taldi mik-
ilvægt að fengju sem fyrst umfjöll-
un í hlutaðeigandi samtökum. Hóp-
urinn lagði i umfjöllun sinni áherslu
á leiðir til að gera kjaraviðræður
markvissari og styttri. I niðurlagi
skýrslunnar kemur fram að huga
þurfi einnig að reglum um vinnu-
deilur og hvort efni séu til að setja
Félagsmálaráðherra,
■>
segir Arni Gunnars-
son, beið eins lengi og
honum var unnt.
nánari formreglur um ákvarðanir
og framkvæmd vinnustöðvana. í
áfangaskýrslunni koma loks fram
að ýmis atriði, sem tengjast þeim
hugmyndum sem fram eru settar,
hafi ekki verið rædd til hlítar, svo
sem miðlun sáttasemjara og fyrir-
komulag atkvæðagreiðslu um
hana, boðun vinnustöðvana, hlut-
verk ríkissáttasemjara í vinnudeil-
um og vinnustaðarfyrirkomulag.
Frumvarpið um stéttarfélög og
vinnudeilur byggist á þessari
vinnu.
Fresturinn var
útrunninn
Eftir að áfangaskýrslan var lögð
fram í nóvember 1995 hafa fulltrú-
ar aðila vinnumarkaðarins í nefnd-
inni ekki náð samstöðu um tillögur
til breytinga á ákvæðum gildandi
laga til að hrinda í framkvæmd
framangreindum hugmyndum
vinnuhópsins. í byrjun ársins var
forsvarsmönnum verkalýðshreyf-
ingarinnar og vinnuveitenda gef-
inn frestur (samkæmt ósk for-
svarsmanna verkalýðshreyfingar-
innnar) til þess að semja sín í milli
um þau efnisatriði frumvarfjsins
sem í þeirra valdi stóð að semja
um — en þess ber að geta að í
frumvarpinu eru tekið á fleiri atrið-
um en þeim sem geta talist samn-
ingsatriði milli ASÍ, BSRB og
vinnuveitenda. Tekið var fram að
fresturinn yrði stuttur, eins og
fram kom í fjölmiðlum á þeim tíma.
Samkomulag milli aðila lá ekki
fyrir eftir að fresturinn var útrun-
inn og ekkert sem benti til þess
að það væri í burðarliðnum. Allt
tal um að menn hafi verið í miðjum
samningaviðræðum og verið sé að
bijóta verkalýðshreyfinguna á bak
aftur er til þess eins, að reyna að
slá ryki í augu hins almenna félaga
í verkalýðshreyfingunni.
Félagsmálaráðherra beið jafn
lengi og honum var unnt með að
leggja málið fram en til þess að
unnt væri að fjalla um það á yfir-
standandi þingi varð hann að
leggja það fram fyrir 1. apríl nk.
Frumvarpið er byggt að verulegu
leyti á tillögum vinnuhóps atvinnu-
rekenda og launafólks og í því er
reynt að koma til móts við efnisleg-
ar óskir fulltrúa ASÍ og BSRB í
vinnuhópnum. Málið er nú úr hönd-
um félagsmálaráðherra og komið
til kasta Alþingis sem er sú stofn-
un er setur landsmönnum öllum
lög, þar með töldum forystumönn-
um verkalýðshreyfingarinnar.
Höfundur er aðstoðarmaður fé-
lagsmálaráðherra.
48 funda samráð
Árni
Gunnarsson