Morgunblaðið - 27.04.1996, Blaðsíða 32

32 LAUGARDAGUR 27. APRÍL1996
MORGUNBLAÐIÐ

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 27. APRÍL 1996 33

STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
LIFIÐ ER
SALTFISKUR
SÝNINGIN Lífið er saltfiskur, sem opnuð var við hátíð-
lega athöfn í Listasafni íslands að kvöldi sumardagsins
fyrsta, er stjórnendum Listasafns íslands og Landsbanka
íslands til sóma. Á sýningunni eru m.a. frumdrög Jóhannes-
ar Kjarvals að veggmyndum sem hann málaði á gangi ann-
arrar hæðar í húsi L'andsbankans í Reykjavík á árunum
1924-25.
Fyrir tæplega tveimur árum fundust 10 stórar teikningar
á lofti gamla Stýrimannaskólans í Reykjavík og þar af voru
6 teikningar af fiskverkafólki sem tengjast veggmyndunum
í Landsbankanum. Efni myndanna er sjósókn og fiskverkun.
Veggmyndirnar í Landsbankanum eru meðal fyrstu verka
sinnar tegundar á íslandi og er ein þeirra, Saltfiskstöflun,
einatt talin vera eitt af öndvegisverkum íslenskrar myndlist-
ar, enda þungamiðja veggmyndanna í Landsbankanum.
Þeirri mynd hefur verið lýst sem óði listamannsins til Is-
lenskra fiskverkakvenna. Sérstaka athygli vekja auðvitað
eftirmyndir Landsbankamyndanna í fullri stærð á sýning-
unni og einstaklega vel heppnuð uppsetning þeirra.
Sýningin er sett upp með smekklegum hætti, í glæsilegum
húsakynnum Listasafnsins. Hér er komið kærkomið tæki-
færi fyrir aðdáendur meistara Kjarvals og þá sem vilja
kynna sér verk hans, þar sem þess gefst kostur að fylgjast
með vinnu listamannsins frá frumdrögum til fullmótaðs lista-
verks. Því má segja að sýning sem þessi, sé kjörið heimsókn-
artilefni fyrir myndmennta- og myndlistarkennara með nem-
endur sína.
Björn Bjarnason menntamálaráðherra opnaði sýninguna
í fyrrakvöld og sagði m.a. við það tækifæri: „Sýningin hér
í dag er ekki aðeins einstakur listrænn viðburður - hún
ætti að verða öllum þeim, sem ráðast í smíði opinberra
bygginga og annarra stórhýsa hvatning til að gleyma ekki
myndlistinni við hönnun og lokafrágang. Slíkt tillit er list-
inni til framdráttar og njótendum hennar til ánægju. Þá er
það til marks um stórhug og menningarlegan áhuga, hvern-
ig staðið er að því að prýða mannvirki listaverkum ...
Saltfiskur Kjarvals hefur síður en svo fallið í verði. Nú
hefur Listasafn íslands áréttað mikilvægi hans í list meistar-
ans á veglegan og eftirminnilegan hátt.“
Morgunblaðið tekur undir þessi orð enda ótækt að láta
kotungshátt ráða för, þegar byggt er til framtíðar.
OPINBER LÍFEYRIR
ALÞINGI, ríkisstjórn og félög opinberra starfsmanna
verða að láta hendur standa fram úr ermum og taka
á þeim gífurlega vanda, sem við blasir í skuldasöfnun Lífeyr-
issjóðs starfsmanna ríkisins. Málið þolir ekki bið, því á hverju
ári bætast milljarðar við þann þunga skuldabagga, sem lagð-
ur er á skattgreiðendur vegna lífeyrissjóðsskuldbinding-
anna. Sá baggi er nú 80-100 milljarðar króna.
Öllum er ljóst, að ekki er hægt að skerða lífeyrisréttindi
opinberra starfsmanna frá því sem nú er, en hins vegar er
hægt að koma í veg fyrir áframhaldandi skuldasöfnun.
Frumvarp fjármálaráðherra miðar að því, en afgreiðslu þess
var frestað til að tryggja flutning grunnskólans til sveitarfé-
laganna. Þá er ákveðið, að viðræður hefjist við samtök opin-
berra starfsmanna um breytingar á lífeyriskerfi þeirra. Slík-
ar viðræður munu vafalaust taka langan tíma og alls óljóst
um niðurstöðuna. Á meðan hrannast skuldbindingarnar
upp, m.a. vegna þess, að opinbérir starfsmenn greiða aðeins
af dagvinnulaunum, hætta greiðslu eftir 32 ár og fara miklu
fyrr á eftirlaun en þekkist á almennum vinnumarkaði. Þá
er sú ótrúlega regla í gildi, að stór hluti af ávöxtun af fé
LSR fer til að greiða niður lífeyrishækkanir, sem nær 200
vinnuveitendur þurfa að greiða til lífeyrisþega. Að sjálf-
sögðu þýðir þetta, að ríkissjóður verður að taka á sig skuld-
bindingarnar. Þessi breyting var gerð 1980 og hefur kostað
ríkissjóð 7,3 milljarða frá þeim tíma.
Fjármálaráðherra hefur sagt, að náist ekki fljótlega sam-
komulag við opinbera starfsmenn um breytingar á LSR
verði einfaldlega að loka honum og stofna nýjan sjóð fyrir
þá, sem bætast í hóp opinberra starfsmanna, eða vísa þeim
á aðra lífeyrissjóði. Sú leið virðist nú blasa við, enda er
breyting á opinbera lífeyriskerfinu flókin og afstaða stéttar-
félaganna mjög misjöfn. Það má þó ekki hindra, að lausn
finnist hið fyrsta.
LAGASETIMING
Tryggingayfirtannlæknir boðar róttækar breytingar í rekstri tannlæknadeildar
NÚ LIGGUR frumvarp fyrir
Alþingi, þar sem lagðar
eru til ýmsar breytingar
á gildandi mannanafna-
lögum og mætti ætla að þau lög
væru komin til ára sinna, svo mikil
sem óánægjan með þau er. Því fer
hins vegar fjarri; lögin tóku gildi
árið 1991 og leystu af hólmi lög frá
1925. Endurskoðun á gömlu lögun-
um tókst hins vegar ekki sem skyldi
og oftar en einu sinni voru sagðar
fréttir af deilum óánægðra foreldra
við mannanafnanefnd, af því að þeir
máttu ekki skíra afkvæmið Elsabet
eða Arnold, á meðan bömin í næsta
húsi hétu Walter, Fritz og Esther.
Gömlu lögin staðlausir stafir
Gömlu lögin frá 1925, sem virtust
eldast svo ósköp vel, gerðu það í
raun ekki, heldur voru staðlausir
stafir. Þau voru sjö hnitmiðaðar
greinar, þar sem tekið var á málum
á röggsaman hátt. 2. grein laganna
lagði til dæmis blátt bann við því
að nokkur íslendingur tæki sér ætt-
arnafn eftir að lögin tækju gildi.
Árangur þessa banns var enginn,
sem sést best á því að árið 1855
voru ættarnöfnin 108, árið 1910
voru þau 297 og árið 1994 voru
2.227 ættamöfn á íslandi. Nú er því
svo komið, að ættarnöfn em orðin
fleiri á íslandi en hin hefðbundnu
kenninöfn.
Alþingi reyndi að dusta rykið af
mannanafnalögum og lagafrum-
varp þar um var samið árið 1955
og annað 1971. Ekki tókst þinginu
þó að komast að neinni niðurstöðu
um skipan mála og lítið fór fyrir
frekari tilburðum til breytinga fram
til 1990, þegar frumvarp að nýjum
nafnalögum leit dagsins ljós. Til-
gangur þess var m.a. að meira sam-
ræmi yrði í nafngiftum íslendinga
og það nýmæli tekið upp, að gerður
var nafnalisti yfir góð og gild ís-
lensk nöfn.
Lögin, sem tóku gildi 1. nóvember
1991, gerðu ráð fyrir að leyfilegt
yrði að gefa börnum þijú nöfn í stað
tveggja áður (en sú regla laganna
frá 1925 hafði svosem verið þver-
brotin eins og önnur ákvæði þeirra).
Þá mátti ekki skíra eða nefna barn
tveimur kenninöfnum og varð fólk
því að velja á milli þess hvort það
vildi kenna sig við föður sinn eða
móður eða bera ættarnafn. Sett var
á fót mannanafnanefnd, sem var
ætlað að skera úr ágreiningi um
nöfn og rithátt þeirra. Nefndin sagði
af sér í mars 1993 og var sú ástæða
gefin fyrir afsögninni, að aðstöðu-
leysi væri farið að há störfum nefnd-
arinnar.
Hundrað umsóknum
hafnað á ári
En maður kom í manns stað og
ný nefnd tók að sér að úrskurða um
íslensk nöfn. Mannanafnanefnd setti
sér ákveðnar vinnureglur, til að hafa
til hliðsjónar við mat á því hvenær
nafn hefði áunnið sér hefð í íslensku
máli og teldist þannig gott og gilt.
Ekki voru allir foreldrar jafnhrifnir
af mati nefndarinnar, enda bárust
nefndinni árlega um 200 umsóknir
um nöfn og var um helmingi þeirra
hafnað, sem formaður hennar, Hall-
dór Ármann Sigurðsson, ----------
sagði í samtali við Morg-
unblaðið i júlí 1994 að það
sýndi að lögin væru of
ströng. Halldór Ármann ___________
hafði reyndar lýst sig and-
vígan lögunum, í grein sem hann
ritaði í Morgunblaðið í mars 1993,
áður en hann tók við formennsk-
unni. Hann sagði þau ólög, enda
ætti vald, sem bannaði fólki að skíra
barn sitt einhvetju tilteknu nafni,
ekki að vera til í lýðræðisþjóðfélagi.
Halldór Ármann skipti ekki um skoð-
un eftir að hann settist í nefndina,
en sagði að á meðan lögin væru í
gildi bæri að fara eftir þeim. Hann
settist síðar í nefnd, sem var falið
það hlutverk að semja nýja frum-
varpið, sem alþingismenn eru nú að
velta fyrir sér, en meginmarkmið
þess er að losa um þær hömlur sem
settar voru 1991.
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Eilífur
ófriður um
mannanöfn
*
Illa virðist Islendingum ganga að ákveða hvaða
reglur eigi að gilda um mannanöfn hér á landi
og sumir telja að ekki eigi að hafa afskipti
af nafnavali fólks, enda persónulegra mál
vandfundið. Ragnhildur Sverrísdóttir eða
Ragnhildur Gretu Sverrisdóttir, kynnti sér
sögu nafnalagasetningar.
Verða erlend
ættarnöfn
allsráðandi?
Ársgömul lög endurskoðuð
Um það leyti sem fyrsta útgáfa
mannanafnanefndar sagði af sér var
þegar farið að ræða um að endur-
skoða þyrfti ársgömul lögin. Gagn-
rýnin beindist fyrst og
fremst að 2. grein manna-
nafnalaga, þar sem ákvæði
hennar um eiginnöfn þóttu
of ströng. Þannig voru öll
eiginnöfn af erlendum
uppruna óheimil, nema þau hefðu
unnið sér hefð í íslensku máli, hvort
sem þau voru löguð að almennum
reglum íslensks máls og ritvenjum
eða ekki. Þá mátti ekki gefa kynlaus
millinöfn, eins og nöfn sem enda á
-feld, -fjörð, -dal- og -nes.
Leið nú og beið, nefnd var skipuð
í ágúst 1993 til að endurskoða lögin
og á meðan kvörtuðu þeir foreldrar
hástöfum, sem ekki máttu t.d. skíra
börn sín endingarlausum nöfnum,
eins og Ásberg, Svanberg og Val-
berg. Oánægja útlendinga, sem
fengu íslenskt ríkisfang, var ekki
minni. Þeir voru ósáttir sem fyrr við
að þurfa að taka upp íslenskt eigin-
Má kenna sig
við bæði móð-
ur og föður
nafn og að börn þeirra tækju það
eiginnafn sem kenninafn. Fréttir
voru sagðar af manni, sem tók sér
nafnið Eilífur Friður Edgarsson, sem
samkvæmt nafnalögum var gott og
gilt og svo sannarlega æskilegra en
Ricardo Cabrera; nafnið -----------
sem hann hafði borið frá
fæðingu. Oánægja að-
fluttra íslendinga var svo-
sem ekki ný af nálinni, því
fyrir margt löngu þótti
ýmsum undarlegt að Vladimir As-
kenazy píanóleikari ætti að heita
Valdimar Davíðsson hér á landi.
Koma millinöfn í stað
ættarnafna?
í nýja og endurskoðaða frumvarp-
inu kveður við nýjan tón, því heimil-
uð eru aðlöguð erlend nöfn, jafnvel
þótt þau styðjist ekki við hefð í ís-
lensku máli. Þá eru millinöfn sem
ekki hafa nefnifallsendingu heimil-
uð, þ.e. nöfn eins og þau sem enda
á -feld, -fjörð, -dal o.s.frv. og eru
borin af bæði körlum og konum.
Gert er ráð fyrir að þeir' sem eiga
rétt til ættarnafns geti tekið það sem
millinafn og kennt sig við föður eða
móður. Þannig er íslenski kenninafn-
asiðurinn (-sonur og -dóttir) í háveg-
um hafður og fólk af erlendu bergi
brotið getur t.d. tekið ættarnafn for-
eldra sinna sem millinafn. Þær
skorður eru settar við útbreiðslu
ættarnafna að íslenskir ríkisborgar-
ar fá ekki að taka upp ættarnafn
maka síns, en mega taka það sem
millinafn. Nefndin, sem samdi frum-
varpið, lýsti áhyggjum vegna þess
að ættarnöfnum fjölgar svo ört, að
innan fárra áratuga kunni Islending-
ar fyrst og fremst að bera útlend
ættarnöfn.
Útlendingar, sem fá ríkisborgara-
rétt, fá nú að halda fullu nafni
óbreyttu. Þeir geta þó tekið upp ís-
lenskt eiginnafn, millinafn og/eða
kenninafn. Þessi regla nær ekki að-
eins til þeirra, sem fá ríkisborgara-
rétt eftir gildistöku laganna, heldur
geta þeir, sem urðu að breyta nöfn-
um sínum, endurheimt gömlu nöfnin.
Sem dæmi um slíkt má nefna, að
ofannefndur Eilífur Friður getur á
ný orðið Ricardo Cabrera.
Þingmenn á öndverðum meiði
Hinu nýja mannanafnafrumvarpi
var tekið fagnandi af hluta þing-
heims, en aðrir voru ekki eins hrifn-
ir og kom m.a. fram tillaga við 2.
umræðu frá þingmönnunum Svavari
Gestssyni og Hjörleifi Guttormssyni
um að málinu yrði frestað, þar sem
vanda þyrfti sem best undirbúning
löggjafar um svo veigamikið menn-
ingarmál og skapa um hana sem
víðtækasta samstöðu. Aðrir þing-
menn lýstu stuðningi við frumvarpið,
til dæmis Hjálmar Jónsson, einn
nefndarmanna sem samdi það. Hann
sagði að íslenski kenninafnasiðurinn
myndi líða undir lok á örfáum árum,
ef millinöfn yrðu ekki heimiluð.
Allsheijarnefnd fór yfir frumvarp-
ið og lagði til ýmsar breytingar,
m.a. að heimilt verði að nota eignar-
fall eiginnafns sem millinafn þegar
um er að ræða eiginnafn annars
foreldris. Þannig gæti maður heitið
Jón Guðrúnar Guðmundsson og kon-
an hans borið nafnið Helga Önnu
Pálsdóttir. Nefndin taldi einnig rétt
að heimila tvö kenninöfn, þ.e. Jón
Guðrúnarson Guðmundsson og
Helga Önnudóttir Pálsdóttir. Þá vildi
allsheijarnefnd að þeir sem bæru
ættarnöfn mættu líka bera millinöfn.
Allsheijarnefnd lagði einnig tii, að
fósturbarn, sem er í varanlegu fóstri
hjá fósturforeldrum, geti tekið
kenninafn í samræmi við það.
Skunnar og Gudda
eða Gunnar og Guðrún?
Hrifningin yfir mannanafnafrum-
varpinu er mismikil, sem áður sagði.
Þannig vakti athygli, að tveir
mannanafnanefndarmenn, þeir Páll
Sigurðsson og Erlendur Jónsson, rit-
uðu grein í Morgunblaðið og töldu
hættu á að styr muni standa um hin
nýju lög, verði frumvarpið sam-
þykkt. Þeir sögðu of langt gengið
og vitnuðu í greinargerð með frum-
varpinu, þar sem segir að nöfn eins
og Skjarpur og Skunnar verði heim-
il, rétt eins og Garpur og Gunnar,
þar sem þau falli að málinu. Þá verði
gælunöfn eins og Frissi, Bíbí og
--------- Gudda heimil.
Frumvarpið bíður nú
þriðju og síðustu umræðu
á þingi, en enn er óvíst
hver örlög þess verða. Ekki
er þó við því að búast, að
lagasetning Alþingis geti nokkurn
tímann orðið sá eini rammi, sem
stuðst er við þegar barni er valið
er
nafn. Eftir sem áður ræður smekkur
hvers og eins. Hverjum finnst sinn
fugl fagur og vill að hann beri nafn
við hæfi. Það er því ef til vill ekki
ástæða til að óttast að nöfn, sem
flestir eru sammála um að séu hálf-
gerð orðskrípi, nái mikilli útbreiðslu,
enda sem fyrr gert ráð fyrir að banna
megi nafn ef það er líklegt til að
verða barni til ama. Hins vegar er
umhugsunarefni, ef Islendingar eru
að glata þeim sið að kenna sig við
móður eða föður, eins og tíðkast
hefUr frá örófi alda.
NÝRÁÐINN tryggingayf-
irtannlæknir, Reynir
Jónsson, vill auka eftirlit
með reikningsfærslum
tannlækna, lagfæra gjaldskrá tann-
lækna og tannsmiða og semja við
tannlækna með tilliti til vandvirkni
og verðlagningar. Þá vill hann auka
ábyrgð einstaklingsins á þeirri for-
sendu að núverandi kerfi umbuni
þeim sem hugsa illa um tennur sín-
ar. Til greina komi að hlutfall endur-
greiðslu frá tannlæknadeild Trygg-
ingastofnunar ríkisins (TR), sem nú
er 80% af þjónustu skólatannlækna
og 60% af þjónustu annarra fyrir
16 ára og yngri, lækki ef ekki er
hirt um að fara reglulega í skoðun.
Greiðslur vegna tannlækninga
námu 800 milljónum króna hjá TR
1994 og segir Reynir mega nýta fjár-
muni, sem sparast með breyttum
áherslum í rekstri deildarinnar, í
kostnað við eftirlit með tönnum ungs
fólks eftir að grunnskólagöngu lýk-
ur, til 20 ára aldurs eða 25 ára.
Einnig vill Reynir að aukin áhersla
sé lögð á eftirlit vegna tannholds-
sjúkdóma til að koma í veg fyrir
ótímabært festutap, því þótt náðst
hafi umtalsverður árangur í baráttu
við tannskemmdir, detti tennur úr
fólki á svipuðum tíma ævinnar, þótt
heilli séu en áður. Þetta megi gera
án þess að auka fjárútlát til tann-
læknadeildar.
Búið er að endurskoða gjaldskrá
fyrir tannlækningar ásamt skýring-
um og leggja fyrir Tannlæknafélag
íslands og segir Reynir endurskoð-
unina hafa mætt skilningi. „Það er
búið að einfalda gjaldskrána og fella
niður liði, sem sumir tannlæknar
hafa nýtt sér til gjaldtöku, en aðrir
ekki. Eg get nefnt dæmi um reikn-
inga þar sem viðgerðarvinnan er
þriðjungur af upphæðinni.“ Hann
nefnir sem dæmi gjald fyrir glaðloft,
deyfingar, notkun gúmmídúks, að-
lögunarmeðferð og fortölur.
„í langflestum tilvikum er litið svo
á að þetta sé innifalið í þjónustunni.
Sumir nota ákveðna smumingsliði
mjög mikið, sjálf viðgerðarvinnan er
orðin aukaatriði, og því má spyrja
hvort stofnunin eigi að kaupa tann-
lækningar af þeim.“
Fundur verður í samstarfsnefnd
TR og Tannlæknafélagsins upp úr
mánaðamótum og ætti þá að liggja
ljósar fyrir reikningsform og breyt-
ingar á gjaldskrá og taxtaskýringu
að hans sögn.
Minni flúorlökkun og
færri myndatökur
Reynir vill láta draga úr flúorlökk-
un tanna hjá börnum sem ekki eiga
tannskemmdir á hættu með eðlilegri
hirðu og einnig telur hann of mikið
um röntgenmyndatökur. „Það er
verið að gera þetta á sex til tólf
mánaða fresti, í stað þess að mynda
með tveggja ára millibili. Það á bara
að taka röntgenmynd leiki rökstudd-
ur grunur á skemmdum, ekki bara
til þess að gá. Þegar svona er komið
má segja að vinnubrögðin séu orðin
of vönduð.“
Aðspurður hvort um vísvitandi
misnotkun á gjaldskrá tannlækna sé
að fteða í sumum tilfellum segir
Reynir: „Hættan er fyrir hendi þegar
um er að ræða 300 manna hóp sem
ekki hefur verið haft nægilegt eftir-
lit með.“ Hann segir jafnframt að
stofnunin greiði 30-50 milljónir ár-
lega vegna tannsmíðavinnu án þess
að samið hafi verið við stétt tann-
smiða. Stuðst sé við viðmiðunar-
gjaldskrá en erfitt sé að hafa eftirlit
með reikningsfærslunum og stýra
verðlagningunni.
Hlutverk tannlæknadeildar TR er
að hafa eftirlit með reikningsfærsl-
um tannlækna fyrir tryggða sjúk-
linga og úrskurða um þátttöku TR
í kostnaði við tannviðgerðir eða -rétt-
ingar vegna alvarlegra slysa, sjúk-
dóma og meðfæddra galla. Reynir
segir að unnið hafi verið markvisst
að því að auka fræðslu almennings
um rétt sinn með útgáfu bæklinga
sem liggja frammi í lyfjabúðum og
á heilsugæslustöðvum. „Okkur ber
lögum samkvæmt að gæta þess að
sjúklingur fái endurgreiðslurétt sinn
Ekkí draum-
órar heldur
tiltekt
Reynir Jónsson hyggst gjörbreyta starfsemi
tannlæknadeildar Tryggingastofnunar, auka
aðhald með tannlæknum og fylgjast lengur
með tannheilsu ungu kynslóðarinnar, án
þess að seilast frekar í vasa ríkisins. Helga
Kr. Einarsdóttir ræddi við nýjan
tryggingayfirtannlækni.
HEILAR tennur og heilbrigt tannhold.
TANNHIRÐA er eitthvað sem þessi einstaklingur þekkir ekki.
til hins ítrasta. Ég hef
verið að fræða tann-
læknana um hveijir eigi
rétt á greiðsluþátttöku
Tryggingastofnunar og
hvernig á að standa að
umsóknum. Þeir eru
mjög ánægðir með að
fá leiðbeiningar í þess-
um frumskógi. sem regl-
urnar eru.“
Reynir segir jafn-
framt að markvisst sé
unnið að því hjá Trygg-
ingastofnun áð koma því
óorði af, að um „dautt
bákn“ sé að ræða. Sím-
kerfí hafi verið bætt og
haldin námskeið í sím-
svörun og hvernig eigi
að koma fram við þá
sem þangað leita. Tryggingayfir-
tannlæknir taki nú við símtölum eins
oft og tími gefist til í stað símatíma
tvær klukkustundir í viku, sem var.
Hann gagnrýnir að helmingur
tíma embættisins fari í erindi frá.
tannréttingalæknum, sem séu ein-
ungis 5% stéttarinnar og velti 10%
af heildarkostnaði deildarinnar
Reynir Jónsson
tryggingayfirtann-
læknir.
vegna tannviðgerða.
„Þá höfum við hinn
helming tímans til þess
að fylgjast með reikn-
ingsfærslum. Sundurlið-
un kostnaðar er þannig
að 100-150 milljónir
fara vegna umsókna um
endurgreiðslu, 100 millj-
ónir eru notaðar til
greiðslu vegna tannrétt-
inga og 500-600 millj-
ónir eru vegna tannhirðu
grunnskólabarna.
Kostnaður vegna skóla-
bamanna fellur nánast
sjálfkrafa á stofnunina,
það er enginn sem kem-
ur nálægt því að úthluta
þeirri fjárhæð,“ segir
Reynir en um er að ræða
50-60.000 grunnskólanema.
Stikkprufur úr sjúklingaskrám
„Þorgrímur Jónsson, fyrrverandi
tryggingayfirtannlæknir, hefur unnið
gott starf en verið með undirmann-
aða deild. Það vantar gæðaeftirlit.
Við borgum fasta upphæð fyrir hvern
þátt tannlækninganna en höfum ekk-
ert eftirlit með því hvort verið er að
reiða af hendi þá þjónustu sem greitt
er fyrir. Hvort vel er gert eða verið
að kasta til höndum. Það kemur því
tii greina að að tannlæknadeild TR
taki stikkprufur úr sjúklingaskrá hjá
tilteknum tannlæknum og skoði.“
Umsóknir til deildarinnar vegna
endurgreiðslu eru um 3.000 á ári
og segir Reynir að um 1.000 manns
í hveijum árgangi geti þurft á tann-
réttingum að halda. Við síðustu
breytingar á almannatryggingalög-
um féllu tannréttingar út og segir
Reynir að tryggingayfirtannlæknir
þurfi nú að túlka hvort umsókn um
endurgreiðslu vegna tannréttinga
falli undir lagaskilgreininguna „al-
varlegar afleiðingar vegna mlð-
fæddra galla“, sem sé „óþolandi“.
„Við getum ekki verið dómarar
að þessu leyti. Það er miklu eðlilegra
að kerfið sé þannig að sjúklingur fái
styrk til þess að fara í tannréttingu,
sem sé þó ekki hærri en svo að hann
þurfi virkilega að velta fyrir sér hvort
hann þurfi á henni að halda. Þeir
sem eru með alvarlegustu kvillana
svo sem klofinn góm fengju hærra
hlutfall, kannski 90%.“
Trassar fá umbun
Reynir segir umtalsverðan árang-
ur hafa náðst í baráttunni við tann-
skemmdir en segir að núverandi kpríi
umbuni þeim sem trassa að mæta
reglulega til skoðunar.
„Um það bil helmingur grunn-
skólabarna fer til einkatannlækna,
þriðjungur fer til skólatannlækna en
hinir koma ekki. Eins og kerfið er í
dag er hægt að trassa tennurnar
algerlega til 15 ára aldurs, koma svo
með allt skemmt og láta gera við,
að mestu leyti án þess að viðkom-
andi borgi kostnaðinn. Þetta er ekki
rétt og hver einstaklingur getur kost-
að hundruð þúsunda. Æskilegast
væri að taka mið af því hvernig við-
komandi sinnir skyldu sinni við tenn-
urnar, það þarf að auka ábyrgð ein-
staklingsins,“ segir Reynir og leggur
til að sá sem hirði ekki um að mæta
reglulega í skoðun þurfi að greiða
hærra hlutfall vegna viðgerða og ef
vanrækslan sé langvarandi missi
hann rétt til endurgreiðslu þar til
hann sé búinn að koma tönnunum í
lag á eigin kostnað.
Stofnunin hefur tekið i notkun
nýtt tölvukerfi og segir Reynir að
umboð TR úti á landi hafi verið tengd
höfuðstöðvunum síðan í nóvember,
sem auðvelda eigi eftirlit. „Vandinn
er hins vegar sá að lítill hluti stéttar-
innar er tölvuvæddur á stoöim,
kannski fjórðungur eða fimmtungur.
Þessu þurfum við að breyta enda
hefur verið gert ráð fyrir því að á
-„vísitölustofu" tannlæknis sé tölvu-
búnaður, og 7% lagt á taxtann frá
1987 til að kosta það. Trygginga-
stofnun mun að sjálfsögðu fara að
gera þá kröfu að við þetta ákvæði
verði staðið, annars verður mælst til
þess að álagið verði fellt út úr samn-
ingi. Tölvuvæðing mun spara heil-
mikið í samskiptakostnaði og gera
okkar vinnu auðveldari, hvort sem
er .við innslátt eða eftirlit.“
Þá telur Reynir eðlilegt að starf-
rækja kvörtunarnefnd sem sjúkling-
ar geti leitað til vegna misbresfa í
tannlæknisþjónustu. í sáttanefnd
Tannlæknafélagsins sitji bara tann-
læknar sem hætt sé við að standi
vörð um hagsmuni stéttarinnar á
kostnað neytandans. Eðlilegra sé
að í kvörtunarnefnd sitji fulltrúi
tannlækna, neytenda og opinberra
aðila.
Tryggingayfirtannlæknir er að
lokum spurður hvernig hugmyndum
hans hafi verið tekið í stjórnkerfinu.
„Það eru allir mjög jákvæðir fyrir
þessum breytingum, allt frá ráðherra
og niður úr ef svo má að orði kom-
ast. Ég hef rætt við fulltrúa stförn-
valda, yfirstjórn Tryggingastofnunai
og Tannlæknafélagið, og mæti alls
staðar sarna viðmótinu, enda hefst
þetta ekki nema með góðri samvinni
allra sem hlut eiga að máli. Það ei
spennandi að hrista upp í þessi
staðnaða kerfi. Þetta eru engii
draumórar, ég er að taka til.“ .