Morgunblaðið - 03.09.1996, Qupperneq 37

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 3. SEPTEMBER 1996 37
►
9
i
>
)
>
I
I
I
|
*
I
i
i
■
i
I
g
i
i
i
Í
i
i
i
-f
__________AÐSEMPAR GREINAR___
Samfélagsrekínni þjónustu
fylgir lægri kostnaður
KÆLI- OG FRYSTISKAPAR
\Sv'r stofn%^

KÆLITÆKNIi!
Skógarhlíð 6, sími 561 4580
Þættir sem Þættir sem draga
auka útgjöld úr útgjöldum
Útgjöld Tekjur Tilvís.- Föst gr.
heilbr.m á íbúa kerfið fyrir hóp
ppp
Bandaríkin i 2
Sviss 2 1
Kanada 3 3 +
Svíþjóð 4 6 +
Þýskaland 5 18
Frakkland 6 7
Ástralía 7 8 + +
Holland 8 11 + +
Austurríki 9 14 +
Lúxemborg 10 4
Island 11 10
Noregur 12 12 +
Danmörk 13 0 + +
Belgía 14 13
Finnland 15 19 +
Ítalía 16 17 + +
Nýja Sjáland 17 18 +
Japan 18 15
Bretland 19 16 + +
írland 20 21 +
Spánn 21 20 + +
Grikkland 22 22 +
MIKLAR umræður
hafa orðið um hvort
tilvísunarkerfið „eigi
að vera eða ekki að
vera“. Kostir og lestir
þessa kerfis verða
ræddir hér. Eftirfar-
andi þjóðir búa við til-
vísunarkerfi í dag:
Austurríki', Kanada2,
Danmörk3, Finnland3,
Grikkland, Ítalía, Nýja
Sjáland, Noregur,
Portúgal, Svíþjóð og
Tyrkland.
1) Má draga úr ef
læknir hefur mikinn
fjölda sjúklinga.
2) Ekki varðandi barna-, fæðingar-
og augnlækna.
3) Einungis læknar í einkarekstri.
SJÁ TÖFLU
í löndum þar sem stuðst er við
tilvísunarkerfi og fastar greiðslur
Samfélagsrekin heil-
brigðisþjónusta tryggir,
— _
segir Olafur Olafsson,
í þessari lokagrein af
þremur, meira jafnræði
í aðgengi að þjón-
ustunni.
fyrir ákveðinn sjúklingahóp eru út-
gjöld til heilbrigðismála lægst.
í töflu IV má sjá að meðal sex
þjóða sem reka dýrustu þjónustuna
búa aðeins tvær við tilvísunarkerfi.
Meðal ellefu landa sem reka ódýr-
ustu þjónustuna búa níu þjóðanna
við tilvísunarkerfi í mismunandi
myndum. Ályktun OECD er að
lækka megi heildarkostnað utan-
spítalaþjónustu um allt að 18% ef
stuðst er við tilvísunarkerfíð.
Árangursríkt tilvísunarkerfi hamlar
gegn auknum kostnaði. Að sömu
niðurstöðu komst E. Maxvell í riti
Alþjóða heilbrigðismálastofnunar-
innar frá 1981.
IV. Þriðji aðili selur
eða kaupir þjónustu
Á síðustu árum hefur víða verið
leitast við að skilja að hlutverk
kaupanda og veitanda heilbrigðis-
þjónustu. Þetta hefur einkum verið
gert í þeim tilgangi að ná betri
stjórn á greiðslum til heilbrigðis-
stofnana og um leið skipulegri
nýtingu á heilbrigðiskerfinu. Hið
pólitíska yfirvald í hlutverki kaup-
andans semur þannig við sjúkra-
hús, heilsugæslu og aðra veitendur
heilbrigðisþjónustu um að vinna
ákveðin verk á ákveðnum tíma
fyrir ákveðna upphæð. í samning-
um milli aðila er venjulega stuðst
við talnalega mælikvarða á magn
og gæði hvers verkefnis sem veit-
andi þjónustunnar tekur að sér.
Þetta fyrirkomulag byggir á því
að á grundvelli fjárhagsramma
starfseminnar er verkefnum skipað
í ákveðna forgangsröð jafnframt
því sem í samingum eru skilgreind-
ar þær kröfur sem veitandi þjón-
ustunnar þarf að uppfylla. Þannig
séu frá byrjun til staðar ákveðnar
forsendur fyrir því að kaupandinn
geti haft stjórn á starfseminni.
Helstu breytingar sem verða við
framangreint rekstarskipulag eru
meðal annars þessar:
• Stjórnmálamenn verða í vaxandi
mæli „umboðsmenn“ sjúklinga.
• Kostnaðarmeðvitun heilbrigðis-
starfsfólks eykst.
• Eftirlit með kostnaði auðveldari.
• Gæðastýring líklega
meiri, en ennþá ósann-
að.
• „Ónauðsynlegum"
prófum fækkar.
• Læknar og heil-
brigðisstarfsfólk ekki
lengur „einu“ „um-
boðsmenn" sjúklinga.
• Fleiri innlagnir á
sjúkrahús.
• Hætta á að sjúkra-
húsin haldi sjúklingum
lengur.
• Sjúklingar með
margþætt vandamál
eiga oft erfiðara upp-
dráttar.
• Forvarnir koma aftarlega í for-
gangsröðinni.
• Skrifstofukostnaður verður
hærri.
• Krefst meira faglegs eftirlits og
kostnaður eykst.
Þrátt fyrir háleit áform hefur
heilbrigðisþjónusta í nágrannalönd-
um ekki tekið stórstígum breyting-
um fram að þessu. Af tilraunum sem
gerðar hafa verið í Svíþjóð, Bret-
landi og Noregi virðist heildarkostn-
aður við heilbrigðisþjónustu ekki
hafa lækkað borið saman við eldra
rekstrarfyrirkomulag. Ennfremur
hefur borið á því að læknar kjósi
þá heldur að sinna sjúklingum með
minniháttar sjúkdóma en sjúkling-
um með erfíða langvinna sjúkdóma.
Einkaaðilar eiga eftir sem áður erf-
itt með að keppa við opinbera aðiia
þegar verkefni heilbrigðisþjónustu
ei-u boðin út. Stjómmálamenn hafa
heldur ekki valdið sem skyldi hlut-
verki sínu sem umboðsmenn sjúkl-
inga samhliða því að vera stjómend-
ur starfseminnar. Af skipulagsbreyt-
ingum og tilraunastarfsemi síðustu
ára verða þess vegna ekki dregnar
víðtækar ályktanir.
Niðurstöður
• Á síðasta áratug hafa allflestar
iðnaðarþjóðir dregið verulega úr
kostnaði við heilbrigðisþjónustu
miðað við verga þjóðarframleiðslu.
Undantekning eru þjóðir þar sem
einkatryggingar eða frjálsar trygg-
ingar vega þyngst. Ástæðan er að
fólk skortir oftast nægilega þekk-
ingu á læknisþjónustu og þ.a.l.
skapast ekki nauðsynlegt neytenda-
aðhald líkt og í öðrum einka-
rekstri, t.d. við kaup á fæðu, klæð-
um og bifreiðum.
• OECD-þjóðir sem búa við samfé-
lagsrekna heilbrigðisþjónustu
greiða lægra hlutfall af vergri þjóð-
arframleiðslu til heilbrigðisþjónustu
en þjóðir sem ekki fylgja þeirri
stefnu. Þar sem einkarekstur tíðk-
ast eru rekstraraðilar næsta einráð-
ir um verðlagningu og verðlag fer
því oft úr skorðum.
• Vel rekið tilvísunarkerfi heldur
niðri kostnaði við heilbrigðisþjón-
ustu, a.m.k. í OECD-ríkjum.
• Kostnaður við heilbrigðisþjón-
ustu er lægri meðal OECD-þjóða
er greiða læknum föst laun eða
ákveðið gjald fyrir hóp sjúklinga
(capitation) en þeirra sem greiða
læknum eftir afköstum.
• Verktakasamningar við lækna
virðast ekki draga úr kostnaði við
heilbrigðisþjónustu.
• Tilraunir með að þriðji aðili kaupi
eða selji þjónustu eru nú í gangi í
nágrannalöndunum. Svo virðist sem
eftirlit með kostnaði sé auðveldara.
Skrifstofukostnaður eykst og þörfin
fyrir faglegt eftirlit einnig. Tilraun-
ir með þennan rekstur hafa nú stað-
ið í 5-6 ár erlendis og enn hefur
ekki verið sýnt fram á lækkun í
heildarkostnaði.
• Jafnræði varðandi aðgengi að
heilbrigðisþjónustu er meira meðal
þjóða er styðjast við samfélags-
rekna þjónustu en þeirra er búa við
einkarekstur eða frjálsar trygging-
ar (færri verða útundan). Einka-
reknar heilbrigðisstofnanir eru yfir-
leitt reknar í þéttbýli en dreifbýli
verður útundan og er það verulegur
galli á þessu þjónustuformi.
• Svo virðist sem árangursrík að-
ferð til að lækka heildarkostnað í
heilbrigðisþjónustu sé að draga úr
eða fella burt þjónustugjöld í heilsu-
gæslunni. Með þeirri aðgerð er
sjúklingum beint frá dýrri sjúkra-
húsþjónustu til heilsugæslunnar.
Höfundur er landlæknir.
Myndatökur
hækka í verði
1. október.
3 Ódýrari
Ljósmyndastofan
Mynd sími: 565 4207
Ljósmyndastofa
Kópavogs
sími: 554 3020
Enn er hægt að fá
vá gamla verðinu.^
Kpmsía ftefst urn miSjati septemöer. ‘Byijendm- ogframfwtösfíolftar fra 14 ára aídri.
Afliending skírteina fer fram í skólanum miðvikudaginn 11. sept. kl. 17 - 20
fyrir 7 ára og eldri; laugardaginn 14. sept. kl. 13 - 15 fyrii\4-!6 áiáÁfprskóli).
Félag ísl. listdansara
Tilvísunarkerfið
Ólafur Ólafsson