Morgunblaðið - 18.10.1996, Blaðsíða 24
24 FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 1996
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Konur í gildru
BÆKUR
Fræöibók
GÓÐAR STELPUR KOM-
AST TIL HIMNA EN
SLÆMAR HVERT SEM ER
Höfundur: Ute Ehrhardt
Þýðandi: Jóna Lísa Þorsteinsdóttir.
Útgefandi: Bókaútgáfan
Brandur. Reylgavík 1996.
„FÁTÆKLINGAR, atvinnuleys-
ingjar, valdleysingar og konur hafa
alltaf tíma. Þau geta gefið tíma sinn.
Það gildir fyrir þá eina sem hafa
ákveðið að vinna ótruflað og af ein-
beitni, að tíminn sé peningar. Tími
hinna mikilvægu er afskaplega dýr-
mætur.“ (s. 211).
Tilgangur bókarinnar
stelpur komast til
himna en slæmar hvert
sem er, eftir Ute
Ehrhardt (þýskur sál-
fræðingur) er að leið-
beina konum í að kom-
ast út úr þessum fé-
lagsskap með „fátækl-
ingum, atvinnuleys-
ingjum og valdleysingj-
um“ og styrkja sig á
allan hátt til þess að
ná árangri, áhrifum og
völdum. Mörg atriði,
uppeldisleg og menn-
ingarleg, hafa hindrað
konur í að losna úr
þessum sammengi.
Höfundurinn kallar það
gildrur, sem konurnar
lenda í, oft sjálfviljugar og fyrir sak-
ir áunninnar hæversku og uppburð-
arleysis. Það er hægt að lenda í eftir-
farandi gildrum:
„Skilningsgildran." Konan skilur
allt og sérstaklega veikleika annarra.
Hún lætur varhugaverða hluti yfir
sig ganga vegna skilningsríkis.
„Hjálpargildran". Konan vill
bjarga og mjög gjarnan hömlulausu
fólki.
„Fómargildran". Árátta kvenna
að fóma sé fyrir aðra og taka á sig
sök annarra. Gefa allt sem þær eiga
þó þær viti að þiggjandinn geti ekki
annað en eyðilagt gjafimar.
„Hæverskugildran". Konur em svo
hæverskar að þær biðja ekki um neitt.
„Meðaumkunargildran", Konan
vorkennir í stað þess að elska, hugg-
ar í stað þess að njóta ávaxta ástar-
innar möglunarlaust.
í verkinu fer langt mál í að lýsa
þessum homstæðum sem konur eiga
alltof auðvelt með að parkera lífi sínu
í. Hliðstæðar sögur em sagðar aftur
og aftur sennilega tilað undirstrika
mynstrið sem konur lifan innan.
Stundum óskar maður þess að verkið
hefði verið þéttara eða styttra en
kannski er hér við málfarið að sak-
ast. Orðalagið er oft óljóst:
„Konur eru kynið sem tilheyrir.“
(s. 120)
„Aldrei að sjást í buxum á skrif-
stofuhæð yfirmanna, ekki einu sinni
þótt þær þurfi að afhenda eitthvað
þar.“ (s. 121)
„Mér hefur líka virst hæverskan
erfast greinilegast sem félagslegur
þáttur." (s. 171)
„Óþægu stelpumar sjá bak við
gleymsku, svokallaðan misskilning
og frestunaraðgerðir, óbeinar aðferð-
ir til að koma þeim á kné.“ (s. 218)
Fólk sem kynnst hefur femenískri
hugsun í rituðu máli á kannski ekki
erfítt með að skilja hvað það er að
vera kynið sem tilheyrir. Hins vegar
er það grundvallarskilyrði í öllum
bókum að málhugsun þeirra sé full-
nægjandi. Textinn hér
virkar oft eins og erlend
hugsun á íslensku máli
þar sem orðin hafa verið
þýdd en hugsunin hefur
ekki verið löguð að ís-
lenskri málhugsun.
Góðar stelpur komast
til himna, er að forminu
til einhvers konar sjálfs-
hjálparbók og tekur
dæmisögur úr daglega
lífinu sem þjóna til að
útskýra boðskap bókar-
innar. Bettína og Manú-
ela og Birgitta og Silvía
og Silke og Petra og
Jennifer og Christa og
Erika og Hilge og Edith
og margar fleiri hafa
gengið í hina og þessa gildruna, fóm-
að starfsframa fyrir vilja makans eða
týnt maka vegna blindu eða hæ-
versku en allar eiga þær sameigin-
legt að hafa unnið gegn eigin vilja
og löngunum.
Bókin kemur ábyggilega mörgum
konum til hjálpar. Þó eru flestar kon-
umar sem dæmin fara af úr sama
þjóðfélagshópi, eru á svipuðum aldri
(rúmlega þrítugar), með eitt, tvö
böm, mann og ágæta menntun.
Höfundurinn leggur ríka áherslu á
að konur klífi sem mest metorðastig-
ann á alls konar skrifstofum og ekki
bara það heldur kasti frá sér því sem
höfundurinn vill meina að séu kven-
legir eiginleikar eða veikleikar: að
vinna niður fyrir sig, ganga í störf
undirmanna sinna og aðstoðar-
manna. Þetta segir höfundurinn að
sé tímaeyðsla og tefji fyrir konum
leiðina upp á toppinn. En hver heil-
vita maður veit að leiðin upp á topp-
inn er styttri og þægilegri en ferð
ýsunnar í kringum ísland og að einn
dag verður allt fólk á jörðunni mikil-
vægt og forstjórar að atvinnu.
Kristín Ómarsdóttir.
Góðar
Ute Ehrhardt.
Morgunblaðið/Þorkell
EINAR Sigurðsson landsbókavörður afhendir dr. Theodore R.
Beck þakkarskjal vegna gjafarinnar.
Bókagjöf til
stóriðjurannsókna
LANDSBÓKASAFNI íslands -
Háskólabókasafni hafa nýlega
borist að gjöf rit á sviði rafefna-
verkfræði, um 1000 bindi, bæði
bækur og tímarit.
Gjöfin er frá bandarískum
manni af íslenskum ættum, dr.
Theodore R. Beck, og fyrirtæki
hans í Seattle, Electrochemical
Technology Corporation. í rita-
gjöfinni eru m.a. Journal of The
Electrochemical Society frá 1937
til þessa dags auk annarra tíma-
rita og sígildra bóka á þessu
fræðisviði.
Móðir Theodore R. Beck var
ættuð er úr Kelduhverfi í Norð-
ur-Þingeyjarsýslu, fluttist vestur
um haf árið 1914 oggiftist síðar
dönskum manni. Theodore er
einkabam þeirra en móðir hans
lést þegar hann var einungis
tveggja ára. Sá ritakostur sem
til er hérlendis á þeim sviðum
vísinda og iðnaðar sem hér er
um að ræða er afar rýr og því
er Landsbókasafni Islands - Há-
skólabókasafni þessi ritagjöf
mjög mikilvæg segir m.a. í til-
kynningu frá safninu.
Nýjar bækur
Astskyldar verur
ÚT ER komin skáldsag-
an Meinaböm og maríu-
þang, ævintýri um ást-
skyldar verur og unaðs-
tak kræðunnar eftir
myndlistarkonuna
Björgu Örvar. Þetta er
fyrsta skáldsaga höf-
undar en áður hefur
komið út eftir Björgu
Ijóðabókin í sveit sem
er eins og aðeins fyrir
sig, árið 1991.
Sögusvið Meinabarna
og maríuþangs er lítið
sjávarþorp úti á landi,
fjöruborð og fjallshlíð og
blómleg sveitin þar á
milli. í upphafi ævintýr-
isins verða kynlegir fyrirburðir á
ströndinni sem hafa mikil áhrif á
fjölskyldu Önnu og Jóns á Heiðarbæ.
Flókinni atburðarás er hrundið af
stað með óvæntum
hætti og örlagasögu
manna og dýra er
skyndilega búin kostu-
leg vaxtarskilyrði.
„Þetta er ævintýri
fyrir fullorðna, þroska-
saga, ástar- og harm-
saga, magnþrungin, io-
stafull og gleðirík með
írónísku ívafi,“ segir í
kynpingu.
Útgefandi er 100
bóka forlagið. Meina-
börn og maríuþang er
217 blaðsíður, Ijósrítuð
og prentuð í Odda, gef-
in út í 100 tölusettum
og árituðum eintökum
og kostar 2.600 krónur. Höfundur
ber allan kostnað af útgáfunni og
bókin er til sölu á vinnustofu Bjargar
Örvar, Álafossvegi 18b, Mosfellsbæ.
Björg Örvar
Beinskeytt og kaldhæðin
rödd frá Króatíu
EKKI er langt síðan menn spurðu sig hvort enga
femínista væri að finna í Austur-Evrópu? Spurn-
ingin var ef til vill álíka heimskuleg og hefðu
menn spurt hvort enga þjóðernissinna væri að
finna þar. The European fjallaði nýlega um króat-
íska rithöfundinn og femínistann Slavenku Drak-
ulic, sem fjallar um ástandið I heimalandi sínu á
kaldhæðinn og stundum hnyttinn hátt, og hikar
ekki við að ráðast gegn þjóðernissinnunum sem
vaðið hafa uppi á Balkanskaga.
Fyrsta bók Drakulic var ritgerðasafn sem kall-
aðist „Hvernig við lifðum kommúnismann af og
hlógum jafnvel" og kom út árið 1992. Litríkar
og hnyttnar lýsingar hennar á lífinu undir stjórn
kommúnista í gömlu Júgóslavíu voru eins konar
opinberun fyrir marga lesendur á Vesturlöndum
sem voru búnir að fá sig fullsadda af lýsingum
úr gúlaginu, mótmælaskrifum og níðþungum póli-
tískum táknsögum og ádeilu. Skyndilega var kom-
in fram á sjónarsviðið kona sem gat lýst lífinu á
tímum kommúnisma á vitrænan hátt; niðurlæg-
ingunni og fáránleikanum.
Hún kallaði sig femínista en hefur ekki verið
hugmyndum femínismans sérlega trú, látið sér
nægja að hafa það að leiðarljósi að „hið persónu-
lega sé pólitík" og skoðað hið daglega líf í heima-
landi sínu út frá því. Það sem einna helst minnir
á femínisma er stuðningsyfirlýsing Gloriu Stei-
nem, sem er að finna á forsíðu nýjustu bókarinn-
ar, „Café Europa“.
Þegar stríðið braust út í ríkjum fyrrum Júgó-
slavíu lýsti Drakulic hinni siðferðilegu og pólitísku
hnignun og tók æ harðari afstöðu gegn þjóðerniss-
innum í Króatíu, sem gerðu samverkamenn nas-
ista í heimsstyijöldinni síðari að fyrirmyndum
sínum. Hafa skrif hennar orðið til þess að nær
ómögulegt er fyrir hana að fá verk sín útgefin i
Króatíu. Hörðust er ádeilan í bókinni „Balkan-
hraðlestin" frá árinu 1993.
í „Café Europa“ er að finna styttri greinar
og ritgerðir allt frá árinu 1992. Þar segir m.a.
frá því er móðir hennar reynir að hylja stjörnuna
á iegsteini eiginmannsins, en hún var sett í virð-
ingarskyni þar sem hann hafði barist með Tito
í heimsstyijöldinni síðari. Móðir hennar óttaðist
hins vegar að króatískir þjóðernissinnar myndu
vanvirða leiðið þar sem þeir teldu stjörnuna tákn
um kommúnisma og þar með yfirráð Serba.
Annað dæmi um sýn Drakulic er þegar hún
rifjar upp ferð sína tii Búkarest í Rúmeníu. Þar
kemur hún í glæsihús sem hafði verið í eigu
Zoe, dóttur Nicolae Ceausescu. „Þar sem ég sat
SLAVENKA Drakulic: Skyndilega var
komin fram á sjónarsviðið kona sem gat
lýst lífinu á tímum kommúnisma á vitrænan
hátt; niðurlægingunni og fáránleikanum.
á baðherbergi Zoe, áttaði ég mig á því að sið-
menntað og lýðræðislegt þjóðfélag á afar litla
möguleika á að skjóta rótum í löndum þar sem
venjuleg, hrein baðherbergi með rennandi heitu
vatni, salemispappír og sápu, var lúxus sem ein-
göngu var ætlaður einvöldunum.“
Drakulic þykir ráða einkar vel við greinaform-
ið, þó að nokkuð skorti upp á fágunina. Drakulic
skrifar á ensku en gagnrýnendur segja að það
sem vanti upp á blæbrigði tungumálsins, bæti
skáldkonan upp með óvenjulega beinskeyttum og
gagnsæjum texta.
Síðasta
sýning Við
Hamarinn
HELGI Hjaltalín Eyjólfsson og
Gunnar J. Straumland opna
myndlistarsýningu í sýningar-
salnum Við Hamarinn, Strand-
götu 50, Hafnarfirði, laugar-
daginn 19. október kl. 16.
Þetta verður síðasta mynd-
listarsýningin í sýningarsalnum
Við Hamarinn þar sem starf-
semi hans verður hætt. Á þess-
ari sýningu verða viðfangsefni
beggja listamannanna af svip-
uðum hugmyndafræðilegum
toga en leiðirnar sem þeir velja
til útfærslu hugmynda sinna
eru af gjörólíkum toga. Mun
Helgi sýna veggskútptúra og
Gunnar olíumálverk.
Sýningin stendur til 30. nóv-
ember og er opin kl. 14-18, alla
daga nema mánudaga.
GUÐBJÖRG Lind opnar
málverkasýningu á Sól-
oni á laugardag.
Guöbjörg
Lind sýnir á
Sóloni
GUÐBJÖRG Lind opnar mál-
verkasýningu á Sólon fslandus
laugardaginn 19. október kl.
14. Á sýningunni verða olíumál-
verk, sem Guðbjörg hefur unnið
á síðastliðnum tveimur árum.
„í verkum sínum beinir málar-
inn sjónum sínum inn á við með
hafflöt sjávar í huga þar sem
blasa við sjónum hans eyðieyjar
og sker - eylönd sem við getum
horfið til í brimróti daganna,"
segir í kynningu.
Á opnunardegi sýningarinn-
ar kemur út litprentaður bækl-
ingur sem hefur að geyma
myndir af verkum Guðbjargar
Lindar ásamt grein um mynd-
list hennar eftir Auði Ólafsdótt-
ur listfræðing.
Sýningin stendur til mánu-
dagsins 11. nóvember.
HJÖRDÍS Frímann sýnir
málverk í glugga List-
húss 39 í Hafnarfirði.
Málverk í
glugga List-
húss 39
HJÖRDÍS Frímann sýnir mál-
verk í glugga Listhúss 39,
Strandgötu 39 í Hafnarfirði,
dagana 19. október til 4. nóv-
ember.
Hjördís er fædd á Akureyri
árið 1954. Hún lauk námi frá
The school of The Museum of
Fine Arts í Boston árið 1986.
Hjördís hefur tekið þátt í
nokkrum samsýningum, en
þetta er fimmta einkasýning
hennar. Hún er ein af 13 lista-
mönnum sem reka Listhús 39 í
Hafnarfirði og sýna verk sín þar.