Morgunblaðið - 18.10.1996, Blaðsíða 29
MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 1996 29
AÐSENDAR GREINAR
Kvennalaunin og
kjarasamningarair
FYRIR tveim árum
var ákveðið að ráðast
í viðamikla könnun á
launamun kynja hjá
Reykj avíkurborg.
Þessi könnun er frá-
brugðin öðrum könn-
unum sem gerðar hafa
verið á launamun kynj-
anna hér á landi að því
leyti að ekki er um
úrtakskönnun að ræða
heldur unnið úr gögn-
um sem til eru í launa-
bókhaldi borgarinnar.
Laun allra starfs-
manna Reykjavíkur-
borgar að undanskild-
um þeim sem voru í
vaktavinnu, atvinnuá-
taki eða annarskonar óreglubund-
inni vinnu voru könnuð og ljóst var
frá upphafi að niðurstöðumar yrðu
notaðar til að leggja grunn að raun-
hæfri áætlun í launamálum kynj-
anna. Að því er nú unnið innan
borgarkerfisins.
En fleira kemur til og þetta mun
vera í fyrsta skipti sem stór at-
vinnurekandi á íslenskum vinnu-
markaði rannsakar hjá sér launa-
mun kynja að eigin frumkvæði. Til
að annast rannsóknina var fengin
Guðbjörg Andrea Jónsdóttir hjá
Félagsvísindastofnun sem hefur
getið sér gott orð fyrir slíkar rann-
sóknir fyrir t.d. Jafnréttisráð. Nið-
urstöðurnar liggja nú fyrir. Hjá
Reykjavíkurborg, eins og annars
staðar á íslenskum vinnumarkaði,
hallar verulega á konur. Allt bendir
til að kynferðið kosti konur hjá
Reykjavíkurborg um 14% í launum.
Þetta er ekki lítil upphæð - hún
slagar hátt upp í að vera tvöföld
útsvarsprósentan. Ég á ekki von á
að nokkrum þyki sú upphæð engu
skipta í heimilisbókhaldinu.
Kerfislægt vanmat á
störfum kvenna
Segja má að launakönnun
Reykjavíkurborgar staðfesti kerfis-
lægt vanmat á störfum kvenna á
íslenskum vinnumarkaði því niður-
stöður hennar eru mjög áþekkar
niðurstöðum annarra nýlegra
launakannana hérlendis. Saman-
burður á launum kvenna og karla
í fullu starfi sýnir að í október 1995
voru konur hjá Reykjavíkurborg
með 67% af launum karla. Þegar
Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir
búið er að taka tillit
til mismikillar yfir-
vinnu, starfsgreinar,
mismunandi starfsald-
urs og annarra slíkra
þátta sem hafa áhrif
á laun og launabók-
haldið hefur upplýs-
ingar um, standa eftir
14% sem engin „eðli-
leg“ skýring finnst á.
Þegar reynt er að
átta sig á hvar lau-
namunurinn verður til
kemur í ljós að það
gerist á öllum stigum
í því sem kalla má
launamyndunarferlið
en þó í mjög mismikl-
um mæli. Um tvö af
þessum 14 prósenta mun verða til
þegar fólki er grunnraðað í launa-
flokka. Afgangurinn verður að
mestu til vegna ákvarðana um
greiðslur fyrir yfirvinnu og vegna
þess að konur fá sjaldnar bílastyrki
og þeir eru líka lægri en þegar
karlar eiga í hlut.
Munurinn jafnvel meiri
Y.irvinnan vegur þungt í launum
bæði karla og kvenna, en í launum
karla vegur hún þó tvöfalt meira
en í launum kvenna. Þannig eru
yfirvinnugreiðslur 30% af heildar-
launum karla en 15% af heildar-
launagreiðslum kvenna. Bílastyrk-
irnir nema hjá körlum 3% af heildar-
launagreiðslum en 1% hjá konum.
Einmitt hér birtist veikleiki kann-
ana af þessari tegund. Við höfum
á þessu stigi engin tæki til að skoða
að hve miklu leyti það tíðkast hjá
Reykjavíkurborg að greiða fyrir
svokallaða óunna yfirvinnu og
hversu þungt hún vegur í launa-
muninum. Akvarðanir um slíkt eru
teknar úti í stofnununum án þess
að þeirra sjái stað í launabókhaldi
borgarinnar. Við vitum frá öðrum
könnunum að greiðslur fyrir óunna
yfirvinnu falla körlum frekar í skaut
en konum og höfum enga ástæðu
til að halda að Reykjavíkurborg sé
undantekning að þessu leyti. Því
bendir ýmislegt til að launamunur-
inn geti verið vanmetinn af því að
í könnuninni er farið með allan
vinnutíma eins og um raunveruleg-
an vinnutíma sé að ræða.
Eins er með bílastyrki. Við vitum
ekki hvort karlar nota bíla sína í
Ég þakka öllum þeim, sem glöddu mig á 80 ára
afmœlisdegi mínum þann 26. september.
Klara Fríðriksdóttir,
Vestmannabraut 44,
Vestmannaeyjum.
Hugheilar þakkir fœri ég öllum, sem gerðu
mér 80 ára afmœlisdaginn minn, 11. október
síðastliðinn, ógleymanlegan. Þökk fyrir allar
gjafirnar, hlý orð, heillaskeyti og heiður mér
sýndan í tali og tónum. Þökk til kvenfélagsins
Gefnar og Slysavarnadeildar kvenna í Garði
fyrir stórglœsilega veislu. Þökk til hreppsnefnd-
ar Gerðahrepps, til barna minna og tengda-
barna, œttingja og vina.
Þessi dagur fœrði mér ómœlda hamingju og
gleði, og kœru vinir; það er gaman að lifa.
Guð veri með ykkur öllum.
Sigrún S. Oddsdóttir,
Nýjalandi.
Allt bendir til, segir
Ingibjörg Sólrún
Gísladóttir, að kyn-
ferðið kosti konur hjá
Reykjavíkurborg um
14% í launum.
þágu vinnunnar þrefalt á við konur
eða hvort þarna er að einhveiju
leyti um dulda launaauka að ræða
sem falla þá körlum frekar í skaut
en konum.
Endimörk yfirvinnu-
þjóðfélagsins
Þegar maður stendur frammi
fyrir upplýsingum um vinnutíma
ýmissa starfsstétta hjá Reykjavík-
urborg sem eru þær að karlar í
fullu starfi hafi í október 1995 að
meðaltali fengið greitt fyrir frá 41
tíma í yfirvinnu (verkakarlar) upp
í 71 tíma (skrifstofukarlar), þá er
ekki laust við að manni fallist hend-
ur. Á sama tíma nema yfirvinnu-
greiðslur til kvenna frá 9 tímum
að meðaltali (þjónustu- og af-
greiðslustörfj upp í 56 tima (skrif-
stofukonur). Ég ítreka að þetta eru
yfirvinnutímar fólks í fullu starfi -
eftir að venjulegum vinnudegi lýk-
ur. Þar sem skrifstofukarlar eiga í
hlut nema þessar greiðslur næstum
tveim vinnuvikum í hveijum mánuði
sé miðað við virkan vinnutíma.
Það eru margar ástæður fyrir
því að við hljótum að viðurkenna
að við séum komin að endimörkum
yfirvinnuþjóðfélagsins. Sá mikli
kynbundni munur sem er á fjölda
yfirvinnustunda, að meðaltali 16,4
tímar hjá konum í fullu starfi en
51,7 tímar að meðaltali hjá körlum
í fullu starfi, hlýtur að næra grun-
semdir um að svokölluð óunnin yfír-
vinna sé að einhveiju leyti notuð
til að veita körlum launaauka um-
fram konur. Með öðrum orðum að
launaskrið komi fram sem greiðslur
fýrir yfirvinnu og að launaskriðið
hafi verið meira hjá körlum en kon-
um. En þó svo að við gefum okkur
að yfirvinnan sé unnin þá gefur það
auga leið að slík viðvera á vinnu-
stað getur ekki talist vinsamleg í
garð fjölskyldulífs og jafnréttis á
heimili. Hún er hindrun í vegi þess
að bæði kynin geti sinnt fjölskyldu-
ábyrgð sinni sómasamlega og feður
komi meira inn í uppeldi bama
sinna. Það er því allt í senn jafnrétt-
ismál, fjölskyldumál og vinnuvernd-
armál að losna út úr þeim vítahring
sem yfirvinnuþjóðfélagið hefur
komið okkur í. Svo er líka brýnt
að halda til haga í þessu samhengi
að ekki væri um neitt atvinnuleysi
að ræða í landinu ef skorið yrði
almennt af yfirvinnunni og sköpuð
störf í staðinn.
Oxlum ábyrgðina saman
Innan skamms munu fulltrúar
Reykjavíkurborgar setjast að samn-
ingaborði með viðsemjendum sín-
um. Þegar rýnt er í niðurstöður
launakönnunarinnar hjá Reykjavík-
urborg koma fram staðreyndir sem
er einkar athyglisvert fyrir viðsemj-
endur okkar að gefa nánari gaum.
í fyrsta lagi eru borin saman
laun í mars 1995 og í október 1995.
Launamunur kynja minnkaði mark-
tækt á þessum tíma. Dagvinnulaun
kvenna í fullu starfi voru 91% af
dagvinnulaunum karla í mars 1995
en sjö mánuðum síðar var hlutfallið
komið upp í 93%. Hvað hafði gerst
á tímabilinu sem skýrði þessa já-
kvæðu breytingu? Svarið má frnna
í kjarasamningagerðinni vorið 1995
þar sem samninganefnd Reykjavík-
urborgar fékk það veganesti að
leggja sérstaka áherslu á hækkun
launa fyrir hefðbundin lágtlaunuð
kvennastörf. Árangurinn var hægt
að mæla. Það segir okkur að þó
launamunur kynja hafi ekki orðið
til við samningaborðið nema að litlu
leyti þá verður engu að síður að
glíma við hann líka þar. Lesa má
út úr könnuninni að ganga megi
lengra í átt til launajöfnunar með
slíkum aðferðum við kjarasamn-
ingagerðina. Fulltrúar Reykjavíkur-
borgar munu leggja á það áherslu
við komandi kjarasamningagerð að
áfram verði gengið í þess átt og
vonast til að ná um það samstöðu
við viðsemjendur sína.
Spár um yfirvofandi efnahags-
iega uppsveiflu þrýsta einnig á um
að Reykjavíkurborg grípi til að-
gerða til að draga úr launamun
kynja. Það er reynsla fyrir því að
í hefðbundnum starfsgreinum karla
leiði slík uppsveifla til meiri hækk-
ana á kauptöxtum og launaskriðs.
Niðurstaðan gæti því orðið stórauk-
inn launamunur kynja. Verkalýðs-
hreyfingin stendur því frammi fyrir
þeirri hættu að launabilið milli kynj-
anna aukist almennt á næstunni
nema hún setji sig í þær stellingar
nú fyrir næstu kjarasamningalotu
að draga úr honum. Hjá Reykjavík-
urborg er fullur vilji til þess að
skoða tillögur verkalýðshreyfíngar-
innar um aðgerðir til að minnka
launamuninn. Við væntum þess líka
að úr þeirri átt komi stuðningur við
fyrirhugaðar aðgerðir Reykjavíkur-
borgar til að minnka launamun
karla og kvenna.
Höfundur er borgnrstfóri.
- kjarni málsins!
OPINN FUNDUR A GRAND HOTEL
Hvar er meðferð
íyrir börnin okkar?
Á morgun, laugardag kl.14, á Grand Hótel
við Sigtún í Reykjavík, afhendir hópur
foreldra vímuefnabarna Davíð Oddssyni,
forsætisráðherra, undirskriftir 10 þúsund
íslendinga um að stofnað verði
meðferðarheimili fyrir börn á ný.
Stutt ávörp og umrœður
Fundarstjóri Ingvi Hrafn Jónsson
Sýnum samstöðu, mætum öll!
FORELDRAHÓPURINN
SJOVAOdALMENNAR
Traustur þáttur í tilverunni