Morgunblaðið - 18.10.1996, Blaðsíða 32

32 FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
EINKAREKN AR
ÁFEN GISÚTSÖLUR
FRIÐRIK Sophusson fjármálaráðherra lýsti því yfir á lands-
fundi Sjálfstæðisflokksins í seinustu viku að í fjármála-
ráðherratíð hans — væntanlega á þessu kjörtímabili — yrði
stigið það skref í átt frá ríkiseinokun í áfengissölu að opna
áfengisverzlanir, sem einkaaðilar geti rekið, þó þannig að
sveitarfélög og lögregluyfirvöld verði að samþykkja rekstur-
inn. „Með öðrum orðum þá gildi sömu reglur um áfengisútsöl-
ur eins og gilda til dæmis um skemmtistaði, þar sem fólk
getur komið og keypt áfengi. Ég tel enga ástæðu til þess að
það séu eingöngu ríkisstarfsmenn sem afgreiði flöskur yfir
búðarborð. Ég tel að aðrir geti gert það fullt eins vel,“ sagði
ráðherrann.
Þessi áform ráðherrans eru fagnaðarefni. Morgunblaðið
hefur oft vakið athygli á því að núverandi fyrirkomulag smá-
sölu á áfengi er ekki í takt við tímann. Fyrirkomulag á borð
við það, sem ráðherrann boðar, myndi til dæmis koma í veg
fyrir að sveitarfélag, sem samþykkt hefur að áfengisútsala
skuli sett upp, þurfi að bíða árum saman eftir henni, eins og
raunin er t.d. í Kópavogi. í Morgunblaðinu í gær kemur fram
að Kópavogsbúar hafa beðið eftir ríkisrekinni áfengisútsölu
í ellefu ár.
Þær einkareknu áfengisútsölur, sem fjármálaráðherra ræð-
ir um, virðast eiga að verða með svipuðu sniði og núverandi
ríkisverzlanir og selja áfengi eingöngu. Næsta skref hlýtur
að vera að ræða hvort leyfa eigi sölu léttvíns og bjórs í mat-
vöruverzlunum. Þar sýnist sitt hverjum.
Til dæmis er bent á að slíkt fyrirkomulag kynni að auð-
velda aðgang unglinga að áfengi. Án strangs eftirlits með
verzlunum gæti verið hætta á slíku. Það hefur til dæmis kom-
ið fram að samkvæmt könnunum Æskulýðs- og tómstunda-
ráðs Hafnarfjarðar er vandræðalaust fyrir unglinga yngri en
18 ára að kaupa tóbak á tveimur af hverjum þremur sölustöð-
um tóbaks í bænum, þótt slík viðskipti séu lögum samkvæmt
bönnuð.
Hitt sjónarmiðið á hins vegar líka rétt á sér og kemur t.d.
fram í viðtali Morgunblaðsins við Jónas Þór Jónasson kjötkaup-
mann síðastliðinn laugardag. Jónas segir að viðskiptavinir
hans þurfi mikið að ræða það hvers vegna megi ekki selja
léttvín í matvörubúðum: „Af hverju þarf [fólk] að fara sér-
ferð til að kaupa vínið með matnum? ... Vín á heima hérna
inni því það á við þessar vörur. Ég vona líkt og margir aðrir
að brátt verði okkur leyft að selja hér borðvín. Það jaðrar við
að það séu sjálfsögð mannréttindi.“
UPPLESTUR Á
HEIMASTÍLUM
ÞAÐ HLÝTUR að vera alþingismönnum alvarlegt umhugs-
unarefni, að umræður, sem útvarpað er og sjónvarpað
frá Alþingi, höfða alls ekki til þjóðarinnar og aðeins lítið brot
hennar leggur á sig að fylgjast með þeim. Þetta hefur verið
á almannavitorði lengi, en er nú rækilega staðfest í könnun,
sem Gallup gerði í kjölfar útsendinga á umræðum um stefnu-
ræðu forsætisráðherra í októberbyrjun. Könnunin sýnir, að
aðeins 2% þjóðarinnar fylgdust með umræðunum öllum og
aðeins 5,5% að mestu eða öllu Ieyti. Þá leiddi könnunin í Ijós,
sem reyndar kemur ekki á óvart, að þeir áhorfendur, sem
eingöngu hafa aðgang að ríkissjónvarpinu, horfðu meira á
umræðuna en þeir, sem hafa aðgang að öðrum sjónvarpsstöðv-
um.
Forseti Alþingis, Ólafur G. Einarsson, segir könnunina sýna,
að fyrirkomulagið á sjónvarpsumræðum um stefnuræðuna sé
hæpið sjónvarpsefni og eigi það jafnframt við aðrar umræður
í þinginu. Hann segir þingheim hafa áhuga á breyttu formi,
sem bjóði upp á styttri ræður og snarpari umræður, og sem
áhugaverðara sé fyrir áhorsfendur en sá „upplestur á heima-
stílum“, sem tíðkast hafi hingað til.
Forsætisnefnd Alþingis samþykkti fyrr í haust tillögur um
breytingar á fyrirkomulagi umræðna um stefnuræðuna og
vildi færa hana á sjálfan þingsetningardaginn, m.a. til að
gera þá athöfn veigameiri, en hafa síðan umræður næsta
dag, þar sem ræður yrðu styttri. Tillögur forsætisnefndar
náðu ekki fram að ganga og ástæðurnar virðast vera hefðbund-
ið karp á milli þingflokka. Lítilfjörlegustu ástæður voru til
tíndar til að gera breytingarnar tortryggilegar.
Hvort sem þingmenn koma sér saman um, að stefnuræða
forsætisráðherra sé flutt við þingsetningu eða ekki er ljóst,
að fyrirkomulagið er óhæft fyrir þingmenn til að koma skila-
boðum sínum til kjósenda á framfæri. En til þess er leikurinn
gerður. Þess vegna er bezt, að þingmenn láti sem fyrst af
innbyrðis karpi og komi sér saman um nútímalegra fyrirkomu-
lag á útsendingum eða umræðum.
SKÝRSLA UM JARÐSKJÁLFTAVÁ
Jarbskjálftar stærri en 4 stig á
Ricter á og vib ísland 1926-95 °
Kópasker 1976: 6,5

<Ð
í"
4 ‘mm /Æm' 7
Sr' %,
° O OO • a
Brennisteinsfjöll , Katla
1968: 6,0
9
Oo
Surtsey
Styrkleikakvaröi
skjálftanna
4 stig 5 stig 6 jt'9
-g--..z::xx'Z.Z..D.....
7 stig
íslendingar
of lítið undir-
búnir fyrir
jarðskjálfta
í nýrri skýrslu nefndar sem fjallað hefur um
jarðskjálftavá á íslandi er lagt til að stofnaður
verði sjóður sem gegni svipuðu hlutverki í
forvömum gegn jarðskjálftum og Ofanflóða-
sjóður gerir vegna snjóflóða. Helgi Þorsteins-
son ræddi við formann nefndarinnar, Ragnar
Stefánsson jarðskjálftafræðing.

SPRUNGUR í húsvegg eftir jarðskjálfta á Kópaskeri 1976.
RAGNAR Stefánsson jarð-
skjálftafræðingur segir að
íslendingar séu, eins og
aðrar þjóðir, illa undirbún-
ir undir jarðskjálfta. Hættumat fyrir
jarðskjálfta er til, en taka þurfi til-
lit til fleiri þátta í því mati en gert
hefur verið.
Ragnar er formaður nefndar um
jarðskjálftavá sem skilaði skýrslu til
umhverfisráðherra fyrir skömmu.
Þar er lagt til að stofnuð verði jarð-
skjálftahættunefnd til að hafa um-
sjón með framkvæmdum, rannsókn-
um og úttektum á jarðskjálftahættu
og jarðskjálftavörnum. Einnig er
lagt til að stofnaður verði jarð-
skjálftavásjóður með svipuðu sniði
og Ofanflóðasjóður, til að kosta fyr-
irbyggjandi aðgerðir. í skýrslunni
segir að besta lausnin væri þó senni-
lega sú að einn náttúruvásjóður yrði
stofnaður til að bregðast við hvers
kyns náttúruhamförum. Nefndin
leggur til að 25-30 milljónum króna
verði varið á næsta ári til að sinna
nauðsynlegum verkefnum vegna
forvarna gegn jarðskjálftum.
Þarf að skoða í samhengi
Skýrslan var gerð fyrir um-
hverfisráðuneytið, en að sögn Guð-
mundar Bjarnasonar hefur hún enn
ekki verið kynnt fyrir ríkisstjórn.
„Ég fékk skýrsluna fyrir aðeins viku
og þetta er stórt mál og viðkvæmt.
Við höfum fordæmi fyrir jarð-
skjálftavásjóði þar sem er Ofan-
flóðasjóður en það þarf að skoða
þetta í samhengi, því það er auðvit-
að erfitt að bæta alltaf við skatt-
heimtuna þótt upp komi góð og sjálf-
sögð mál. Ég held að það sé mjög
eðlilegt að koma upp einhveiju
tryggingakerfi vegna jarðskjálfta
því þeir geta valdið gífurlegum áföll-
um. Hugmyndin er góð og þarf að
skoðast ítarlega og jákvætt.
Nefndin leggur líka til að setja
fjármuni í rannsóknir og frekari
könnun á jarðskjálftahættu. Á þessu
er full þörf. Við vitum að við höfum
byggt mannvirki á ýmsum stöðum
þar sem hætta getur verið mikil.
Menn hefðu sennilega hugsað sig
tvisvar um á sínum tíma um þær
byggingar ef menn hefðu haft þá
þekkingu sem við höfum núna. Ég
mun leggja fram einhveija tillögu
til ríkisstjórnarinnar um þessi efni.“
Bæta þarf hættumat
Ragnar Stefánsson segir að
hættumat fyrir jarðskjálfta sem
stuðst hefur verið við hingað til byggi
fyrst og fremst á sögulegum upplýs-
ingum. „Það þarf að bæta þetta
mat, gera það nákvæmara og skoða
miklu nánar hættuna á hveijum stað
fyrir sig. Við þurfum til dæmis að
finna út hvar séu helst líkur á að
jarðskjálftar geri sprungu alveg upp
á yfirborðið. Þar sem það gerist
magnast allar jarðskjálftahreyfíngar
gríðarlega. Annað sem þarf að taka
betur tillit til eru undirstöður eða
jarðvegur sem mannvirki hvíla á. Það
getur skipt miklu máli um það hver
áhrif skjálftanna verða.“
Ragnar segir að miklar framfarir
hafi orðið í rannsóknum sem miða
að jarðskjálftaspám á síðustu árum,
m.a. hér á landi. „í slíkum spám er
ekki aðeins reynt að segja til um
hvenær skjálftar verði, heldur einnig
hvernig jarðskjálftahreyfingarnar
verði og nákvæmlega hvar þær
verði. Það er mjög áberandi í stórum
skjálftum sem orðið hafa erlendis í
seinni tíð að hreyfingin hefur orðið
allt öðruvísi en menn bjuggust við
og nákvæmnin í því að áætla hvar
þeir kæmu upp hefur verið of lítil.
Þessi atriði hafa mikil áhrif á það
hversu miklar skemmdirnar verða.“
Miklar jarðfræði- og verkfræði-
rannsóknir á jarðskjálftum og áhrif-
um þeirra hafa þegar verið unnar
hér á landi hjá ýmsum stofnunum,
að sögn Ragnars „Við vonumst til
að slíkum rannsóknum verði haldið
áfram í sama takti og verið hefur
en það þarf að safna saman niður-
stöðunum, samræma þær og aðlaga
jarðskjálftahætturannsóknum. Það
þarf einnig að útvíkka þessar rann-
sóknir til fleiri staða og fleiri þátta.“
Svo dæmi sé tekið hefur Orku-
stofnun undanfarið unnið fyrir ýmis
sveitarfélög að kortlagningu á yfir-
borðslögum og sprungum á einstök-
um svæðum. Ragnar telur að þetta
þurfi að gera víðar. „Því miður hafa
ekki öll sveitarfélög efni á þessu.
Gerð hefur verið áætlun um úttekt
á jarðskjálftaþolni mannvirkja á
Suðurlandi og í skýrslu nefndarinnar
er lagt til að einnig verði hafist
handa á Húsavík, en þar liggur jarð-
skjálftasprunga nærri bænum. Nið-
urstaða þessara verkefna verður
notuð til að móta framhaldið.
Niðurstöður úttekta geta orðið til
þess að flytja þurfi til eða styrkja
einstök hús. Aðspurður telur Ragnar
mjög ólíklegt að heil byggðarlög
verði flutt til af þessum orsökum.
„í seinni tíð hafa mannvirki hér á
landi verið byggð á grundvelli bygg-
ingareglugerða og það er mat okkar
að ástand húsa sé sæmilega gott
hvað varðar jarðskjálftaþol. Þrennt
getur þó komið til, að reglugerðinni
hafi ekki verið nógu vel fylgt eftir,
ný þekking getur bent til þess að
það geti verið hætta á tjóni á stað
þar sem ekki var talin hætta áður
eða að menn komast að því að bygg-
ingaraðferð sem talin var nógu góð
á sínum tíma teljist ekki nógu góð
lengur. Rannsóknir og úttektir
myndu fyrst og fremst beinast að
því að gera betur í framtíðinni en
hingað til, að nýbyggingar og bygg-
ingarskipulag yrði gert út frá því
sem við þekkjum best, en um leið
þarf að kanna hvernig best er hægt
að veija eldri byggingar.“
Nefndin leggur til að stofnaður
verði jarðskjálftavásjóður til að
styrkja verkefni sem miða að jarð-
skjálftavörnum. „Þegar tjón verður
af völdum jarðskjálfta er hægt að
leita til Viðlagasjóðs og þar er einn-
ig hægt að fá styrki til rannsókna,
en sjóðurinn hefur mjög takmarkað
verksvið. Við viljum að jarðskjálfta-
hættunefnd, skipuð sérfræðingum
og mönnum úr stjórnsýslunni, leggi
á ráðin um verkefni og meti umsókn-
ir um styrki til forvarna. Líklegt er
að jarðskjálftavásjóðurinn yrði að
einhveiju leyti flármagnaður úr Við-
lagasjóði eins og Ofanflóðasjóður.
Við teljum reyndar réttast að einn
sjóður styrki varnir gegn náttúruvá
almennt.“
Hver ber ábyrgð
og borgar?
Þegar farið verður að meta hættu
af jarðskjálftum á einstökum svæð-
um vakna spurningar um hver beri
ábyrgð á þeim og hver eigi að greiða
fyrir. „Þetta eru viðkvæm mál og
erfið. Hver borgar til dæmis ef í ljós
kemur að styrkja þarf hús á hættu-
svæði eða flytja það á brott? Úttekt
gæti jafnvel leitt til þess að hús
teljist verðlaust. Hver einasti maður
sem býr á jarðskjálftasvæði hugsar
um þessa hluti. Þetta eru spurningar
um ábyrgð einstaklinga og samfé-
lagsins.“
Nefndin taldi sig ekki hæfa til
að svara þessum spurningum, en
lagt er til að skipuð verði stjóm-
sýslunefnd sem fjalli um svör við
þeim. Ragnar leggur þó ríka áherslu
á að ekki sé ástæða til að rannsókn-
ir sem miða að forvörnum bíði eftir
niðurstöðum slíkrar stjórnsýslu-
nefndar. Ekkert sé að vanbúnaði að
byija strax á rannsóknum og úttekt-
um í samræmi við áætlun jarð-
skjálftanefndarinnar, ef til þeirra
fæst fjármagn.
FÖSTUDAGUR 18. OKTÓBER 1996 33
Tenging finnska marksins við ERM
Skref í átt að öryggis-
samstarfi innan ESB
ERLENDUM
VETTVANGI
Engin efnahgsleg rök
Reuter
STARFSMENN í kauphöllinni í Helsinki fylgjast grannt með hugsanlegum breytingum á gjaldeyrismark-
aði eftir að tilkynnt hafði verið að finnska markið hefði verið tengt fastgengiskerfi Evrópusambandsins.
Það virðist einhuga skoðun
manna að ERM-tengingin og síðar
væntanleg EMU-aðild Finna sé ekki
byggð á efnahagslegum rökum.
Finnska ríkisstjórnin hefur ekki við-
urkennt þetta beinum orðum, en
heldur ekki neitað að svo væri.
Stjórnarandstaðan og einkum ESB-
andstæðingar benda á að nú sé ver-
ið að taka þátt í starfsemi sem snerti
innsta kjarna ESB án þess að tekið
sé tillit til heildarhagsmuna finnsku
þjóðarinnar.
Þar sem Svíar og Finnar eru
harðir keppinautar á sviði utan-
ríkisviðskipta mætti ætla að örlög
sænsku krónunnar hafi verið ráðin
með ERM-tengingu marksins. Svo
virðist ekki vera. Göran
Persson forsætisráð-
herra Svía vísar alfarið
á bug öllum getgátum
um ERM-tengingu
sænsku krónunnar.
Eina skýringin virðist vera sú að
öryggismál hafi enn einu sinni ráðið
ferðinni í ESB-stefnu Finna. Mauno
Koivisto fyrrum Finnlandsforseti
viðurkenndi eftir að stjórnartíð hans
lauk fyrir tæpum tveim árum að
ESB-aðiIdin hafi ráðist aðallega af
öiyggismálum. Náin samstarf Finna
við helstu þjóðir Vestur-Evrópu þótti
besta lausnin fyrir þjóð sem vildi
gæta sjálfstæðis síns í nágrenni
stórveldis.
Myntbandalag í stað
hernaðarbandalags
Hingað til hafa Finnar ítrekað þá
stefnu sína að þeir muni ekki taka
þátt í hernaðarsamstarfi Vestur-
Evrópu. En sameiginleg íjármála-
stjórn og mynteining innan EMU
þýðir í raun að allar þær þjóðir sem
verða í kerfinu verði að styðja við
bak hverrar annarrar við allar
hugsanlegar aðstæðum.
Kemur það mönnum spánskt fyr-
ir sjónir að finnsk yfirvöld skyldu
ræða myntbandalag þegar umræðan
hafi í raun snúist um þátttöku í í
hernaðarbandalagi.
Bæði þeir sem vilja nán-
ari samstarf við Atlants-
hafsbandalagið (NATO)
eða Vestur-Evrópusam-
bandið (VES) og þeir
sem vilja alls ekki fara þá leið eru
jafn óánægðir.
Hugmynd finnskra stjórnvalda er
sú að þátttaka í EMU frá upphafi
gæti tryggt Finnum áhrifastöðu í
mótun stefnu þess. Svíar hafa ekki
skilið málið á sama hátt. Rússar eru
enda langt frá landamærum Sví-
þjóðar.
í Finnlandi verður nú tekist á um
framhald EMU-stefnunnar. Þannig
hafa vinstri menn og Miðflokkurinn
krafist þess að EMU-aðild verði af-
greidd á þingi eða jafnvel í þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Menn leggja það að
jöfnu við að glata sjálfstæði að
leggja niður markið og taka upp
Euro, mynt ESB. Ríkisstjómin hefur
ekki tjáð sig í þessu máli. Formlega
sé ekki verið að taka afstöðu til
EMU, nú sé aðeins verið að að skapa
grundvöll fyrir hugsanlegri þátttöku
í EMU.
Formlega var ákvörðunin um að
tengja markið við ERM ekki raun-
verulegt stórmál. I reynd verður
samt sem áður litið á þessa ákvörð-
un sem endanlega yfirlýsinu um
EMU-þátttöku Finna.
Hafa ráðmenn ESB túlk-
að málið á sama hátt en
þar á bæ var finnsku
ákvörðuninni tekið eins
og fagnaðarboðskap.
Framtíð EMU hefur þótt afar óráðin
upp á síðkastið.
Stjórnunarandstaðan krefst
umfjöllunar á þingi
Finnska þjóðþingið er í fríi vegna
kosninga til Evrópuþings og
sveitarstjórnarkosninga sem fara
fram þessa helgi. Þannig gátu þjóð-
kjörnir fulltrúar ekki Qallað um
ERM-tenginguna um leið og málið
var á döfinni. Esko Aho, formaður
Miðflokksins og leiðtogi stjórnar-
andstöðunnar, reyndi að koma því
á framfæri við Riittu Uosukainen
þingforseta að kalla ætti saman
þingið um leið. Kvaðst þingforseti
sínum í stórfurstadæminu Finnlandi
að taka upp eigið myntkerfi í stað
rúblunnar. Gullmyntfótur varði
gengi marksins til ársins 1931. Á
eftirstríðsárunum var gengisfelling
oft notuð til þess að bæta samkeppn-
isgetu útflutningsiðnaðarins en í
júní 1991 gerðu Finnar tilraun við
að tengja gengið við ECfU, myntein-
ingu ESB.
Þegar Finanr gerðust aðilar að
ESB í ársbyijun 1995
var einn liður aðildar-
samningsins sá að þeir
viðurkenndu EMU sefn
markmið bandalagsins.
Meðal manna hafa verið
mjög skiptar skoðanir varðandi þáð
hvort Finnar hafi í reynd og form-
lega þá þegar samþykkt þátttöku í
EMU.
Þrátt fyrir að stjórnarflokkarnir
virðist ákveðnir í að hvika hvergi
frá EMU-aðild Finna er málinu ekki
lokið. Frá upphafi ESB-aðildar
Finna hefur þjóðin almennt verið
tortryggin í garð þeirra _sem vilja
leggja af finnska markið. í skoðana-
könnun sem birt var í gær, fimmtu-
dag, kvaðst helmingur aðspurðra
vera andvígur þátttöku í EMÚ. Líkt
og fleiri þjóðir líta Finnar á gjald-
miðil sinn sem tákn þjóðemis og
sjálfstæðis.
Markið tákn
sjálfstæðis
Finna
Ekki lengur
unnt að fella
gengið
ÞETTA haust barst sá orð-
rómur víða að sjálfstæði
finnska marksins myndi
senn heyra sögunni til. Nú
ætti að tengja markið við ERM, þ.e.
fastgengiskerfi Evrópusambandsins.
Því sterkari sem þessi orðrómur varð,
þeim mun ákveðnari urðu talsmenn
Finnlandsbanka (seðlabankans) og
ríkisstjórnarinnar í því að vísa honum
á bug. Smám sman fóm menn að
trúa því að ákvörðun um þátttöku
Finna í undirbúningi Efnahags- og
myntbandalags Evrópu (EMU) væri
ekki tímabær.
En svo gerðist það fyrir einni viku
að fj'ármálanefnd ESB annars vegar
og bankanefnd Finnlandsbanka hins
vegar tóku skyndiákvörðun í málinu
á meðan gjaldeyriskauphallir um
allan heiminn voru í helgarfríi. Allt
í einu varð gengi marksins tengt
helstu gjaldmiðlum Evrópu. Gengi
marksins var ekki breytt en nú er
ætlast til þess að engar sveiflur
hvorki innlendar né útlendar geta
breytt því aftur.
Gengi marksins hefur verið afar
stöðugt undanfarið enda var ERM-
tengingin ekki nauðsynleg til þess
að styrkja stöðu marksins. Hins
vegar kom þessi ákvörðun aðeins
viku áður en Finnar kjósa fulltrúa
á þing Evrópusambandsins. Örlög
Finna innan ÉMU og afnám marks-
ins sem gjaldmiðils hefur verið eitt
af þeim fáu málefnum sem einkenn
hafa kosningabaráttuna.
Mörgnm þykir óskiljanlegt að Finnar skyldu
ákveða að tengja gengi marksins við fast-
gengiskerfi Evrópusambandsins (ERM) svo
skyndilega og raun bar vitni. Lars Lundsten,
fréttaritari Morgunblaðsins í Helsinki, skrifar
að öryggishagsmunir séu líklegasta skýringin
að því hvers vegna Finnar hafa ákveðið að
stíga þetta skref þrátt fyrir það að Svíar séu
mótfallnir tengingu sænsku krónunnar.
ekki taka á móti þess háttar skila-
boðum.
í fyrstu þýðir ERM-tengingin
aðeins að ekki verður lengur unnt
að fella gengi marksins án leyfis
annarra ERM-þáttakenda. Finnskir
sérfræðingar bæði hjá ríkinu og hjá
útflutningsfyrirtækjum benda á að
gengisfellingar hafa orðið með öllu
úrelt leið til að bæta samkeppnis-
stöðu þjóðarinnar.
Síðast féll gengi marksins haustið
1992 þegar Finnar hættu að skrá
það með formlegum hætti. Frá þeim
tíma hefur verð marksins ráðist af
markaðslögmálum.
Finnska markið varð til árið 1860
þegar Rússakeisari leyfði þegnum