Morgunblaðið - 04.12.1996, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER 1996
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 4. DESEMBER 1996 31

STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
ÞARFAR UM-
RÆÐUR UM EMU
UMRÆÐUR um sameiginlegan gjaldmiðil Evrópusambands-
ríkjanna, sem tekinn verður upp eftir rúm tvö ár, og
áhrif hans á ísland, hafa tekið kipp að undanförnu. Svo virðist
sem margir í fjármála- og viðskiptalífinu hafi áttað sig á að
áformin um Efnahags- og myntbandalag Evrópu (EMU) munu
verða að veruleika og stutt er þangað til mörg helztu viðskipta-
lönd íslands verða hluti af nýju og öflugu gjaldmiðilssvæði.
í þessum umræðum hafa línur skýrzt og mikilvægar upplýs-
ingar komið fram. Flest bendir til að samkeppnisstaða ís-
lenzkra fyrirtækja gagnvart fyrirtækjum innan evró-svæðisins
muni versna, m.a. vegna óhagræðis af gjaldmiðlaskiptum, minni
heimamarkaðar og hærri vaxta, auk þess sem íslenzka krónan
hefur yfirleitt verið veikur og óstöðugur gjaldmiðill, sem eykur
óvissu í efnahagslífinu og hvetur ekki til erlendra fjárfestinga.
Margt bendir til að það myndi bæta samkeppnisstöðu íslenzks
atvinnulífs að eiga aðild að hinum sameiginlega gjaldmiðli.
Mikilvægustu mótrökin gegn aðild að evrópsku myntbanda-
lagi eru hins vegar þau að íslendingar tapi því svigrúmi til
sveiflujöfnunar í efnahagslífinu, sem þeir hafa með því að nota
eigin gjaldmiðil. Þessi rök skipta þó sennilega minna máli eftir
því sem íslenzkt efnahagslíf samlagast umheiminum og hag-
sveiflur hér fylgja í auknum mæli sveiflum í viðskiptalöndunum.
Aðild að EMU stendur ekki öðrum til boða en aðildarríkjum
Evrópusambandsins. Þau rök fyrir þátttöku íslands í mynt-
bandalagi, sem fram hafa komið, hljóta að hafa áhrif á umræð-
ur um aðild að Evrópusambandinu, sem hingað til hefur ekki
verið talin koma til greina vegna þess óhagræðis, sem ísland
hefði af sameiginlegri sjávarútvegsstefnu.
Það er vel að Seðlabankinn hefur nú hafizt handa um að
kanna áhrif EMU hér á landi. Sú athugun virðist hins vegar
einkum beinast að áhrifum á fjármála- og bankakerfi. Hér
skal því tekið undir með þeim, sem telja þörf á víðtækari út-
tekt, sem fleiri tækju þátt í að framkvæma og sem tæki mið
af hagsmunum atvinnulífsins í heild.
Síðast en ekki sízt er ástæða til að árétta að hér er svo
mikilvægt mál á ferðinni að stjórnmálamenn hljóta að láta það
til sín taka. í stjórnmálaflokkunum hafa litlar eða engar umræð-
ur farið fram um Efnahags- og myntbandalagið og áhrif þess.
Nú er hins vegar kominn tími til að menn horfist í augu við
þann raunveruleika, sem við okkur blasir á næstu misserum.
Afstaða íslands til EMU hlýtur einnig fyrr en síðar að verða
rædd á Alþingi og í ríkisstjórn.
GÆÐASTJÓRNUN í
SKÓLUM
ALLMIKIL umræða hefur orðið um stöðu raungreina-
kennslu í grunn- og framhaldsskólum landsins eftir að
niðurstöður sérstakrar könnunar voru kynntar fyrir nokkru og
kom þar í ljós mjög slakur árangur í þessum greinum hérlend-
is miðað við aðrar þjóðir. Þessar niðurstöður ásamt niðurstöðum
tveggja ára gamallar könnunar, þar sem fram kom að fjórðung-
ur grunnskólaárgangs nær ekki lágmarkseinkunn á grunnskóla-
prófi og fimmtungur árgangsins heltist úr lestinni fyrstu tvö ár
í framhaldsskóla, bera ekki íslenzku skólakerfi fagurt vitni.
Það er því nauðsynlegt að takast á við þann vanda sem við er
að etja og nú er það gæðastjórnun, sem athygli vekur.
í Smáraskóla í Kópavogi hefur verið tekin upp gæðastjórnun
og þáttur í henni er sérstök kvartanaskráning, sem foreldrar,
nemendur og starfsmenn eru hvattir til þess að nota. Við gæða-
stjórnun í skólanum er notaður einn af svokölluðum ISO-stöðl-
um, sem mikið hafa verið notaðir í fyrirtækjarekstri. Þessi nýi
háttur hefur leitt til þess að nú er tekið allt öðru vísi á kvörtun-
um sem berast en áður. Hér er um að ræða tilraun til þess
að bæta árangur í skólastarfi.
En til þess að takast megi á við þennan vanda verður auðvit-
að að skilgreina hann. Hefur það verið gert? Sjálfsagt er vand-
inn af margs konar toga og sjálfsagt má greina agaleysi sem
eina af meginástæðum vandans. Agaleysið í þjóðfélaginu er
mikið og þar geta foreldrar ekki varpað frá sér ábyrgðinni yfir
á dagvistarstofnanir eða skólana. Aginn verður að vera fyrir
hendi frá blautu barnsbeini, foreldrarnir leggja grunninn að
uppeldinu, en síðan taka skólarnir við. Þá má einnig spyija,’
hvort brestir í undirbúningsmenntun kennara séu fyrir hendi.
Gæðastjórnun í skólakerfinu er athyglisverð tilraun. Mennta-
málin kosta skattgreiðendur milljarða króna á ári hveiju. Það
er því mikið í húfi, því að eins og oft hefur verið sagt er mennt
máttur, sem getur gert smáþjóðir stórar meðal þjóða. Því hvíl-
ir mikil ábyrgð á þeim, sem að kennslumálum vinna og nauðsyn-
legt er að þeir finni lausn á þessum vanda.
Vaxandi umræður um samstarf, kosningabandalag eða sameiningu á vinstri væng stjórnmálanna
Ríkisstjórnin ákveður forvarnastefnu
„Dauðleiðir
á að vera
alltaf smáir“

mr^xmsamm
UNGLIÐAR samþykkja stofnun sameiginlegra stjómmálasamtaka á fundi á Bifröst.
Nokkrir forystumenn í stjómarandstöðuflokk-
unum hafa að undanfömu tekið undir hug-
myndir um kosningasamstarf í næstu alþing-
iskosningum. Vaxandi þungi er í umræðunni
um samstarf eða sameiningu jafnaðarmanna
og vinstri flokka, þótt lítið hafí enn reynt á
hvort samkomulag sé mögulegt um stærstu
ágreiningsmál flokkanna. Omar Friðríksson
hefur fylgst með samfylkingammræðunni á
vinstri væng stjómmálanna.

Kifirfvlni
wjuriyByi
í alþingiskosningum 1971 1974 1978 1979 1983 1987 1991 1995
Alþýðuflokkur 10,5% 9,1% 22,0% 17,4% 11,7% 15,2% 15,5% 11,4%
Alþýðubandalag 17,1% 18,3% 22,9% 19,7% 17,3% 13,3% 14,4% 14,3%
Kvennalisti 5,5% 10,1% 8,3% 4,9%
Þjóðvaki 7,1%
Bandalag jafnaðarmanna 7,3% 0,2%
Samtök frjálsl. og vinstrimanna 8,9% 4,6% 3,3%
SAMTALS: 36,5% 32,0% 48,2% 37,1% 41,8% 38,8% 38,2% 37,8%
Morgunblaðið/Kristinn
SVAVAR Gestsson og Össur Skarphéðinsson voru ekki á einu máli
um hversu hratt ætti að stefna að samfylkingu flokkanna á fundi
í Hafnarfirði um seinustu helgi.
IÐRÆÐUR á milli stjóm-
arandstöðuflokkanna um
aukna samvinnu þeirra,
kosningabandalag eða
jafnvel sameiningu flokkanna er kom-
in á töluvert skrið, þótt menn séu
ekki á einu máli um hvort einhveijar
líkur séu á að þær muni leiða til
áþreifanlegs pólitísks árangurs þegar
á reynir. Flestir sem rætt er við innan
Alþýðuflokks, Alþýðubandalags, tjóð-
vaka og Kvennalista eru sammála um
að mun meiri þungi sé í þessari um-
ræðu nú en áður, þó sumir efíst um
að fullur hugur fylgi máli ýmissa for-
ystumanna. Skiptar skoðanir eru einn-
ig á því hversu langt eigi að ganga í
sameiningarátt og hvemig rétt sé að
bera sig að. Þá er greinilega sáralítið
sem ekkert farið að ræða um málefni
og hvort möguleikar séu á að ná
málamiðlunum á milli flokkanna um
ýmis djúpstæð ágreiningsefni.
Geta komist að niðurstöðu á
einu og hálfu ári?
Jón Baldvin Hannibalsson, fyrrver-
andi formaður Alþýðuflokksins, vakti
máls á því á kjördæmisþingi sl. vor,
að upphaf að sameiningu íslenskra
jafnaðarmanna í eina öfluga hreyfingu
ætti að felast í myndun kosninga-
bandalags um sameiginlega stefnu-
skrá. ítrekaði hann þessa hugmynd á
flokksþingi Alþýðuflokksins í seinasta
mánuði. Við pallborðsumræður um
sameiningarmálin á flokksþinginu lýsti
Jón Baldvin mögulegri atburðarás
fram að kosningum og sagði að stefna
ætti að því að ná verulegri samstöðu
í næstu sveitarstjómarkosn-
ingum. í annan stað yrði
undirbúningur kosninga-
bandalags fyrir næstu þing-
kosningar að vera vel á veg
kominn og móta þyrfti sam-
eiginlega stefnuskrá, sem
myndi skera úr um hvort þetta tækist.
„Getum við náð samstöðu um tíu
stærstu mál á dagskrá íslensks þjóð-
félags? Ætlum okkur eitt til eitt og
hálft ár til að ræða það til niður-
stöðu?“ spurði Jón Baldvin.
Steingrímur J. Sigfússon, þingmað-
ur Alþýðubandalags og óháðra, segist
taka undir hugmyndir Jóns Baldvins
Hannibalssonar sem fram komu um
þessi mál í setningarræðu hans á
flokksþingi Alþýðuflokksins. „Það
gæti komið til greina og verið raun-
hæft að koma á einhverskonar mál-
efnalegum samstarfsgrundvelli og
samstarfsyfirlýsingu. En ég sé tæp-
lega fyrir mér að það sé raunhæft að
ná meiri árangri á þessu kjörtíma-
bilij“ segir hann.
Á málþinginu mælti Ingibjörg Sólr-
ún Gísladóttir borgarstjóri með áfram-
haldandi samstarfí R-listaflokkanna í
næstu borgarstjórnarkosningum og
með myndun kosningabandalags fyrir
næstu alþingiskosningar. Undir þessi
sjónarmið um samstarf í næstu þing-
kosningum tóku í reynd bæði Svavar
Gestsson, þingflokksformaður Al-
þýðubandalagsins, og Kristín Hall-
dórsdóttir, þingkona Kvennalistans, á
fundi sem Álþýðuflokksfélag Hafnar-
fjarðar efndi til sl. laugardag.
Kristín sagði að Kvennalistakonur
hefðu fullan hug á að taka þátt í
umræðunum um samstarf eða samein-
ingu og vega og meta hvaða leiðir
skiluðu best kvennabaráttunni fram á
veginn. Hún sá hins vegar ekki fyrir
sér sameiningu í einum flokki í nán-
ustu framtíð og taldi ekki skynsam-
legt að flokkar lýstu því yfír fyrir
kosningar með hveijum þeir ætla að
vinna eftir kosningar ef þeir bjóða
fram hver í sínu lagi. Sagðist Kristín
hins vegar helst sjá fyrir sér að kosn-
ingabandalag gæti verið raunhæf leið.
Varar við klofningstilraunum
Á Hafnarfjarðarfundinum sagði
Svavar að pólitískar aðstæður fyrir
samstarfi um það sem hann kallaði
„sameinandi mál“ virtust nú vera fyr-
ir hendi. Svavar lagði mikla áherslu
á samvinnu á jafnréttisgrundvelli og
menn yrðu að varast að reyna að
kljúfa flokka. „Mín skoðun er sú að
nú sé raunsætt að vinna að því að
koma saman málefnayfír-
lýsingu og samstarfsyfir-
lýsingu fyrir næstu alþing-
iskosningar," sagði hann.
Lagði Svavar áherslu á að
flokkarnir stæðu saman að
framboði Reykjavíkurlist-
ans í næstu sveitarstjórnarkosningum,
þar skipti þátttaka framsóknarmanna
einnig miklu máli, þótt Framsóknar-
flokkurinn sýndi þessu samstarfi í
landsmálunum engan áhuga. Svavar
sagði að stjórnarandstöðuflokkarnir
gætu einnig farið að undirbúa sam-
starfsyfirlýsingu um málefni og lýst
yfir að þeir vildu vinna saman í ríkis-
stjóm eftir næstu alþingiskosningar.
Þeir gætu lagt af stað með nokkur
mál en verið skiptir að öðru leyti.
„Ég tel það ekki skynsamlegt til
að skapa samstöðu að halda aðallega
fram þeim málum sem ágreiningur
er um við aðra flokka sem á að efna
til samstarfs við. Ég nefni þar rununa
sem ég kenni gjarnan við Jón Bald-
vin. Það er að segja runan ESB, land-
búnaður, veiðileyfagjald, kjördæma-
mál og svo framvegis,“ sagði Svavar.
„Landbúnaður og veiðileyfagjald eru
ekki pólitísk grundvallaratriði," sagði
hann ennfremur.
Svavar sagði það skoðun sína að
ef myndað yrði kosningabandalag,
þýddi það að menn stæðu að sameig-
inlegum framboðslistum. „En það má
auðvitað hugsa sér að um sé að ræða
kosningabandalag þannig að það séu
til dæmis tveir listar í sumum kjör-
dæmum en einn í öðrum. Þetta finnst
mér vera útfærsluatriði,“ sagði hann.
„Ég er þeirrar skoðunar að lítið
geti komið í veg fyrir sameiginlegt
framboð jafnaðarmanna,“ sagði Össur
Skarphéðinsson, á Hafnarfjarðarfund-
inum. „Við eigum að stefna að því
að sameina þessa flokka á vinstri
vængnum. Ég er þeirrar skoðunar að
kosningabandalag sé aðeins lág-
marksáfangi en hið raunverulega
markmið okkar á að vera sameining,"
sagði hann. „Þessir flokkar eru nokk-
uð aldurhnignir og þeir eru orðnir
dauðleiðir á því að vera alltaf smáir,“
sagði Össur ennfremur.
Ekki fer á milli mála að ungliðar
innan stjómarandstöðuflokkanna, að
viðbættum hópi óflokksbundins ungs
fólks, m.a. úr stúdentapólitík Háskól-
ans, eru komnir lengst í þessum við-
ræðum og vilja ganga lengra en for-
ystan og stefna að sameiningu flokk-
anna. Ungliðar áttu stóran hlut að
samkomulaginu um myndun Reykja-
víkurlistans fyrir borgarstjórnarkosn-
ingamar 1994 en það samstarf er
helsti aflvaki hugmynda um samstarf
jafnaðarmanna í landsmálapólitík að
margra mati. Fyrir skömmu ákvað svo
þessi hópur á fundi á Bifröst að stofna
nýja sjómmálahreyfingu, regnhlífar-
samtök ungra jafnaðarmanna og hef-
ur stofnfundurinn verið ákveðinn 18.
janúar næstkomandi. Samband ungra
jafnaðarmanna og Verðandi, samtöki
ungs Alþýðubandalagsfólks og
óháðra, munu eiga beina aðild að
nýju stjórnmálasamtökunum en aðrir
koma þar að sem einstaklingar.
Vinnuhópum hefur verið falið að
útfæra málefnagrundvöll samtakanna
og skipulag á næstu vikum. Forsvars-
menn hópsins fullyrða í samtali við
Morgunblaðið að málefnin muni á
engan hátt standa í vegi fyrir sam-
starfi. „Maður sér eiginlega ekki mál-
efnaágreining nokkurs staðar meðal
unga fólksins. Grundvöllurinn að því
að þetta getur gengið svona hratt er
að við erum í stórum dráttum sam-
mála,“ sagði Gestur G. Gestsson, for-
maður SUJ.
Könnunarviðræður og
þreifingar
Margvíslegar könnunarviðræður og
þreifingar um samstarf flokkanna eru
í gangi þessa dagana. I framhaldi af
bréfí Margrétar Frímannsdóttur, for-
manns Alþýðubandalagsins, til annarra
sljómarandstöðuflokka í sumar hefur
nú verið haldinn einn fundur
þar sem rætt var um sam-
starf fyrir sveitarstjómar-
kosningar og í landsmála-
pólitík. Hefur vinnuhópur
verið skipaður mönnum sem
em í forystu flokkanna, m.a.
í sveitarstjómum, en enginn þingmaður
er í starfshópnum.
Þegar þingflokkar Alþýðuflokks og
Þjóðvaka voru sameinaðir í haust var
Einar Karl Haraldsson ráðinn sem
verktaki til að laða jafnaðarmenn til
samstarfs m.a. með víðtækt kosninga-
samstarf að leiðarljósi. Hefur hann
staðið fyrir fundum í flestum kjör-
dæmum landsins á seinustu vikum.
„Þetta hefur á margan hátt gengið
hraðar en maður bjóst við,“ segir Ein-
ar Karl. Hann segir fundina hafa tek-
ist vel og þó ekki hafi alltaf verið fjöl-
menni hafi þar komið saman fólk úr
sveitarstjórnarpólitík og verkalýðs-
hreyfingu, áhrifamenn úr flokkunum
o.fl. og út úr því hafi komið mjög
burðugt pólitískt samtal, sem kunni
að greiða fyrir samstarfi fyrir sveitar-
stjómarkosningar.
Þingkonur stjómarandstöðuflokk-
anna hafa einnig haldið fund um auk-
ið samstarf og hyggjast halda þeim
viðræðum áfram. Hafa þær jafnvel
hug á að standa að stómm sameigin-
legum fundi um þessi mál, að sögn
Kristínar Ástgeirsdóttur, þingkonu
Kvennalista.
„Það sem mér sýnist að sé fyrst
og fremst inni í myndinni er að kanna
grundvöllinn fyrir einhvers konar
kosningabandalagi. Ég fæ ekki séð
að þeir sem völdin hafa séu reiðubún-
ir að ganga lengra að minnsta kosti
í bili. Væntaniega yrði þá um einn
framboðslista að ræða,“ segir Kristín.
40-50 þúsund atkvæði?
Margir lýsa efasemdum um að
gagnlegt sé að mynda kosningabanda-
lag félagshyggjuflokka fyrir næstu
þingkosningar, þar sem flokkarnir
byðu fram hver sinn lista en sameinuð-
ust um kosningastefnu. Forystumenn
Þjóðvaka hafa m.a. haldið þessu fram
og vilja ganga_ mun ákveðnar í átt til
sameiningar. Ágúst Einarsson, þing-
maður Þjóðvaka, hélt því fram á mál-
þingi Alþýðuflokksins í seinasta mán-
uði að nú væri hægt að breyta vígstöð-
unni í íslenskum stjómmálum. „Ef við
ætlum að ná árangri, þá verðum við
að fá milli 40 og 50 þúsund atkvæði
í næstu kosningum. Það er markmið-
ið. Það er 30-35%. Við verðum að ná
því að vera næststærsti flokkur þjóð-
arinnar, því þá fyrst getum við breytt
eitthvað þessari þróun, sem er búin
að einkenna þessa öld,“ sagði hann.
Ólafur Þ. Harðarsonj stjórnmála-
fræðingur við Háskóla Islands, segir
hugmyndir sem fram hafa komið í
þessari umræðu um kosningabanda-
lag mjög óljósar. „Ef þær
ganga bara út á það að
menn séu með sameigin-
lega viljayfirlýsingu um að
starfa saman í ríkisstjórn
og um eitthvert ríkis-
stjórnarprógram, er það
ekki veigamikið kosningabandalag.
Þá gætu komið upp þær aðstæður
eftir kosningar að einhverjir brytu sig
undan því og færu í stjórnarsamstarf
með öðrum,“ segir Ólafur.
í stjórnmálasögunni má finna
a.m.k. tvö dæmi um að flokkar geri
með sér kosningabandalag til að hag-
nýta sér kosningakerfið, þ.e. kosn-
ingabandalag Sjálfstæðisflokksins og
Bændaflokksins árið 1937, sem kall-
aðist Breiðfylkingin, og Hræðslu-
bandalagið svokallaða árið 1956 þegar
Alþýðuflokkur og Framsóknarflokkur
mynduðu kosningabandalag.
„í bæði þessi skipti voru menn að
reyna að nýta kosningakerfið betur.
Þá var einmenningskjördæmakerfi við
lýði og fólst bandalagið í því að flokk-
amir buðu ekki fram hvor gegn öðrum
í einstökum kjördæmum til að nýta
atkvæðin betur,“ segir Ólafur Harðar-
son. „Menn höfðu reiknað það út við
myndun Hræðslubandalagsins að Al-
þýðuflokkur og Framsóknarflokkur
ættu möguleika á því að ná hreinum
meirihluta á Alþingi út á ríflega þriðj-
ung atkvæða. Það gekk ekki alveg
eftir og þeir töpuðu nokkmm prósent-
um atkvæða miðað við sameiginlegt
fylgi þessara flokka í kosningunum
næstu á undan,“ segir hann.
Stjórnarandstöðuflokkamir fengu
tæplega 38% samanlagt fylgi í alþing-
iskosningunum í fyrra, sem er mjög
svipað samanlögðu fylgi A-flokkanna
og Kvennalista í kosningum 1987 og
1991. Núgildandi kosningakerfi stuðl-
ar ekkert sérstaklega að mjmdun
kosningabandalaga líkt og áður var
þar sem flokkarnir fá nokkum veginn
þingmenn í samræmi við atkvæðahlut-
fall sitt. Megin röksemdin á bak við
sameiginlegan lista er hins vegar sú
að sýna að meiri alvara búi að baki
samstarfínu.
Fæstum blandast hugur um að mjög
erfitt yrði að ná samkomulagi um sam-
eiginleg framboð flokkanna, ekki síst
í einstökum landsbyggðarkjördæmum.
Hugmynd sú sem Svavar Gestsson
varpaði fram um að hugsanlega mætti
bjóða fram fleiri en einn framboðslista
í sumum Igördæmum, styðst við
ákvæði kosningalaga sem heimilar
stjómmálasamtökum að bjóða fram
fleiri en einn lista í kjördæmi, sem
teljast til sama landsframboðs.
Geta staðið af sér ágreining?
Ólafur Þ. Harðarson var fyrirspyij-
andi á fundinum í Hafnarfirði um
seinustu helgi og beindi m.a. þeirri
spumingu til fulltrúa flokkanna hver
þau væru þessi breiðu mál sem ættu
að sameina þessa flokka. Ólafur benti
á að stórir jafnaðarmannaflokkar í
Evrópu hefðu allir tekið markaðskerf-
ið í sátt en þegar menn sættu sig við
markaðskerfið væra menn um leið að
sætta sig við einhvem ójöfnuð.
Svavar svaraði því m.a. til, að þessi
stjórnmálaöfl ættu sameiginlegan
hugsjónaarf, væra nú um stundir öll
í stjómarandstöðu, verkefni framtíð-
arinnar köluðu á samstarf og greini-
legur pólitískur vilji væri fyrir því
undirliggjandi og í kringum þessa
flokka að knýja fram samstarf. Krist-
ín og Össur voru sammála um að þrátt
fyrir einhvern ágreining um hlutverk
ríkisvaldsins og markaðinn væri ólík-
legt að hann stæði í vegi samstarfs.
Á seinasta flokksþingi skerpti Al-
þýðuflokkurinn ýmis stefnumál sín
sem augljóslega er ágreiningur um
milli flokkanna og lýsti m.a. yfir að
sækja beri um aðild að Evrópubanda-
laginu strax að lokinni ríkjaráðstefn-
unni. Fyrir rúmu ári ítrekaði Alþýðu-
bandalagið þá stefnu sína á lands-
fundi að friður, öryggi og sjálfstæði
Islands verði best tryggt með þvi að
Bandaríkjaher hverfi á brott og ís-
lendingar segi sig úr NATO.
„Alþýðuflokkurinn hefur lýst mjög
eindreginni afstöðu sinni,“ segir Sig-
hvatur Björgvinsson, formaður flokks-
ins. „Hins vegar er ekki óþekkt nema
síður sé að í stóra jafnaðarmanna-
flokkunum til dæmis á Norðurlöndum
hafi skoðanir verið skiptar í þeim
málum en þeir hafa getað staðið það
af sér,“ segir hann.
Sáralítil mál-
efnaumræða
byrjuð
Mætti bjóða tvo
lista í sumum
kjördæmum
Áhersla á lög-
og tollgæslu
Ríkisstjómin ákvað í gær aðgerðir í fíkni-
efna-, áfengis- og tóbaksvömum og stefnu
sína til ársins 2000. Ragnhildur Sverrísdótt-
ir kynnti sér ákvörðun ríkisstjómarinnar, þar
sem gert er ráð fyrir samstarfí ráðuneyta,
sveitarfélaga, lögreglu, tollgæslu,
félagasamtaka, skóla og fleiri.
RÍKISSTJÓRNIN sam-
þykkti í gær heildstæða
áætlun í fíkniefna-,
áfengis- og tóbaksvörn-
um og kynntu Þorsteinn Pálsson
dómsmálaráðherra og Ingibjörg
Pálmadóttir heilbrigðisráðherra
blaðamönnum niðurstöður ríkis-
stjómarinnar. Þar kom fram, að
stofnað verður sérstakt áfengis- og
vímuvamaráð, fjármunir til for-
vama verða auknir, tollgæsla og
löggæsla efld, stutt verður við ung-
menni í áhættuhópum gagnvart
notkun fíkniefna og áfengis, ríkis-
stjómin tekur þátt i samstarfi við
Reykjavíkurborg og ECAD (evr-
ópskar borgir gegn fíkniefnum) um
verkefnið Island án ólöglegra fíkni-
efna árið 2002 og fullgildur verður
samningur Sameinuðu þjóðanna
gegn ólöglegri verslun með fíkni-
efni og skynvilluefni og samningur
sem gerður var á vettvangi Evrópu-
ráðsins um þvætti, leit, hald og
upptöku ávinnings af afbrotum.
Forvarnamiðstöð í heilbrigð-
isráðuneytinu
Áfengis- og vímuvamaráð mun
heyra undir heilbrigðisráðherra og
er tilgangur þess að efla og styrkja
áfengis- og vímuvarnir, sérstaklega
meðal barna og ungmenna og sporna
við afleiðingum neyslu áfengis og
annarra vímuefna. Ráðið á að stuðla
að samvinnu og samræmingu milli
allra þeirra aðila sem starfa að for-
vörnum á þessu sviði. Það tekur við
hlutverki áfengisvamaráðs og er
þegar hafínn undirbúningur að sér-
stakri forvamamiðstöð í heilbrigðis-
ráðuneytinu.
Fjármunir til forvama verða aukn-
ir umtalsvert. Á þessu ári hækkuðu
fjárveitingar til forvarna á sviði
áfengis- og fíkniefnamála um 20
milljónir, með stofnun Forvarna-
sjóðs, sem hefur alls 50 milljónir til
umráða í ár. Á næsta ári hækkar
framlag til sjóðsins um 5 milljónir
og með breytingum á tóbaksvama-
lögum á þessu ári hækka fjárveiting-
ar til tóbaksvarna á næsta ári í 31
milljón, eða um 22 milljón-
ir. Ríkisstjórnin leggur
áherslu á aukið framlag til
tóbaksvarna, þar sem
rannsóknir hafa sýnt
tengsl milli tóbaksneyslu,
áfengisneyslu og fíkniefnaneyslu.
Ráðstöfunarfé til forvarna vegna
fikniefna, áfegnis og tóbaks eykst
því á næsta ári um alls 27 milljónir
króna.
Lögreglumenn, tollverðir
og leitarhundur
Aukið fé verður einnig lagt í lög-
gæslu og tollgæslu og nemur hækk-
unin alls 65 milljónum króna. Þær
milljónir fást með 2% verðhækkun á
tóbaksvörum. Skjpting fjármunanna
er með þeim hætti, að 25 milljónir
renna til tollgæslu, bæði til tækja-
kaupa og aukins mannafla. Gert er
ráð fyrir kaupum á hundi til fíkni-
efnaleitar og á að endurskipuleggja
og breyta vaktafyrirkomulagi toll-
varða. Þá renna 35 milljónir til lög-
reglu og á einnig að veija þeirri
upphæð til tækjakaupa og ráðninga
hjá fíkniefnadeild lögreglunnar. 5
milljónir renna til stuðnings við ungl-
inga í áhættuhópum og foreldra
þeirra. Komið verður á fót hópi sér-
fræðinga, sem eiga að skipuleggja .
forvamastarf í skólum.
Ríkisstjómin hefur ákveðið að
ganga til samstarfs við Reyjavíkur-
borg og ECAD, European Cities
Against Drugs, sem er samstarf evr-
ópskra borga gegn fíkniefnum. í
október samþykkti framkvæmda-
stjóri ECAD að leggja sérstaka
áherslu á forvarnir á Islandi og er
miðað við að ísland verði án ólög-
legra fíkniefna árið 2002. Ríkis-
stjórnin hefur samþykkt að skipa
þijá fulltrúa í framkvæmdastjóm
verkefnisins, einn verður frá Reykja-
víkurborg og einn frá ECAD. Til-
gangurinn með samstarfinu er að
virkja samfélagið í heild í baráttunni
gegn fíkniefnum.
Hertar reglur um upptöku
fíkniefnagróða
Síðasti liðurinn í aðgerðum ríkis-
stjómarinnar er svo að staðfesta al-
þjóðasamninga sem lúta að barátt-
unni gegn fíkniefnum. Dómsmála-
ráðherra hefur lagt fyrir alþingi
framvarp til breytinga á almennum
hegningarlögum, þar sem gerðar eru
ýmsar tillögur. 171 dæmis er lagt til
ákvæði sem kveða á um upptöku
ávinnings af fíkniefnasölu og upp-v
töku tækja sem notuð era við brotin.
Dómsmálaráðherra sagði að núgild-
andi ákvæði um upptöku væru ekki
nægilega skýr, en með breytingun-
um væri dómurum heimilt að áætla
ávinning af brotum.
Ýmislegt fleira er á döfinni í for-
vamamálum á vegum ríkisins. Ríkis-
stjómin lýsir stefnu sinni svo, að
efla þurfí forvamir, einkum þeim
sem beint er að einstaklingum í
áhættuhópum, að hefta þurfi að-
gengi barna og ungmenna að fíkni-
efnum, áfengi og tóbaki, auka öryggi
almennings með fækkun fíkniefnag-
tengdra brota, efla andstöðu í þjóðfé-
laginu gegn notkun bama
og ungmenna á fíkniefn-'-
um, áfengi og tóbaki og
að efla meðferðarúrræði
fyrir ungmenni sem orðið
hafa fíkninni að bráð.
Ráðuneyti og undirstofnanir þeirra
eiga að útbúa framkvæmdaáætlun
til að útfæra þessa stefnu ríkisstjóm-
arinnar nánar og eiga þær fram-
kvæmdaáætlanir að vera tilbúnar 1.
mars 1997.
Samvinna og samræming
„Það er brýnast að fyrirbyggja
þessa vá, en jafnframt verður hugað .
að meðferðarmálum," sagði Ingi-
björg Pálmadóttir, heilbrigðisráð-
herra. „Þar, eins og í forvörnunum,
þarf að samræma þau úrræði sem
til era.“
Dómsmálaráðherra tók undir þessi
orð: „Sú vinna sem framundan er
byggist á samstarfi allra," sagði
Þorsteinn Pálsson.
Lögregla og
tollgæsla fá
60 milljónir