Morgunblaðið - 22.03.1997, Page 12

12 LAUGARDAGUR 22. MARZ 1997
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Kaup Landsbankans á helmings hlut í Vátryggingafélagi Islands
Kaupréttur eða kaup-
skylda Landsbanka?
Gagnrýni hefur komið fram á það undanfar-
ið hvemig Landsbanki íslands hyggst færa
kaup hlutabréfa í VÍS í reikningum sínum.
Kristinn Briem kynnti sér þau ólíku sjónar-
mið sem uppi eru í þessu efni.
FÁIR einstakir atburðir hafa komið
jafnmiklu róti á íslenska banka- og
tryggingaheiminn hin síðari ár og
samningar Landsbankans um kaup
og kauprétt á helmings eignarhlut
Eignarhaldsfélags Brunabótafélags
íslands hf. í Vátryggingafélagi Is-
Iands hf. í síðustu viku.
Athyglin hefur að vonum fyrst
og fremst beinst að því að nú ryðst
inn á tryggingamarkaðinn banki í
eigu ríkisins sem ætlar að hasla sér
þar völl svo um munar. En margir
á fjármálamarkaði hafa jafnframt
brotið heilann mjög yfir hinum svo-
kallaða kaupréþti bankans á hluta-
bréfunum í VÍS og hvernig þessi
samningur er færður í reiknings-
skilum hans. Hefur því verið haldið
fram að þar hafí Landsbankinn
teygt sig út á ystu nöf gagnvart
alþjóðlegum reglum um eigið fé
banka eða sé jafnvel brotlegur við
lagaákvæði þar að lútandi.
Eins og áður hefur komið fram
hafa engir eiginlegir kaupsamning-
ar verið undirritaðir enn sem komið
er. Hins vegar undirrituðu Eignar-
haldsfélag Brunabótafélagsins og
Landsbankinn yfirlýsingu um kaup
og kauprétt bankans á eignarhlut
Eignarhaldsfélagsins í VÍS á föstu-
dag í síðustu viku. Þar er kveðið á
um að kaupin fari fram í nokkrum
áföngum á næstu tveimur árum.
Þannig verður fyrsti kaupsamning-
urinn gerður fyrir 15. apríl nk. um
kaup á 12% af eignarhluta Eignar-
haldsfélagsins. Bankinn hefur síðan
rétt til að kaupa 60% af eignarhlut-
anum á árinu 1998 í þremur áföng-
um og 28% á árinu 1999 í tveimur
áföngum. Gert er ráð fyrir að hluta-
bréfin verði jafnóðum færð í árs-
reikning bankans, en ekki í einu
lagi strax í upphafi.
Útreikningar um áhrif kaupanna
á eiginijárhlutfall bank-
ans árinu 1997-1999
hafa verið gerðir á grund-
velli rekstraráætlana.
Allan þennan tíma er
gert ráð fyrir að bankinn
uppfylli kröfur sem gerðar eru um
eiginfjárhlutfall án þess að þurfa
að auka eigið fé sitt með sölu hlut-
afjár. Þó er gert ráð fyrir víkjandi
láni á árinu 1998 án þess þó að
heimildir bankans til slíkrar lántöku
séu fullnýttar. Loks hefur komið
fram að bankinn hafi heimild til að
framselja kauprétt sinn til þriðja
aðila, en beri eftir sem áður ábyrgð
á kaupverðinu. Hann fái yfirráð
yfir eignarhlutnum strax í upphafi
og muni skipa fjóra menn í stjórn.
Samningurinn er undirritaður með
fyrirvara um samþykki fulltrúaráðs
Eignarhaldsfélags Brunabótafé-
lagsins sem heldur þing sitt hinn
4. apríl nk.
Olík sjónarmið
endurskoðenda
Mjög ólík sjónarmið virðast vera
uppi meðal löggiltra endurskoðenda
um þennan samning, en málið er
greinilega viðkvæmt. Allir þeir sem
Morgunblaðið ræddi við báðust und-
an því að vera nafngreindir í um-
fjöllun blaðsins um málið. Margir
sögðu jafnframt að erfitt væri að
leggja mat á samninginn, þar sem
ekki hefði verið skýrt frá innihaldi
hans nákvæmlega. Af þeim atriðum
sem komið hafa fram opinberlega
orkar það þó einna mest tvímælis,
að mati margra þessara aðila, að
Landsbankinn fái þegar í stað yfir-
ráð yfir öllum eignarhlutnum og
skipi því fjóra menn í stjórn Vá-
tryggingafélags íslands, en frá því
var skýrt í frétt Morgunblaðsins á
laugardag.
Ennfremur er horft til þess að
bankinn beri ábyrgð á kaupverðinu,
enda þótt hann hafi heimild til að
framselja kaupréttinn til þriðja að-
ila. Ljóst þykir að Eignar-
haldsfélag Brunabótafé-
lagsins hafi væntanlega
viljað búa svo um hnút-
ana að kaupin yrðu end-
anleg og fyrirbyggja
vandræði síðar meir t.d. ef Lands-
bankinn vildi þá losna út úr samn-
ingnum.
Þykir allt þetta renna stoðum
undir þá fullyrðingu að ekki sé um
venjulegan kauprétt að ræða. Er
bent á að kaupréttur feli í sér að
hugsanlegur kaupandi ráði því ai-
gjörlega hvort hann nýti sér rétt
sinn og hafí óbundnar hendur. Selj-
andi búi að sama skapi við óvissu
um hvort kaupin muni fara fram.
Um leið og byijað sé að þrengja
að kaupréttinum, t.d. með ákvæð-
um um skuldbindingu kaupandans,
horfi málið allt öðruvísi við. Þær
upplýsingar sem fram hafi komið
bendi til þess að hér sé um kaup-
samning að ræða, en ekki samning
um kauprétt. Þar af leiðandi beri
að færa 3,4 milljarða skuldbindingu
vegna kaupanna í skuldahlið efna-
hagsreiknings Landsbankans. Að
öðrum kosti hafí opnast ný leið í
reikningsskilum íslenskra banka til
að bókfæra fjárfestingar sínar. Ef
þeir t.d. lendi í tímabundnum vand-
ræðum geti þeir einfaldlega selt
einhveija eign sína og keypt hana
til baka með afborgunarskilmálum
með sama hætti og Landsbankinn
hafi keypt helminginn í VÍS.
Óbreytt afstaða
bankaeftirlitsins
Einstaka viðmælendur Morgun-
blaðsins leiddu að því getum að
bankaeftirlit Seðlabankans hafi
ekki fengið sjálfan kaupsamninginn
til umsagnar heldur hafí einungis
verið beðið um álit á einstökum
atriðum. Það hljóti því að koma til
þess að stofnunin taki málið á ný
til gaumgæfilegrar athugunar.
Ekkert hefur hins vegar komið
fram sem gefur til kynna
að afstaða bankaeftirlits-
ins hafi breyst gagnvart
samningnum og raunar
hefur Morgunblaðið
heimildir fyrir því að
bankaeftirlitið muni ekkert aðhaf-
ast frekar í málinu. Það hafí yfírfar-
ið samninginn gaumgæfílega og
ekki fundið á honum neina ann-
marka.
Það er væntanlega meginatriði
málsins hvort fyrirhuguð kaup á
hlutabréfunum í VÍS valdi því með
einhveijum hætti að eiginfjárhlut-
fall bankans lækki undir tilskilin
mörk. Samkvæmt upplýsingum
Morgunblaðsins er samningurinn
túlkaður á þann veg að ekki liggi
fyrir nein lögformleg bindandi krafa
af hálfu Eignarhaldsfélagsins á
hendur bankanum um að hann
kaupi öll hlutabréf félagsins í VÍS.
Kaupréttur þýði með öðrum orðum
að bankinn hafi rétt til að kaupa
þessi hlutabréf, en feli ekki í sér
neinar skyldur bankans gagnvart
félaginu. Félagið geti t.d. ekki dreg-
ið bankann fyrir dómstóla ef hann
ákveður að nýta ekki kaupréttinn.
Er það raunar borið til baka að
bankinn beri ábyrgð á kaupverðinu
samkvæmt samningnum. Einungis
sé um að ræða kaup á 12% af eign
Eignarhaldsfélagsins í VÍS í fyrsta
áfanga. Ef bankinn kjósi að nýta
sér sinn rétt til kaupa á öðrum
hlutabréfum komi þær íjárhæðir til
frádráttar frá eigin fé þegar þar
að kemur. Það er einnig borið til
baka að samningurinn kveði á um
að bankinn fái yfirráð yfir 50% hlut
í VÍS strax í upphafi og bent á að
það hljóti auðvitað að vera samn-
ingsatriði.
Eindreginn vilji til
að efna samninginn
En á það ber hins vegar að líta
að það er augljóslega eindreginn
vilji bæði Landsbankans og Eignar-
haldsfélags Brunabótafélagsins að
framkvæmdin verði með þeim hætti
sem kveðið er á um í samningnum.
Eins og áður hefur komið fram í
umræðu um þetta mál hefur bank-
inn ýmsa möguleika til að styrkja
eiginfjárstöðu sína. Þar getur í senn
komið til hagnaður af rekstri, nýtt
víkjandi lán og aukið hlutafé, en
að öðrum kosti gæti bankinn fram-
selt kauprétt sinn til annarra aðila.
Margt bendir til að hagur
bankans muni batna á
næstu árum. Afskriftir
hafa farið minnkandi,
bankinn að ljúka við háar
greiðslur vegna eldri líf-
eyrisskuldbindinga og mun ekki
þurfa að greiða ríkisábyrgðargjald
af nýjum skuldbindingum frá og
með næstu áramótum. Þá eru áætl-
anir Landsbankans sagðar varfæm-
islegar, þannig að ekki á að vera
hætta á að kaupin valdi bankanum
einhveijum erfíðleikum í því að við-
halda tilskilinni eiginíjárstöðu.
Georg Olafsson
Málflutn-
ingur
Flugleiða
fyrir-
sláttur
GEORG Ólafsson, forstjóri
Samkeppnisstofnunar, segir
að sá málflutningur Flugleiða
að samstarfssamningum fé-
lagsins og Ferðamálaráðs sé
sagt upp vegna afstöðu Sam-
keppnisstofnunar sé ekkert
annað en tylliástæða.
„Flugleiðir byijuðu að losa
sig út úr þessu samstarfi áður
en álit Samkeppnisstofnunar
kom til umræðu og því er hér
aðeins um fyrirslátt að ræða,“
sagði Georg í samtali við
Morgunblaðið.
Talsmenn Flugleiða hafa
lýst því yfir að félagið hafi
ákveðið að segja upp sam-
starfssamningi sínum við
Ferðamálaráð og í Morgun-
blaðinu í gær var haft eftir
Magnúsi Oddssyni ferðamála-
stjóra að hann vonaði vegna
ferðaþjónustunnar í landinu
að álit Samkeppnisstofnunar,
sem hann hefði að vísu ekki
séð, yrði ekki til þess að Flug-
leiðir dragi sig úr öllu sam-
starfi sem þeir eigi við Ferða-
málaráð.
Georg sagði að Samkeppn-
isstofnun hefði ekki gert at-
hugasemdir við samstarf
Flugleiða og Ferðamálaráðs
og hér væri því um rangan
málflutning að ræða.
„í þessum samningum er
eitt ákvæði þess efnis að jafn-
ræðis skuli gætt í kynningar-
starfi og um það ákvæði er
allt gott að segja. En það sem
við höfum bent á er að væri
þetta ákvæði ekki til staðar
þá bæri Flugleiðum engu að
síður að gæta jafnræðis í
kynningarmálum vegna ráð-
andi stöðu sinnar á markaðn-
um. Þá skiptir ekki máli hvort
skrifstofur Flugleiða erlendis
séu jafnframt skrifstofur
Ferðamálaráðs," sagði Georg.
Alþingi
Þjóðfán-
inn í aug-
lýsingum
í FRUMVARPI um breyting-
ar á lögum um þjóðfána Is-
lands sem lagt hefur verið
fram á Alþingi er lagt til að
leyft verði að nota fánann í
vörumerki, á söluvarning,
umbúðir og í auglýsingum.
Aðeins verður leyfilegt að
nota fánann í tengslum við
starfsemi sem uppfyllir
ákvæði reglugerðar um gæði
sem forsætisráðuneytið mun
setja og fánanum má ekki
vera óvirðing gerð með notk-
un hans.
Samkvæmt frumvarpinu
verður áfram óheimilt að nota
þjóðfánann í fírmamerki, sem
og einkamerki einstaklinga,
félaga eða stofnana eða auð-
kennismerki á aðgöngumið-
um, samskotamerkjum eða
öðru þess háttar. Stjórnmála-
flokkum verður sem fyrr
bannað að nota fánann í áróð-
ursskyni vegna kosninga.
Erfitt að
leggja mat á
samninginn
Búist við
bættum hag
Landsbanka