Morgunblaðið - 31.05.1997, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 31. MAÍ 1997 35

FRÁ höfninni í Þórhöfn í Færeyjum.
Morgunblaðið/HMA
Þorskafli og stærð hrygningarstofns þorsks á Færeyjarmiðum árin 1961 til 1996
120
90
60
30
0
þusund to in --------
Hrygning; irstofn—^

Þorskafli

19 65 19 70 19 75 19 80 1985 1990 1995
Ufsaafli og stærð hrygningarstofns ufsans á Færeyjarmiðum árin 1961 til 1996
1 on
QO - .... Hrygningarstc fn
00
Ufsaafli —\
r\
1965 1970 1975 1980 1985 19Í )0 1995
Osmund Justiniussen,
formaður færeyskra
togaraútgerðarmanna
Aukum ekki
afköstin
OSMUND Justiniussen er útgerðar-
maður í Færeyjum og var fulltrúi
togaraútgerðarmanna í nefnd þeirri
sem Qaliaði um skipulagningu sóknar-
kerfisins í Færeyjum. Hann segir út-
gerðarmenn ekki munu auka afkasta-
getu skipa sinna í sóknarkerfinu.
„Ég er sannfærður um að sóknarkerf-
ið kemur sér mun betur fyrir Færey-
inga en kvótakerfið. Við Færeyjar eru
margar fískitegundir og því reyndist
kvótakerfíð okkur illa og í raun gekk
það hreinlega ekki upp. Sóknarkerfíð
var því það besta í stöðunni, að
minnsta kosti hvað varðar togara og
línuskip," segir Justiniussen.
„Við ákvörðuðum sóknardagana
meðal annars út frá stofnstærð og
afkastagetu skipanna. Kerfið er að
mínu mati gott en vissulega á eftir
að koma meiri reynsla á það og sníða
af vankanta. Ég tel núverandi kerfi
alls ekki leiða til ofveiði, þvert á móti
er ég þeirrar skoðunar að kvótakerfið
komi sér illa fyrir fiskistofnana. Það
leiðir til mun meira brottkasts á afla,
auk þess sem nokkuð var um að afla
væri landað undir röngu nafni. Með
sóknardögum erum við að tryggja að
allur fiskur komi að landi, undir réttu
nafni,“ segir Justiniussen.
Hafa ekki vit á fiskveiðum
En hver er skoðun hans á tilmælum
Alþjóða hafrannsóknaráðsins (ICES)
um 30% niðurskurð sóknardaga á
næsta ári?
„Það sem ICES
hefur sagt um
færeyska fisk-
veiðistjórnun í
gegnum árin hefur
ekki staðist. Ég
hef því ekki trú á
því að farið verði
eftir því í einu og
öllu sem þeir
segja. Þeir meðal
annars lögðu til
algjört bann við
þorskveiði í færeyskri lögsögu á síð-
asta ári. í fyrra var metveiði hér við
eyjarnar frá upphafí. Ef við hefðum
alltaf farið eftir ICES ráðgjöfmni
væri engin byggð á Færeyjum í dag.
Ég held að þeir viti ekkert um hvað
þeir eru að tala. Það kann jafnvel að
skýrast af því að þetta eru skriffínnar
og hafa takmarkaða þekkingu á fisk-
veiðum."
Justiniussen segir að alls ekki megi
kenna meiri afkastagetu færeyska
togaraflotans um nær tvöfalda afla-
aukningu á síðasta ári. „Ég hef ekki
trú á að við veiðum um 40.000 tonn
af þorski á þessu ári, líkt og í fyrra.
En aukinn afli á síðasta ári stafar
ekki af aukinni afkastagetu flotans,
eins og svo margir vilja halda. Togara-
fjöldinn er sá sami, við notum sömu
veiðarfæri og veiðum á sömu svæðum.
Það er einfaldlega meira af físki við
Færeyjar en nokkru sinni áður á þess-
ari öld. Og ég er þeirrar skoðunnar
að þó dögum verði fækkað á næsta
ári muni útgerðarmenn ekki bregðast
við með því að auka afkastagetu skip-
anna. Þó að þorskstofninn sé í góðu
ásigkomulagi í dag er ekki þar með
sagt að ástand hans geti ekki versn-
að. Ég geri mér fulla grein fyrir því
að veiðin verður ekki alltaf jafn góð
og hún er í dag. En það hefur ekkert
að gera með ofveiði eða lélega fisk-
veiðistjórnun. Þar koma frekar til
náttúrulegar aðstæður í hafinu."
Samgangur milli þorskstofna
hugsanlegur
En hvernig skýra sjómenn og útgerð-
armenn aukna þorskgengd á Færeyj-
amiðum?
„Menn hafa ekki fundið einhlíta
skýringu á því og margar tilgátur á
lofti. Fram til þessa hefur verið talið
Osmund
Justiniussen
að lítill samgangur sé á milli þorsk-
stofnanna við Færeyjar, ísiand, Græn-
land og í Baréntshafí. En það hefur
sýnt sig að þegar aflabrögð eru góð
við Grænland er ekki góð veiði í Bar-
entshafi. Eins þegar góð veiði er í
Barentshafi er lítii veiði við ísland.
Nú hefur hinsvegar dregið úr veiði í
Barentshafi og aflabrögð hafa batnað
bæði við ísland og Færeyjar. En ég
er ekki þar með að segja að þetta sé
eina ástæðan fyrir betri veiði, heldur
að benda á að þetta þurfi að kanna,“
segir Osmund Justiniussen.
Hjalti í Jákupsstovu, for-
stóri færeysku Hafrann-
sóknastofnunarinnar
„Kvótakerfið
ekki nægilega
sveigjanlegt“
„REYNSLA okkar af sóknarkerfínu
er enn sem komið er ekki mikil. Kvóta-
kerfið var mjög erfitt í framkvæmd
eins og það var
uppbyggt og
neyddi sjómenn
oftar en ekki til
ólöglegra aðgerða.
Við urðum því að
Ieita annarra leiða
en hvort sóknar-
kerfið er besta
lausnin skal ég
ekki segja til um Hjalti í
og er reyndar í Jákupsstovu
nokkrum vafa um það. En núna fara
fískveiðarnar löglega fram og við vit-
um mun betur hvað er um að vera á
miðunum," segir Hjalti í Jákupsstovu,
forstjóri færeysku Hafrannsókna-
stofnunarinnar.
Hjalti segir kvótakerfið ekki hafa
verið nægilega sveigjanlegt, því fram-
sal aflaheimilda var takmarkað sam-
kvæmt lögum. „Fiskveiðilöggjöfín
passaði auk þess ekki við þær fískveið-
ar sem Færeyingar stunda, meðafli
skipanna er mikill og leyfílegt hlut-
fall meðafla þarf að vera í réttum
tengslum við úthlutaðan kvóta þeirra
tegundar sem sóst er eftir, ef ekki
er heimilt að kaupa heimildir. Að
þessu leyti var kvótakerfið slæmur
kostur.“
Markaðssetning erfið
Hjalti segir að frá efnahagslegu
sjónarmiði verði markaðssetning fær-
eyskra sjávarafurða erfíð ef sókn í
fiskitegundir verði mjög mismunandi
frá ári til árs. „Núverandi kerfi hefur
þannig einnig ókosti. Sjómenn og út-
gerðarmenn munu einbeita sér að
þeim tegundum sem hagkvæmast er
að veiða hverju sinni, það fer bæði
eftir því hversu mikið þeir geta veitt
og hversu hátt verð þeir fá fyrir afl-
ann. Þegar verið er reikna úthlutun
sóknardaga er nauðsynlegt að vita
hvaða stofn verður mest veiddur.
Þannig var til dæmis gengið út frá
því við úthlutun daga á þessu ári að
sóknin yrði mest í þorsk. Þar sem
þorskurinn hefur verið fyrir hendi á
þessu ári hefur sóknin í hann verið
mikil, jafnvel meiri en reiknað var
með. En ef annar stofn þarf vemdun-
ar við, hvernig á að úthluta sóknar-
dögum á þá tegund? Þessari spurn-
ingu er enn ósvarað.“
Er þá jafnvel mögulegt að úthlutað
verði sóknardögum á hverja tegund
fyrir sig?
„Nei, ég tel það ekki mögulegt.
En nauðsynlegur dagafjöldi til að
vernda til dæmis ufsastofninn er mun
minni en fyrir þorsk- og ýsustofninn.
Þannig að stöndum hér frammi fyrir
alvarlegum vanda og okkur vantar
enn grunn til að byggja á,“ segir
Hjalti.
Stofninn gæti verið vanmetinn
En hvernig stendur á þessari miklu
og skyndilegu þorskgengd við Færeyj-
ar núna?
„Eg held að við getum útilokað það
að þessi þorskur komi frá íslandi. Við
höfum ekki getað séð nein tengsl þar
á milli, meðal annars vegna merkinga
sem hafa átt sér stað í báðum löndum
á síðustu árum. Auk þess er hegðun-
armynstur stofnanna tveggja mjög
ólíkt, til dæmis hvað varðar fæðuval.
Skýringin gæti verið sú að á áranum
1992 og 1993, þegar þorskveiði var
mjög léleg við Færeyjar, hafí þorskur-
inn dreift sér í fæðuleit og þess vegna
ekki verið eins veiðanlegur. Þar af
leiðandi getur verið að við höfum van-
metið stofnstærðina á þessum árum.
Ég tel heldur ekki að það séu tengsl
á milli þorskstofnanna við Færeyjar
og í Barentshafi. Ef þorskurinn við
Færeyjar í dag væri úr Barentshafi
hefðum við séð annað vaxtarmynstur,
því þorskurinn í Barentshafí vex hæg-
ar og þroskast mun seinna,“
Aukin afkastageta er varasöm
Hafrannsóknastofnun Færeyja
skilar tillögum sínum fyrir næsta físk-
veiðiár þann 1. júlí nk. Hjalti segir
að væntalega verði lagður til meiri
niðurskurður en Alþjóða hafrann-
sóknastofnunin (ICES) mælti með.
„Þessa vinnu er verið að vinna á stofn-
uninni í dag. Það má líta á þessi mál
frá ýmsum hliðum. Á aðeins að vernda
þorskstofninn eða á að vernda ufsa-
stofninn? En ég er ekki í vafa um að
við leggjum til að minnsta kosti 30%
niðurskurð, líkt og ICES lagði til.
Ef stjórnvöld eru tilbúin að draga
úr afkastagetu flotans þá er sóknar-
kerfið ekkert síðra en kvótakerfið.
En það er alveg ljóst að draga verður
úr afkastagetunni. Reynsla til dæmis
íslendinga af kvótakerfi var sú að á
fyrstu áram þess gátu útgerðarmenn
valið um hvort þeir reru eftir sóknar-
kerfí eða kvótakerfi. Staðreyndin er
sú að þeir sem völdu sóknarkerfið
juku afkastagetu skipa sinna gríðar-
lega. Slíka þróun munum við sjá í
Færeyjum á næstu árum og við höfum
varað við þessari hættu,“ segir Hjalti
í Jákupsstovu.
Paul Mikkelsen
framkvæmdastjóri
Faroe Seefood
Engin sljórn á
fiskveiðunum
FISKVEIÐISTJ ÓRNUN Færeyinga
einkennist af skiplagsleysi að mati
Pauls Mikkelsen, framkvæmdastjóra
Foroya fiskisala.
Hann segir
óstjórnina koma
sér mjög illa fyrir
sölu og markaðs-
setningu sjávaraf-
urða.
„Fyrir mér
skiptir ekki svo
miklu máli hvernig
fiskveiðistefna er
rekin hér í Færeyj-
um, hvort veitt er eftir sóknarkerfí
eða kvótakerfi. Meginmarkmiðið á að
vera að hlúa að fískistofnunum með
því að stunda sjálfbærar veiðar, þann-
ig að menn tryggi afkomu sína í fram-
tíðinni. Fyrir mér eru fískveiðar í
Færeyjum í dag ekki undir neinni
stjórn, heldur algerlega fijálsar. Það
verður að draga úr veiði, hvernig svo
sem það verður gert, og það verður
að grípa strax til aðgerða áður en það
verður of seint,“ segir Mikkelsen.
„Það vantar meira skipulag á físk-
veiðistjómunina fyrir okkur til að
vinna eftir. Við geram að sjálfsögðu
okkar áætlanir fram í tímann, því það
tekur langan tíma fyrir markaðinn
að aðlagast breyttum aðstæðum. í
fyrra ákveða færeysk stjórnvöld nán-
ast á einni nóttu að breyta fiskveiði-
stjórnuninni, úr kvótakerfi í sóknar-
kerfí. Þetta kom öllum í opna sköldu,
bæði söluaðilum og fískvinnslunni.
Það var enginn tilbúinn í þessar breyt-
ingar.“
Kemur sér illa fyrir
alla að lokum
Mikkelsen segir að aukinn fiskafli
Færeyinga þýði alls ekki að þar sé
unninn meiri fiskur. „Það kemur sér
því mjög illa fyrir okkur að vita ekki
hver aflinn verður á næsta ári. Þetta
á reydnar aðallega við um okkur sem
erum að selja tilbúna fiskrétti og
frystihúsin sömuleiðis. Fyrir þann sem
selur ferskan fisk er þetta ekki eins
slæmt því um helmingur aflans er
fluttur óunninn úr landi fyrir lítið
verð, þannig að í raun tapa allir Fær-
eyingar á hinni miklu aflaaukningu,
nema sjómenn og útgerðarmenn. En
þegar til lengri tíma er litið tel ég að
þeir verði sömuleiðis fyrir barðinu á
óstjórninni líkt og hinir. Þetta tel ég
vera ranga fiskveiðistjórnun,“ segir
Paul Mikkelsen.
Paul
Mikkelsen