Morgunblaðið - 21.10.1997, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MENNTUN
Nemendur
örvaðir til
vísinda
Átta ára nemendur í Melaskóla eru hvattir
til að leysa stærðfræðidæmin með eigin að-
ferðum og eru aldir upp sem vænir vísinda-
menn. Gunnar Hersveinn hitti kennara
þeirra sem fengu styrk til að vinna með
nemendum að alþjóðlegu verkefni um um-
hverfísvemd með aðstoð fjarskipta.
NÝJUNGAR í stærðfræði-
kennslu, náttúrufræði
og íslensku hafa ein-
kennt skólagöngu nem-
enda fæddra árið 1989 í Mela-
skóla og hafa þeir jafnframt notið
þess að hafa sömu kennarana frá
byijun náms. Krökkunum er skipt
í fimm bekki sem Edda Péturs-
dóttir, Úlfhildur Jónasdóttir, Mar-
ía Sophusdóttir, Kristjana Skúla-
dóttir og Valgerður Hallgríms-
dóttir stjórna.
„Þetta er þriðja árið sem við
höfum náið samstarf um kennsl-
una, meðal annars um breytt form
á stærðfræðikennslu sem hefur
verið að ryðja sér til rúms bæði í
Bandaríkjunum og á Norðurlönd-
unum,“ segja þær. „Hugmyndin
að forminu er svokölluð CGI að-
ferð, Cognitively Guided Instruct-
ion og byggist hún á virðingu fyr-
ir barninu og hugsun þess.“
Stærðfræði með sínu nefi
Upphafið að breytingunni á
stærðfræðikennslunni má rekja til
þess að Kristjana og
María fóru á námskeið
Bandaríkjamanns á veg-
um Endurmenntunar-
stofnunar Kennarahá-
skólans og kenndu þær
síðan Eddu, Úlfhildi og
Valgerði aðferðina.
Hefðbundna leiðin er
að kenna börnum fyrir-
fram ákveðnar aðferðir
og skeyta ekki um þær
aðferðir sem þeim er eig-
inlegt að nota. í nýju aðferðinni
er dæminu snúið við.
„Börnin fá að glíma við þrautir
og hugmyndin er að þau læri
meira á því að leysa dæmin með
sínum eigin aðferðum, og í ljós
kemur að þau finna lausnirnar,"
segir Kristjána. „Síðan eiga þau
að útskýra fyrir öðrum hvernig
þau fóru að þessu.“
Börnin, sem nú eru átta ára,
uppgötva að til eru fleiri en ein
aðferð til að leysa' dæmi og þau
skilja lausnirnar. Hinsvegar gerist
það iðulega að ef fullorðinn kenn-
ir þeim sína aðferð, að þau geti
ekki útskýrt lausnirnar fyrir öðr-
um.
„Markmiðið er skilningur og
árangurinn hefur verið mjög góð-
ur,“ segir Kristjana, „þau skrifa
jafnvel „gaman, gaman“ í
vinnubækurnar sínar.“
„Nýja aðferðin útilokar ekki
vinnu með hefbundnar kennslu-
bækur í stærðfræði samhliða,"
segir Valgerður.
„Aðferðin hjálpar þeim Iíka í
íslenskunni, því þau þurfa að tjá
sig um lausnirnar frammi fyrir
öðrum og skýra framsögn sína,“
í alþjóðlega
verkefninu eru
nemendur
hvattir til að
hugsa sjálf-
stætt fremur
en að muna
„rétt“ svör.
segir Edda. Hún telur einnig að
þrautadæmin efli sjálfstæða hugs-
un barnanna og vinnubrögð, því
kennarinn þarf að hlusta á þau,
virða hugsunarháttinn og má ekki
stýra þeim fyrirfram ákveðna leið.
„Þau virðast kunna meira en bæði
þau sjálf og aðrir gera ráð fyrir.“
Steinar til alls vísir
Kennararnir fímm í 3. bekk eru
einnig á námskeiði um náttúru-
fræðikennslu á vegum Fræðslu-
miðstöðvar Reykjavíkur og Kenn-
araháskóla íslands og efnið þar
nýta þær í öllum námsgreinunum.
„Við hittumst hálfsmánaðarlega
og á námskeiðinu vinnum við
ákveðin verkefni í eðlisfræði, efna-
fræði eða líffræði,“ segja þær.
Eitt verkefni sem þær gerðu í
skólanum hét „Myndun og mótun
lands - jarðvegur - steinar. Börn-
in komu með steina í skólann og
gerðu ýmsar tilraunir eins og að
telja þá og flokka, búa til súlurit.
Þau mældu ummál steinánna, vógu
þá, könnuðu meðal annars lögun
þeirra og áferð og settu
þá í vatn og athuguðu
litabreytingar.
Þau söfnuðu líka orð-
tökum með orðinu steinn
eins og „steini létti af
hjarta einhvers", bjuggu
til veggspjöld og rifjuðu
upp mannanöfn með
steinsheitum og gerðu
steinaþrautir í stærð-
fræði.
„Vinnubrögðin
sem
þau tileinka sér eru ekki síður
mikilvæg en þekkingin sem þau
öðlast,“ segir Úlfhildur, „þau eru
vísindaleg því bömin lesa fyrir-
mælin, setja fram tilgátur, gera
tilraunir og skrá niðurstöður."
Alþjóðlegt nemendanet
National Geographic
Edda; María, Valgerður, Krist-
jana, Ulfhildur og Ragnheiður,
tölvufræðikennari skólans, byija á
næstu önn á verkefni sem styrkt
er af Þróunarsjóði grunnskóla
Reykjavíkur. Það er alþjóðlegt og
stjórnað af National Geographic
félaginu. Námsverkefnið fellur
undir umhverfisvernd og byggist
meðal annars á tölvusamskiptum
við nemendur frá öðrum löndum.
„Við nýtum okkur fjarskipta-
tækni og námsefnið á að gera
nemendum kleift að rannsaka
viðfangsefnið eins og vísinda-
menn. Vinna nemenda er frum-
rartnsókn og mun niðurstaðan
bæta upplýsingum við það sem
áður var vitað um viðfangsefnið,"
segir María.
Verkefnið kalla þær „Of mikið
sorp?“ og munu kennarar þýða
Morgunblaðið/Kristinn
KRISTJANA Skúladóttir, Valgerður Hallgrímsdóttir, Úlfhildur Jónsdóttir, Edda Pétursdóttir og
María Sophusdóttir í Melaskóla.
ii*
ÁHÖLD og tæki nemenda í náttúrufræðikennslu.
og staðfæra námsgögn með þraut-
skipulögðum verkefnum. Nem-
endur leita hinsvegar svara við
eftirfarandi spurningum: Hversu
mikið sorp fellur til hjá okkur?
Hvernig er sorpið samsett? Hvern-
ig losa mismunandi samfélög sig
við sorp? Hvaða áhyggjur hafa
samfélög af sorpi? Hvernig getum
við dregið úr myndun sorps?
Námsefnið heitir The National
Geographic Kids Network og
munu nemendur sameinast í al-
þjóðlegu samstarfi við að kanna
vísindaleg viðfangsefni.
Nálgunin er þverfagleg og á
að sameina náttúrufræði, landa-
fræði, samfélagsfræði, málnotk-
un, stærðfræði og tölfræði, og eru
nemendur sérstaklega hvattir til
að hugsa sjálfstætt frekar en að
muna „rétt“ svör.
Kennararnir í Melaskóla segjast
búast við að þetta verkefni víkki
sjóndeildarhring nemendanna
vegna fjarskiptanna við erlenda
nemendur. „Svo geta þau borið
sig saman til dæmis við jafnaldra
sína í Bandaríkjunum,“ segir Mar-
ía. En verkefnið krefst tækja og
tóla og verklegra framkvæmda
eins og að safna rusli, hnattlíkana
og landakorta, voga og tölva og
annarra áhalda.
Góð aðstaða til raungreina-
kennslu kostar peninga og fengu
kennarar 3. bekkjar í Melaskóla
aðeins þriðjung af áætluðum
kostnaði við verkefnið „Of mikið
sorp?“ og verða því aðeins með
eina tölvutengingu við nemenda-
netið og þurfa að gæta sparnaðar
í öllum tækjakaupum.
Þrautalausnir
ÞRAUTALAUSNIR eru að ná
fótfestu sem höfuðatriði í stærð-
fræðikennslu barna. Við lausn á
þrautum er aðalatriðið að efla
rökræna hugsun með nemend-
um og vinnuferlið skiptir meira
máli en útkoman.
Kennarinn leyfir nemendum
að fara eigin ieiðir í leitinni að
lausn og venur þá á að lilusta á
sjónarmið annarra nemenda.
Oft vinna þeir að lausn í hóp-
vinnu en einnig einir og jafnvel
í samkeppni hver við annan.
Hugmyndin er að byggja upp
spennu og skemmtun í stærð-
fræðitímum og að þrautalausnir
verði fastur liður í kennslunni.
Vinnubrögðin eru rakin hér, en
tilgangurinn er að vinnubrögðin
lifi áfram með nemendum eftir
að námi lýkur og að þeir geti
beitt þeim í daglega lífinu.
1. Lesa og skilja út á hvað þraut-
in gengur, finna hvað er gefið
og hvað ekki. Hugleiða og
ræða um hvað þrautin snýst
áður en hafist er handa.
2. Hugsa og gera áætlun um leið-
ir til að leysa þrautina.
3. Prófa sig áfram með því að
teikna mynd, gera lista, töflu
og leita þannig að reglu eða
mynstri.
4. Rekja dæmin til baka ef hægt
er.
5. Búa til einfaldara dæmi og
leysa það fyrst ef hægt er.
6. Eftir að niðurstaða er fengin
ber að fara aftur yfir og sann-
reyna hvort lausnin sé rétt.
7. Athuga hvort aðrar lausnar-
leiðir eru til. Spyija hvernig
aðrir fóru að og tjá sig um
sína aðferð.