Morgunblaðið - 21.10.1997, Blaðsíða 38

öS ÞRIÐJ
IDAGUR 21. OKTÖBER 1097
MORGUNBLAÐIÐ
+ Steinunn Guðný
Magnúsdóttir
var fædd í Nýlendu
við Hvalsnes í Mið-
neshreppi 14. ágúst
1917. Hún lést á
Landspitalanum 13.
október síðstliðinn.
Foreldrar hennar
voru Magnús Bjarni
Hákonarson, bóndi í
Nýlendu, f. 12.6.
*■ 1890, d. 11.10. 1964,
og kona hans Guð-
rún Hansína Stein-
grímsdóttir, f. 13.2.
1891, d. 15.12. 1987.
Systkini Steinunnar eru: Olafur
Hákon, f. 1919. Kona hans er
Svala Sigurðardóttir. Björg
Magnea, f. 1921, d. 1980, gift
Ólafi Guðmundssyni. Einar
Marinó, f. 1924. Kona hans er
Helga Aðalsteinsdóttir. Gunnar
Reynir, f. 1925. Kona hans er
Sigurlaug Zophaniasdóttir.
Hólmfríður Bára, f. 1929, gift
Bryiyari Péturssyni. Tómasína
Sólveig, f 1932, sambýlismaður
hennar er Jóakim Snæbjörns-
son.
Steinunn giftist Skúla Krist-
jáni Halldórssyni tónskáldi 14.
maí 1937. Börn þeirra: 1) Magn-
ús, f. 1937. Fyrir hjónaband
eignaðist Magnús son, Sigurð
Hannibal. Móðir hans er Guð-
ríður Hannibalsdóttir. Kona
Magnúsar: Sylvia Guðmunds-
dóttir. Þeirra börn eru Skúli
og Asta Olga. Magnús og Sylv-
ia skildu. Sambýliskona Magn-
„En fyrst þú gast svo góðs til mín,
get ég þá nema minnst til þín
ættprýði mín og minna!“
Svo segir í einu ljóði Jónasar
Hallgrímssonar og á vel við þegar
við kveðjum elskulegu föðursystur
okkar, Steinunni Guðnýju Magnús-
dóttur, sem lést á Landspítalanum
13. þessa mánaðar.
Steina var okkur systkinunum í
senn mikil og góð frænka, ráðgjafi
og vinur. Allt sem við tókum okkur
fyrir hendur, hvort sem var í æsku
eða á fullorðinsárum, lét hún sig
varða. Ávallt var hún fyrst til að
samgleðjast ef tilefni gafst og einn-
ig fyrst með hughreystingarorð og
góð ráð ef eitthvað bjátaði á. Skipti
þá hvorki máli staður né stund.
Notaði hún þá hin ýmsu meðul sem
sjaldan brugðust. Höfðaði hún
gjarnan til sinnar eigin reynslu og
hvernig hún hefði brugðist við í
sömu aðstæðum. Ekki má heldur
gleyma hinum meðulunum, sem
hún gjarnan bar með sér í handtösk-
unni hvert sem hún fór og miðlaði
öðrum óspart. Steina fékk í vöggu-
gjöf dyggðir og hæfileika sem hún
gat nýtt sér til vaxtar og þroska á
gæfuríkri ævi. Hún hafði til að bera
fegurð, yndisþokka, einstakt skop-
skyn og góða greind. Þetta gæti
ef til vill verið persónulýsing í skáld-
sögu en svo sannarlega voru þetta
einkenni Steinu frænku.
Ótal minningar frá uppvexti okk-
ar tengjast heimili Steinu og Skúla
á Bakkastígnum, sumarbústaðnum
við Hafravatn og Nýlendu, æsku-
stöðvum föður okkar og Steinu
systur hans, en þau voru einkar
samrýnd og máttu varla hvort af
öðru sjá og sjaldan ríkti lognmolla
í þeirra samskiptum. Mátu þau
hvort annað mikils. Steina var með
afbrigðum ættrækin og nutu þess
ungir og aldnir í stórum hópi ætt-
menna hennar og Skúla. Steina var
af þeirri gerð að allt hennar ævi-
skeið lifði hún lífinu lifandi og lét
sér ekkert mannlegt óviðkomandi.
Hún var hvatvís og fljóthuga og
þótti sumum að það jaðraði við
stjórnsemi, svo áköf gat hún orðið
þegar hún lét sig eitthvert mál
varða. Fólk sem naut hennar nær-
' veru varð ósjálfrátt snortið af lífs-
gleði hennar og lífsýn. Hugðarefnin
úsar er Svava
Björnsdóttir og
eiga þau einn son,
Björn. 2) Unnur,
gift Kristjáni Sig-
urjónssyni. Þeirra
börn eru Steinunn,
Jóhanna Katrín,
Margrét, Siguijón
(látinn), Katrín og
Kristín Ólína.
Steinunn ólst
upp hjá foreldrum
sínum til fimm ára
aldurs, en þá var
hún send í fóstur
til föðursystur
sinnar Guðrúnar Hákonardótt-
ur og manns hennar Magnúsar
Þórarinssonar á Bakkastíg 1,
Reykjavík, en í því húsi hefur
hún átt heima síðan. Hún var
þó jafnan sumarlangt hjá for-
eldrum sínum í Nýlendu. Stein-
unn lauk prófi frá Gagnfræða-
skóla Reykvíkinga og var
óreglulegur nemandi i Sam-
vinnuskólanum. Auk húsmóð-
urstarfa vann hún sem bókari
eða gjaldkeri hjá nokkrum fyr-
irtækjum í Reykjavík (Bíla-
smiðjunni, Sænska frystihús-
inu, Steinavör og fleirum), en
lengst af starfaði hún hjá
Strætisvögnum Reykjavíkur.
Seinustu starfsárin vann hún
við gæslu á Þjóðminjasafninu.
Útför Steinunnar verður
gerð frá Dómkirkjunni í
Reykjavík í dag og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
voru mörg og merkileg. Má þar
nefna íslenskar jurtir en hún hafði
óbilandi trú á lækningamætti
þeirra. Tónlistin skipaði einnig stór-
an sess í lífi Steinu frænku enda
hvernig mætti annað vera þar sem
Skúli Halldórsson tónskáld, eigin-
maður hennar, var sá sem stal
hjarta hennar um tvítugsaldurinn
þegar hún var fögur yngismey í
Reykjavík.
Steina og Skúli voru einstaklega
samhent hjón og áttu því láni að
fagna að eiga sameiginleg áhuga-
mál og gátu notið þeirra saman í
meira en hálfa öld. Að leiðarlokum
viljum við systkinin þakka Steinu
frænku samfylgdina og sendum
Skúla, Unni, Magnúsi og fjölskyld-
um þeirra okkar innilegustu samúð-
arkveðjur.
Systkinin úr Hrauntungunni.
Það verður seint
klukkumar munu hafa stanzað
þá legg ég af stað.
Nóttin mun anda hægar
nótt svefn nótt
alkyrr mið nótt.
Þá hverf ég loksins burt
loksins þá
það verður mjög seint
þá mun ég fara frá ykkur.
(Sigfús Daðason.)
Elskuleg tengdamóðir mín,
Steinunn Magnúsdóttir, er farin frá
okkur.
Við Steina litum ávallt á okkur
sem tengdamæðgur þótt leiðir okk-
ar Magnúsar, sonar hennar, hafi
skilið fyrir átta árum. Þegar vel lá
á okkur, áttum við það jafnvel til
að monta okkur svolítið yfir því
hve sambúð okkar undir sama þaki,
eins og hún var vön að kalla hana,
var alla tíð snurðulaus. Þótt ótrú-
legt megi virðast varð okkur aldrei
sundurorða og teljumst þó báðar
ákveðnar konur.
Sennilega var það fyrst og
fremst hreinskiptni Steinu að
þakka. Hún var einstaklega hrein
og bein, kom ávallt til dyranna eins
og hún var klædd. Hún var hispurs-
laus í tali, notaði oft áhrifarík og
kjarnmikil orð og stóð á sannfær-
ingu sinni. Undir skelinni, sem
stundum gat virst dálítið hijúf, sló
hjarta úr gulli. Aldrei mátti hún
neitt aumt sjá og fram á síðustu
stundu, í eigin veikindum, var hug-
ur hennar hjá ýmsum vinum og
ættingjum sem hún vissi að áttu
um sárt að binda.
Þótt hreinskiptni og rík réttlætis-
kennd, kraftur og elja séu ef til
vill eiginleikar sem fyrst koma upp
í hugann þegar hugsað er til Steinu,
fylgir skopskynið þar fast á eftir.
Áf því hafði hún fengið ríkulegan
skammt í vöggugjöf.
Ég minnist þess til dæmis að
skömmu eftir að útvarpsstöðin
Bylgjan hóf göngu sína mátti heyra
þar einn daginn tilkynningu sem
var á þessa leið: Þeir sem stálu
ísskáp fyrir framan Bakkastíg 1 í
morgun, vinsamlegast komi og nái
sér í hillur og skúffur.
Svona var lífið í kringum hana,
alltaf fullt af uppákomum og
skemmtilegheitum. Það var þó ekki
síst lífsstíll hennar sem kryddaði
svo oft tilveru okkar sem nutum
náinna samvista við hana. Hún var
hröð í hugsun, suðræn að skap-
lyndi og gefinn sá sjaldgæfi eigin-
leiki að glæða hversdagsleikann lífi
og koma okkur endalaust á óvart.
Hún hafði takmarkaða biðlund,
vildi drífa í hlutunum, hamra jámið
á meðan það var heitt eins og hún
sagði svo oft.
Hún elskaði ljóð og tónlist, hún
elskaði lífið en þó umfram allt
Skúla. Stundum átti hún það til
að skamma hann hreint voðalega,
nánast eins og hann væri fulltrúi
alls þess sem miður fer hér á jörð,
en í hennar augum jafnaðist samt
enginn á við hann.
Eg hitti Steinu fyrst fyrir tutt-
ugu og níu árum. Mér varð strax
ljóst að hún var engin venjuleg
kona. Móðir mín hafði reyndar sagt
mér að hún væri með fallegri kon-
um í Reykjavík en ég minnist þess
ekki að hafa velt því fyrir mér
þegar ég sá hana. Persónuleikinn,
látæðið og fasið urðu yfirsterkari.
Þrátt fyrir að sennilega óraði
hvoruga okkar fyrir því að við ætt-
um eftir að eiga nær þriggja ára-
tuga samleið, fékk ég þá strax
fyrstu kennslustundina af mörgum
í hennar lífsins skóla. Hún tók mig
fljótt undir sinn vemdarvæng,
reyndist mér ætíð sem önnur móð-
ir og saman tókumst við á við tilver-
una í sínum margvíslegu myndum.
Steina var sannkölluð dóttir
gamla Vesturbæjarins. Hér þekkti
hún hvern krók og kima og gat
rakið sögur húsa og fjöiskyldna
marga áratugi aftur í tímann. Hún
hafði einstakt minni og naut þess
að deila reynslu sinni og fróðleik
með öðrum. Frábært hefði verið ef
skráð hefði verið niður það sem hún
hafði frá að segja á sinn litríka hátt.
Steinu var ekkert óviðkomandi.
Hugur hennar var bundinn við að
færa allt í lífi sínu og umhverfi til
betri vegar, skipti þá ekki máli
hvort um var að ræða heimilislaus-
an kött, barn sem hún taldi vera í
reiðileysi, nagla eða stein sem ein-
hver gæti rekið sig á. Sumarið
1974, þegar hringvegurinn var
ppnaður, fórum við báðar austur í
Öræfi með tveggja vikna millibili.
Ég hafði meðferðis poka sem í var
töng og hamar til að fjarlægja vír-
spotta sem Steina hafði rekið aug-
un í á brúarstólpa við Jökullónið
og taldi mikla slysagildru! Þetta
fannst henni sjáifsagt og átti erfítt
með að sætta sig við að öðrum
þætti það ekki líka.
Hún hugsaði fyrir öllu fram á
síðustu stund og ekki gleymdi hún
að biðja mig að koma á framfæri
sérstöku þakklæti til starfsfólksins
á deild 12G á Landspítalanum fyr-
ir einstaka hlýju og góða umönnun.
Steina hvarf frá okkur þegar
mið var nótt og alkyrr. Við ástvin-
ir hennar höfum misst mikið en
missir Skúla er mestur. Ég kveð
tengdamóður mína með ást og virð-
ingu. Blessuð sé minning hennar.
Sylvía Guðmundsdóttir.
„Hver ertu? Hvaðan kemurðu?
Hvert ferðu?“ Þetta eru áleitnar
spurningar þegar við veltum fyrir
okkur lífi manneskjunnar, lífi allra
manna eða lífi okkar sjálfra og
nánasta samferðafólks. Þótt okkur
virðist, ekki síst þegar við erum
ung, að þetta séu einfaldar spurn-
ingar, er lífíð svo stríðið og hrekk-
víst að eftir því sem við öðlumst
meira af svokölluðum þroska, verð-
ur smám saman ljósara að okkur
endist ekki aldur til að fá svör við
þeim. Aftur á móti eyðir maðurinn
í glímuna við þessar sakleysislegu
spumingar megninu af þeim hluta
tíma síns og iðju sem við í sjálfsupp-
hafningaráráttu okkar köllum and-
legt líf.
Lesandinn getur verið alveg ró-
legur. Ég ætla ekki að þreyta neinn
með vangaveltum mínum um til-
gang og eðli lífsins. Svör mín verða,
eins og vitneskja mín, einföld og
grunn. Þau eru einungis rammi
utan um fáein kveðjuorð til konu
sem var vinur minn alla mína full-
orðinstíð.
Hver var hún? Hún var Steinunn
Guðný Magnúsdóttir, dóttir Magn-
úsar Hákonarsonar og Guðrúnar
Steingrímsdóttur í Nýlendu á
Hvalsnesi, yst á Reykjaneskaga.
Hún ólst að mestu upp hjá föður-
systur sinni, Guðrúnu, og manni
hennar, Magnúsi Þórarinssyni,
skipstjóra, á Bakkastíg 1, vestast
í Vesturbænum í Reykjavík. Þar
bjó hún þegar ástir tókust með
henni og samstarfsmanni hennar,
Skúla Halldórssyni, á skrifstofu
Strætisvagna Reykjavíkur eftir að
Hitler komst til valda í Þýskalandi
og áður en spænska borgarastyij-
öldin hófst. Hún var ægifögur,
vönduð að allri gerð, siðprúð og
heilsteypt. Skúli var að byija að
fást við tónsmíðar. Hann skrifaði
handa henni vals og færði henni.
Það var fyrsta ástleitnin sem hann
áræddi að sýna henni.
Hvaðan kom Steina? Ég veit
ekki hvaðan, utan það sem ættern-
ið segir. Við verðum líklega að trúa
því að það vaxi pálmatré suður
með sjó! Svo suðræn var Steina
bæði í útliti og skaphöfn, að það
var ekki fyrr en ég kom suður að
Miðjarðarhafi að ég kynntist kon-
um sem svipaði til hennar. Suðrænt
útlit er reyndar ekki svo sjaldgæft
á íslandi, en þau funheitu viðbrögð
sem Steina sýndi á augabragði,
einkum ef henni mislíkaði, hef ég
ekki þekkt hjá öðrum íslenskum
konum.
Skúli og Steina giftust í maí
1937 og hófu búskap á neðstu
hæðinni á Bakkastíg 1. Niðri óx
nýtt líf, börnin Magnús og Unnur
fæddust, en uppi fækkaði, Guðný
amma Steinu hvarf og síðan fóstur-
foreldrarnir. Þá fyllti fjölskylda
Steinu og Skúla húsið. Það eru
næstum fjórir áratugir síðan ég tók
að venja komur mínar á Bakkastíg
1 að heimsækja Magnús son þeirra,
fóstbróður minn. Það er varla of-
mælt að í því húsi hafi ég verið
heimagangur allar götur síðan og
umgengist íbúa þess, börn, tengda-
dóttur og barnabörn Steinu og
Skúla, eins og þeir væru mín eigin
fjölskylda.
Á heimili Skúla og Steinu ríkti
alla tíð gleði, glæsimennska og
rausnarskapur. Steina var kraft-
mikil myndarhúsmóðir. Gestagang-
ur var mikill. Píanistinn og tón-
skáldið Skúli Halldórsson er gleði-
maður og þau hjónin voru alla tíð
afskaplega vinmörg, vinsæl og
trygglynd. Fjölskyldur beggja eru
líka stórar og samheldnar.
Steina var vel gefin kona, fróð,
greinargóð og nákvæm. Þegar ég
skrifaði ævisögu Skúla, „Lífsins
dóminó", naut ég góðs af þessum
eiginleikum hennar og kynntist því
enn betur hversu annt henni var
um að fara aldrei fijálslega með
sannleikann. Hún lá reyndar aldrei
á skoðunum sínum, til dæmis ef
henni þótti framferði okkar strák-
anna ábótavant, ég tala nú ekki
um Skúla, sem oft fékk orð í eyra,
og ekki aldeilis verið að spá í það
hvort aðrir heyrðu til. En þegar
Steina hafði sagt það sem henni lá
á hjarta, var því lokið frá hennar
hálfu. Hún var með eindæmum
hreinskiptin manneskja.
Hvert fór Steina? Ég get svo sem
ekkert fullyrt um það fremur en
annað. En ef hún hefur farið á
þann stað þar sem prestarnir lofa
svo vammlausum manneskjum ör-
uggri vist, og ef það er tilfellið að
einn og einn vandræðagemlingur
sleppi inn um Gullna hliðið, þá er
það áreiðanlegt að Lykla-Pétur
hefur aldrei fengið betri engil til
liðs við sig að segja svörtum sauði
til syndanna en hana Steinu. Og
þótt ég viti að Skúli saknar Steinu,
eins og við hin sem þótti vænt um
hana, vona ég að hann doki sem
lengst við Steinulaus. Enda liggur
ekkert á. Það væri ólíkt henni að
bregðast honum, þótt einhver stund
liði.
Örnólfur Árnason.
Eiginlega kynntist ég Steinu
fyrst í gegnum eldhúsgluggann
minn. Ég var með þvottaburstann
á lofti, þegar ég sá hana koma
gangandi upp Vesturgötuna. Að
sönnu vissi ég, að hún var kona
hans Skúla, tónskáldsins, og móðir
hans Magga, skólabróður míns. En
við höfðum aldrei átt stund saman
til að kynnast verulega.
Hún var glæsileg þar sem hún
fór, skartbúin með hatt á höfðinu,
rómantísk, jafnvel skáldleg í
sérvizku sinni - því að hún hafði
sinn stíl, hún Steina. Og leiksviðið
var gatan, gatan hennar, því að
hversu oft hafði hún ekki gengið
upp þessa sömu götu. Gengið með
kynslóðunum, frá því að hún var
sjálf barn. „Góðan dag, litla barn,
góðan dag.“ Þetta var konan, sem
skáldin höfðu ort til, og ég horfði
öfundaraugum á eftir henni - enn
með burstann á lofti - þar til hún
hvarf niður Bakkastíginn. Ég
reyndi að rifja upp fyrir mér lagið
hans Skúla, eitthvert víðfrægasta
og umdeildasta lag sem skrifað
hefur verið, „Dómínó, Dómínó, ertu
frönsk eða fædd hér á landi?“ Þetta
var Steina með sitt suðræna yfir-
bragð og „temperament", eins og
Skúli segir alltaf. Augun voru
dimm og skörp. Þau horfðu í gegn-
um mann, skildu allt.
.. .„Augun er sendu mér sólskin
og vor í svartnætti drauma minna."
Þessi fallega hending er úr kvæði,
sem Vilhjálmur frá Skáholti orti til
Steinu. Kveikjan að því var vals,
sem Skúli hafði tileinkað konu
sinni. Svona var Steina umvafin
listamönnum og bóhemum alla sína
tíð, alveg frá því að hún var lítil
stelpa með síðar fléttur og var tek-
in í fóstur í stóra húsið við Bakka-
stíginn.
Svo var það snemmsumars á
þessu ári, að -nér auðnaðist sú
gæfa að eiga dagstund með Steinu
og Skúla. Heima í stofunni þeirra.
Þar er stór sófi, arinn og svartur
flygill. Ég hafði beðið þau um við-
tal, beðið þau að segja mér frá
æskuárum og daglegu lífi, eins og
það var fyrr á öldinni. Steina tók
mér opnum örmum. Mér fannst
eins og hún hefði verið að bíða
eftir mér. Hún hikaði aldrei, sagði
viðstöðulaust frá, kryddaði frásögn
sína með fjörlegum mannlýsingum
og sögum úr tilhugalífinu. Hún
sagði frá lífinu í þessu stóra, göf-
uga húsi og öllu því litríka fólki,
sem hafði komið við sögu þess. Ég
skynjaði, að þetta var lífsreynd en
hamingjusöm kona, kona sem leit
með fögnuði yfir farinn veg. Hver
dagur hafði verið henni dýrmætur.
Undir lokin settist hún við flygilinn
og spilaði eftirlætislag móður sinn-
ar, írskt þjóðlag „The last Rose“.
Hringnum var lokað. Hún var aftur
komin heim. Komin heim til
mömmu.
Það er sjónarsviptir að Steinu.
Vesturgatan verður aldrei söm á
ný. Við, nágrannarnir, þökkum
samfylgdina.
Bryndís Schram.
• Fleiri minningargreinar um
Steinunni Guðnýju Magnúsdóttur
bíða birtingar ogmunu birtast í
blaðinu næstu daga.
STEINUNN GUÐNÝ
- MAGNÚSDÓTTIR