Morgunblaðið - 02.12.1997, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 1997 35
skatt-
um
?lfflna að rétt væri að
ms almennings gagn-
>aksvið þessarar hug-
ynvart skattheimtu-
mm.
réttarins, vísað frá vegna ýmissa
galla og þegar upp var staðið greiddi
skatturinn skattborgaranum.
Þegar þetta kom í ljós sagði Carst-
en Koeh, ráðherra skattamála í Dan-
mörku, að ekki væri útilokað að kraf-
an um árangur hefði leitt til þess að
skattheimtan hefði tekið upp hæpin
mál og það hefði síðan fengist stað-
fest fyrir dómstólum. „Með öðrum
orðum þorir skattaráðherra landsins
ekki að útiloka að embættismenn
hans ofsæki borgara með skattamál-
um, sem ekki fá staðist, til þess eins
að fá punkta samkvæmt kröfunni um
árangur," sagði í Jyllandsposten.
Hryllingssögur
frá Bandaríkjunum
Mestu hryllingssögurnar af yfir-
gangi skattyfírvalda berast hins veg-
ar frá Bandaríkjunum. Fjármála-
nefnd öldungadeildar Bandaríkja-
þings hélt í september vitnaleiðslur
þar sem hvert vitnið á fætur öðru
lýsti valdníðslu skattheimtunnar
(IRS). „Sumir starfsmenn skatt-
heimtunnar eru óþokkar á flókaskóm,
sem hundelta þá, sem minna mega
sín, falsa úttektir, fela sig bak við dul-
nefni og fara með ránum og grip-
deildum gegn bandarískum skatt-
borgurum,“ sagði í upphafi fréttar í
dagblaðinu The Chrístian Science
Monitor um vitnaleiðslurnar 26. sept-
ember.
Sem dæmi um vitnis-
burð um yfirgang IRS var
verktaki, sem ákvað að
sækjast ekki eftir að fá 50
þúsund dollara, sem
skatturinn hafði gert upp-
tæka að ósekju, vegna þess að það
hefði orðið dýrara að leita til dóm-
stóla og kona, sem sagði að maður
sinn hefði einfaldlega borgað 11 þús-
und dollara, sem hann skuldaði ekki,
til þess að koma í veg fyrir að skatt-
heimtan lokaði verslun hans.
Hyggjast efla umboðsmanninn
Starfsmenn IRS báru vitni faldir
bak við skenna til þess að yfirmenn
gætu ekki borið kennsl á þá og hegnt
þeim fyi'ir lausmælgina.
Bandaríkjamenn hafa sérstakan
hann tilheyrir skattyfirvöldum og
eins og dæmin sýna hefur hann ekki
gert ýkja mikið gagn. Talsmaður fjár-
málanefndarinnar, sem stóð fyrir
vitnaleiðslunum, sagði í samtali við
Morgunblaðið í gær að nú væru uppi
hugmyndir um að efla stöðu umboðs-
mannsins og auka sjálfstæði hans.
Talsmaðurinn, sem ekki vildi láta
nafns getið, sagði að kvörtunum
vegna yfirgangs bariflaríski'a skatt-
heimtumanna linnti ekki, þótt mál
þetta væri ekki jafn áberandi í fjöl-
miðlum og þegar vitnaleiðslurnar
stóðu yfir.
Sjálfstætt embætti á Bretlandi
Bretar stofnuðu sjálfstætt dómara-
embætti til að veita skattheimtunni
aðhald árið 1993. Yfirmaður stofnun-
arinnar er Elizabeth Filkin, en næst-
ur henni er Michael Savage, sem
sagði í samtali við Morgunblaðið í
gær að stofnuninni hefði ekki verið
komið á fót vegna ákveðins máls,
heldur að frumkvæði Johns Majors,
þáverandi forsætisráðherra, sem vildi
að opinberai- stofnanir legðu meiri
áherslu á þjónustu við almenning.
„Ríkisstjórnin ákvað að það þyrfti
að vera skýrari skuldbinding um að
ríkisstofnanir ættu að veita fólki
þjónustu, sem þegar var skilgreind,"
sagði Savage. „Þar á meðal var að
fyrir hendi ætti að vera leið til að leita
réttar síns, sem væri aðgengileg og
vel kynnt. Þar sem unnt væri ætti
hún að vera sjálfstæð.“
Afleiðingin var sú að skattheimtan
ákvað að fara þá leið að fá hlutlausan
og sjálfstæðan dómara og haldin var
opinber samkeppni. Niðurstaðan vai-
sú að Filkin var skipuð dómari í maí
1993. Hafði hún þá unnið við að að-
stoða borgara við að leita réttar síns,
en naut einnig reynslu úr einkageir-
anum. Árið 1995 bættust tollyfirvöld
og sú stofnun, sem fer með trygg-
ingaframlög, á könnu Filkin.
„Þetta eru þrjár stofnanir, sem all-
ar fást við skattheimtu í einhverri
mynd,“ sagði Savage. „Hver þessara
stofnana gerði samning við Filkin um
að hún liti á klögumál, sem þeim hefði
ekki tekist að leysa. Þessai- stofnanir
samþykktu að fallast á öll hennar til-
mæli nema í algerum undantekning-
artilfellum. Til þessa hafa þær kyngt
öllum hennar tilmælum, þótt oft hafi
það verið erfitt."
Hann sagði að kæmi til þess að ein-
hver stofnananna maldaði í móinn
myndi Filkin hlýða á rökin í málinu,
en væri hún ekki sammála myndi hún
fara með málið í blöðin.
„Hún getur ekki verið sjálfstæð og
óháð án þess að gera almenningi
grein iyrir því að hún sé í andstöðu
við stofnanirnar," sagði Savage.
Hinn sérskipaði dómari fjallar ekki
um upphæð skattlagningar eða gjald-
þrotamál nema með tilliti til þess að
rétt hafi verið að málum staðið og öll-
um reglum fylgt. Savage sagði að
embættið hefði frá upphafi rannsakað
um 2700 skattamál.
Gagnrýni á skattinn
Þegar Filkin gaf út ársskýi'slu sína
í september sagði hún að oft væru
skattheimtumenn síður en svo hjálp-
samir. „Þær stofnanir, sem ég fjalla
um, hafa enn ekki skilið að það er
hvemig þær fara með fólk, fremur en
hvort þær hafa fylgt reglum og reglu-
gerðum, sem fær fólk til þess að
kvarta við mig,“ sagði hún þá. „Allt of
oft er það kaldranaleg meðferð kvört-
unar, sem gerir illt verra fyrir þann,
sem hefur þegar orðið fyrir barðinu á
mistökum."
Savage sagði að stofnanimar þrjár
hefðu bætt sig örlítið frá
því að staða Filkin varð
til. Tæplega helmingur
mála hefði gengið gegn
skattheimtunni.
En hlutverk dómarans
væri ekki aðeins að reka
mál heldur einnig að benda viðkom-
andi stofnunum á það hvernig bæta
megi þjónustuna.
Hann sagði að forðast hefði verið
að fai-a að fyrirmynd umboðsmanns
þings, sem víða annars staðar ætti að
gæta réttar borgaranna gegn skattyf-
irvöldum. Áhersla væri lögð á það að
taka vel á móti fólki og þess vegna
væri meðal annars farið yfir kvartan-
ir sem bærust áður en reynt hefði
verið til þrautar að fara hefðbundnar
leiðir. „Við teljum að það sé sjálfsögð
þjónusta," sagði hann.
Hugleiða rétt
skattborgara
en ekki alltaf
vald rfkisins
Drög lögð að reglulegum fundum leiðtoga
Rússa, Frakka og Þjóðverja
Reuter
BORÍS Jeltsín Rússlandsforseti tekur á móti Helmut Kohl Þýskalandskanslara við komuna til Moskvu.
Brugðist við yfirburð-
um Bandaríkianna
Boðað hefur verið til fundar leiðtoga Rúss-
lands, Þýskalands og Frakklands á næsta
ári. Ásgeir Sverrisson seffir hugmyndina
ekki síst þá að bregðast við sívaxandi áhrif-
um Bandaríkjamanna í Evrópu.
LEIÐTOGAR Rússlands,
Þýskalands og Frakklands
munu koma saman til fund-
ar í Jekaterínborg í Úral-
fjöllum á fyrri hluta næsta árs og þar
mun, samkvæmt skilningi Borís
Jeltsíns, forseta Rússlands, fæðast
nýtt bandalag þessara þriggja ríkja.
Jeltsín kynnti fyrst þessa hugmynd
sína um hinn „nýja pólitíska þríhyrn-
ing“ í Evrópu í októbermánuði en
Ijóst er að með þessu vill Rússlands-
forseti bregðast við stækkun Atlants-
hafsbandalagsins (NATO) til austurs
auk þess sem hann telur nú mikil-
vægt að vinna gegn sívaxandi áhrif-
um Bandaríkjamanna.
Ákvörðun um reglulega fundi leið-
toga þessara þriggja ríkja var tekin á
sunnudag er Helmut Kohl, kanslari
Þýskalands, hélt til Rússlands til
óformlegs fundar við Jeltsín forseta.
Viðræður þeirra fóru fram í Zavidovo
þar sem er að finna veiðilendur for-
setans, um 100 kílómetra frá Moskvu.
Fór vel á með þeim enda ríkh' með
þeim persónuleg vinátta auk þess
sem Kohl er mikilvægasti bandamað-
ur Jeltsíns í Vestur-Evrópu.
Jekaterínborg hug-
mynd Chiracs
Leiðtogarnir ræddust við í um 90
mínútur og náðu samkomulagi um að
koma árlega saman til tvíhliða fundar
með helstu ráðherrum sínum. Jafn-
framt var leiðtogafundurinn í Jeka-
terínborg ákveðinn þótt dagsetning
liggi ekki íyrir. Það var Jacques
Chirac, forseti Frakklands, sem lagði
til að fundurinn færi fram þar en þeir
Jeltsín ræddust við í síma á laugar-
dag. Jekaterínborg verður því mjög í
sviðsljósinu á næsta ári því auk þess
sem þessi nýja „þrenning" mun koma
þar saman verður þess minnst er 80
ár verða liðin frá því að rússneska
keisarafjölskyldan var tekin af lífi
þar í júlímánuði 1918.
Á síðustu mánuðum hefur Jeltsín
forseti einkum beint ki'öftum sínum
að því að bæta samskiptin við Kín-
verja, Frakka og Þjóðverja. Hann lít-
ur sýnilega svo á að þeir Chirac og
Kohl séu mikilvægustu bandamenn
hans í Evrópu og báðir hafa þeir leið-
togarnir látið í ljós vilja sinn til að
koma Jeltsín til aðstoðar enda fer
efnahagsástandið versnandi frekar
en hitt austur þar auk þess sem upp-
lausn ríkir á félags- og stjórnmála-
sviðinu.
Framlenging „þýsk-
franska öxulsins“
Auk efnahagsaðstoðar vonast for-
seti Rússlands til að fundurinn á
næsta ári mai'ki upphaf nýs pólitísks
bandalags þessara þriggja ríkja. For-
setinn lagði til að Rússland, Þýska-
land og Frakkland hefðu með sér
reglulegt samráð í ræðu sem hann
hélt í Strassborg í októbermánuði og
ræddi þá um „nýjan pólitískan þrí-
hyrning" þessara ríkja í Evrópu til að
vega upp á móti sívaxandi áhrifum
Bandaríkjamanna í álfunni. Var
Jeltsín þá ekki síst að vísa til stækk-
unar NÁTO til austurs. Svipaða yfir-
lýsingu um yfirburðastöðu Banda-
ríkjanna á heimsvísu lét Jeltsín síðan
falla á fundi með hinum kínverska
starfsbróður sínum.
Frakkar hafa löngum verið þeirrai'
hyggju að Evrópumönnum beri að
hamla gegn auknum áhrifum Banda-
ríkjamanna í álfunni og hefur þetta
glögglega komið í ljós innan NÁTO-
samstai'fsins. Að auki telja Frakkar
að aukið og „dýpra“ samstai-f aðildar-
ríkja Evrópusambandsins á sem flest-
um sviðum sé ekki síst til þess fallið
að skapa mótvægi við Bandaríkin.
Kohl kanslari hefur á hinn bóginn
sýnt meiri varfærni og greinilegt var
fyrir fundinn með Jeltsín á sunnudag
að honum er umhugað um að styggja
ekki stjórnvöld í Washington. Hins
vegar kann kanslarinn að líta svo á að
reglulegt samráð þessara þriggja
ríkja geti orðið til þess að draga úr
þeirri gagnrýni að Þjóðverjar hyggist
í krafti stærðar sinnar gína yfir öllu í
Mið- og Austur-Evrópu. Þá líta
Frakkar og Þjóðverjar svo á að ekki
verði efast um forystuhlutverk þess-
ara tveggja ríkja í hinni nýju Evrópu,
sem mun styrkjast mjög er áætlanir
um efnahagslegan og pólitískan sam-
i'una aðildarríkjanna verða orðnar að
veruleika. Til þessa forastuhlutverks
er nú mjög horft í Frakklandi og
Þýskalandi þar eð stækkun Evrópu-
sambandsins hefur verið ákveðin.
Markmið Jeltsíns er því að fram-
lengja þennan „fransk-þýska öxul“ til
austurs. Pólverjar hafa unnið að því
sama á síðustu mánuðum og eru
menn suður í álfu þegar teknir að
nefna það samstarf „Weimar-þrí-
hyminginn.“
„Hrokanum" andmælt
Síðast en ekki síst hefur þess gætt
í vaxandi mæli á undanförnum mán-
uðum að jafnvel bandamönnum
Bandaríkjanna í Evrópu er tekið að
þykja nóg um yfirburðastöðu eina
risaveldisins og framgöngu banda-
rískra ráðamanna í því ljósi. „Aldrei
áður í nútímasögunni hefur eitt ríki
ráðið svo gjörsamlega gangi heims-
mála eins og Bandaríkin,“ sagði ný-
lega í fréttaskýringu í þýska tímarit-
inu Der Spiegel. Sagði þar og að sí-
fellt fleiri Evrópumenn teldu Banda-
ríkjamenn gerast seka um yfirgang
og þvinganir á alþjóðavettvangi.
Þar ber trúlega hæst Helms-
Burton-lögin svonefndu en sam-
kvæmt þeim eiga lönd sem eiga við-
skipti við „útlagaríki", samkvæmt
skilgreiningu Bandaríkjamanna, yfir
höfði sér refsiaðgerðir. Að auki hefm-
verið nefnt að mörg Evrópuríkjanna í
NATO hafi talið óviðunandi á hvern
hátt Bandaríkjamenn kröfðust þess
að stækkun bandalagsins til austurs
skyldi einvörðungu taka til Póllands,
Ungverjalands og Tékkneska lýð-
veldisins.
Gagnrýnin hefur ekki verið bundin
við Evrópu. Þannig brást Nelson
Mandela, forseti S-Afríku, hinn versti
við eftir að Bandaríkjamenn höfðu
opinberað athugasemdir vegna fund-
ar hans með Gaddafi Líbýuleiðtoga.
Sagði Mandela þetta lýsa miklum
„hroka“ og kvaðst hafna þeirri hug-
mynd að eitt ríki gæti tekið að sér
hlutverk „heimslögreglu.“
í þessu samhengi hefur einnig ver-
ið vísað til afstöðu Bandaríkjastjórn-
ar fyrir loftslagsráðstefnuna í Japan
sem mörgum þykir hafa einkennst af
hroka og óbilgirni. Klaus Kinkel, ut-
anríkisráðheira Þýskalands, var einn
þeirra sem taldi sérstaka ástæðu til
að benda á þetta á dögunum.
Á þessari stundu er ekki tímabært
að spá fyrir um framtíð þessa nýja
samstarfs Rússlands, Þýskalands og
Frakklands þar eð alla útfærslu
skortir enn. Á hinn bóginn lýsir til-
koma þess viðbrögðum við yfirburða-
stöðu Bandaríkjamanna á alþjóða-
vettvangi sem er bein afleiðing enda-
loka kalda stríðsins og ein sú mikil-
vægasta.