Morgunblaðið - 02.12.1997, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ
ÞRIÐJUDAGUR 2. DESEMBER 1997
HESTAR
ORRI FRÁ Þúfu virðist öruggur með Sleipnisbikarinn á næsta ári en hann hefur
nú þegar hlotið fyrstu verðlaun fyrir afkvæmi og heiðursverðlaunin innan seiling-
ar. Myndin er tekin af Orra ásamt afkvæmi á fjórðungsmóti 1996.
EKKI hefur brautin hjá Otri verið eins bein og breið og hjá syni hans Orra en
hann hefur tvisvar verið sýndur til fyrstu verðlauna fyrir afkvæmi. Ætla má að
siðustu forvöð séu að tryggja honum heiðursverðlaun á landsmótinu í sumar.
Myndin er tekin á fjórðungsmóti 1993.
AFKVÆMASÝNINGAR stóðhesta
eru eðli málsins samkvæmt einn af
hápunktum mótsins og nú þegar
gefnir hafa verið út nýir útreikning-
ar kynbótamatsins og ný lágmörk
til verðlaunastiga samþykkt er fróð-
legt að velta fyrir sér hvaða hestar
gætu komið til greina í afkvæmasýn-
ingar á mótinu.
Nú þurfa hestar að ná 120 stigum
í stað 125 til að hljóta heiðursverð-
laun, afkvæmafjöldinn er sá sami
og var, eða 50 dæmd hross. í þessum
flokki skal fyrstan frægan telja Orra
frá Þúfu, sem siglt hefur veginn
beina og breiða á toppinn og trónir
þar langefstur með 135 stig og 62
afkvæmi. Ekkert virðist geta komið
í veg fyrir að Indriði á Þúfu taki við
Sleipnisbikamum á Melgerðismelum
fyrir hönd Orra-félagsins. En þá er
það keppnin um næstu sæti sem
spennan gæti snúist um. Allir þeir
hestar aðrir sem eru yfir heiðurs-
verðlaunmörkunum í dag hafa verið
sýndir til heiðursverðlauna, eru
komnir úr landi eða dauðir. Að vísu
segir í Hrossaræktinni að Angi frá
Laugarvatni sé fallinn, sem ekki er
rétt, því hann er farinn til Danmerk-
ur. Pilt frá Sperðli vantar aðeins
eitt afkvæmi til að ná heiðursverð-
launamörkunum, er með 120 stig
og 49 afkvæmi. Ólíklegt er að þeir
hestar sem hlotið hafa heiðursverð-
laun á fjórðungsmóti verði teflt fram
á landsmóti, en það væri þá um
Stíganda frá Sauðárkróki og Kolfinn
frá Kjarnholtum að ræða.
Bæði gijót og gull
Snældu-Blesi frá Árgerði er með
119 stig og 55 afkvæmi og vantar
því eitt stig. Otur frá Sauðárkróki
er með 118 stig, en hann hefur ver-
ið að rokka undir og yfír mörkin í
gegnum árin. Var rétt neðan við þau
á síðasta landsmóti en gæti þess
vegna verið yfir þeim að loknum
sýningum fyrir landsmóti. Hann er
með 129 dæmd afkvæmi og nú er
það spumingin hvað kemur nýtt
fram undan honum í vor. Sagt hefur
Afkvæmasýningar á landsmóti
Margir kallaðir en
fáirútvaldir
Landsmót á næsta ári hefur ekki farið framhjá neinum hestamanni, Undir-
alda spennu og undirbúnings er þegar komin af stað og keppnismenn og
hrossaræktendur kanna mögnleika sína miðað við hestakost. Valdimar
Kristinsson kynnti sér stöðu mála.
verið um Otur að hann sé bæði grjót
og gull í ræktun, hestur andstæðna.
Væri vafalaust hægt að ná honum
yfír mörkin í vor ef þess verður
gætt að aðeins gullmolamir úr af-
kvæmahópi hans komi fram til dóms
en gijótinu verði haldið til hlés fram
að síðsumarsýningum. Ætla má að
fáir hestar geti boðið upp á glæsi-
legri afkvæmasýningu en Otur, náist
að tefla fram hans glæsilegustu af-
kvæmum. Þess ber að gæta að Otur
er með -8 í afkvæmafrávik sem þýð-
ir að verulega er á brattann að sækja
í heiðursverðlaunin, en líklega eru
þetta síðustu forvöð að koma honum
í heiðursverðlaun.
Sá ágæti hestur Viðar frá Viðvík
er með 117 stig og 88 afkvæmi, en
hann hafði sýningarrétt til heiðurs-
verðlauna ’94 en ekki var hægt að
ná saman hópi til sýningar. Ástæðan
var sú að öll bestu afkvæmin höfðu
verið seld úr landi og hryssur komn-
ar í folaldseignir. Feykir frá Haf-
steinsstöðum sem er með 118 stig
og 95 dæmd afkvæmi á möguleika
á heiðursverðlaunum en afkvæm-
afrávikið hjá honum er +6. Þess
má geta að Feykir hefur rokið upp
Fyrirkomulag kynbótadóma
Hríngnum lokað
Á AÐALFUNDI Félags hrossabænda
var samþykkt að næsta sumar skuli
þrír menn sitja í kynbótadómnefndum
á sýningum og skuli þeir hafa samr-
áð við einkunnagjöf. Er hér komið
að heita má sama fyrirkomulagið og
var viðhaft fyrir rúmum tveimur
árum áður en farið var að hringla
með þessa hluti við litlar vinsældir
dómaranna og nánast í andstöðu við
þá. Er því með réttu hægt að segja
að búið sé að loka hringnum. Einn
ræðumanna á fundinum sagði í um-
ræðum um þessa tillögu að hann
ætlaði rétt að vona að þetta kerfí
fengi að vera í friði í nokkur ár áður
en farið verði að hringla á nýjan leik
með það.
Þrátt fyrir að tölfræðilega skipti
ekki máli hvort dómarar séu tveir
eða þrír þykir rétt að hafa þá þijá
á stærri mótum en þar sem um minni
sýningar og fá hross- er að ræða
má nota tvo dómara. Talsverður
sparnaður er í því að hafa dómara
einum færri en lítið má út af bera.
Bent var á að dómarar hefðu sjálfir
sett sér þá siðareglu að víkja úr
sæti þegar fyrir dóm koma hross sem
eru verulega tengd þeim í gégnum
eignarhald eða uppruna. Vel væri
hægt að forðast slíkt á smáum eða
miðlungsstórum sýningum en erfitt
á stórsýningum.
í annarri tillögu sem samþykkt
var á fundinum segir að dómarar
skuli hafa eldri dóma við hendina
þegar nýr dómur á hrossi er kveðinn
upp. Eftir að gömlu dómarnir voru
teknir af dómurum hafa dómar á
sköpulagi hrossa sveiflast verulega
og hefur hitnað í kolunum vegna
þess. Þykir ljóst að þar sem um
mjög huglæg atriði er að ræða sé
nauðsynlegt fyrir dómara að hafa
fyrri dóma hrossa undir höndum.
í vinsældum eftir að glæsihryssan
Kringla frá Kringlumýri kvaddi sér
hljóðs með eftirminnilegum hætti í
sumar og víst er að heiðursverð-
launasýning á landsmóti myndi ekki
draga úr endurnýjuðum vinsældum
hans. Vart virðast aðrir hestar eiga
möguleika á heiðursverðlaunum.
Margir kallaðir
Þegar kemur að fyrsta verðlauna-
stiginu flækist málið heldur, þar sem
mun fleiri hestar eiga möguleika.
Kemur þar tvennt til, í fyrsta iagi
að eðli málsins samkvæmt er auð-
veldara að ná þessu stigi, og hinu,
að þeir eru margir kallaðir hestarnir
í þessum hópi með fá afkvæmi að
baki og því ekki eins sýnt hvert
stefnir með þá og hestana sem eiga
mörg dæmd afkvæmi.
En eins og með heiðursverðlauna-
flokkinn fer vel á að byija á toppnum
og þar virðist Kraflar frá Miðsitju
öruggur. Hann er með 133 stig og
17 dæmd afkvæmi og ólíklegt að
nokkur hestur geti skákað honum
úr toppsætinu, verði hann sýndur á
mótinu. Af þeim sem eru yfír mörkum
(120 stig og 15 dæmd afkvæmi eða
115-119 stig og 30 dæmd afkvæmi
eða fleiri) og hafa ekki hlotið 1. verð-
laun er að nefna Topp frá Eyjólfsstöð-
um, 127/21, Baldur frá Bakka,
127/27, Safír frá Viðvík, 126/18,
Sólon frá Hóli, 122/19, Hjört frá
Tjörn, 120/22, Platon frá Sauðár-
króki, 118/35, Glað frá Sauðárkróki,
118/41, Adam frá Meðalfelli, 117/80
og Kveik frá Miðsitju, með 116/40.
Þeir sem eru nærri mörkum og
eiga einhveija möguleika eru Tvistur
frá Krithóli, 115/22. Og þá er komið
að yngri hestunum og þar er spennan
líklega mest, hvetjir ná mörkunum í
vor og hvaða stigafjölda verða þeir
með. Þar er fyrstan að nefna Páfa
frá Kirkjubæ, sem er með 129 stig
og 7 afkvæmi, vantar 8 afkvæmi og
miðað við óbreytt stig skipar hann
annað sætið á eftir Kraflari. Svartur
frá Unalæk og Galdur frá Sauðár-
króki eru jafnir með 128 stig og 5
afkvæmi og Oddur frá Selfossi er
með 127 stig og 10 afkvæmi, vantar
5 afkvæmi. Blær frá Kjamholtum
og Geysir frá Gerðum eru jafnir með
124 stig og 4 afkvæmi. Hrannar frá
Kýrholti er með 123 stig og 6 af-
kvæmi en Þengill frá Hólum, sem
er jafn að stigum, vantar aðeins eitt
afkvæmi til að komast inn. Með 122
stig eru Hjörvar frá Ketilsstöðum
með 7 afkvæmi og Örvar frá Neðra-
Ási með einu afkvæmi færra, Kol-
beinn frá Vallanesi með 10 af-
kvæmi, Logi frá Skarði með 3 af-
kvæmi. Af þeim sem em með 120
stig gætu átt möguleika Seimur frá
Víðivöllum fremri með 4 afkvæmi og
Léttir frá Flugumýri með 11 af-
kvæmi. Svo eru nokkrir undir 120
stigum en gætu átt möguleika éigi
að síður og má þar nefna með 119
stig Storm frá Bólstað með 4 af-
kvæmi og Sörla frá Búlandi með tíu
afkvæmi. Einnig mætti láta hér fljóta
með þótt möguleikar hans séu lítið
með en fræðilegir Storm frá Stórhóli
sem er með 118 stig og 4 afkvæmi.
Samkvæmt upplýsingum frá Kristni
Hugasyni þykir gott ef 15 afkværni*
stóðhests skila sér til dóms ár hvert.
Fyrir þá sem skoða lista kynbóta-
matsins er vert að benda á dálk sem
heitir afkvæmafrávik, þar sem getur
að líta tölur, í sumum tilvika með
mínus framan við. Ef um slíkt er að
ræða má ætla að minni líkur séu á
að viðkomandi stóðhestur hækki ein-
kunn sína með fleiri sýndum afkvæm-
um. Þannig eru möguleikar hestanna
mismunandi. Þá er ekki sjálfgefið í
öllum tilvikum að eigendur eða um-
ráðamenn stóðhesta telji hagsmunur^
best borgið með afkvæmasýningu ■>
miðað við þann kostnað og fyrirhöfn
sem fylgir slíku. Ætla má til dæmis
að Einar Ellertsson eigandi Adams
frá Meðalfelli hugsi sig tvisvar um
að senda klárinn og afkvæmi hans
norður til að ná sér í fyrstu verð-
laun. Adam er orðinn átján vetra og
hefur, þrátt fyrir að vera aðeins með
önnur verðlaun fyrir afkvæmi, alltaf
haldið vinsældum og gagnast tugum
hiyssna ár hvert. Hvað vinnst?
Svo eru aðrir hestar sem hafa
allt að vinna eins og til dæmis Blær
frá Kjarnholtum sem náði aldrei
hærra en 7,99, en er hinsvegar að
gefa ágætisafkvæmi að því er sagt
er. En ætla má að öll spennan varð-
andi afkvæmasýningar stóðhesW>
muni eiga sér stað á vordögum og
víst er að eigendur og umráðamenn
stóðhesta sem eiga möguleika þurfa
að hafa alllar klær úti til að fínna
°g fylgjast með afkvæmum hest-
anna, reyna að afstýra því að þau
lakari mæti til dóms. Ef þeir svo ná
mörkunum er næsti höfuðverkur að
fá frambærileg afkvæmi til að koma
fram á sjálfu mótinu en reynslan
hefur sýnt að ekki er alltaf sjálfgef-
ið að slíkt takist. Þess má einnig
geta að ekki er nóg að fá sex af-
kvæmi, því ef þau reynast ekki nógu
glæsileg í framkomu getur sú staða
komið upp að betur sé heima setið
en af stað farið.
_______________________________<.
Kynbótadómar
Geðslagið út - prúðleikann inn?
henda reiður á lundarfari hrossanna
þegar þau koma fyrir dóm. í fram-
haldinu mætti þá spyija hvort ekki
væri full ástæða til að kanna hvort
tímabært væri að taka inn í dómana
einkunnagjöf fyrir prúðleika þ.e.
hversu mikið fax, tagl og hófskegg
hrossin hafa. Nú þegar er farið*^
gefa einkunnir fyrir prúðleika en
ekki tekið með inn í aðaleinkunn,
hvorki einstaklingsdóms né kynbóta-
mats. Almennt virðast menn sam-
mála um að gróskumikið fax og tagl
setji aukinn gæðingssvip á hrossin
og auki sölumöguleika á þeim veru-
lega. Því sé full ástæða til að skij^y
Á samráðsfundi fagráðs hrossarækt-
arinnar á dögunum var geðslag og
geðslagsdómar gerðir að umræðu-
efni. I þeirri umræðu setti Ágúst
Sigurðsson, kynbótafræðingur og
hrossaræktandi í Kirkjubæ, fram þá
hugmynd að líklega væri best að fella
út úr dómum einkunnagjöf fyrir geð-
slag. Búið væri að festa geðslagsein-
kunnir á bilinu 7,5 til 8,5 vegna þess
hversu erfítt væri að meta geðslag
mikið og vel taminna hrossa. Þessi
miðlægni gerði það að verkum að
geðslagseinkunn í kynbótamati væri
ómarktæk og því til lítils að vera að
gefa þessar einkunnir. Einnig gengi
illa að hækka arfgengi geðslags und-
ir þessum kringumstæðum.
Að sögn Kristins Hugasonar
hrossaræktarráðunauts hefur um-
ræða meðal kynbótafræðinga lengi
hnigið í þá átt að felia skuli út geð-
slag og viljaeinkunnir úr kynbóta-
dómum. Fagnaði hann því að Ágúst
skyldi ríða á vaðið og vekja máls á
þessu á opinberum vettvangi. Taldi
hann vel tímabært að skapa umræðu
um þessa þætti kynbótadóma.
Helstu rökin þykja þau að þessir
tveir þættir komi svo glöggt í gegnum
önnur atriði hæfíleikaeinkunna að
ekki sé þörf á að gefa einkunnir fyr-
ir þau. Sérstaklega á þetta við um
geðslagið þar sem erfítt þykir að
geðslaginu út í stað prúðleikans.(