Morgunblaðið - 12.12.1997, Síða 43

42 FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
pltrgíiwWn^Í'
STOFNAÐ 1913
UTGEFANDI
FRAMKVÆMDASTJÓRI
RITSTJÓRAR
Árvakur hf., Reykjavík.
Hallgrímur B. Geirsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
TÍMAMÓTA-
SAMKOMULAG
SAMKOMULAGIÐ, sem náðist á ráðstefnu Sameinuðu
þjóðanna í Kyoto um að draga úr útblæstri gróður-
húsalofttegunda markar tímamót í baráttunni gegn loft-
mengun og hugsanlegum afleiðingum hennar fyrir veður-
far og lífsskilyrði á jörðinni, svokölluðum gróðurhúsaá-
hrifum. í fyrsta sinn hefur náðst samkomulag um að
draga úr menguninni í stað þess að hægja aðeins á aukn-
ingu hennar.
Kyoto-bókunin við loftslagssamning Sameinuðu þjóð-
anna er í raun enn metnaðarfyllri en búast mátti við fyr-
irfram. Athygli vekur að það tókst að fá Bandaríkin, sem
spúa um fjórðungi alls útblásturs gróðurhúsalofttegunda
út í lofthjúpinn, til að draga úr losun sinni um 7% frá því
sem var árið 1990, sem þýðir enn meiri samdrátt miðað
við útblástur dagsins í dag. Ohætt er að segja að sam-
komulagið, sem nú liggur fyrir, hefði ekki náðst nema
vegna samningsvilja bandarískra stjórnvalda.
Ymsir gallar eru auðvitað á því samkomulagi, sem fyr-
ir liggur. Sá stærsti er að þar er ekki gert ráð fyrir að
þróunarríkin taki á sig neinar skuldbindingar, en flest
bendir til að í þriðja heiminum verði vöxtur losunar á
gróðurhúsalofttegundum mestur á næstu áratugum.
Ekki liggur heldur ljóst fyrir hvernig eftirliti með því að
ríki haldi skuldbindingar sínar verður fyrir komið.
Jafnframt má gera ráð fyrir að Bandaríkjaþing stað-
festi ekki Kyoto-bókunina fyrr en tekizt hefur annars
vegar að fá þróunarríkin til að taka þátt í aðgerðum gegn
gróðurhúsaáhrifunum og hins vegar að útfæra reglur um
viðskipti með útblásturskvóta.
Mikil vinna er því framundan að hnýta þá enda, sem
enn eru lausir í Kyoto-bókuninni. Vonandi verður hægt
að samþykkja aðra bókun, sem tekur á þeim málum, í
Buenos Aires á næsta ári.
Sérstaða íslenzks efnahagslífs og orkubúskapar naut
augljóslega skilnings á ráðstefnunni í Kyoto; það sést
bezt á því að ísland er eina iðnríkið, að Astralíu undan-
skilinni, sem fær að auka losun gróðurhúsalofttegunda
verulega miþað við árið 1990. Ýmis önnur atriði bókunar-
innar eru Islandi í hag, til dæmis er gildi bindingar
koltvísýrings með skógrækt og landgræðslu viðurkennt.
Engu að síður liggur fyrir að miðað við spár um þróun
útblásturs hér á landi á næstu árum dugir sú 10% aukn-
ing, sem Kyoto-bókunin leyfir, ekki til. í þeim spám er
ekki gert ráð fyr’ir nýrri stóriðju umfram það, sem þegar
hefur verið ákveðið. í umræðum um Kyoto-ráðstefnuna
hafa margir orðið til að benda á að það myndi orka tví-
mælis, kæmi aðild íslands að bókuninni í veg fyrir að hér
yrðu reist stóriðjuver, sem nýttu endurnýjanlega orku-
gjafa, í stað þess að brenna kolum eða olíu í einhverju
öðru ríki, sem ætti minna af hreinni orku en ísland.
Það er þó engin ástæða til að kveða strax upp úr um að
aðild íslands að Kyoto-bókuninni sé útilokuð, öðru nær.
íslendingar eiga þvert á móti að leita allra leiða til að
þeir geti orðið aðilar að bókuninni. Einmitt vegna þess,
hversu langt var gengið til móts við ísland á Kyoto-ráð-
stefnunni er sennilegt að takmarkaður skilningur verði á
því meðal annarra ríkja, telji Island sig ekki geta gengizt
undir þær skuldbindingar, sem þar voru samþykktar.
Slíkt gæti raunar leitt til gagnaðgerða af hálfu annarra
ríkja og skaðað ímynd íslands sem matvælaframleiðanda
og ferðamannalands.
Af hálfu íslenzkra stjórnvalda þarf að fara fram ítarleg
athugun á því hvernig ákvæði Kyoto-bókunarinnar, til
dæmis um viðskipti með útblásturskvóta og um sameig-
inlega framkvæmd með þróunarlöndum, geta nýtzt ís-
landi. Þá þarf að leggja vinnu í að útfæra ásamt öðrum
aðildarríkjum loftslagssamningsins þá samþykkt Kyoto-
ráðstefnunnar að í framhaldinu skuli skoða sérstaklega
aðstæður lítilla hagkerfa, þar sem einstakar fram-
kvæmdir geti haft mikil áhrif á útblástur. Takist að koma
slíku ákvæði inn í bókun við loftslagssamninginn í fram-
tíðinni er það augljóslega íslenzkum hagsmunum til
framdráttar.
Síðast en ekki sízt verða íslendingar nú þegar, eins og
aðrar iðnvæddar þjóðir, að leita leiða til að breyta lífs- og
atvinnuháttum sínum til umhverfisvænni áttar. Burtséð
frá Kyoto-samkomulaginu og öðrum alþjóðlegum samn-
ingum getum við ekki skorazt undan sameiginlegri
ábyrgð jarðarbúa allra á lífsskilyrðum næstu kynslóða.
Ef við viðurkennum alvöru vandans verður auðveldara að
finna lausnir á honum, sem við getum sætt okkur við.
Ný bókun á ioftslagssamningi Sameinuðu þjóðanna og íslenzkir hagsmunir
Lokasennan
skilaði Islend-
ingum árangri
✓
Ymsar breytingar, sem gerðar voru á
samkomulagsdrögum á loftslagsráð-
stefnunni í Kyoto á síðustu stundu voru
í samræmi við áherzlur íslenzkra stiórn-
--------m ... . .. V--------------
valda. Olafur Þ. Stephensen fjallar
____um áhrif Kyoto-bókunarinnar á_
íslenzka hagsmuni,
UTBLASTURSMORK SAMKVÆMT KYOTO-BOKUNINNI
Fyrsti alþjóðasamningurinn um að takmarka útblástur
gróðurhúsalofttegunda leit dagsins Ijós í Kyoto í Japan
í fyrrinótt eftir langar samningaviðræður.
Heildaráhrif samningsins eru þau
að útblástur iðnríkjanna
dregst saman um 5,2%,
miðað við árið 1990.
Þessu takmarki á að
ná á næstu 15 árum.
Þetta kemur í hlut iðnríkjanna:
Breyting á magni útblásturs
í prósentum, miðað
við árið 1990.
Þessum markmiðum
eiga ríki að ná
á árunum
2008-2012.
• Samkvæmtbók-
uninni þurfa Kína,
sem er í öðru sæti
þeirra ríkja sem losa
mest af gróðurhúsa-
lofttegundum, og
Indland, sem er í
sjötta sæti, ekki
aðtakaásig neinar
skuldbindingar.
REUTERS *
Eftirfarandi riki þurfa einnig að draga úr útblæstri um 8%;
Búlgaría, Tékkland, Eistland, Lettland, Liechtenstein, Litháen,
Mónakó, Rúmenía, Slóvakía, Slóvenía, Sviss, Austurríki
YMSAR breytingar, sem
gerðar voru á drögum að
nýrri bókun við loftslags-
samning Sameinuðu þjóð-
anna í Kyoto á síðustu stundu, voru í
samræmi við áherzlur íslenzkra
stjórnvalda. Hafa verður í huga að
ýmislegt er óljóst í því samkomulagi,
sem fyrir liggur og mörg atriði á eft-
ir að ræða nánar áður en aðildarríki
loftslagssamningsins undirrita
Kyoto-bókunina. Áhrifin á Island
eru að sama skapi óviss á ýmsum
sviðum.
Tryggvi Felixson, formaður ís-
lenzku samninganefndarinnar á
Kyoto-ráðstefnunni, var ánægður
með niðurstöðuna er Morgunblaðið
ræddi við hann skömmu eftir að hin
langa lokasenna ráðstefnunnar var á
enda. „Hér er fæddur samningur,
sem er alveg einstakur og raunar
magnað að það skyldi takast," segir
Tryggvi.
Sérstaða íslands
viðurkennd
Hann segir að enn séu ýmis út-
færsluatriði óljós og framundan sé
mikil vinna fyrir næsta aðildaiTÍkja-
þing að vinna nánar úr þeim. „Þó
liggur fyrir að á árunum 2008-2012
verður dregið að meðaltali úr losun
gróðurhúsalofttegunda um 5,2% að
meðaltali miðað við árið 1990. Miðað
verður við allar sex lofttegundirnar.
Gróðurbindingarmálin eru nokkuð
vel frágengin í þessum samningi.
Það er talsverður sveigjanleiki í
samningnum, þannig að annars veg-
ar verða leyfð viðskipti með losunar-
kvóta milli iðnríkja með tvennum
hætti og hins vegar verður heimiluð
sameiginleg framkvæmd með þróun-
arríkjum, sem reyndar á eftir að
þróa frekar. Það má því segja að
samningurinn sé svipaður og íslenzk
stjórnvöld höfðu hugsað sér. Hins
vegar geta menn deilt um það hvern-
ig losunartalan hentar íslandi," segir
Tryggvi. „Niðurstaðan er engu að
síður að viðurkennt er að Island er
talið hafa algera sérstöðu, þótt ís-
lenzkum stjórnvöldum finnist ekki
hafa verið tekið nægilegt tillit til
þeirrar sérstöðu."
ísland fær mestu
dtblástursaukninguna
Tryggvi bendir einnig á að fyrir
fáeinum vikum hafi enn verið rætt
um flatan niðurskurð útblásturs í öll-
um ríkjum. Nú hafi verið samþykkt
að taka tillit til mismunandi að-
stæðna ríkja með því að úthluta
þeim mismunandi útblástursmörk-
um. Það að tillit sé tekið til sérstöðu
Islands sé ekki sízt mikilvægt fyrir
framtíðina, því að fyrir liggi að hald-
ið verði áfram að reyna að draga úr
útblæstri gróðurhúsalofttegunda og
efnt verði til nýrra samningavið-
ræðna eigi síðar en 2005, um losun-
armörk á næsta tímabili.
I samkomulaginu, sem fyrir ligg-
ur, er gert ráð fyrir að ísland fái að
auka útblástur gróðurhúsaloftteg-
unda allra ríkja mest, eða um 10%
miðað við árið 1990. Einu ríkin auk
Islands, sem fá að auka losun sína,
eru Noregur, sem má auka hana um
1%, og Ástralía, sem má blása út 8%
meira árið 2012 en árið 1990. í spám
Hollustuverndar ríkisins er hins
vegar gert ráð fyrir að útblástur
gróðurhúsalofttegunda á Islandi
aukist um 26% á árunum 1990-2010
og er þá ekki gert ráð
fyrir nýrri stóriðju, svo
sem magnesíumverk-
smiðju eða þriðja álver-
inu. Þetta rúmast aug-
ljóslega ekki innan út-
blástursmarkmiðsins, eins og það
liggur fyrir í bókuninni.
Tekið tillit til framkvæmda
í iitlum rikjum
I ákvæðum samkomulagsins
kunna þó að felast möguleikar fyrir
Island til að auka útblástur, t.d. frá
stóriðju. Stuttu fyrir ráðstefnulok
var samþykkt tillaga Islands um að á
næsta aðildarríkjaþingi, sem haldið
verður í Buenos Aires í nóvember,
skuli skoða sérstaklega stöðu smárra
hagkerfa, þar sem einstök verkefni
hafa mjög mikil áhrif. Þessi yfirlýs-
ing er ekki hluti sjálfs
samningsins, heldur
ákvörðunarinnar um
samþykkt hans. Nú bíð-
ur væntanlega fulltrúa
Islands að nýta þessa yf-
irlýsingu og fá fylgi við
reglur um stórar fram-
kvæmdir í smáríkjum á þeim samn-
ingafundum, sem haldnir verða á
næsta ári.
Frádráttur vegna bindingar í
gróðri nær til landgræðslu
Baráttumál Islands og fleiri ríkja,
um að binding koltvísýrings vegna
skógræktar og landgræðslu komi til
frádráttar útblæstri, hlaut brautar-
gengi í Kyoto. Á tímabili leit út fyrir
að aðeins yrði tekið tillit til skóg-
ræktar. Tryggvi Felixson
segir hins vegar að á síð-
ustu stundu hafi verið
gerðar breytingar, sem
þýði að einnig verði tekið
tillit til annarrar landgræðslu.
Skipti og verzlun með
útblásturskvóta
Þá kunna að felast möguleikar í
framsali útblásturskvóta milli ríkja. í
samningnum er gert ráð fyrir að að-
ildarríki geti átt samstarf um að ná
losunarmarkmiðum, til dæmis eins
og ríki Evrópusambandsins hyggjast
gera, með því að skiptast á útblást-
urskvóta. Samkvæmt upplýsingum
Moi’gunblaðsins voru þreifingar
byrjaðar á milli sendinefnda í Kyoto
um að útbúa slíkar „regnhlífar" og
höfðu einhver ríki m.a.
leitað til íslands til að
kanna áhuga á sam-
starfi.
Jafnframt er stefnt að
því að koma á kerfi við-
skipta með útblást-
urskvóta, en útfærsla
reglna um slík viðskipti liggur ekki
fyrir. Þær þarf að þróa nánar á
næsta ári, fyrir ráðstefnuna í Buenos
Aires.
Hugsa mætti sér að viðskipti með
útblásturskvóta gætu greitt fyrir
áframhaldandi uppbyggingu stóriðju
hér á landi. Erlendur fjárfestir, sem
hygðist reisa t.d. nýja álverksmiðju,
þyrfti þá að kaupa kvóta til að mega
reisa hana á Islandi. Það gæti hins
vegar verið mun hagkvæmara en að
reisa hana annars staðar,
þar sem þá þyrfti að
kaupa kvóta bæði fyrir
koltvísýringslosun verk-
smiðjunnar sjálfrar og
fyrir útblástur kola- eða
olíukyntra orkuvera, sem sæju henni
fyrir rafmagni. Vegna vatnsorkunn-
ar gæti Island orðið fýsilegur kostur
í þessu sambandi.
Það er hins vegar galli, út frá ís-
lenzkum hagsmunum, að þróunar-
ríkin skuli ekki skuldbundin af
Kyoto-samningnum, a.m.k. ekki enn-
þá. Það opnar fyrir þann möguleika
að þótt hugsanlega þurfi minni kvóta
fyrir álver á Islandi en í Bandaríkj-
unum þurfi engan kvóta fyrir álver,
sem er reist í Venezúela. Þessi hætta
á flutningi mengandi iðnaðai' til þró-
unarríkja er auðvitað einn helzti
gallinn á samningnum í margra aug-
um.
Hvað mun kvótinn kosta?
Sú spurning hefur vaknað hvað út-
blásturskvóti muni kosta. Alþjóða-
bankinn hefur þegar stofnað „kolefn-
issjóð“ til kaupa á útblásturskvóta.
Samkvæmt upplýsingum Morgun-
blaðsins er þar gert ráð fyrir að tonn
koltvísýi’ingskvóta kosti 20 dollara,
eða rúmlega 1.400 íslenzkar krónur.
Árlegur kvóti vegna verksmiðju á
borð við álver Norðuráls á Grundar-
tanga, sem talið er að muni losa
125.000 tonn af gróðurhúsaloftteg-
undum á ári, gæti þá kostað um 180
milljónir króna. Hins vegar búast
margir við að verðið muni lækka
fljótlega, ekki sízt ef mikið framboð
verður af útblásturskvóta frá Rúss-
landi.
Bent hefur verið á að þegar komið
var á viðskiptum með brennisteins-
kvóta í Bandaríkjunum hafi verðið
orðið miklu lægi’a en spáð hafði ver-
ið, vegna þess að mörg fyrirtæki sáu
sér fært að minnka brennisteinslos-
un og selja kvóta, þannig að fram-
boðið jókst mjög. Tonnið af brenni-
steinstvíoxíðskvóta kostar nú innan
við 100 dollara í Bandaríkjunum, en í
upphafi var því spáð að verðið færi í
yfir 1.000 dollara, samkvæmt upplýs-
ingum frá Alþjóðlegu orkumála-
stofnuninni (IEA). Með öðrum orð-
um hefur verðlagning útblástursins
hvetjandi áhrif á fyrirtæki að draga
úr honum.
Tækniaðstoð við þróunarríki
Samningurinn gerir ráð fyrir að
iðnríki geti veitt þróunarríkjum
tækniaðstoð til þess að þau geti
byggt upp efnahagslíf sitt án þess að
auka útblástur gróðurhúsaloftteg-
unda. Iðnríkið og þróunarríkið, sem í
hlut eiga, þurfa síðan að koma sér
saman um hvernig þau skipta með
sér þeim samdrætti í útblæstri, sem
þetta hefur í för með sér. Gert er ráð
fyrir að settur verði á fót sjóður, sem
fjármagni sumar framkvæmdir af
þessu tagi. Sameiginleg framkvæmd
af þessu tagi er ekki einföld; bæði
þarf að sýna fram á að verkið skili
raunverulegum samdrætti útblást-
urs og jafnframt þarf að móta reglur
um skiptingu ávinningsins.
Verkefni af þessari tegund hafa
verið nefnd sem aðferð fyrir ísland
til að vega upp á móti aukningu út-
blásturs innanlands. Þannig gæti
það til dæmis orðið hluti af þróunar-
aðstoð Islands að aðstoða ríki í
þriðja heiminum í auknum mæli við
nýtingu jarðhita, þannig að þau geti
dregið úr brennslu jarðefnaeldsneyt-
is.
Breytileg
viðmiðunarár
Talið er að það sé Islandi í hag að
Kyoto-bókunin mun ná til allra gróð-
urhúslofttegundanna sex. I byrjun
var gert ráð fyrir að útblástursmark-
mið fyrir koltvísýring, metan og tví-
köfnunarefnisoxíð, yrðu miðuð við
árið 1990 en fyrir flúorkolefni, vetn-
isflúorkolefni og sexflúorbrennistein
yrði miðað við árið 1995.1 lokaniður-
stöðunni er gert ráð fyrir að fyrir
þrjár síðastnefndu lofttegundirnar
geti ríki valið annaðhvort viðmiðun-
arárið 1990 eða 1995. Þetta skiptir
máli fyrir Island, vegna þess að á ár-
unum 1990-1995 minnkaði útblástur
flúorkolefna frá álverinu í
Straumsvík mjög vera-
lega og þar er 1990 því
betra viðmiðunarár.
Varðandi vetnisflúor-
kolefni er 1995 hins vegar betra við-
miðunarár, vegna þess að á áður-
nefndu tímabili jókst útblástur
þeirra efna en nú telja menn sig sjá
fram á samdrátt á nýjan leik vegna
nýrra kælimiðla í frystikerfum
vinnsluskipa.
Loks má nefna að í Kyoto-bókun-
inni er það nefnt sem eitt helzta
markmið samningsins að notazt
verði við endurnýjanlega orkugjafa,
en það er í samræmi við áherzlur ís-
lenzkra stjórnvalda á að fá að halda
áfram nýtingu vatnsorku og jarðhita
í þágu iðnaðarframleiðslu.
Áhrifin á ís-
land að ýmsu
leyti óviss
Talsverður
sveigjanleiki í
samningnum
FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 1997 43
Niðurstaða Kyoto-ráðstefnunnar um aðgerðir gegn upphitun lofthjúpsins
Tímamótasamn
ingur en ágrein
ingsefnin bíða
Kyoto. Reuters.
MEGINDRÆTTIR KYOTO-SAMKOMULAGSINS
Dregið úr útblæstri:
38 iðnríki skuldbinda sig til að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda
fram til áranna 2008-2012. Hlutfallstölur miðast við magn útblásturs
árið 1990. Evrópusambandið minnkar hann um 8%, Bandaríkin um
7% og Japan um 6%. Sum ríki þurfa að minnka hann minna og önnur
ekki neitt. ísland fær að auka útblástur á þessu tímabili um 10%. í
heild er hlutfallið sem þessi ríkjahópur skuldbindur sig til að draga úr
losun viðkomandi lofttegunda rúm 5%.
Lofttegundir sem samkomulagið nær 'til:
Um er að ræða sex lofttegundir; koltvísýring (C02), metan (CH4),
tvíköfnunarefnisoxíð (N20) og þrenns konar vetniskolefnissambönd
sem notuð eru í stað ósonlagseyðandi klórflúorkolefna.
Viðskipti með útblásturskvóta:
Ríkí sem ekki ná að uppfylla eigin útblástursmörk geta keypt
umframheimildir til útbiásturs af öðrum ríkjum sem gera betur en að
uppfylla sín mörk. Tilgangurinn með þessu er að niðurskurður fari
fram með sem hagkvæmustum hætti á heimsvísu.
Framkvæmd og eftirlit:
Síðar munu aðildarríki samkomulagsins koma sér saman um „við-
eigandi og skilvirkar" aðferðir til að tryggja að samkomulagið sé virt.
Þriðji heimurinn:
Þróunarríki, þar á meðal lönd á borð við Kína og Indland, eru beðin að
setja sér sjálf takmörk á útblástur gróðurhúsalofttegunda. Ákvörðun
um skuldbindingar af hálfu þróunarríkja var hins vegar frestað.
Næstu skref:
Kyoto-samkomulagið tekur gildi þegar 55 ríki hafa staðfest það, sem
bera ábyrgð á að minnsta kosti 55% af koltvísýringsútblæstri ársins
1990. Það verður fyrst bindandi fyrir einstök lönd eftir að stjórnvöld
þar hafa staðfest samkomulagið með formlegum hætti.
Öldungadeildin
í vegi?
FYRSTI samningur sögunnar
um aðgerðir til að draga úr
upphitun lofthjúps jarðar
leit dagsins ljós í gær, eftir
að fulltrúar yfir 160 ríkja höfðu setið
nær þrotlaust á rökstólum um málið
í ellefu daga í Kyoto í Japan. Síðasti
samningafundurinn varði stanzlaust
í heilan sólarhring.
Þar sem á endanum tókst að ná
samkomulagi þrátt fyrir að oft hefði
legið við að upp úr slitnaði vegna
ágreinings samningsaðila - á enda-
sprettinum milli Kiín-
verja og Bandaríkja-
manna - er ljóst að
sögulegum áfanga hefur
verið náð. A1 Gore, vara-
forseti Bandaríkjanna,
sem átti sinn þátt í því
að viðræðurnar komust
aftur á skrið með ávarpi
sínu á ráðstefnunni í
Kyoto á mánudag, sagði
í gær að samkomulagið
markaði „söguleg tíma-
mót“ í baráttunni gegn
upphitun lofthjúpsins.
Lausn nokkurra alvar-
legra ágreiningsefna var
hins vegar skotið á frest
unz næsta ráðstefna að-
ildarríkja Ríó-sáttmálans frá 1992
verður haldin í Buenos Aires í nóv-
ember á næsta ári.
Enginn hrósaði sigri
Ekkert ríki hrósaði sigri þegar
upp var staðið og ekkert þeirra var
fullsátt við þær skuldbindingar sem
hverju og einu voru settar. Þetta á
við um alla málsaðila, hvort sem um
er að ræða minnstu eyríki eða
áhrifamestu aðila viðræðnanna,
Bandaríkin, sem menga mest allra í
heiminum, Evrópusambandið, sem
lagði upp með metnaðarfyllsta
samningstakmarkið, og Japan, sem
var gestgjafi ráðstefnunnar.
Viðræðurnar strönduðu nærri því
á endasprettinum. Fulltrúar þróun-
arríkja settu sig upp á móti því að
leyft yrði að verzla með mengunar-
heimildir og að þróunarríkin
gengjust undir einhvers konar lof-
orð um að taka þátt í að draga úr
losun gróðurhúsalofttegunda. Fá-
einum klukkustundum áður höfðu
fulltrúar Bandaríkjanna, Evrópu-
sambandsins og Japans útkljáð eig-
in ági’eining sem á fyrstu dögum
ráðstefnunnar virtist óbrúanlegur.
Síðasti samningafundurinn varði
fram á ellefta dag ráðstefnunnar,
sem átti ekki að taka meira en tíu
daga. Áður en forseti ráðstefnunn-
ar, Hiroshi Oki, umhverfisráðherra
Japans, lýsti því yfir að samkomu-
lag hefði náðst og sleit henni form-
lega, tókst samningsað-
ilum að koma sér saman
um mörg lykilatriði en
frestuðu ákvörðun um
nokkur mikilvæg mál.
Argentínumaðurinn
Raul Estrada, sem
stýrði samningaviðræð-
unum og lagði síðustu
sáttatillöguna fram sem
varð grunnurinn að
samkomulaginu, var
augljóslega að þrotum
kominn þegar yfír lauk.
„Þetta mun auka
hagvöxt hjá okkur,
skapa ný tækifæri fyrir
tækniiðnað og skapa
bandarískum iðnaði
jöfn samkeppnistækifæri," sagði
Stuart Eizenstat, aðalsamninga-
maður Bandaríkjanna. „Þetta er
sögulegt upphafsskref," sagði hann.
Undir þessa túlkun Eizenstats
tók Day Olin Mount, sendiherra
Bandaríkjanna á Islandi í samtali
við Morgunblaðið, en hann þekkir
vel til afstöðu bandarískra stjórn-
valda til þeirra mála sem til um-
ræðu voru.
„Ég vil leggja áherzlu á að þau
vandamál sem framundan era
breyta engu um að hér er um sögu-
legan atburð að ræða. Þvert á vænt-
ingar sumra sýndu Bandaríkjamenn
þann sveigjanleika sem á þurfti að
halda til að alþjóðlegt bindandi
samkomulag næðist; við vorum
virkir og mikilvægir hvatamenn að
þeirri sátt sem náðist og við erum
stoltir af því þótt við vitum að þetta
sé aðeins fyrsta skrefið á langri
braut,“ sagði Mount.
Að ekki skyldi hafa tekizt að fá
þróunarlönd til að taka virkari þátt í
aðgerðum til að draga úr úblæstri
gróðurhúsalofttegunda en raun varð
á í Kyoto vekur alvarlegar efasemdir
um að takast muni að fá öldunga-
deild Bandaríkjaþings, þar sem
repúblikanar eru í meirihluta, til að
staðfesta samkomulagið. En tals-
verður tími mun líða áður en öld-
ungadeildin fær málið til umfjöllun-
ar. Á þeim tíma kann ýmislegt að
breytast. Umdeildustu atriðin sem
frestað var að taka ákvörðun um í
Kyoto vora falin undirnefndum ráð-
stefnunnar en þær munu undirbúa
þessi helztu deilumál fyrir næstu
ráðstefnu í Buenos Aires að ári.
Talið er að Clinton muni ekki leita
álits öldungadeildarinnar á sam-
komulaginu fyn- en eftir Buenos-
Aires-fundinn, þar sem á að láta á
það reyna að hve miklu leyti þróun-
arríkin séu reiðubúin að taka þátt í
mengunarvarnaraðgerðum.
Clinton lýsti mestum vonbrigðum
með að þróunarlöndin skyldu ekki
hafa verið bundin með sterkari hætti
inn í samkomulagið. I þessu sam-
bandi segir Mount sendiherra að
mikilvægt sé að hlustað sé á gagn-
rýni öldungadeildarþingmanna.
„Ríkisstjórnin mun hlusta grannt á
þá gagnrýni. . . í nóvember 1998
mun ný ráðstefna verða haldin þar
sem þróunarlönd verða beðin að
gjöra svo vel að gefa til kynna að
þau séu reiðubúin að taka þátt í
þessu átaki,“ sagði Mount.
Að mati Mounts mun þó talsvert
af því sem samið var um í Kyoto
falla öldungadeildinni í geð, af sömu
ástæðum og Clinton forseti lýsti
ánægju sinni með niðurstöðuna, en
þær eru í fyrsta lagi að í samkomu-
laginu var tekið tillit til lofttegund-
anna sex sem Bandaríkjamenn lögðu
áherzlu á, ólíkt fulltrúum Evrópu-
sambandsins, sem vildu aðeins
semja um þrjár lofttegundir. Hin
svokallaða „sameiginlega fram-
kvæmd“ sem kveðið er á um í sam-
komulaginu ásamt ákvæðum um við-
skipti með útblástursheimildir era
ennfremur, að mati Mounts, hvort
tveggja atriði sem „þýða jákvæðan
sveigjanleika fyrir atvinnurekend-
ur“. „Bæði þessi atriði munu hjálpa
þegar forsetinn leggur samkomulag-
ið fyrir öldungadeildina, þar sem
þessi markaðsmiðuðu atriði vega
þungt í huga repúblikana þar,“ sagði
Mount.
RAUL Estrada
Lokahrina Kyoto-ráðstefnunnar stóð samfleytt í sólarhring
Sættir tókust
eftir næturfund
Kyoto. Morgunblaðið.
UM klukkan sjö sl. miðvikudags-
kvöld að staðartíma í Kyoto
(klukkan níu að morgni að ís-
lenskum tíma) kom Raul A.
Estrada-Oyuela fram fyrir alls-
herjarnefndina, sem hann veitti
forsæti, í fámennum fundarsaln-
um og tilkynnti að hann hygðist
leggja fram tillögu klukkan ell-
efu. Hann greindi í fáum orðum
frá því sem í tillögunni myndi fel-
ast, en tók fram að hann færi
ekki neðar með útblásturskvóta
en í tillögunni sem lögð var fram
á þriðjudag.
Fulltrúar íslands og annarra
smáþjóða biðu á meðan fulltrúar
Bandaríkjanna og Evrópusam-
bandsins sátu á fundi með
Estrada. Höfðu embættismenn-
irnir fundað allan sólarhringinn
á undan í leit að samkomulags-
grundvelli. Islenska sendinefndin
notaði tækifærið og skrapp úr
húsi meðan beðið var eftir tillögu
Estradas. Tillagan átti að vera
tilbúin klukkan hálf ellefu, sem
þótti bera vott um bjartsýni for-
mannsins. Tillagan kom loks
fram um hálf tvö um nóttina.
Um 3.200 fréttamenn
hvaðanæva að úr heiminum
fylgdust með framgangi mála. Ef
embættismenn birtust í frétta-
mannamiðstöðinni voru þeir sam-
stundis umkringdir blaðamönn-
um þótt þeir hefðu sjaldnast
margt að segja. Þegar tillaga
Estradas kom loksins fram birtist
inaður með bunka af blöðuin inn í
fréttamannamiðstöðina. Lá við að
hann yrði troðinn niður í atgangi
sem líktist helst baráttu upp á líf
og dauða þegar fréttamenn
reyndu að ná í eintak af tillög-
unni.
Síðan hófst umræða í allsherj-
arnefnd um tillöguna. Hún var í
28 liðum, tekin fyrir lið fyrir lið,
öll ríkin gátu lagt orð í belg og
gert breytingatillögur. Stóð
fyrsta umræða frá hálf tvö til sjö
í gærmorgunn. Síðan hófst önnur
umræða. Undir lokin virtist helst
sem svefngalsi væri koininn í
marga ráðstefnufulltrúa, enda
hafði fundur staðið hátt í sólar-
hring. Höfðu margir orð á því
hve þreyttir þeir væru og fjöldi
manna mátti varla vera að þessu
lengur því þeir þurftu að ná
flugi.
Estrada knúði umræðuna
áfram af miklu öryggi. Þó hljóp
allt í hnút í hátt í þrjár klukku-
stundir er kom að kafla þijú,
málsgr. 10, 11 og 12 urn kvótavið-
skipti. Hvert ríkið á fætur öðru
lét í ljósi einarða andstöðu sína
og önnur lýstu yfír stuðningi.
Bandaríkjamenn tóku þrisvar til
rnáls og reyndu að útskýra hvers
vegna þeir þyrftu að hafa þetta
ákvæði inni.
Gestgjafinn af vettvangi
Uin fimmleytið var gert hlé á
fundi og Estrada reyndi að sætta
deiluaðila. Sæst var á breytingar
á kafla þrjú og fór umræðan að
ganga hraðar. Um kl. átta var
búið að fara í gegnum greinarnar
28 og viðauka, en eftir stóð að
ræða ákveðnar tölur um sam-
drátt í losun gróðurhúsaloftteg-
unda. Upp úr klukkan tíu skiluðu
ríkin inn tölum til formannsins.
Athygli vakti er formlegur
gestgjafi á ráðstefnunni, Hiroshi
Oki, umhverfismálaráðherra
Japans, átti að taka við fundar-
sljórn af Estrada. Sagðist Oki því
miður ekki hafa tíma til þess,
þakkaði fyrir góðan fund en hann
þyrfti að fara til Tókýó að greiða
atkvæði um vantrauststillögu á
japönsku ríkisstjórnina. Hvarf
hann siðan af vettvangi.
Áður en endanleg samþykkt
var undirrituð voru túlkar ráð-
stefnunnar, sem verið höfðu að
störfum alla nóttina, farnir heim
og rússneskir, japanskir og evr-
ópskir fulltrúar áttu því oft í hin-
um mestu erfiðleikum með að
skilja hver annan í umræðum um
lykilatriði.
I veitingasal ráðstefnunnar
voru einungis fáeinir bananar
eftir, og glorhungraðir og úr-
vinda fulltrúar máttu halda
áfram störfum matar- og kaffi-
lausir. Margir fréttamenn voru
farnir að skjálfa af kulda því
skrúfað liafði verið fyrir hitann í
fréttamannamiðstöðinni.
Estrada sagði undir lokin, að ef
allt gengi að óskum kynni dags-
ins, 10. nóvember 1997, að verða
minnst sem dags andrúmsloftsins.