Morgunblaðið - 12.12.1997, Blaðsíða 59

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 12. DESEMBER 1997 59
unum er alnæmi algengasti dauð-
dagi 25 - 44 ára fólks og 6. algeng-
asti dauðdagi 15-24 ára fólks.
Ákveðnir unglingahópar eru í
meiri hættu en aðrir. í Banda-
ríkjunum eru það fíkniefnaneyt-
endur og vinir / vinkonur þeirra,
hommar, heimilislausir, fátækir og
atvinnulausir unglingar. Það má
búast við að þessu sé svipað farið
hér. Það þarf því að gefa þessum
hópum sérstakan gaum. Hvernig
skyldi þekking þessara unglinga á
smitleiðum HIV vera hér á landi
og hvernig ætli þeim gangi að
nýta sér þekkingu sína?
Til þess að svara þessu er vert
að skoða íslenska könnun á kyn-
hegðun ungs fólks og þekkingu
þeirra á smitleiðum alnæmis, sem
gerð var meðal 65 ungmenna á
ildrinum 14-20 ára á árunum
1994 og ’95. Unglingamir komu
:'rá útideild og unglingadeild Fé-
agsmálastofnunar, Unglingaheim-
li ríkisins og Rauða kross húsinu.
Þekking þeirra á staðfestum
smitleiðum var góð. Þau vita að
það er smithætta að deila spraut-
um og sprautunálum. Einnig að
kynmök karla og kvenna og milli
karla skapar hættu á smiti ef
smokkur er ekki notaður. En þau
voru ekki alveg viss hvort munnm-
ök væru smitandi, en þau em talin
geta verið það.
Það sem kemur síðan á óvart,
er að það er tæplega einn af hveij-
um fimm sem notar engar getnað-
arvarnir. Af þeim unglingum sem
nota getnaðarvarnir yfirleitt, em
einungis 2/3 hlutar unglinganna
sem nota smokkinn alltaf eða oft-
ast við kynmök.
Hér er greinilega lítil fylgni á
milli þekkingar unglinganna á
smitleiðum og þess að nýta sér
þekkinguna í reynd. Kynlíf tengist
sterkt tilfínningum og félagslegum
aðstæðum. Það getur verið ein
skýringin á þessum niðurstöðum.
Um helmingnum finnst t.d. smokk-
urinn spilla kynlífsánægjunni og
tæplega 40% af unglingunum vom
einnig alltaf eða oftast undir áhrif-
um vímuefna við kynmök árið fyr-
ir könnunina. Að vera undir áhrif-
um vímuefna og nota ekki alltaf
smokkinn er mikil áhætta varðandi
smit. í þessari könnun kom einnig
fram að 25% unglinganna höfðu
smitast af kynsjúkdómum. Ef
HlV-veiran kæmist í þeirra raðir
gæti því hlutfall smits orðið hátt.
Hér er greinilega pottur brotinn
og breytinga þörf.
Þessi könnun var gerð með
ákveðinn markhóp í huga en það
er vissulega mikilvægt að allir
unglingar þekki vel til HlV-smits.
Það er á þessum árum sem kynlíf
fer að skipta unglinga máli og oft
reyna þeir fyrir sér með því að
sænga hjá fleiri en einum eða einni.
Kynlíf á þessum aldri er eðlilegt
og ber ekki merki um neina
óábyrga hegðun. En í dag er mikil-
vægara en nokkru sinni að allir
stundi öruggt kynlíf.
Það væri gott ef unglingarnir
sjálfír undir góðri leiðsögn hefðu
úrræði til að auka öryggi unglinga
í kynlífi.
Foreldrar gætu líka komið sterk-
ar inn í myndina með aukið aðhald
og samræður við sín börn um kyn-
líf áður en þau verða kynþroska.
Viðhorfsbreyting meðal unglinga í
gegnum almenna kynfræðslu í
skólunum gæti einnig komið hér
að gagni. Gagnstætt því sem sum-
ir halda, sýna rannsóknir að ýtar-
leg og vel samhæfð kynfræðsla
leiðir ekki til ótímabærrar kynlífs-
hegðunar heldur ábyrgari kyn-
hegðunar, færri þungana og sein-
kun fyrstu samfara svo eitthvað
sé nefnt.
Unglingar geta verið smitaðir
af HIV, en þeir eru oft ragir við
að láta mótefnagreina sig. Ef það
vefst fyrir þeim hvert þeir geta
farið í blóðprufu, þá er t.d. hægt
að fara á rannsóknarstofu Sjúkra-
húss Reykjavíkur eða á göngudeild
Landspítalans allan daginn þeim
að kostnaðarlausu. Fyllstu þag-
mælsku og nafnleyndar er gætt
SKOÐUN
og niðurstöður fást á nokkrum
dögum. Einnig er hægt að fara á
Göngudeild húð- og kynsjúkdóma,
Þverholti 18, og á heilsugæslu-
stöðvar og til heimilislækna hvar
sem er á landinu.
Það er mikilvægt að láta mót-
efnagreina sig, því ef unglingur
reynist smitaður er hægt að bæta
og lengja líf hans með lyfjagjöf.
Auk þess er hægt að lækna eða
halda niðri mörgum fylgikvillum
sjúkdómsins. Smituðum einstakl-
ingi ber einnig að gæta ýtrustu
varkámi í kynmökum. En mörgum
ungiingum getur þótt erfítt að taka
þessa ákvörðun um mótefnagrein-
ingu einir. Þá eru alltaf hægt að
koma í viðtal til félagsráðgjafa
HIV-smitaðra, smitsjúkdóma-
lækna eða annarra, sem þekkja vel
til slíkra mála og ræða málin.
Hjálpað er til við að greiða úr til-
finningunum og veita nauðsynlega
aðstoð við erfiða ákvarðanatöku.
Börn og unglingar verða fýrir
sterkum áhrifum þegar þau upplifa
HIV-smitun hjá einhveijum af sín-
um nánustu. Fordómar frá um-
hverfinu gera allri fjölskyldunni
erfiðara fyrir.
Sumir unglingar þurfa að
stunda ömggara kynlíf en þeir
gera. Ef unglingur hefur sterkan
grun um smit er nauðsynlegt að
hann / hún fari í mótefnagrein-
ingu.
Við þurfum öll að halda áfram
að vinna að því að uppræta for-
dóma og efla forvamir. Það þarf
að bæta við og efla almenna kyn-
fræðslu - þætti eins og aukin tjá-
skipti um kynlíf, HlV-smitun og
aukið umbyrðarlyndi gagnvart fjöl-
breytileika kynhegðunar s.s. sam-
kynhneigð.
Leggjum öll okkar af mörkum
- bömum og unglingum fram-
tíðarinnar til framdráttar.
Höfundur er félagsráðgjafí
HTV-smitaðra, Sjúkrahúsi
Reykjavikur.
^Dearfoams
msbmiskóm
velurþáaftur!
Gullbrá Nógtúni • Jenny Eiöistorgi • Nettó Laugavegi • Nettó, Mjódd • Parísarbúöirnar Austurstræti • Saumalist
Fákafeni • Utilíf Glæsibæ, • Draumaland Keflavík • Fataverslunin AnnEY Akureyri • K.Þ. ESAR Húsavík
cfefur A L G J Ö R A
afslöppun
m
EN AÐEINS ANNAÐ ÞEIRRA
lítur veJ út í stofunni
í verslun oJzJzar
MörJzinni 4 fœrð Jjú fá
JivíJd sem J>ú hefur
Jeitab að

arcál
74.730
\ AUÁKLÆÐI
AVEB-Sií
G
N
Mörkinni 4 * 108 Reykjavík
Sími: 533 3500 • Fax: 533 3510
XÆSOSnm
Lane
Við styðjum við bakið é þér