Morgunblaðið - 11.01.1998, Blaðsíða 25

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1998 25
brigðiskerfinu ættum að reyna að
heQa okkur yfir að líta aðeins á okk-
ur sem hluta af starfsstétt, heldur
hugsa um okkur sem hluta af þjóðfé-
lagsheildinni og bera þá hag heildar-
innar fyrir brjósti. Þetta kostar hug-
arfarsbreytingu, menningarbyltingu
skulum við segja og þær taka tíma,
samanber bai'áttuna fyrir réttindum
kvenna eða umhverfismeðvitund.
Það dugir ekki lengur að dæla bara
fé í heilbrigðiskerfið. Það þarf hug-
arfarsbreytingu til.“
Upplýsingaauðgi vefsýna
Undanfarin ár hefur Riis beint at-
hyglinni að erfðamassanum og rann-
sóknum honum tengdar og um þetta
hefur hann skrifað bók. „Við vitum
að margir sjúkdómar eru háðir erfð-
um. Varðandi brjóstakrabba þá höf-
um við grun um að svo sé, en vitum
ekki hver genin eru. Hvað eigum við
að gera? Eigum við að taka vefsýni
úr konum með brjóstakrabba og láta
þær vita, án þess að vita hvort eitt-
hvað komi út úr slíkri rannsókn, á að
gera rannsóknina blindandi og án
þeirrar vitundar, eða eigum við að
snúa okkur til kvenna og biðja þær
að gefa sig fram í svona rannsókn?
Sumir segja að ekki eigi að valda
ótta að óþörfu, aðrir að það eigi ekki
að nota vefsýni úr fólki tíl rannsókna
án vitundar þess. Sjálfur er ég hallur
undir að gera ekkert í laumi, heldur
segja opið ft-á öllu og þetta ræddum
við á ráðstefnu í Reykjavík í vor.“
I framhaldi af þessu er Riis um-
hugað um hvemig fara eigi með sýni
er innihalda erfðaefni, en á Norður-
löndum er meira safn sýna úr fólki,
sökum þess hve lengi slíku hefur
verið safnað og það skráð. „Það er
engin spurning að það á að nota slík
sýni til rannsókna, en ég vil ekki að
þau séu flutt úr landi og notuð í
rannsóknir, sem við höfum ekki yfir-
lit yfir. Þess vegna tel ég mikilvægt
að það séu skýr lög á þessu sviði og
þar erum við vel á veg komin hér í
Danmörku. Hér gildir að öll sýni,
hvort sem er blóðsýni eða annað,
tekin í Danmörku, bæði á opinberum
sjúkrahúsum og einkasjúkrahúsum,
eru eign samfélagsins, því sýnin eru
einvörðungu gefin af sjúklingum til
ránnsókna, en ekki í ábataskyni fyrir
einstaklinga eða stofnanir. Við vilj-
um hindra að læknar selji eða af-
hendi sýni til fyrirtækja, jafnvel þótt
það sé í rannsóknarskyni, því þegar
sjúklingar afhenda sýni verða þeir
að geta treyst á meðferð þess. Fyrir
leikmenn er erfitt að átta sig á hve
miklar upplýsingar geta verið í
svona sýnum, en það er hægt að lesa
fima mikið úr þeim um einstaklinga,
til dæmis hvort þeir hafi haft
ákveðna sjúkdóma fyrir löngu, hafi
tilhneigingu til einstakra sjúkdóma
og svo framvegis. Þær persónuupp-
lýsingar sem er að finna í banka eins
og Landsbankanum em ekki neitt
miðað við þær upplýsingar sem er að
finna í Blóðbankanum! Það era gíf-
urlegir hagsmunir í veði, því svona
efni býður upp á feikilega rannsókn-
armöguleika og þessu ættu Islend-
ingar einnig að huga að varðandi að-
gang að slíku efni á íslandi."
Riis óskar ekki eftir að ræða ein-
stakar rannsóknir af þessu tagi á ís-
landi. Hann undirstrikar að auðvitað
getí fyrirtæki auglýst eftir blóðsýn-
um frá fólki. Öðra máli gildi um sýni,
sem safnað sé í heilbrigðiskerfinu.
„Ég hef alls ekkert á móti öflugri
vísindastarfsemi eða rekstri fýrir-
tækja, til dæmis lyfjaíyrirtækja, en
ég held líka að dönsk lyfjafyrirtæki
hafi fullan skilning á að danska heil-
brigðiskerfið vill hafa stjóm á því
hvemig sýni þaðan era notuð. Það er
ekkert að einstökum aðferðum, held-
ur má gera athugasemdir við hvem-
ig aðferðir og niðurstöður era notað-
ar og þar vil ég gjaman að eftirlit sé
haft. Ég vildi til dæmis ekki sjá sýni
úr Vestur-Jótum seld til lyfjafýrir-
tækis í Bandaríkjunum, sem notaði
þau til að einangra gen, sem álitin
væra stýra áfengisdrykkju, þvi það
álití ég misnotkun á þessum hópi. Ég
sé hins vegar ekkert rangt við að
fyrirtæki fái aðgang að sýnabönkum
undir eftirliti og hjálpi þá til dæmis
við að kosta geymslu sýna, sem er
dýr. Ég vil ekki loka á aðgang fyrir-
tækja, heldur bara tryggja að sýnin
séu ekki misnotuð og þau ekld fjar-
lægð úr landi. Sýnin eiga að þjóna
hagsmunum samfélagsins, vísinda og
líka iðnaðarins, en ekki bara hags-
munum eins þessara aðilja. Það
verður að ríkja jafnvægi."
Nnmskeíð í Kwpalu/óga
Stcfnáun, cuý&t, oy veltcclaa
Á námskeiðunum eru m.a. kenndar aðferðir til að styrkja og
mýkja líkamann, losa um streitu og slaka á.
14. janúar - 2. febrúar
mánudags- og miðvikudagskvöld kl. 20-22
Kennari: Guðrún Hvönn Sveinsdóttir.
15. janúar - 3. febrúar
þriðjudags- og fimmtudagskvöld k. 20-22.
Kennari: Pétur Valgeirsson.
Guðrún Hvönn og Pétur eru bæði með
kennararéttindi frá Kripalumiðstöðinni.
Upplýsingar og skránlng í Jógastöðinni Heimsljðsi,
Ármúla 15, og í síma 588 4200 kl. 17-19 virka daga.
Dagmar Jónsdóttir
hjúkrunarfræðingur
hefur umsjón með
fræðsluþætti
námskeiðsins. Hún
hjálpar þér að hætta
að reykja fyrir fullt og
allt og fylgist með
þér í ár eftir að
námskeiðinu lýkur.
Hjólabrennsla 2x í viku
5 aðhaldsfundir
Hjólabrennsla er fyrir alla.
Hefst 16. janúar
Láttu skrá þig strax
í síma 533 3355
mlmam
RGUSTU & HHRFNS
Skeifunni 7 simi 533 3355
4-vikna námskeið
Frjáls mæting í aðra
tíma og tækjasal
ut ur reyknum
Hjólabrennslunámskeið
fyrír þá sem vilja
hætta að reykja
- kjarni málsins!
FRAMTÍÐARSTARFSKRAFTUR FRAMTIÐARSTARFSKRAFTUR FRAMTIÐARSTARFSKRAFTUR FRAMTÍÐARSTARFSKRAFTUR

>
e*-
>>
Ul
herfisfræðinám
' - 'v % \ I r yv
Nýsköpun |-|
tölvuiðnaði j_|
I
__________,4
Tölvu- og
kerfisfræðiiigur
Tölvu- og kerfisfræðinámið er tveggja ára nám.
Kennt er tvö kvöld í viku frá kl. 18:00-21:30
og laugardaga frá kl. 8:30-12:00.
Námið er að fullu lánshæft.

RAFIÐNAÐARSKOLINN
Skeifan 11b ■ Sími 568 5010
m
•é
■<
S
lasjivvinNNiAiv mviDuuoNNiAiv mjommnNNiAiv ravjmjrinNNiAiv mvjmvinNNiAiv mvjmvinNNiAiv