Morgunblaðið - 11.01.1998, Blaðsíða 56

MORGUNBLADIÐ, KRINGLAN1,103 REYKJAVIK, SÍMI5691100, SÍMBRÉF 5691181
PÓSTHÓLF3040, NETFANG: RITffTJ@MBL.IS, AKUREYRI: KAUPVANGSSTRÆTI1
SUNNUDAGUR 11. JANÚAR 1998
VERÐ í LAUSASÖLU 125 KR. MEÐ VSK
Höfnin heillar
Morgunblaðið/Ásdís
Tóbak hefur hækkað um þriðjung um-
fram almennar verðhækkanir á sl. árum
Beint samheng'i
verðs og neyslu
TÓBAK hefur hækkað um þriðjung
umfram almennar verðhækkanir á
síðustu sjö árum. í athugun, sem
Þjóðhagsstofnun gerði nýlega á
áhrifum verðhækkana á tóbaki kom í
ljós að 10% raunverðhækkun tóbaks
á ári leiðir til 4,5% samdráttar í
neyslu á mann á sama tímabili. Þeg-
ar til lengri tíma er litið eru áhrifin
meiri og 10% verðhækkun leiðir til
u.þ.b. 8% samdráttar neyslu á mann.
„Eftir 4-5 ár má reikna með að sam-
drátturinn verði að langmestu leyti
kominn fram,“ segir Þjóðhagsstofn-
un.
Þjóðhagsstofnun studdist við tölur
yfir neyslu og verð tóbaks árin
1957-1994 og tekur fram að ef ráð-
stöfunartekjur vaxi um 10% megi
gera ráð fyrir 7% aukningu tó-
baksneyslu til langs tíma. „Fyrir ut-
an verð- og tekjuáhrif virðist hafa
dregið úr neyslu tóbáks um 1,3-1,4%
að jafnaði á ári á gagnatímabilinu,“
segir stofnunin.
Þjóðhagsstofnun bendir á að tó-
baksneysla vegur um 1,5% í verðvísi-
tölu neysluvöru, þannig að 10% verð-
hækkun tóbaks, l£kt og um síðustu
áramót, leiði til um 0,15% hækkunar
vísitölunnar. „A móti hækkuninni má
vega, t.d. með því að verja auknum
skatttekjum til lækkunar á almenn-
um virðisaukaskatti."
Samdráttur mestur
hjá unglingum
Niðurstöður Þjóðhagsstofnunar
eru í samræmi við yfirlýsingu Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar
(WHO) frá maí á síðasta ári um sam-
hengi verðs og neyslu. „Frekari
rannsóknir sýna, að verðhækkanir
hafa sérstaklega áhrif á unglinga,
því 10% verðhækkun á tóbaki dregur
úr neyslu þeirra um meira en 10% og
kemur í veg fyrir að margir byrji
nokkurn tímann að reykja," segir í
yfirlýsingunni.
WHO segir að tekist hafi að draga
úr reykingum með ýmsum aðgerð-
um, en efnahagslegar aðgerðir, t.d.
hækkun skatta á tóbak, hafi skilað
mestu.
■ Dýrara tóbak/22
Asfaltleysi hindr-
ar framkvæmdir
VEGNA veðurblíðunnar að undan-
fómu hefur verið mögulegt að vinna
ýmis verk sem að öllu jöfnu eru ein-
skorðuð við sumarmánuðina. Nú er
hins vegar svo komið að asfaltleysi
hindrar malbikunarframkvæmdir.
Guðmundur Ottósson verktaki
segist hafa þurft að stöðva fram-
kvæmdir rétt fyrir jól vegna asfalt-
leysis og hann hafi lítið getað mal-
bikað síðan.
Guðmundur tekur þó fram að það
sé í raun mjög eðlilegt að þetta
vandamál komi upp. Það sé engum
um að kenna þar sem ekki hafi verið
hægt að sjá fyrir þessa góðviðristíð.
Ákveðið magn af asfalti sé flutt til
landsins í tankskipum á vorin þar
sem hættulegt sé að gera það á vet-
uma. Það þurfi því að áætla að vori,
samkvæmt reynslu fyrri ára, hversu
mikið þurfi að flytja inn. Þar sem tíð-
in hafi verið jafngóð og raun ber
vitni hafi hins vegar allt asfalt klár-
ast töluvert fyrir jól.
Efnislaust í landinu
Haraldur Sumarliðason, formaður
Samtaka iðnaðarins, segir að svo
virðist sem það sé nánast efnislaust í
landinu. Malbikunarstöðin Höfði eigi
ekkert til og Hlaðbær-Colas lítið
sem ekkert. ístak eigi hins vegar
nóg í þær framkvæmdir sem það
annast. Haraldur segir að það séu
helst verktakar og þeir sem noti as-
falt í framleiðslu sína sem eigi í
vandræðum vegna þessa.
Varnarframkvæmdir fyrir um þrjá milljarða króna árlega síðustu fjögur árin
Búizt við sam-
drætti næstu árin
KOSTNAÐUR við verklegar fram-
kvæmdir á vamarsvæðunum á
X’ásfiavíkurflugvelli hefur numið á bil-
inu 40 til 44 milljónum dollara árlega
undanfarin fjögur ár, eða um 2,9 til
3,2 milljörðum króna. Þetta er tals-
verður samdráttur frá upphafi ára-
tugarins, þegar framkvæmt var fyrir
allt að 90 milljónir dollara á ári. Sam-
kvæmt heimildum Morgunblaðsins
er búizt við frekari samdrætti í fram-
kvæmdum á næstu árum.
Árið 1994 vom fjárveitingar til
varnarframkvæmda 44,2 milljónir
dollara. Árin 1995 og 1996 var fram-
kvæmt fyrir 40 milljónir dollara og í
fyrra iyrir um 42 milljónir, sam-
Tðfemt tölum frá varnarmálaskrif-
stofu utanríkisráðuneytisins. Þessar
tölur eiga við um nýframkvæmdir
og stærstan hluta viðhaldsfram-
kvæmda.
Rúmlega helmingur þessa fjár
hefur komið úr Mannvirkjasjóði
Atlantshafsbandalagsins, en af-
gangurinn úr ríkissjóði Bandarikj-
^mna. Hlutur Mannvirkjasjóðsins
var 21,5 milljónir dollara árið 1994,
37,4 milljónir 1995, 25,7 milljónir
1996 og 21,6 milljónir dollara í
fyrra. Yfirleitt fjármagnar Mann-
virkjasjóðurinn nýframkvæmdir en
Bandaríkin viðhaldsframkvæmdir.
Harðnandi samkeppni um fé
vegna stækkunar NATO?
Þetta eru talsvert lægri tölur en í
upphafi áratugarins. Árið 1990 var
til dæmis framkvæmt fyrir 90,5
milljónir dollara, eða 6,5 milljarða
króna miðað við núverandi gengi,
og árið 1992 fyrir 81 milljón doll-
ara.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins er búizt við frekari sam-
drætti í varnarframkvæmdum á
næstu árum, af ýmsum ástæðum. I
fyrsta lagi er nú ýmsum stórfram-
kvæmdum, sem ákvarðanir voru
teknar um á síðasta áratug, lokið.
Þannig hefur verið byggt upp nýtt
loftvarnakerfi og ratsjárkerfi, olíu-
stöð í Helguvík og ný stjórnstöð og
jarðstöð á Keflavíkurflugvelli. I
öðru lagi hafa framlög NATO-ríkja
til varnarmála og til Mannvirkja-
sjóðs bandalagsins dregizt saman.
Þá leggja Bandaríkin mikla áherzlu
á sparnað í varnarstöðinni á Kefla-
víkurflugvelli. I þriðja lagi er gert
ráð fyrir að þegar NATO stækkar
til austurs harðni samkeppni um
fjárveitingar úr Mannvirkjasjóðn-
um, en kostnaður vegna varnar-
framkvæmda í nýjum aðildarríkjum,
Póllandi, Ungverjalandi og Tékk-
landi, verður umtalsverður. Island
greiðir ekki í mannvirkjasjóðinn og
á þar ekki fulltrúa, heldur fylgja
Bandaríkin eftir umsóknum um fé
til varnarframkvæmda á Islandi.
Að sögn talsmanns NATO, sem
Morgunblaðið ræddi við, munu
áfram gilda sömu reglur um úthlut-
un fjár úr Mannvirkjasjóðnum og
áður, þótt ný ríki bætist við og munu
þau verkefni, sem talin verða brýn-
ust, ganga fyrir um fjárveitingar. Að
sögn viðmælenda blaðsins ber hins
vegar nú þegar á ákveðinni tregðu
sumra aðildarríkja NATO til að
leggja fé í framkvæmdir á íslandi.
Nú er unnið að einu stóru verk-
efni á Keflavíkurflugvelli, sem fjár-
magnað er af NATO, þ.e. endumýj-
un flugskýlis fyrir Orion-kafbátaleit-
arvélar. Sú framkvæmd á að kosta
um 17 milljónir dollara. Aðeins ein
umsókn um fé til framkvæmda á ís-
landi liggur fýrir stjóm Mannvirkja-
sjóðsins og hefur afgreiðsla hennar
dregizt nokkuð, samkvæmt upplýs-
ingum Morgunblaðsins. Sótt er um
tæplega hálfa milljón dollara vegna
byggingar nýrrar tundurdufla-
geymslu á Keflavíkurflugvelli.