Morgunblaðið - 21.02.1998, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 21. FEBRÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Stjórnarfrumvarp um eignarhald og nýtingu á auðlindum í jörðu
Staðfestir eignar-
rétt landeigenda
Heitar umræður urðu á Alþingi um
st.iórnarfrumvarp til laga um eignarhald
og nýtingu á auðlindum í jörðu. Lýstu
nokkrir þingmenn yfír mikilli andstöðu
við frumvarpið.
FINNUR Ing-
ólfsson mælti íyr-
ir frumvarpinu
fyrir nokkru en
fyrsta umræða
um það fór fram á
fimmtudaginn. Að
sögn ráðherra
staðfestir frum-
varpið í hnot-
skum eignarrétt
landeiganda á
auðlindum í jörðu
og eignarhald hans á landi og innan
netlagna í vötnum og í sjó.
„A móti kemur að iðnaðarráðherra
fær víðtækari heimildir en áður hafa
verið til þess að nýta réttindi eða láta
nýta réttindi á landareign sem eru í
einkaeigu og nýta þau réttindi í al-
mannaþágu,“ sagði ráðherra við um-
ræðurnar og taldi að sú leið sem far-
in væri í þessu frumvarpi væri eina
færa leiðin til þess að tryggja að ekki
væri gengið á lögvarin og stjómar-
skrárvarin eignarréttindi samkvæmt
72. gr. stjómarskrárinnar.
Þeir þingmenn stjómarandstöðu
sem til máls tóku gagnrýndu það
helst að einkaeignarrétturinn skyldi
með svo skýlausum hætti vera varinn
inn að miðpunkti jarðar. Hömruðu
þeir einnig á því að með því að leggja
fram þetta frumvarp væri Framsókn-
arflokkurinn að hafna fyrri stefnu
sinni og fallast á skoðanh- Sjálfstæðis-
flokksins sem væri eini flokkurinn
sem hefði aðhyllst slíka einkaeignar-
stefnu frá upphafi. Iðnaðarráðherra
hafnaði þessu og sagði að það hefði
alltaf verið stefna Framsóknarflokks-
ins að virða eignarrétt.
Óheillaverk ef
samþykkt verður
Hjörleifur Guttormsson, þingmað-
ur Alþýðubandalags og óháðra, sagði
í ræðu sinni að þama væri um
stórpólitískt mál
að ræða og í raun
væru það mikil
tíðindi sem kæmu
fram í þessu
frumvarpi ríkis-
stjórnarinnar.
„Þessi ríkisstjórn
Framsóknar-
flokks og Sjálf-
stæðisflokks vill
með lögum færa
svonefndum land-
eigendum náttúraauðlindir landsins
sem þeir hafa engan þátt átt í að
skapa, ekki átt þátt í að bæta við
þær eða auka og fæstir hafa í raun
nokkurt bolmagn til að nýta þessar
náttúraauðlindir," sagði hann m.a.
Síðar spurði hann hvaða rök
stæðu til þess að Alþingi íslendinga
afhenti slík gæði þeim sem fengið
hefðu rétt til yfirborðs landsins til
hefðbundinna nota í búskap, til beit-
ar búfjár eða til að reisa þar þak yfir
höfuðið. „Það væri óheillaverk ef
meirihluti hér á háttvirtu Alþingi léti
hafa sig til þess að festa í sessi með
lögum skilning sem er andstæður
heilbrigðri skynsemi að mínu mati,
að ekki sé talað um réttlætiskennd
og þau viðhorf að allir menn séu
fæddir jafnir.“
I ræðu sinni tók Hjörleifur einnig
fram að fyi-ir þinginu lægju þrjú meg-
insjónarmið sem snertu þessi mál.
„Það er í fyrsta lagi skýlaus einka-
eignarstefna háttvirtrar ríkisstjórnæ-
og stuðningsflokka hennai-. I öðru
lagi víðtæk sameignarstefna Alþýðu-
bandalagsins að því er varðar nátt-
úraauðlindir, þar sem jafnframt er
gert ráð fyrir að hóflegt auðlindagjald
komi fyrir afnot. Síðan er í þriðja lagi
takmörkuð sameignarstefna, ef ég
má orða það svo, Alþýðuflokksins,
þar sem hins vegar er gert ráð fyrir
auðlindaskatti að meðtöldu veiði-

ALÞINGI
leyfagjaldi og í greinargerð vikið að
því að það gæti með tímanum skilað
háum upphæðum í ríkissjóð jafnvel
komið í stað fyrir núverandi tekju-
skattskerfi," sagði hann.
Verið að skapa nýja
gróðamöguleika
Sighvatur Björgvinsson, Þing-
flokki jafnaðarmanna, gagnrýndi
helst þriðju grein frumvarpsins, en
þar segir m.a. að eignarlandi fylgi
eignaiTéttur að auðlindum í jörðu. „I
þriðju grein frumvarpsins er afdrátt-
arlaust verið að fara þess á leit við
Alþingi að það lýsi þvi yfir að allar
auðlindir í jörðu hversu verðmætar
sem þær erú og hversu djúpt sem
farið er, séu einkaeign viðkomandi,“
sagði hann.
„Þetta er ekki lítil ákvörðun sem
verið er að taka, því við eram að fara
inn í gerbreytt umhverfi. Við eram
að fara inn í umhverfi þar sem Al-
þingi og ríkisvaldið hafa ekki nema
takmarkað vald á því hvernig auð-
lindir á íslandi eru nýttai', til dæmis
til raforkuframleiðslu. Við eram að
fara inn í umhverfi þar sem bygging
og rekstur orkuvera verða að meira
eða minna leyti gefin frjáls og ekki
háð einhverjum einkaréttindum,"
sagði Sighvatur.
„Það er með öðrum orðum verið
að skapa nýja gróðamöguleika fyrir
útvalinn hóp manna á Islandi, þá til-
tölulega fáu íslendinga sem geta
gert eignarréttarlegt tilkall til jarð-
eigna þar sem mikil verðmæti kunni
að finnast í iðrum jarðar," sagði Sig-
hvatur meðal annars.
í lokin hafnaði iðnaðarráðherra
því að með frumvarpinu væri verið
að kasta eign landeigenda á allar
auðlindir í jörðu inn að miðju jarðar.
Sagði hann það sleggjudóma því
margir lögfræðingar hefðu talið að
hagnýtingar- og umráðarétturinn
miðaðist við aðstæður og nýtingar-
möguleika hverju sinni, sem meðal
annars væri byggður á þeirri tækni
sem menn hefðu yfir að ráða til þess
að geta nýtt þessar auðlindir. Að síð-
ustu þakkaði ráðherra þeim sem til
máls tóku í umræðunum og kvaðst
vilja leggja sitt af mörkum til að ná
eins víðtæku samkomulagi um frurn-
varpið á þingi og mögulegt væri.
ÍBiIMi
Allsherjarnefnd Alþingis ákveður framhald á meðferð mála varðandi fíkniefnalögreglu
Efnisatriði í skýrslu
ráðherra tekin
til athugunar
ALLSHERJARNEFND Alþingis
hefur ákveðið með bókun að taka til
athugunar efnisatriði í skýrslu
dómsmalaráðherra um rannsókn á
störfum fíkniefnadeildar lögregl-
unnar. Þetta gerir allsheijamefnd
samkvæmt nýrri reglu sem sett hef-
ur verið í 26. grein þingskaparlaga
þar sem þingnefnd er heimilað að
ákveða að eigin frumkvæði að fjalla
um önnur mál en þau sem Alþingi
vísar til hennar og gefa þinginu um
þau skýrslu ef ástæða er talin til.
Störf og starfshættir lögreglu
í bókuninni er rakið að mikil um-
ræða hafi átt sér stað um rannsókn-
arskýrslu Atla Gíslasonar setts
rannsóknarlögreglustjóra, hluti
skýrslunnar hafi verið birtur opin-
berlega og ráðherra óskað eftir
stjórnsýsluendurskoðun hjá emb-
ætti lögreglustjórans í Reykjavík.
„Þrátt fyrir þessa ítarlegu um-
fjöllun telur allsherjamefnd í ljósi
alvöru þessa máls eðlilegt að fjalla
frekar um það, með vísan til 26. gr.
þingskapa, sérstaklega þau atriði er
snúa að störfum og starfsháttum
lögreglunnar og að reynslulausn
fanga. Nefndin telur þó eðlilegt að
umfjöllun um þann þátt málsins
sem lýtur að störfum og starfshátt-
um lögreglunnar ljúki ekki fyrr en
niðurstaða stjómsýsluendurskoðun-
ar Ríkisendurskoðunar liggur fyr-
ir,“ segir í bókuninni.
Þá segir að frá árinu 1961 hafi
ákæruvaldið verið í höndum ríkis-
saksóknara sem sé æðsti handhafi
þess. Afskipti löggjafarvalds af
ákæmvaldi samrýmist ekki megin-
reglum réttarríkis og í samræmi við
vinnubrögð embættisins hafi rílds-
aksóknari ákveðið að birta ekki op-
inberlega rannsóknarskýrslu Atla
Gíslasonar.
Meðferð ákæruvalds
ekki til umfjöllunar
„Sú regla að birta ekki opinber-
lega gögn úr rannsókn sem ekki
leiðir til ákæra styðst m.a. við meg-
inreglur um vemd persónuupplýs-
inga. Nefndin mun ekki gera með-
ferð ákæravalds í þessu einstaka
máli að umfjöllunarefni í skoðun
sinni en áskilur sér rétt til þess að
óska eftir upplýsingum frá dóms-
málaráðherra um eftirlit hans á
meðferð ákæruvalds," segir í bók-
uninni. Jafnframt segir að nefndin
áskilji sér rétt til að leita frekari
gagna frá opinberam aðilum, sé það
samrýmanlegt lögum, enda muni
nefndin þá gæta trúnaðar.
Hugað verður að
upplýsingarétti við meðferð
opinberra mála
Síðan segir nefndin að hún hygg-
ist kanna stöðu endurskoðunar laga
um meðferð opinberra mála og
minnir á að hún hafi í áliti með
framvarpi til upplýsingalaga lagt
áherslu á að endurskoðun á lögum
um meðferð opinberra mála yrði
hraðað eins og kostur væri og hug-
að verði sérstaklega að rétti til upp-
lýsinga í þeim lögum.
Valgerður Sverrisdóttir, þing-
maður Framsóknarflokksins og
starfandi formaður allsherjarnefnd-
ar sagði að nefndin hefði gert þessa
bókun þar sem það hefðu þótt góð
vinnubrögð að búa til ramma um
það sem nefndin ætlaði að gera áður
en farið yrði að beita hinu nýja
ákvæði þingskaparlaganna. „Auðvit-
að er hlutverk Alþingis takmarkað,
m.a. vegna þrískiptingar valdsins og
við ætluðum að hafa á hreinu að við
hefðum ekki afskipti af ákæravald-
inu og ákvörðun ríkissaksóknara um
að ákæra ekki í málinu.“
Viðkvæmt mál
í réttarríki
Valgerður sagði að nefndin liti á
skýrslu Atla Gíslasonar sem algjört
trúnaðarmál sem ekki yrði beðið
um aðgang að. Hins vegar sagði
hún ekki útilokað að nefndin bæði
um aðgang að hlutum skýrslunnar.
Hún lagði hins vegar áherslu á að
ekki yrði farið fram á aðgang að
upplýsingum um það hvernig fíkni-
efnalögreglan starfar, en þær upp-
lýsingar sagði Valgerður viðkvæm-
ar í réttarríki og mættu ekki vera
opinberar.
„Það þarf að setja reglur um
hvernig óhefðbundnar rannsóknar-
aðferðir megi vera og hugsanlega
þarf að setja skýrari lagastoð fyrir
því en það er margt í þessu sem
ekki má vera opið almenningi,
sagði Valgerður Sverrisdóttir og
spm'ningu um það hvort almenning-
ur ætti ekki rétt á að vita hvaða úr-
ræðum lögregla hefði rétt til að
beita svaraði hún þannig að þótt
setja þyrfti ramma um hvaða reglur
gilda teldi hún að ekki ætti að gera
„opinbert hvaða aðferðum er beitt
til að koma böndum á þessa glæpa-
menn“.
Hún sagði hugsanlegt að óskað
yrði eftir því að dómsmálaráðherra
yrði boðaður á fund nefndarinnar.