Morgunblaðið - 21.02.1998, Side 44

44 LAUGARDAGUR 21. FEBRÚAR 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
+ Margrét Finn-
björnsdóttir
fæddist á ísafirði 6.
nóvember 1905. Hún
lést í Reykjavík 12.
febrúar síðastliðinn.
Foreldrar hennar
voru hjónin Elísabet
Guðný Jóelsdóttir og
Finnbjörn Hemanns-
son.
Eiginmaður Mar-
grétar var Kristján
Tryggvason, klæð-
skerameistari á Isa-
firði, en hann lézt 1.
marz 1974. Skömmu
síðar fluttist Margrét til Reykja-
víkur og bjó þar til æviloka.
Þau Kristján eignuðust þijár
dætur, Huldu Bryndísi, sem lézt
ni'u ára gömul 1936, Elísabetu
Guðnýju, ekkju Björns Jónssonar
flugstjóra og Gretu, sem gift er
Sverri Hermannssyni banka-
stjóra. Greta og Sverrir eiga
Víst er það svo að ellin er grimm
á stundum og leikur manninn hart.
En það var hún ekki þessari konu,
sem nú er kvödd. Þvert á móti fór
ellin um hana mjúkum höndum á
löngu ævikvöldi. Og drottinn dæmdi
henni mildan dauða, friðsaman og
átakalausan.
Margrét hafði dvalið tvö síðustu
mjsserin á Eir, hjúkrunarheimili
aldraðra, við hið bezta atlæti og um-
önnun. I langri umræðu um ófamað
í heilbrigðismálum vill mönnum
sjást yfir ýmislegt sem vel er gert
og ágætlega. Miklum stakkaskipt-
um hefir allur aðbúnaður aldraðra
tekið á síðustu áratugum og era
hjúkrunarheimilin _Eir og Skjól fög-
ur dæmi um það. I málefnum aldr-
aðra hafa sjómannasamtökin unnið
stórbrotin afrek, sem ekki verða of-
metin.
Margrét var fædd og uppalin á
fsafirði og ól þar allan sinn mann-
dómsaldur. Hún var Homstrend-
ingur i föðurætt, Aðalvíkingur, og
bar föðurfólk hennar ýmis þau ein-
kenni, í litarafti til dæmis, sem skar
sig frá svipmóti norrænna manna.
Hún var hins vegar í móðurætt af
Mýmm suður. Hún var elzta bam
foreldra sinna og einkadóttir. Hún
mun hafa hlotið allstrangt uppeldi,
einkum af fóðumum, jafnvel á
þeirra tíma mælikvarða, hvað þá ef
miðað er við nútímann, þar sem
ungmenni þola hvorki blítt né strítt.
Komung að áram má segja að
Margrét hafi heitbundizt hljómlist-
inni. Faðir hennar var kóramaður
um áratugi og Jón Hjörtur, bróðir
hennar, kunnur einsöngvari vestur
þar. Hún lærði í æsku á orgel og
átti slíkt hljóðfæri, sem bjargað var
úr Goðafossi við Straumnes og faðir
hennar keypti. Er það ennþá hið
ágætasta hljóðfæri.
Tómstundir Margrétar vora helg-
aðar tónlistinni. Hún hafði sér-
kennilega fagra rödd, mjúka og
þýða sópranrödd, svo sem heyra má
af upptökum, sem gerðar vora af
söng hennar á sinni tíð. ísafjörður
hefir löngum verið mikill tónlistar-
bær frá tímum Jóns Laxdals og síð-
ar Jónasar Tómassonar og Ragnars
fimm börn og eru þau
í aldursröð: 1) Hulda
Bryndís gift Guðna
A. Jóhannessyni og
eiga þau tvö börn,
Gunnhildi Margréti
og Sverri Pál.
2) Krisiján, kvæntur
Ernu S. Ragnarsdótt-
ur og eiga tvo syni,
Tryggva Pál og
Ragnar Pétur. 3)
Margrét Kristjana,
gift Pétri S. Hilmars-
syni og eiga tvö börn;
Krislján Sævald og
Eddu. 4) Ragnhildur.
5) Ásthildur Lind, gift Matthíasi
Sveinssyni og eiga þijú börn,
MatthUdi Lind, Mörtu Bryndísi
og Sverri Karl. Greta og Sverrir
ólu upp dóttur Kristjáns og Val-
dísar Gunnarsdóttur, Gretu Lind.
Margrét verður jarðsungin frá
Isafjarðarkirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 14.
H. Ragnars, svo máttarstólpamir
séu nefndir.
Margrét söng frá fermingu í
kirkjukór og síðar með Sunnukóm-
um, sem Jónas Tómasson stofnaði.
Var hún einn helzti söngkraftur
staðarins um fjögurra áratuga
skeið, enda átti söngurinn hug
hennar og hjarta. Hafði hún drjúg-
an stuðning manns síns í þeim efn-
um, þótt ósöngvinn væri, þar sem
hann gegndi formennsku í Tónlist-
arfélagi Isafjarðar um árabil. Vora
þau hjón mjög handgengin Jónasi
Tómassyni og síðar Ragnari H. og
gerðust enda nánir vinir þeirra.
Ung að áram felldu þau hugi
saman Margrét og Kristján
Tryggvason, klæðskerameistari, frá
Kirkjubóli í Skutulsfirði. Hann var
Húnvetningur í báðar ættir og þess-
vegna ekki snokinn fyrir ýmsa þjóð-
lega rétti vestfirzka.
Kristján lærði klæðskeraiðn hjá
Þorsteini Guðmundssyni, sem lengi
rak klæðaverzlun og verkstæði á
Isafirði með myndarbrag og síðar
með Gunnari syni sínum. Kristján
hóf nám sitt um fermingu og hafði
um það leyti, sem þau Margrét taka
saman, stofnsett klæðaverkstæði
með Einari Guðmundssyni, klæð-
skerameistara frá Skáholti í
Reykjavík. Ráku þeir það fyrirtæki
saman allt fram á dauðadag Einars
1961.
Margrét og Kristján eignuðust
dótturina Huldu Bryndísi 16. ágúst
1927 og giftu sig um haustið í sept-
ember. Það var miklu meira mál þá
en nú að eignast bam í hinum svo-
kallaða lausaleik, enda faðir hennar,
Finnbjöm Hermannsson, tæplega
tekið því með hýrri há. Þessi litla
stúlka varð þó strax hið skærasta
ljós í húsi afa og ömmu. Margrét og
Kristján urðu fyrir þeirri þungbæra
sorg að missa hana níu ára gamla.
Margrét sýndi þá og síðar að henni
var ekki fisjað saman, enda æðra-
lausust jafnan, þegar mest á reyndi.
Þau eignuðust tvær dætur aðrar,
Elísabetu og Gretu, sem reyndust
móður sinni haukar í homi er
frammí sótti.
Margrét var höfðingleg kona og
fyrirmyndar húsmóðir, stjórnsöm
og regluföst. Hún var hannyrða-
kona ágæt og frábær matmóðir.
Þau Kristján áttu að vísu ekki fyrir
ómegð að sjá, en heimili þeirra var
afar gestkvæmt áratugum saman.
Mörg frændsystkini Kristjáns, inn-
an úr firði eða utan úr Hnífsdal,
áttu þar matstað á skólagöngu sinni
og enn fleiri, sem nutu rausnar
þeirra hjóna. Meðan lítið var um
greiðasölu eða gistirými á Isafirði
var oft þröngt setinn bekkurinn á
skíðavikum á heimili þeirra.
Margrét hafði læknishendur,
enda kom það sér þegar maður
hennar veiktist af illkynja sjúkdómi
og þurfti heimahjúkranar við um
alllanga hríð. Hann andaðist á
heimili þeiiTa í Hafnarstræti 6 á
Isafirði 1. marz 1974, tæpra 68 ára
að aldri. Hann varð öllum
harmdauði og þá sá tengdasonur
Margrétar henni bragðið fyrsta
sinni.
A fyrstu áram búskapar þeirra
byggðu þau Margrét sumarbústað í
landi föður Kristjáns, Kirkjubóls.
Það var árið 1932 og nefndu Grund.
Stendur hann enn og þar dvaldi
Margrét á sumram samfleytt í 64
ár. Þar undi hún og þau hjón hag
sínum hið bezta og þar áttu þau
sumur æsku sinnar bömin okkar
Gretu. Frá þeim dögum með ömmu
og afa er rétt að þau segi sjálf, en á
betra varð ekki kosið þeim til
handa.
Síðustu tuttugu árin rúm bjó
Margrét í Reykjavík og átti kyrr-
láta ellidaga. Naut hún dætra og
barnabama, einkum Elísabetar
dóttur sinnar, sem sá mest til með
henni, sérstaklega á síðustu áram
er hramleiki ágerðist.
Margrét undi hag sínum vel á
Eir, enda ekki í kot vísað. Undir
lokin var hún að mestu hætt að
fylgjast með daglátum, en mundi
greinilega menn og atburði löngu
liðinna stunda. Þó kvað hún upp úr
um það jafnan að sig langaði heim.
Nú hefir sú ósk hennar rætzt. Hún
er komin heim og verður í dag lögð
til hinztu hvílu í gamla kirkjugarð-
inum á ísafirði við hlið bónda síns
og dóttur sinnar, Huldu Bryndísar.
Mæt kona, móðir og amma er kvödd
í kærleika og þakklæti og falin þeim
Guði sem hún trúði á og treysti.
Sverrir Hermannsson.
Þeir vora bjartir bemskudagam-
ir á Grand við Skutulsfjörð. Þegar
ég vaknaði í kojunni minni í litlu
kompunni inn af eldhúsinu sá ég út
um gluggann snarbrött vestfirsk
fjöllin bera við heiðbláan himin.
Þótt komið væri fram á sumar vora
enn mjallhvítar fannir í svörtum
hömranum. Fiskiflugur suðuðu í
glugga og í eldhúsinu skaraði amma
að kolum í gömlu eldavélinni. Brátt
myndi vatnið sjóða á katlinum og
kaffiilmur berast að vitum, en afi
færi að raka sig upp úr vaskafati á
servantinum í norðurherberginu.
Eftir morgunkaffið setti afi svo upp
hattinn og ók til vinnu sinnar, en við
amma urðum eftir á Grandinni, þar
sem dagarnir vora langir, sólríkir
og áhyggjulausir, eða þannig lifa
þeir í endurminningunni.
Grand var ríki ömmu. Engan stað
á jarðarkringlunni vissi hún betri en
Grandina og vildi helst hvergi ann-
ars staðar vera. Þau afi létu byggja
sumarbústaðinn árið 1932, þegar
dætumar þrjár, Hulda Bryndís,
Elísabet Guðný og Greta Lind vora
á bamsaldri. Þama fengum við
systkinin, böm Gretu, að dvelja hjá
ömmu og afa á sumrin og er ekki
hægt að hugsa sér ástríkara og ynd-
islegra fólk en þau. Afi var óþreyt-
andi að leika við okkur og fara með
okkur í fjallgöngur og fræða okkur
um ömefni í nágrenninu. Amma
vakti yfir velferð okkar og sá til
þess að við færam okkur ekki að
voða.
I kringum 1960, þegar augu mín
fóra að opnast saemilega fyrir um-
hverfinu, var ísafjörður mikill
menningarbær og sérstaklega var
tónlistarlíf þar með miklum blóma.
Ragnar H. Ragnar rak tónlistar-
skóla af alkunnum skörungsskap og
tónskáldið Jónas Tómasson setti
meðal annarra svip á bæinn. Is-
firskir borgarar þessa tíma vora
virðulegir; karlmenn gengu í frakka
og með hatt, frúmar voru vel búnar
og sýndu aðkomubömum áhuga,
spurðu frétta af foreldranum fyrir
sunnan og báðu fyrir kveðju heim.
Þetta var alvöru fólk, og maður
fann þá þegar að aldrei kæmist
maður í hálfkvisti við það að mynd-
ugleik og menningarbrag. í mið-
bænum bjuggu kaupmenn og frúr
þeirra í reisulegum steinhúsum og
höfðu verslanir sínar á jarðhæð en
íbúðir á efri hæðum. Hús afa og
ömmu hafði brannið í Fellsbranan-
um svokallaða árið 1946, en það hús
sem enn stendur í Hafnarstræti 6
reistu þau í félagi við vinafólk sitt,
Einar Guðmundsson og Þuríði Vig-
fúsdóttur, á grunni þess gamla.
A heimili afa og ömmu var allt
með miklum myndarbrag og þar
var gestkvæmt með afbrigðum.
Þegar forseti Islands eða aðrir
mektarmenn komu til bæjarins var
þeim oftsinnis boðið að gista þar,
því á þeim tíma var ekkert hótel
starfandi á Isafirði. A veturna hýstu
afi og amma oft böm vina og skyld-
menna sem sóttu skóla á ísafirði og
á morgnana komu enn önnur börn í
kaffi í frímínútum. Bettý móður-
systir kenndi píanóleik inni í „stóra
stofu“ og þar fengu efnilegir nem-
endur gjarnan að æfa sig löngum
stundum, ef lítið næði var heima hjá
þeim sjálfum. A sumrin var mikið
um heimsóknir ættingja á leið í eða
úr Aðalvík og annaira sem fengu að
gista nótt og nótt á ferðalagi sínu
um landið. Aidrei heyrði ég annað á
ömmu en að allt þetta fólk væri
innilega velkomið og taldi hún eng-
an veginn eftir sér að elda fyrir það
eða gefa því kaffi, hvemig sem á
stóð. Og allt gerðist þetta að því er
virtist á algerlega áreynslulausan
hátt, því svo léku heimilisstörfin í
höndunum á henni.
Bemska og æska ömmu minnar
Margrétar var líklega svipuð
margra annarra bama, sem ólust
upp við áþekkar aðstæður og hún á
fyrri hluta aldarinnar. Sem elsta
bam og eina stúlkan í systkina-
hópnum bar hún hitann og þungann
af heimilisstörfunum og annaðist
yngri bræður sína fjóra, því Elísa-
bet Guðný, langamma mín, var
snemma heilsuveil og lá mikið fyrir.
Amma var í sveit í þrjú sumur í Un-
aðsdal hjá Kolbeini bónda, og þaðan
átti hún margar góðar minningar.
Árin 1919 - 21 gerðist Finnbjöm
faðir hennar verslunarstjóri á Hest-
eyri, en síðan fluttist fjölskyldan
aftur inn á Isafjörð, þar sem Finn-
bjöm vann við verslunarstörf í
Amabúð.
Um tvítugt kynntist amma ung-
um klæðskerasveini, Kristjáni
Tryggvasyni Pálssonar bónda á
Kirkjubóli í Skutulsfirði. Hann vann
um skeið hjá klæðskerameistara í
bænum, en stofnaði síðar Verzlun
Einars og Kristjáns í félagi við Ein-
ar Guðmundsson. Afi og amma
eignuðust dótturina Huldu Bryndísi
í ágúst 1927 og tæpum mánuði síðar
gaf séra Sigurgeir Sigurðsson, síðar
biskup, þau saman á heimili sínu á
Sjónarhæð. Þau biðu þar allan lið-
langan daginn, því prestur var inni í
Djúpi að sinna embættisverkum, en
loks þegar langt var liðið á kvöld
kom hann og pússaði þau saman.
Engir aðrir vora viðstaddir athöfn-
ina, en frú Guðrún spilaði á píanó og
séra Sigurgeir söng.
Amma mín hafði óvenju háa og
skæra sópranrödd og sögðu þeir,
sem vit höfðu á, að hún hefði átt að
fá að læra söng. Ekki vora aðstæð-
ur þannig að af því yrði, en amma
söng í kirkjukór Isafjarðarkirkju
frá 16 ára aldri og síðan í hálfa öld
upp frá því. Amma lýsti því fyrir
mér einu sinni hvemig þær fóra fót-
gangandi tvær eða þrjár úr
kirkjukómum ásamt presti til að
syngja við messur í Hnífsdal. Þetta
var þó nokkur spölur að ganga eftir
grýttum og holóttum vegi og gekk
prestur á undan, en þær tn'tluðu á
eftir á peysufötum og höfðu ekki
roð við honum, „þvi hann var svo
óttalegt gönguskíði, hann séra Sig-
urgeir“, eins og amma komst að
orði, og leyndi sér ekki að hún bar
mikla virðingu fyrir guðsmanninum.
Hinn 25. janúar 1937 gerðist sá
+
Innilegar þakkir fyrir auðsýnda samúð og vin-
arhug við andlát og útför eiginmanns míns,
föður okkar, tengdaföður, afa og langafa,
JÓNS E. HELGASONAR,
Hrafnistu Hafnarfirði,
áður til heimilis
á Hörpugötu 7.
Margrét Jóhannesdóttir,
Sigurrós Jónsdóttir, Páll V. Jónsson,
Gunnlaugur Jónsson, Anna Soffía Óskarsdóttir,
Jóhannes Jónsson, ingigerður Sigurðardóttir,
Magnús Jónsson, Sigrún Knútsdóttir,
barnabörn og barnabarnabörn.
MARGRET
FINNBJÖRNSDÓTTIR
atburður sem hafði afgerandi áhrif
á allt líf ömmu upp frá því. Elsta
dóttirin lést skyndilega eftir stutt
veikindi. Sem bam skynjaði ég
djúpa sorg ömmu minnar vegna
bamsmissisins og skildi að slík sár
gróa aldrei að fullu. Ég var heitin í
höfuðið á þessari móðursystur
minni og naut nafns óverðug, því
amma mín auðsýndi mér alla tíð
takmarkalausa hlýju og ástúð. Hún
var mér sem önnur móðir.
Og nú er hún amma mín horfín úr
heimi, burt kölluð í hárri elli. Hún
verður jarðsett í reitnum sínum í
ísafjarðarkirkjugarði. Megi hún
hvíla í friði við hlið Kristjáns afa og
Huldu Bryndísar sinnar, í faðmi
fjalla blárra.
Hulda Bryndís Sverrisdóttir.
Öll sumur bemskunnar fengum
við að vera hjá ömmu og afa á Isa-
firði. Þá dvöldu þau í sumarbú-
staðnum Grand við Skutulsfjörð,
þar sem brött hlíð mætir fjöra við
fjarðarbotninn og sjávarfajla gætir
mikið.
„Hér hvessir alltaf með aðfallinu
en stillir á útfiri," sagði amma
stundum. Þarna lékum við frjáls við
sílaveiðar í Grandarlæknum, sýsl-
uðum í búinu, reram bátnum um
fjörðinn eða fóram vel nestuð upp í
hlíð.
En heimilislífið sjálft einkenndist
af reglusemi og festu. Ömmu tókst
að hafa röð og reglu á öllu þó margt
væri í heimili og óvenju gestkvæmt
að auki. AUt gekk fyrirhafnarlítið,
að því er virtist, þótt húsið fylltist af
fólki. „Þetta kemur allt í hendi,"
sagði amma - og þannig var það.
En hún treysti okkur líka fyrir
ýmsum verkum; við máluðum
grindverk, reyttum arfa og
kantskáram blómabeð, settum nið-
ur kartöflur, lögðum á borð og
vöskuðum upp. Þá reyndum við
jafnan að fara að fyrirmælum henn-
ar í einu og öllu því hún undi því illa
að sjá Jdaufalega að verld staðið -
öll verk skyldum við inna vel af
hendi.
Svo vora það sunnudagsbíltúr-
amir sem amma hafði yndi af. Þá ók
afi langar leiðir um Vestfirði á mis-
jöfnum vegum og iðulega alla leið að
Fjallfossi í Amarfirði. Þá lét amma
sig ekki muna um að hafa heitt
sunnudagslærið ásamt öllu tilheyr-
andi meðferðis og svo sátum við á
teppi við árbakka og nutum lcræs-
inganna.
Amma var einstök kona, stolt og
stórlynd. En hún var ekki allra og
flíkaði ógjaman tilfinningum sínum.
Hún hafði yndi af sígildri tónlist og
heimilið í Hafnarstræti 6 á ísafirði
var sannkallað menningarheimili.
Raunar var þar allt með slíkum
virðuleikablæ að við bamabörnin
gengum með andakt um stofumar.
Oft fóram við með ömmu til
kirkju eða á vortónleika Tónlistar-
skólans og þá klæddist hún upphlut
eða peysufötum, teinrétt og höfð-
ingleg. Hún hélt þessari reisn alla
tíð þó að dökka hárið hvítnaði og yf-
irbragð allt mildaðist.
Eftir lát afa flutti hún til Reykja-
vflcur til að geta verið nærri dætr-
um sínum, Bettý og Gretu. Síðustu
árin sá Bettý til þess að hún gæti
verið heima eins lengi og kostur var
og lagði hart að sér til að gera
ömmu ldeift að dveljast á Grand á
hverju sumri. Og þá fengu
langömmubörnin að kynnast lífi og
leikjum þar eins og við systldnin
fyrrum.
Síðastliðið sumar var fyrsta sum-
arið sem amma gat heilsunnar
vegna ekki farið vestur að Grand,
þá 91 árs. Þá hafði hún flust á
hjúkranarheimilið Eir og þó það
reyndist henni erfitt, tók hún því
með stillingu eins og öðra og sagði
eitt sinn: „Ef einhver spyr eftir
mér, segið þá að mér líði vel og að
allir séu mér afskaplega góðir.“ Ef-
laust væri þetta lika hógvær kveðja
hennar í dag, en líf hennar fjaraði út
og líkt og stillir á útfiri á Grand hef-
ur hún nú hlotið hvfld eftir langa og
góða ævidaga.
Það lýsir af björtum samveru-
stundum sem við þökkum af öllu
hjarta á kveðjustund.
Margrét og Ásthildur.